Poczucie własnej

Poczucie własnej

skuteczności

skuteczności

Dr Anna Andruszkiewicz

Dr Anna Andruszkiewicz

Katedra i Zakład Promocji

Katedra i Zakład Promocji

Zdrowia Collegium Medicum

Zdrowia Collegium Medicum

Dlaczego w poradnictwie zdrowotnym

Dlaczego w poradnictwie zdrowotnym

ważna jest teoria samoskuteczności?????

ważna jest teoria samoskuteczności?????

•

Dostarcza informacji jak skutecznie

Dostarcza informacji jak skutecznie

pomagać ludziom w procesie zmiany

pomagać ludziom w procesie zmiany

zachowań zdrowotnych.

zachowań zdrowotnych.

•

Proces zmiany jest wieloetapowy, trudny,

Proces zmiany jest wieloetapowy, trudny,

uwarunkowany wieloma czynnikami i

uwarunkowany wieloma czynnikami i

przebiega w warunkach utrudniających lub

przebiega w warunkach utrudniających lub

ułatwiających zmianę.

ułatwiających zmianę.

•

Samoskuteczność jest jednym z tych

Samoskuteczność jest jednym z tych

wyznaczników zachowania, który powinien

wyznaczników zachowania, który powinien

być uwzględniony przy planowaniu

być uwzględniony przy planowaniu

wdrażaniu strategii edukacji zdrowotnej w

wdrażaniu strategii edukacji zdrowotnej w

obszarach leczenia, pielęgnowania ,

obszarach leczenia, pielęgnowania ,

rehabilitacji , prewencji i promocji zdrowia.

rehabilitacji , prewencji i promocji zdrowia.

Poczucie własnej skuteczności

Poczucie własnej skuteczności

podstawy teoretyczne

podstawy teoretyczne

•

Wszelkie zachowania są powiązane z

Wszelkie zachowania są powiązane z

procesami intrapsychicznymi

procesami intrapsychicznymi

•

Wśród uwarunkowań osobistych ważną

Wśród uwarunkowań osobistych ważną

rolę odgrywa pojęcie własnej osoby i

rolę odgrywa pojęcie własnej osoby i

jego elementy, zwłaszcza poziom

jego elementy, zwłaszcza poziom

samooceny, poczucie własnej wartości

samooceny, poczucie własnej wartości

i poczucie własnej skuteczności , które

i poczucie własnej skuteczności , które

modyfikują motywację.

modyfikują motywację.

Pojęcie poczucia własnej

Pojęcie poczucia własnej

skuteczności

skuteczności

•

Wprowadził do literatury Albert Bandura jako

Wprowadził do literatury Albert Bandura jako

przedstawiciel koncepcji społeczno-poznawczej zajmował

przedstawiciel koncepcji społeczno-poznawczej zajmował

się modyfikacją zachowań ludzi w powiązaniu z procesami

się modyfikacją zachowań ludzi w powiązaniu z procesami

poznawczymi.

poznawczymi.

•

Stworzył definicję , która mówi że jest to

Stworzył definicję , która mówi że jest to

ogólny

ogólny

mechanizm psychologiczny warunkujący zmianę

mechanizm psychologiczny warunkujący zmianę

zachowania i efektywność podejmowanych działań,

zachowania i efektywność podejmowanych działań,

stanowiący ogniwo pośredniczące między

stanowiący ogniwo pośredniczące między

posiadaną wiedzą a zachowaniem. Wyraża

posiadaną wiedzą a zachowaniem. Wyraża

subiektywne przekonanie , na które składają się

subiektywne przekonanie , na które składają się

różne elementy osobowe i sytuacyjne . Na poziomie

różne elementy osobowe i sytuacyjne . Na poziomie

samoopisu ma ono postać przekonania, że jest się

samoopisu ma ono postać przekonania, że jest się

w stanie efektywnie przeprowadzić określoną

w stanie efektywnie przeprowadzić określoną

czynność , czyli osiągnąć oczekiwany wynik.

czynność , czyli osiągnąć oczekiwany wynik.

Pojęcie poczucia własnej

Pojęcie poczucia własnej

skuteczności

skuteczności

•

Natężenie poczucia własnej skuteczności

Natężenie poczucia własnej skuteczności

ma wpływ na samopoczucie oraz

ma wpływ na samopoczucie oraz

podejmowane przez ludzi działania.

podejmowane przez ludzi działania.

Wyższe poczucie własnej kompetencji

Wyższe poczucie własnej kompetencji

wiąże się z pozytywnymi emocjami,

wiąże się z pozytywnymi emocjami,

rozpoczynaniem oraz efektywniejszym

rozpoczynaniem oraz efektywniejszym

wykonywaniem zadań, w porównaniu z

wykonywaniem zadań, w porównaniu z

niskim poczuciem własnej kompetencji.

niskim poczuciem własnej kompetencji.

Pojęcie poczucia własnej

Pojęcie poczucia własnej

skuteczności

skuteczności

•

Osoby przekonane o małej własnej

Osoby przekonane o małej własnej

skuteczności odczuwają lęk, bezradność

skuteczności odczuwają lęk, bezradność

a smutek i przygnębienia są u nich

a smutek i przygnębienia są u nich

bardziej nasilone.

bardziej nasilone.

•

W badaniach przeprowadzonych

W badaniach przeprowadzonych

Bandurę okazało się, że wyższe poczucie

Bandurę okazało się, że wyższe poczucie

zwiększa motywację do działania i wiąże

zwiększa motywację do działania i wiąże

się z lepszymi osiągnięciami jednostki.

się z lepszymi osiągnięciami jednostki.

Współcześnie poczucie własnej

Współcześnie poczucie własnej

skuteczności stało się kluczowe w

skuteczności stało się kluczowe w

wielu dziedzinach:

wielu dziedzinach:

•

Psychologii społecznej

Psychologii społecznej

•

Organizacji i zarządzaniu

Organizacji i zarządzaniu

•

Psychopatologii

Psychopatologii

•

Promocji zdrowia, gdzie stanowi

Promocji zdrowia, gdzie stanowi

podstawowy wyznacznik

podstawowy wyznacznik

podejmowania i wprowadzania

podejmowania i wprowadzania

zmiany w zachowaniach zdrowotnych

zmiany w zachowaniach zdrowotnych

Pojęcie własnej skuteczności

Pojęcie własnej skuteczności

można traktować na dwa

można traktować na dwa

sposoby:

sposoby:

1.

1.

Szczegółowe

Szczegółowe

poczucie

poczucie

skuteczności dotyczące

skuteczności dotyczące

konkretnego zachowania

konkretnego zachowania

2.

2.

Uogólnione

Uogólnione

poczucie własnej

poczucie własnej

skuteczności , rozumiane jako cecha

skuteczności , rozumiane jako cecha

osobowości determinująca

osobowości determinująca

zachowanie w różnych sferach.

zachowanie w różnych sferach.

Źródła informacji, które budują

Źródła informacji, które budują

poczucie samoskuteczności

poczucie samoskuteczności

•

Wykonywanie zadań i czynności ( im więcej

Wykonywanie zadań i czynności ( im więcej

sukcesów tym większe poczucie swoich

sukcesów tym większe poczucie swoich

kompetencji)

kompetencji)

•

Doświadczenia zastępcze (obserwacja innych)

Doświadczenia zastępcze (obserwacja innych)

•

Stan fizjologiczny organizmu( wysoki poziom

Stan fizjologiczny organizmu( wysoki poziom

pobudzenia zaburza sprawne funkcjonowanie)

pobudzenia zaburza sprawne funkcjonowanie)

•

Perswazje werbalne ( mogą pochodzić od

Perswazje werbalne ( mogą pochodzić od

innych lub też od siebie samego,

innych lub też od siebie samego,

dasz radę.)

dasz radę.)

Znaczenie poczucia własnej

Znaczenie poczucia własnej

skuteczności dla zachowania

skuteczności dla zachowania

•

Teoria społecznego uczenia się,

Teoria społecznego uczenia się,

kładzie nacisk na aspekt poznawczy i

kładzie nacisk na aspekt poznawczy i

głosi, że człowiek podejmuje się

głosi, że człowiek podejmuje się

działań lub dokonuje zmianę pod

działań lub dokonuje zmianę pod

wpływem oczekiwań lub zaistniałej

wpływem oczekiwań lub zaistniałej

sytuacji życiowej. Zaangażowanie się

sytuacji życiowej. Zaangażowanie się

w różne zachowania wymaga trzech

w różne zachowania wymaga trzech

typów przekonań.

typów przekonań.

Typy przekonań

Typy przekonań

1.

1.

Oczekiwanie dotyczące sytuacji

Oczekiwanie dotyczące sytuacji

( przekonanie, że spodziewana

( przekonanie, że spodziewana

zmiana zachowania jest dla osoby

zmiana zachowania jest dla osoby

wartościowa)

wartościowa)

2.

2.

Oczekiwanie wyniku działania

Oczekiwanie wyniku działania

( przekonanie , że zachowując

( przekonanie , że zachowując

się w określony sposób osiągnie się

się w określony sposób osiągnie się

zamierzony cel)

zamierzony cel)

3.

3.

Oczekiwanie własnej skuteczności

Oczekiwanie własnej skuteczności

(kompetencji)

(kompetencji)

Motywacyjna wartość poczucia

Motywacyjna wartość poczucia

własnej skuteczności

własnej skuteczności

•

Najważniejszym czynnikiem motywującym jest

Najważniejszym czynnikiem motywującym jest

głęboka wiara we własne kompetencje.

głęboka wiara we własne kompetencje.

•

Liczne badania wskazują, że poczucie własnej

Liczne badania wskazują, że poczucie własnej

skuteczności wpływa na wynik

skuteczności wpływa na wynik

podejmowanych działań.

podejmowanych działań.

•

Silne poczucie własnej skuteczności jest

Silne poczucie własnej skuteczności jest

zasobem , ułatwiającym rozpoczęcie

zasobem , ułatwiającym rozpoczęcie

wykonywania czynności , a także sprzyjającym

wykonywania czynności , a także sprzyjającym

ich kontynuacji.

ich kontynuacji.

•

Osoby przekonane o własnej skuteczności

Osoby przekonane o własnej skuteczności

częściej doświadczają sukcesów , osiągają

częściej doświadczają sukcesów , osiągają

efektywniejsze wyniki i odczuwają mniej

efektywniejsze wyniki i odczuwają mniej

negatywnych emocji

negatywnych emocji

Poczucie własnej skuteczności

Poczucie własnej skuteczności

a fizjologia

a fizjologia

•

Istnieje silny związek pomiędzy

Istnieje silny związek pomiędzy

poczuciem własnej skuteczności a

poczuciem własnej skuteczności a

poziomem katecholamin, norepinefryny i

poziomem katecholamin, norepinefryny i

epinefryny. Kiedy nasze przekonanie o

epinefryny. Kiedy nasze przekonanie o

własnej skuteczności jest silne,

własnej skuteczności jest silne,

katecholaminy utrzymują się na niskim

katecholaminy utrzymują się na niskim

poziomie. Kiedy przekonanie o własnej

poziomie. Kiedy przekonanie o własnej

skuteczności jest niezbyt silne poziom

skuteczności jest niezbyt silne poziom

norepinefryny i epinefryny wzrasta. Po

norepinefryny i epinefryny wzrasta. Po

podjęciu decyzji o niepodejmowaniu

podjęciu decyzji o niepodejmowaniu

potencjalnie niebezpiecznych czynności

potencjalnie niebezpiecznych czynności

ich poziom się obniża (Gerrig R., 2006).

ich poziom się obniża (Gerrig R., 2006).

W badaniach wykazano, iż poczucie własnej

W badaniach wykazano, iż poczucie własnej

skuteczności wiąże się z takimi

skuteczności wiąże się z takimi

zachowaniami zdrowotnymi jak

zachowaniami zdrowotnymi jak

•

zapobieganie niekontrolowanym

zapobieganie niekontrolowanym

zachowaniom seksualnym,

zachowaniom seksualnym,

•

podejmowanie regularnych ćwiczeń

podejmowanie regularnych ćwiczeń

fizycznych,

fizycznych,

•

kontrolowanie wagi i zachowań

kontrolowanie wagi i zachowań

związanych z jedzeniem,

związanych z jedzeniem,

•

zapobieganie lub porzucenie

zapobieganie lub porzucenie

wszelkiego rodzaju uzależnień.

wszelkiego rodzaju uzależnień.

Przerwa na małą kawę

Przerwa na małą kawę