1
Styl życia
Styl życia
2
Sześć dziedzin stylu życia
warunkujących zdrowie:
papierosy
alkohol
dieta
seksualn
ość
aktywność fizyczna
bezpieczeństwo na
drogach
3
Styl życia -
wybór kultury
Styl życia
– zachowanie lub
zachowania charakterystyczne
dla jednostki lub grupy
Styl życia
– element stratyfikacji
społecznej
Styl życia
- pozwala na
samoidentyfikację jednostki
lub identyfikację grupową
4
Zasady zdrowia
•wziąć odpowiedzialność za swoje
zdrowie
•przestać palić papierosy
•jeść umiarkowanie (nie przejadać
się)
•spać odpowiednia ilość godzin
•stresować się w miarę
•nie wojować z rodziną
•unikać wypadków
•pić alkohol umiarkowanie
•unikać nadmiaru leków
•pamiętać o bezpiecznym seksie
zdrowi
e
społeczeńst
wo
5
Teoria dysonansu poznawczego
• potrzeba ryzykownych zachowań,
• przeciwstawienie się informacjom
mówiącym
o
zagrożeniach
zdrowotnych
wynikających
z nieprawidłowych wzorów żywienia,
• selektywna
ocena
informacji
-
jedzenie
daje
przyjemność, odpręża, nie jest więc
szkodliwe
dla
zdrowia,
• istnieją bardziej niebezpieczne dla
zdrowia
zachowania (np.. palenie, picie, itd.),
6
Teoria dysonansu poznawczego cd.
• nieprzyjmowanie do wiadomosci
mozliwości
występowania
konsekwencji
nieprawidłowego
odżywianie się, bagatelizowanie
informacji
mówiących
o
konsekwencjach zdrowotnych,
• przekonanie o panowaniu nad
jedzeniem (jeśli nie chcę nie jem
- potrafię się ograniczać itd.)
7
Żywienie jako wartość:
instrumentalna -
zaspokajanie
głodu
zaspakajanie innych
potrzeb
autoteliczna --
jedzenie jako
wartość sama
w sobie
8
Funkcje pożywienia
1. Fizjologiczne
2. Kulturowe
a/ symboliczne
b/ religijne
3. Społeczne - integrujące ludzi,
forma zachowań towarzyskich
Zachowania związane z pożywieniem:
• ceremoniał spożywania posiłków,
•
posiłki
jako
forma
społecznej
integracji,
• posiłki jako zachowania ceremonialne.
9
Determinanty zachowań
Indywidualne
Społeczne
Biologiczne
Socjalizacja
Instytucje
Rządy
(polityka)
Ekonomia
Postawy,
Wierzenia,
Motywacje
Genetyczn
e,
Hormonal
ne,
Wiek, Płeć
Źródła zmiany
zachowań
Zewnętrzne
Wewnętrzne
Zmiana czynników
System edukacji
Instytucjonalne zasoby
Świadomość,
poziom
wiedzy
procesy
poznawcze
dostrzeganie
znaków
dawanych
przez
organizm
10
Zachowania w chorobie
Sposoby reakcji jednostek na
symptomy organiczne, to jak
kontrolują
one
stany
wewnętrzne, jak definiują i
interpretują
symptomy
chorobowe, jakie podejmują
środki
zaradcze,
jak
korzystają z nieformalnych
źródeł opieki
11
Zachowania w chorobie
•Stopień tolerowania
występujących
objawów chorobowych,
•Umiejętność obserwacji
właściwego
organizmu rozpoznawania
zmian
chorobowych
•Samoleczenie różnych
objawów
•Decyzja szukania fachowej
pomocy
lekarskiej
Doświadczenia osobiste
12
Zachowania w chorobie
•Stopień tolerowania występujących
objawów
chorobowych,
•Umiejętność obserwacji właściwego
organizmu
rozpoznawania zmian chorobowych,
•Samoleczenie różnych objawów,
•Decyzja szukania fachowej pomocy
lekarskiej,
a
/ fakt, że ktoś bliski zmarł z powodu
podobnych objawów,
b/ zaburzenia relacji z otoczeniem,
c/ presja otoczenia, aby zgłosić się do
lekarza,
d/ niemożność kontynuacji pełnionych ról
(np. pracy),
e/”wyznaczenie czasu tolerowania objawów”
jeśli nie
przejdą np. do poniedziałku zgłaszam się
do lekarza.
Dostrzeganie korzyści i straty wejścia w rolę osoby chorej
13
Zachowania
w
chorobie
•Motywacja zdrowotna -
umiejętność
rozwiązywania problemów,
•Postrzeganie względnego
niebezpieczeństwa
z związanego objawami,
•Percepcja potencjalnej ciężkości -
(powagi)
choroby,
•Wierzenia na temat możliwości
medycyny -
leczenia danych objawów i innych
metod ich
usunięcia,
•Wierzenia na temat fizycznych,
psychicznych
i społecznych konsekwencji choroby,
•Reakcja na różne krytyczne
wydarzenia,
związane z występującymi objawami.
14
Zachowania w chorobie
•Obserwacja stanu
zdrowia,
•pojawienie się
objawów,
•ocena stopnia
zagrożenia,
•dysfunkcje,
zakłócenia
•w pełnieniu ról,
•szukanie pomocy
•u
nieprofesjonalistów
•Rodzaj
instytucji
medycznej,
•dostępność,
•ilość i rodzaj
lekarzy,
•rodzaje
badań,
•diagnoza,
•prowadzone
leczenie,
•rodzaj
informacji
o chorobie,
•zalecenia
Decyzja
szukania
konsulta
cji
lekarski
ej
15
Czynniki decydujące o
podjęciu decyzji szukania
fachowej pomocy
•widoczność, rozpoznawalność objawów, tzw.
„rzucanie się
w oczy”, objawów lub dewiacyjnych
zachowań,
•stopień, w jakim występujące objawy
chorobowe zakłócają
życie rodzinne, pracę zawodową i inne formy
aktywności
społecznej osób chorych,
•stopień,
w
jakim
występujące
objawy
postrzegane są jako poważne tzn. w jakim
stopniu chory ocenia obecne i przyszłe
niebezpieczeństwo,
związane
z
tymi
objawami,
•częstość pojawiania się nieprawidłowych
(patologicznych) objawów lub sygnałów, ich
trwanie, powtarzalność,
•tolerancję okazywana osobom, u których
wystąpiły określone objawy, sposób oceniania
tych objawów przez otoczenie.
16
Czynniki decydujące o podjęciu
decyzji szukania fachowej
pomocy
•właściwa informacja, wiedza o
występujących objawach;kulturowo
ukształtowane wyobrażenia o przyczynach
tych objawów i sposób ich rozumienia,
•rodzaj potrzeb, których realizacja zmusza
do opanowania objawów (dokonania
zmian),
•potrzeby zdrowotne chorego,
•właściwą interpretację występujących
symptomów, gdy zostaną one prawidłowo
rozpoznane,
•zasoby medyczne, przewidywane koszty
leczenia, dostępność do instytucji
medycznych (odległość), psychospołeczne
koszty decyzji zgłoszenia się do lekarza
(stigma, izolacja upokorzenia).
17
Demograficzne
cechy:
•wiek,
•płeć,
•stan cywilny
Medyczne
(kliniczne
aspekty)
•diagnoza,
•leczenie,
•przeżycie
•etap choroby,
•inne choroby
Symptomy stress
Psychospołeczne aspekty:
•orientacja na życie,
•wsparcie emocjonalne,
•satysfakcja z życia
rodzinnego,
•ogólna satysfakcja
Sposób postrzegania opieki:
•liczba lekarzy,
•satysfakcja z informacji
o leczeniu,
•ocena indywidualnych
potrzeb
18
Emocje towarzyszące chorobie
nowotworowej
•Groźba utraty życia,
•Obniżenie sprawności funkcjonalnej,
•Zmiany w nastroju, objawy depresji,
•Groźba zmiany „image”,
•Groźba niemożności pełnienia ról
społecznych
(w rodzinie, pracy),
•Groźba konsekwencji ekonomicznych,
•Groźba utraty kontaktów międzyludzkich,
•Wysiłek niezbędny do osiągnięcia adaptacji,
•Groźba Stigmy,
•Groźba chronicznego bólu, cierpienia,
•Nieakceptowana terapia,
•Konsekwencje terapii (chirurgicznej,
chemioterapii itd.)
19
•Napięcia związane z:
•przeszłość - czuję się winny, że
zachorowałem,
•teraźniejszość - postrzeganie
ograniczeń,
•przyszłość - niepewność co do
rokowań
20
Znaczenie choroby w życiu
chorego
•Na ile zaburza codzienną
aktywność
życiową,
•Na ile staje się sytuacja
kryzysową
•Na ile wyzwala w chorym
postawę
przezwyciężenia tej sytuacji
kryzysowej
21
Helath Belief Model zaadaptowany do wyjaśnienia
zachowań w roli chorego
Uwarunkowania
demograficzne
Strukturalne:
koszty,
czas trwania,
poczucie
bezpieczeństwa,
gotowość poddania
się zaleceniom,
potrzeba nowych
wzorów zachowań
Postawy:
satysfakcje
z konsultacji
medycznych, relacje
ze służbą zdrowia,
postępowanie
medyczne
Interakcje:
rodzaj
oczekiwań, jakość i
typ relacji lekarz-
pacjent, empatia
okazywana przez
lekarza,
Możliwości:
doświadczenia w
podejmowaniu
stosownych działań z
chorobą, leczeniem,
źródła porady i
samoleczenie
Wartość zdrowia-
ograniczenia groźby
choroby
subiektywna ocena:
przekonanie o podatności
na chorobę (oraz
przekonanie o
diagnozie,podatność na
choroby (ogólna),
oszacowanie możliwości
zmian w rolach
społecznych,obecne lub
uprzednie
doświadczenia
Prawdopo
dobieństw
o
zastosowa
nia się do
zaleceń
medyczny
ch
(lekarstw
a, dieta)
wzory
zachowań
np. w
pracy,
kontynuo-
wanie
zaleceń
Motywacje
•dotyczące zdrowia
(ogólnie)
•gotowość szukania i
akceptowania zaleceń
lekarskich,
•pozytywne zachowania
zdrowotne
Prawdopodobieństwo, że
zachow.
w chorobie zredukuje
zagrożenia chorobą,
Subiektywna ocena:
akcept. proponowanego
leczenia, szansa
odzyskania zdrowia
22
Helath Belief Model zaadaptowany do wyjaśnienia
zachowań w roli chorego
Liczba
Umiejscowienie
Widoczność
Poziom stresu
Ograniczenia w
stanie
fizycznym,
psychicznym,
społecznym
Sposób
definiowania
symptomu
przez:
a/
zainteresowane
go
b/ inne osoby
Uporczywość,
trwałość
symptomów
•Postrzeganie
zagrożenia
wynikające z objawów,
•Prawdopodobieństwo
określonej choroby,
•Negatywne oceniane
konsekwencje
•Postrzeg
ane
wartości
wynikając
e
z
działania,
•Korzyści,
•Bariery
•Zmienne
demograficzno-
społeczne
•motywacja społeczna
•wiedza medyczna
•Zwykle stosowane
mechanizmy radzenia
sobie
•system
nieformalnego
doradztwa i leczenia
•wsparcie społeczne
•doświadczenia
•inne wskazówki do
działania
Prawdopodo-
bieństwo
zaangażowan
ia się w
działania
związane z
leczeniem
choroby
Czynniki modyfikujące
Zachowan
ia
Symptomy