Najważniejsze przyczyny
uszkodzeń wątroby:



Infekcje wirusowe (HAV, HBV, HCV, i innymi wirusami
hepatotropowymi)



Nadużywanie alkoholu



Choroby autoimmunizacyjne



Stłuszczenie wątroby



Choroby genetyczne ( niedobór alfa-1 trypsyny, hemochromatoza,
ch. Wilsona, galaktozemia, mukowiscydoza)



Leki (acenokumarol, heparyna)



Toksyny (etanol, metanol, aflatoksyny, czterochlorek węgla)



Pasożyty (motylica wątrobowa)

Leki hepatoprotekcyjne

Są to leki stosowane w stanach uszkodzenia
wątroby, ich działanie polega na zmniejszaniu
następstw działania różnych czynników
hepatotoksycznych. Wytwarzanych jest wiele
preparatów, których zadaniem jest poprawa
funkcji uszkodzonych komórek wątroby,
jednak w wielu przypadkach działanie tych
leków jest dyskusyjne.

Metionina

Aminokwas zawierający siarkę. Działa
hepatotropowo. Stosowany jest w toksycznych
uszkodzeniach wątroby.
Preparat: Metiovit

Cholina

Jest składnikiem lecytyny, bierze udział w
procesach przemiany lipidów w organizmie.
Stosowana jest jako lek uzupełniający w
leczeniu stłuszczenia wątroby.

Ornityna



Lek korzystnie i ochronnie działający na

czynność wątroby. Polecany w celu
wspomagania prawidłowej czynności wątroby,
poprzez regulacje cyklu mocznikowego.



Preparaty:



*Hepatil



*Hepa-Merz



*Ornithine Pliva

Hepa-Merz

Działanie: Asparaginian i ornityna wspomagają funkcję detoksykacyjną hepatocytów.

Przyśpiesza metabolizm amoniaku poprzez udział w procesie syntezy glutaminy i

mocznika w wątrobie. T

0,5

obu aminokwasów wynosi około 20 min. Część asparaginianu

jest wydalana w postaci niezmienionej z moczem.

Wskazania: Pomocniczo w zaburzeniach czynności wątroby różnego pochodzenia, np.

wirusowego, poalkoholowego, polekowego.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na składniki preparatu. Ciężka niewydolność nerek

(stężenie kreatyniny w osoczu powyżej 3 mg/100 ml). Zaburzenia metabolizmu

aminokwasów biorących udział w cyklu mocznikowym, np. defekt enzymatyczny.

Ostrzeżenia specjalne / Środki ostrożności: Przy dużych dawkach należy kontrolować

poziom mocznika w surowicy. W przypadku ciężkich zaburzeń czynności wątroby szybkość

wlewu powinna być dostosowana indywidualnie, aby uniknąć zaburzeń żołądkowo-

jelitowych takich jak nudności lub wymioty.

Działania niepożądane: W pojedynczych przypadkach obserwowano przemijające

zaburzenia żołądkowo-jelitowe takie jak nudności i wymioty. Objawy te nie powodowały

konieczności odstawienia leku i ustępowały wraz ze zmniejszeniem dawki leku lub

szybkości wlewu.

Przedawkowanie: W przypadku przedawkowania mogą wystąpić zaburzenia żołądkowo-

jelitowe (nudności, wymioty).
Dawkowanie: Dożylnie. Dorośli, wstrzykując powoli 1-2 g/dobę. W ciężkich stanach we

wlewie kroplowym 5-40 g/dobę, kontrolując stężenie mocznika we krwi i w moczu.

Szybkość wlewu maks. 5 g/h. Preparat może być rozpuszczany we wszystkich

powszechnie stosowanych płynach do wlewów. Z uwagi na ryzyko uszkodzenia żył, nie

należy podawać więcej niż 6 amp. w 500 ml wlewu.

Sylimaryna

Substancja pochodzenia roślinnego, o przypisywanym

działaniu ochronnym na komórki wątroby. Stabilizuje

błony komórkowe i hamuje oksydazę lipidową,

ograniczając utlenianie lipidów.

Ponadto wykazuje działanie stabilizujące, regenerujące

i ochronnie na błony komórek wątroby, słabo

rozkurczająco na mięśnie gładkie, żółciotwórczo,

żółciopędnie, przeciwzapalnie i silnie odtruwająco.

Zastosowanie: toksyczne uszkodzenie wątroby,

leczenie wspomagające przy przewlekłych stanach

zapalnych i marskości wątroby
Preparaty: Legalon, Silimax, Silimarol, Syliverin

Silimax

Wskazania do stosowania : Sylimaryna - wyciąg z owocu ostropestu, zawiera pochodne flawonolu (sylibininę,

sylidiaminę i sylikrystynę). Sylimaryna stabilizuje błony komórkowe hepatocytów wątrobowych, chroni komórki wątroby

przed działaniem związków toksycznych. Działanie preparatu tłumaczy się pobudzeniem zdolności regenerujących wątrobę.

Stany po uszkodzeniach wątroby spowodowanych zewnętrznymi czynnikami toksycznymi np. alkoholem, tetrachlorkiem

węgla, środkami ochrony roślin, toluenem, ksylenem). Wspomagająco w zaburzeniach czynności wątroby i w przewlekłych

stanach zapalnych wątroby.

Przeciwwskazania: Uczulenie na lek.

Należy zachować szczególną ostrożność: Lek nie nadaje się do leczenia ostrych zatruć.

Nie przeprowadzono stosownych badań odnośnie stosowania sylimaryny u dzieci, dlatego nie zaleca się stosowania leku u

dzieci poniżej 12 rż.

W przypadku wystąpienia objawów żółtaczki (jasnego do ciemnożółtego zabarwienia skóry, zabarwienia na żółto białkówki

oka) należy zasięgnąć porady lekarza.

Ciąża i karmienie piersią: Nie udokumentowano dostatecznie bezpieczeństwa stosowania leku w okresie ciąży i

karmienia piersią. Lek nie jest przeznaczony do leczenia w okresie ciąży i karmienia piersią.

Wpływ leku na zdolność prowadzenia pojazdów, obsługę maszyn i sprawność psychofizyczną: Lek stosowany

zgodnie z zaleceniami nie wpływa na zdolność kierowania pojazdami mechanicznymi, obsługę maszyn i sprawność

psychofizyczną.

Stosowanie innych leków: Nie stwierdzono interakcji z innymi lekami.

Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli i dzieci powyżej 12 rż: 1 kapsułka trzy razy dziennie po posiłku lub według

wskazań lekarza, przy czym dawka minimalna wynosi 200 mg na dobę, a maksymalna 400 mg w przeliczeniu na sylibininę.

Okres stosowania leku skonsultować z lekarzem. Trwa on od kilku tygodni do kilku miesięcy z przerwami.

Lek jest skuteczny w przypadku systematycznego stosowania.

Terapia lekiem nie odnosi skutków jeśli w czasie jej stosowania nie unika się szkodliwych dla wątroby środków np. alkoholu.

Przedawkowanie: W przypadku przedawkowania należy skontaktować się z lekarzem.

Możliwe działania niepożądane: W odosobnionych przypadkach podczas leczenia sylimaryna może wykazywać słabe

działanie przeczyszczające.

Sylimarol

1. Skład: 1 tabletka zawiera 35 mg, 70 mg koncentratu sylimarynowego z nasion ostropestu (Silybi

mariani fructus extractum).

2. Wskazania do stosowania : Lek Sylimarol stosuje się w rekonwalescencji po toksyczno-

metabolicznych uszkodzeniach wątroby spowodowanych m.in. czynnikami toksycznymi (np. alkohol,

środki ochrony roślin) oraz po spożyciu trudno strawnych pokarmów. Wspomagająco w zaburzeniach

czynności i przewlekłych stanach zapalnych wątroby. Działanie ochronne na wątrobę koncentratu

sylimaryny tłumaczy się stabilizowaniem błon komórek wątrobowych, chroniących przed szkodliwym

działaniem substancji toksycznych. Przypuszczalny mechanizm działania oprócz ochrony błon

komórek wątrobowych polega na intensyfikacji komórkowych procesów syntezy białek prowadzących

do szybszej regeneracji i zdolności formowania nowych komórek oraz aktywności przeciwutleniającej.

3. Przeciwwskazania: Nie należy stosować leku, jeśli występuje nadwrażliwość na którykolwiek ze

składników lub nadwrażliwość na rośliny z rodziny Compositae.

4. Należy zachować szczególną ostrożność: W przypadku wystąpienia objawów żółtaczki

(zażółcenia skóry, zabarwienia na żółto białek oczu) należy zasięgnąć porady lekarza. Lek nie nadaje

się do leczenia ostrych zatruć.

Ze względu na brak danych potwierdzających bezpieczeństwo stosowania, nie zaleca się stosowania

leku u dzieci poniżej 12 roku życia.

5. Ciąża i karmienie piersią: Ze względu na brak danych potwierdzających bezpieczeństwo

stosowania, nie zaleca się stosowania preparatu w czasie ciąży i karmienia piersią.

6. Wpływ leku na zdolność prowadzenia pojazdów, obsługę maszyn i sprawność

psychofizyczną: Stosowanie preparatu nie ma wpływu na zdolność prowadzenia pojazdów

mechanicznych i obsługę maszyn.

Sylimarol cd.

7. Stosowanie innych leków: Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych

ostatnio lekach, nawet tych, które wydawane są bez recepty. Dotychczas nie stwierdzono

interakcji z innymi lekami.

8. Dawkowanie i sposób podawania: Tabletki 35 mg

Dorośli i dzieci powyżej 12 lat: 3 razy dziennie po 2 tabletki drażowane po jedzeniu, o ile lekarz

nie zaleci inaczej. Skuteczność obserwuje się po przyjmowaniu leku przez dłuższy czas, od

okresu 4-tygodniowego w przypadku zatruć, do kuracji 6-miesięcznej w przypadkach

chronicznych. Po konsultacji z lekarzem i po poważniejszych zatruciach można zwiększyć

dawkę do 10 tabletek dziennie. Dzienna dawka minimalna wynosi 200 mg, natomiast

maksymalna 400 mg. Podczas terapii i po jej zakończeniu należy unikać środków szkodliwych

dla wątroby.

Tabletki 70 mg

Dorośli i dzieci powyżej 12 lat: 3 razy dziennie 1 tabletkę po jedzeniu, o ile lekarz nie zaleci

inaczej. Produkt wymaga systematycznego stosowania, od okresu 4-tygodniowego w

przypadku zatruć, do kuracji 6-miesięcznej w przypadkach chronicznych. Po konsultacji z

lekarzem i po poważniejszych zatruciach można zwiększyć dawkę do 5 tabletek dziennie.

Minimalna dzienna dawka wynosi 200 mg, natomiast maksymalna 400 mg. Podczas terapii i

po jej zakończeniu należy unikać środków szkodliwych dla wątroby.

9. Przedawkowanie: Brak danych o objawach przedawkowania.

10. Możliwe działania niepożądane: Jak każdy lek, Sylimarol może powodować działania

niepożądane. W trakcie stosowania możliwe jest wystąpienie zaburzeń żołądkowo- jelitowych.

Sporadycznie obserwowane jest łagodne działanie przeczyszczające. W przypadku wystąpienia

innych objawów niepożądanych, niewymienionych w tej ulotce, należy poinformować o nich

lekarza.

Arginina

Arginina od dawna jest stosowana w lecznictwie
jako lek hepatoprotekcyjny i antyasteniczny.
Mechanizm jej działania w obu tych
przypadkach polega na działaniu
detoksykacyjnym, poprzez stymulację cyklu
mocznikowego. Podanie egzogennej argininy
stymuluje usuwanie amoniaku z organizmu.
Działanie to dotyczy komórek wątroby
(działanie hepatoprotekcyjne) i centralnego
układu nerwowego (działanie antyasteniczne).

Arginina cd.

Poznanie metabolizmu argininy w cyklu
mocznikowym umożliwiło zastosowanie jej
w następujących przypadkach klinicznych:
• zaburzenia czynności wątroby związane z

nieprawidłowym przebiegiem cyklu mocznikowego,

• zatrucie ustroju amoniakiem,
• stany asteniczne, niedożywienie,
• zastosowanie L-argininy jako aminokwasu

zwiększającego odporność mięśni na zmęczenie w

trakcie długotrwałego wysiłku,

• alkaloza hipochloremiczna,
• próby czynnościowe podwzgórza.

L-ARGININA JAKO
SUBSTRAT DO SYNTEZY
TLENKU AZOTU

W ostatnich latach zainteresowanie argininą

jako lekiem znacznie wzrosło. Wykazano
bowiem, że cykl mocznikowy nie jest jedynym
szlakiem metabolizmu argininy. Stwierdzono,
że w tkankach nie wytwarzających mocznika,
arginina przy udziale syntazy tlenku azotu
przechodzi z pominięciem ornityny wprost w
cytrulinę, a w reakcji wydziela się tlenek azotu
(NO).

ARGININA

WSKAZANIA

Leczenie uzupełniające zaburzeń czynności wątroby związanych z

nieprawidłowym przebiegiem cyklu mocznikowego.

PRZECIWWSKAZANIA

Nadwrażliwość na którykolwiek składnik preparatu. Niedrożność dróg

żółciowych, hiperargininemia, ciężka niewydolność nerek, kwasica
metaboliczna i oddechowa, śpiączka wątrobowa, zaburzenia przemian
aminokwasów.

OSTRZEŻENIA I ŚRODKI OSTROŻNOŚCI PODCZAS STOSOWANIA

Należy zachować ostrożność podczas stosowania leku u osób z zaburzeniami

elektrolitowymi, szczególnie gospodarki potasowej. W tych przypadkach w
czasie leczenia preparatem należy okresowo kontrolować stężenia
elektrolitów we krwi.

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

Zastosowanie dużych dawek argininy może spowodować biegunkę. Istnieje

możliwość wystąpienia reakcji nadwrażliwości na argininę.

Kwas
tiazolidynokarboksylowy

Kwas tiazolidynokarboksylowy w ustroju

przekształca się do cysteiny, aminokwasu
korzystnego dla procesów odtruwania i
regeneracji wątroby.

Preparaty: Heparegen, Hepason.

Heparegen

Działanie: Kwas tiazolidynokarboksylowy jest w wątrobie metabolizowany do

cysteiny, która dzięki obecności grupy tiolowej bierze udział w procesach

detoksykacji etanolu, substancji pochodzenia bakteryjnego, wirusowego, metali

ciężkich i pochodnych benzenu. Działa również żółciopędnie oraz zmniejsza

stężenie lipidów w osoczu.

Wskazania: Uzupełniające leczenie ostrych i przewlekłych chorób wątroby o

różnej etiologii, jak: Choroby infekcyjne - różne formy wirusowego zapalenia

wątroby, toksyczne uszkodzenia wątroby wywołane również lekami i

substancjami chemicznymi (zapalenie wątroby, marskość wątroby, alkoholizm).

Przeciwwskazania: Heparegen nie może być podawany dzieciom poniżej 6 rż.

Nie powinien być także podawany kobietom w okresie ciąży i karmienia.

Działania niepożądane: Czasami mogą występować nudności oraz odczyny

skórne.

Ciąża i laktacja: Nie stosować w ciąży i okresie karmienia piersią.

Dawkowanie: Dorośli: 2 tabl. 3 razy dziennie (przed jedzeniem) przez 4 do 8

tyg. Dzieci od 6 do 15 rż.: 1 tabl. na 10 kg mc. dziennie w dawkach

podzielonych.

Kwas liponowy

Badania przeprowadzone na starych myszach pokazały, że kwas liponowy poprawia

pamięć.

Jest nieoceniony dla chorych na cukrzycę, łagodzi objawy neuropatii. Chroni komórki

mózgu i wątroby. Wykazuje silne właściwości przeciwutleniające.

Organizm ludzi sam wytwarza niewielkie ilości kwasu lioponowego. Można go także

znaleźć pożywieniu: w szpinaku, mięsie (szczególnie wątróbce), drożdżach piwnych.

Kwas liponowy działa niemal na wszystkie komórki organizmu. Jest silnym

przeciwutleniaczem, który opóźnia starzenie komórek.

Stosuje się go do leczenia uszkodzeń nerwowych, pojawiających się w neuropatii

cukrzycowej. Podczas badania obejmującego 74 pacjentów chorych na cukrzycę

typu II, którym podawano przynajmniej 600 mg kwasu lioponowego dziennie,

okazało się, że u wszystkich zmniejszyło się stężenie glukozy we krwi. Kwas

liponowy działa też korzystnie w przypadku drętwienia, mrowienia i innych objawów

uszkodzenia nerwów.

Stosuje się go także w uszkodzeniach wątroby, chroni ją przed wolnymi rodnikami

oraz pomaga usuwać szkodliwe substancje z organizmu. Stosuje się go do leczenia

marskości i innych chorób tego narządu.

Kwas liponowy wspomaga pamięć, może łagodzić objawy choroby Alzheimera.

Trzustka

Trzustka jest gruczołem o czynności

wewnątrzwydzielniczej

,

ponieważ produkuje hormony uwalniane do krwi oraz

czynności

zewnątrzwydzielniczej

, gdyż wydziela enzymy do

układu pokarmowego.

Część zewnątrzwydzielnicza wytwarza sok trzustkowy

zawierający enzymy trawiące:

- białka (trypsyna, chymotrypsyna i erepsyna) oraz kolagen

(elastaza),

- kwasy nukleinowe (rybonukleaza, dezoksyrybonukleaza),

- tłuszcze (lipaza),

- cukry (amylaza trzustkowa).

Enzymy te rozkładając poszczególne związki na

mniejsze(prostsze) substancje umożliwiają ich wchłanianie w

jelicie cienkim.

Niewydolność trzustki prowadzi do zaburzenia

trawienia białek i tłuszczów, co przejawia się

obecnością w kale niestrawionych włokien włokien

mięśniowych (creathoea) i tłuszczów (steatorrhoea).

Zaburzenia te mogą być łagodzone podawaniem

wyciągów trzustkowych zawierających odpowiednie

enzymy. Ponadto podawanie preparatów enzymów

trzustkowych, na zasadzie ujemnego sprzężenia

zwrotnego, hamuje czynność zewnątrzwydzielniczą

trzustki, odciąża to komórki trzustki i pozwala na

szybszą regeneracje miąższu trzustki. Postępowanie

takie jest szczególnie korzystne w przypadku

ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki.

Pankreatyna

Suchy wyciąg z trzustki zwierający trypsynę,
amylazę i lipazę oraz enzymy rozkładające
tłuszcze i skrobię.
Optymalnych pH dla działania tego leku jest
pH 8,0- 8,3
Wskazania do podawania: mukowiscydoza,
przewlekłe zapalenie trzustki, niewydolność
trzustki na różnym tle
Preparaty: Mexase, Enzymix, Neo-
Pancreatinum Forte

Neo-Pancreatinum Forte

Działanie: Preparat zawiera pankreatynę, otrzymywana z trzustki wieprzowej. Pankreatyna zawiera

enzymy trawienne: lipazę, amylazę, proteazy. Lipaza hydrolizuje tłuszcze, amylaza rozkłada skrobię,

a proteazy białka. Enzymy zawarte w pankreatynie działają w środowisku jelita cienkiego po przejściu

przez kwaśne środowisko żołądka. Postać leku umożliwia doprowadzenie zawartych w preparacie

enzymów do dwunastnicy, czyli do ich fizjologicznego miejsca działania. Preparat uzupełnia lub

zastępuje działanie endogennych enzymów trzustkowych. Podany doustnie poprawia trawienie,

umożliwiając lepsze przyswojenie składników odżywczych zawartych w przyjętym pożywieniu.

Pankreatyna jest w postaci peletek pokrytych otoczką dojelitową. Po połknięciu, kaps. rozpuszcza się

w żołądku, a peletki w niej zawarte ulegają równomiernemu wymieszaniu z treścią żołądkową.

Enzymy zawarte w pankreatynie nie są wchłaniane w przewodzie pokarmowym, ulegają rozkładowi

pod wpływem soków trawiennych oraz flory bakteryjnej i są wydalane z kałem.

Wskazania: W stanach niedoboru enzymów trzustkowych o różnej etiologii, jak: przewlekłe

zapalenie trzustki, mukowiscydoza, niedrożność przewodów trzustkowych lub żółciowych

spowodowana przez nowotwór, stan po resekcji trzustki lub jej części, stan po resekcji żołądka.

Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na pankreatynę, uczulenie na białko wieprzowe. Ostre zapalenie

trzustki. Zaostrzenia przewlekłego zapalenia trzustki.

Interakcje: Antagoniści receptorów H

2

(cymetydyna, ranitydyna, famotydyna) oraz leki

zmniejszające kwaśność soku żołądkowego, a także podanie leku z pokarmem o pH >5,5 może

zmniejszać skuteczność działania pankreatyny. W warunkach tych istnieje możliwość wcześniejszego

(zanim lek dotrze do dwunastnicy) uwolnienia substancji czynnych z kapsułek, co może prowadzić do

unieczynnienia enzymów w świetle żołądka. Preparat może hamować wchłanianie kwasu foliowego z

przewodu pokarmowego, dlatego pacjenci przyjmujący lek mogą wymagać uzupełnienia

ewentualnych niedoborów.

Neo-Pancreatinum Forte
cd.

Ostrzeżenia specjalne / Środki ostrożności: Opisano pewną liczbę przypadków

zwężenia jelita (odcinek krętniczo-kątniczy i jelito grube) u dzieci chorych na

mukowiscydozę, leczonych dużymi dawkami niektórych preparatów pankreatyny.

Przyczyna tego powikłania nie jest ostatecznie wyjaśniona, przypuszcza się jednak, że

może ono być związane z działaniem dużych stężeń enzymów trawiennych, w

szczególności jeśli dobowa dawka lipazy przekracza 10 000 j.Ph.Eur/kg mc. Narażone są

zwłaszcza dzieci w wieku 2-8 lat. Do czasu ostatecznego wyjaśnienia przyczyny zaleca

się szczególnie pilną obserwację pacjentów leczonych dużymi dawkami enzymów. W

przypadku pojawienia się objawów ze strony jamy brzusznej lub nasilenia istniejących

wcześniej objawów pacjenta należy przebadać w celu wykluczenia zwężenia jelita.
Działania niepożądane: Mogą wystąpić objawy nadwrażliwości na białko wieprzowe

lub inne składniki leku: wysypka, kichanie, łzawienie. W przypadku stosowania dużych

dawek preparatu (znacznie przekraczających zalecane) rejestrowano: biegunkę,

nudności, wymioty, podwyższenie stężenia kwasu moczowego w surowicy i moczu,

kamicę moczową. Preparat hamuje wchłanianie kwasu foliowego i soli żelaza.

Pankreatyna może powodować podrażnienia błony śluzowej jamy ustnej i okolicy

odbytu, zwłaszcza u dzieci.

Przedawkowanie: Lek należy odstawić i zastosować leczenie objawowe.

Ciąża i laktacja: Lek może być stosowany w ciąży jedynie w przypadkach, gdy w opinii

lekarza korzyść dla matki przeważa nad potencjalnym zagrożeniem dla płodu. Brak

danych dotyczących zagrożenia dla dziecka karmionego mlekiem kobiety leczonej

preparatem.

Neo-Pancreatinum Forte
cd.

Dawkowanie: Dawki leku dobiera się indywidualnie w zależności

od stopnia niewydolności trzustki pacjenta. Dorośli: 2-4 kaps. do

każdego posiłku. Nie należy stosować dawki większej niż 6000

j.Ph.Eur. lipazy/kg mc./posiłek i 400 000 j.Ph.Eur. lipazy/dobę.

Dzieci: 500-1000 j.Ph.Eur. lipazy/kg mc./posiłek. Nie należy

stosować dawki większej niż 2 500 j.Ph.Eur. lipazy/kg mc./posiłek

czyli 10 000 j.Ph.Eur. lipazy/kg mc./dobę w dawkach podzielonych.

U osób z mukowiscydozą nie stosować więcej niż 10 000 j.Ph.Eur.

lipazy/kg mc./dobę.

Uwagi: Preparat należy przyjmować w czasie posiłku, popijając

wodą lub innymi niekwaśnymi płynami. Kapsułki należy połykać w

całości; nie należy ich rozgryzać, kruszyć ani trzymać w jamie

ustnej, gdyż może to powodować podrażnienie błony śluzowej, a

także zmniejszyć skuteczność preparatu. W przypadku trudności

połykania całych kapsułek (szczególnie u małych dzieci), można

wysypać peletki z kapsułki, wymieszać z niewielką ilością pokarmu

o pH mniejszym niż 5,5 i bez żucia natychmiast połknąć, a

następnie popić szklanką wody.