Leki wpływające na czynność układu wegetatywnego
Uk. Ner. Wegetatywny (autonomiczny) kontroluje czynność narządów wew. Układ ten jest niezależny od naszej woli i dzieli się na 2 części:
1.część przywspółczulna ( parasympatyczna, cholinergiczna )
2.część współczulna( sympatyczna, adrenargiczna)
Podstawą tego podziału jest rodzaj neuroprzekażnika uwalnianego w zakończeniu nerwowym. W części przywspółczulnej uwalniana jest acetylocholina ( ACh ) w cześci współczulnej nordadrenalina ( NA ). Oba te układy najczęściej wpływają przeciwstawnie na czynność narządów np.
-pobudzenie układu przywspółczulnego powoduje skurcz m. gładkich oskrzeli a pobudzają ukł. współczulny rozkurczu oskrzeli.
Ukł. przywspółczulny- w układzie neuroprzekażnikiem jest Ach która pod wpływem bodźca wydzielana jest z zakończenia nerwowego do przestrzeni synaptycznej a następnie wiąże się z receptorem i przekazuje informacje do komórki danego narządu, następnie ACh jest rozkładana pod wpływem
( esterozy ACh =AChE ). Wyróżniamy 2 typy receptorów wrażliwych na ACh
typ1-receptory muskarynowe (M)
typ2-receptory nikotynowe (N)
Receptory M wystepują w zakończeniach nerwów przywspółczulnych w większości tkanek i narządów a także w O.U.N. natomiast receptory N znajdują się w zwojach ukł.wspólczulnego i przywspółczulnego a także w zakończeniach nerwów ruchowych m. szkieletowych. Pobudzenie układu przywspółczulnego przez wpływ ACh na receptory M
Ukł. pokarmowy-wzrost wydzielania soków trawiennych pobudzenie perystatyki
Ukł. moczowy-skurcz m. ściany pęcherza moczowego, rozkurcz zwieracza pęcherza
Ukł. oddechowy-skórcz oskrzeli i wzrost wydzielania gruczołów śluzowych
Serce-zwolnienie rytmu, zmniejszenie siły skurczu m.sercowego , hamowanie przewodnictwa przedsionkowo komorowego
Naczynia krwionośne- rozszerzewnie i spadek ciśnienia krwi
Oko- zwężenie źrenicy, spadek ciśnienia płynu srudgałkowego
Pobudzenie receptorów N w m.szkieletowym powoduje wzrost napiecia tych mieśni
Leki wpływające na czynność układu przywspółczulnego. Wyróżniamy 2 grupy:
leki pobudzające cholinominetyki lub parasynpatykominetyki
o działaniu bezpośrednim
o działaniu pośrednim
leki hamujące ten układ cholinolityki lub parasynpatykolityki
Ad1. Cholinominetyki ( pobudzają układ przywspółczulny ) o działaniu bezpośrednim, leki te bezpośrednio pobudzają receptory M przykład leków: Botonechol-lek ten najsilniej działa na przewód pokarmowy i ukł.moczowy, powoduje on wzrost napięcia m.gładkich tych układów,lek ten jest wykorzystywany w stanach atonicznych przewodu pokarmowego i dróg moczowych co może mieć miejsce po zabiegach operacyjnych, stosowany s.c. lub peros. Karbachol, Pilokarpina- oba leki zwężają żrenice i obniżają ciśnienie śród gałkowe, stosowane są w leczeniu jaskry (postać kropelkowa)
Cholinominetyki o działaniu pośrednim czyli są to inchibitory (hamują esperazę ACh=AchE)
Leki hamują ACh w sposób odwtotny , leki te hamują enzymy rozkładu AchE a to powoduje zwiększenie stęrzenia ACh przy receptorze zarówno M jak i N, działanie ACh jest wówczas silniejsze i przedłużone. Przejawia się to pobudzeniem ukł. przywspółczulnego oraz nasileniem przewodnictwa w m.szkieletowych i pobudzeniem struktur cholinelgicznych w OUN ( mózg )
Zastosowanie tych leków:
jaskra- Fizostygmina- krople do oczu
nużliwość mięśni-Heostygmina- peros
atomia pooperacyjna przewodu pokarmowego i dróg moczowych- neostygnina- s.c.
choroba Aischalmera- Donepezil- tabletki
zatrucie lekami hamującymi ukł.cholinergiczny-Fizostygmina-i.v.
Związki które nieodwracalnie hamują esperaze ACh,AchE. Są to substancje b.toksyczne , praktycznie nie są stosowane jako leki a znajdują zastosowanie jako środki ochrony roślin: pestycydy lub gazy bojowe. Zatrucie tymi związkami związane jest z silnym pobudzeniem wszystkich receptorów M i N na obwodzie i OUN. Przejawia się to skurczem oskrzeli, ślinotokiem, zlewnymi potami, łzawieniem, skurczem m.gładkich przewodu pokarmowego, rzadkoskurczem, spadkiem ciśnienia krwi, drgawkami i śpiączką. Leczenie zatrucia tymi związkami obejmuje stosowanie takich leków jak:
-PROLIDOKSYN- odblokowują enzym (powodują reaktywację AChE )
-ATROPINA- hamuje receptory M w ukł.przywspółczulnym i OUN - i.v. i.m.
Leki hamujące ukł. przywspółczulny cholinolityki
Leki te są konkurencyjnymi antagonistami receptora M. Do tej grupy należą leki:
Pochodzenoa naturalnego
-atropina
-hioscyna ( skopolamina )
Leki te wiążą się z receptorem M w ukł.przywspółczulnym a także w OUN co prowadzi do zniesienia działania ACh na te receptory jako skutek obserwuje się hamowanie ukł.przywspółczulnego. przejawia się to w różnych narządach w sposób następujący:
-Oko- rozszerzenie źrenicy i porażenie okomogacji
-M.gładkie jelit, dróg moczowych, oskrzeli-rozkurcz
-Gruczoły zew.wydzielnicze-(śliniane,łzowe,śluzowe) hamowanie wydzielania
-Żołądek-hamowanie wydzielania soku żołądkowego i kwasu solnego
-Serce- przyśpieszenie AS i szybkość przewodzenia między przedsionkiem i komorami serca
Różnice między atropiną skopolaminą dotyczą przede wszystkim OUN. Skopolamina w dawkach terapeutycznych powoduje zahamowanie OUN (senność, amnezja), natomiast atropina w takich dawkach nie wykazuje wyraźnego działania na OUN. W dawkach wyższych niż terapeutyczne atropina wywołuje pobudzenie psychoruchowe.
Zastosowanie terapeutyczne atropiny i hioscyny:
-stany spastyczne m. gładkich (kolki)
-bradykardia np.w przebiegu zawału m.sercowego
-blok przedsionkowo komorowy wywołany nadmiernym pobudzeniem nerwu X
-premedytacja-przed zabiegiem
-choroba lokomocyjna
-okulistyka-do celów diagnostycznych
Działanie atropiny na oko utrzymuje się od 8-12 dni a skopolaminy około tygodnia
Działania niepożądane skopolaminy i atropiny:
suchość w jamie ustnej, zaparcia, trudności w oddawaniu moczu, światłowstręt, zaburzenia akomodacji oka, tachykardia.
Przeciwwskazania: jaskra, przerost gruczołu krokowego u mężczyzn
Preparat:Atropinum sulfricum-amp.0,5mg/1ml. lub 1mg./1ml. i.m. i.v. peros perrektum krople
Hioscyna lek Skopolaminum hydrobromidum amp. 0,5mg./1ml. s.c. i.m. TTS-plastry,
pochodna skopolaminy ( skopolan)-drażetki, czopki, ampułki i.m.
Cholinoty ACh pochodzenia syntetycznego- leki te w porównaniu z naturalnymi charakteryzują się pewną wybiórczością wobec określonego narządu , czy tez korzystniejszymi parametrami farmakologicznymi. Przykłady leków:
-Jpratropinum (Atrovent) -rozszerza oskrzela i hamuje wydzielanie w oskrzelach. Stosowany przede wszystkim w przewlekłym leczeniu ostrym czy obturacyjnej chorobie płuc. Droga podawania wziewna
-Pirenzepina (Gastrozepin)-hamuje wydzielanie żołądkowe w tym również kw.solnego. stosowany w chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy. Droga podawania doustna i poza jelitowa.
-Oksyfenionium (Spasnopher) działa rozkurczowo na m.gładkie jelit i dróg moczowych. Stosowana w łagodnych stanach spastycznych tych narządów. Peros
-Tropikamid (Tropikamidum)- rozszerza źrenice, poraża akomodacje stosowany w okulistyce dla rozszerzenia źrenic w celu badania dna oka, podawany w postaci kropli do oczu 6h.
Różnice między lekami naturalnymi a syntetycznymi.