UKŁAD
NERWOWY
I JEGO
STARZENIE SIĘ
WYK. MGR ANNA
ŁASIŃSKA
UKŁAD
NERWOWY
I JEGO
STARZENIE SIĘ
WYK. MGR ANNA
ŁASIŃSKA
UKŁAD NERWOWY
Układ nerwowy człowieka
(łac. Systema nervosum)
- układ zbudowany z tkanki
nerwowej, integrujący działalność
organizmu, rejestrujący bodźce,
przetwarzający zawartą w nich
informację oraz sterujący
czynnościami organizmu: ruchem
mięśni oraz wydzielaniem hormonów.
Czynności układu
nerwowego można
umownie podzielić na dwie
kategorie:
•
Układ nerwowy somatyczny (
soma — ciało)
nastawiony na łączność ze światem zewnętrznym, odbiera
z niego różnorodne informacje za pośrednictwem
narządów zmysłów oraz zarządza aparatem ruchowym,
umożliwiając poruszanie się w przestrzeni i reagowanie w
sposób celowy na bodźce zewnętrzne.
• Układ nerwowy autonomiczny lub
wegetatywny (łac. autos — samo- i nomos —
prawo, a więc "samorządzący się") - jego rolą jest
sprawowanie kontroli nad przemianą materii oraz
prawidłowym działaniem narządów wewnętrznych.
Podstawowym elementem układu
nerwowego jest komórka nerwowa
z odchodzącymi od niej wypustkami,
zwana
neuronem
.
Budowa i rola neuronu
• Neuron składa się z bańkowatego ciała komórkowego z jądrem
oraz odchodzących od ciała licznych wypustek. Wypustki te
tworzą drzewkowate rozgałęzienia zwane dendrytami. Jedna z
wypustek jest o wiele dłuższa od pozostałych, pokryta jasną
otoczką mielinową i nosi ona nazwę neurytu lub aksonu.
Długość aksonu może dochodzić do 1 metra.
• Układ nerwowy zbudowany jest z olbrzymiej liczby neuronów
(ok. 25 miliardów). Z tego tylko około 25 milionów znajduje się
na obwodzie, natomiast reszta skupiona jest w ośrodkowym
układzie nerwowym.
• Neurony kontaktują się ze sobą za pośrednictwem łącz,
zwanych synapsami. Ich liczba jest wielokrotnie większa niż
liczba komórek nerwowych, ponieważ każda wypustka tworzy
wiele kontaktów synaptycznych z innymi komórkami
nerwowymi.
• Neurony tworzą synapsy nie tylko z komórkami nerwowymi,
lecz także z innymi typami komórek (np. z komórkami
mięśniowymi, komórkami narządów zmysłów)
GŁÓWNE ZADANIA
NEURONU
•przyjmowanie,
•przetwarzanie,
•przekazywanie informacji
w postaci bodźców
elektrycznych
NEURON
NEURON
DZIAŁANIE
Każda komórka nerwowa otrzymuje informacje
przekazaną od innych neuronów, a także od innych
wyspecjalizowanych komórek – receptorów
narządów zmysłowych, bądź bezpośrednio ze
środowiska zewnętrznego przez wyspecjalizowane
dendryty. Informacje te przekazuje komórka dalej
poprzez akson. Przekazywane i przetwarzane w
neuronach informacje są zakodowane w postaci
sygnałów elektrycznych lub chemicznych. Ważną
rolę w tym procesie pełni osłonka mielinowa aksonu.
Jest ona zbudowana z lipidów i pełni rolę izolatora.
Po obu jej stronach zgromadzone są ładunki
elektryczne — po wewnętrznej ładunki ujemne,po
zewnętrznej — dodatnie.
Podział topograficzny
układu nerwowego
• OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY
– mózgowie (mózg, móżdżek, rdzeń
przedłużony)
– rdzeń kręgowy
• OBWODOWY UKŁAD NERWOWY
– Nerwy czaszkowe
– Nerwy rdzeniowe
RDZEŃ KRĘGOWY
przekrój poprzeczny rdzenia
kręgowego
Podział czynnościowy
• Układ nerwowy somatyczny
– Układ piramidowy
– Układ pozapiramidowy
• Autonomiczny układ nerwowy
– Część współczulna
– Część przywspółczulna
Mózgowie
• jest zróżnicowaną strukturą, w której
skład wchodzi:
- mózg,
- móżdżek,
- międzymózgowie,
- śródmózgowie,
- most i rdzeń przedłużony.
MÓZGOWIE
PROCES STARZENIA
• Starzenie się to zmniejszenie zdolności do odpowiedzi
na stres środowiskowy, które pojawia się w
organizmach wraz z upływem czasu, naturalne i
nieodwracalne nagromadzenie się uszkodzeń
wewnątrzkomórkowych, przerastające zdolności
organizmu do samonaprawy. Starzenie się powoduje
utratę równowagi wewnętrznej organizmu, co
zwiększa ryzyko wystąpienia chorób. Prowadzi do
upośledzenia funkcjonowania komórek, tkanek,
narządów i układów, zwiększa podatność na choroby
(np. choroby krążenia, Alzheimera, nowotwory),
wreszcie prowadzi do śmierci.
Charakterystyczne
objawy starzenia:
·
utrata masy mięśni i kości,
· zmniejszenie elastyczności
skóry,
· pogorszenie ostrości wzroku
i słuchu,
· wydłużony czas reakcji.
Nauka zajmująca się
starzeniem to gerontologia.
Gerontologii nie należy mylić
z geriatrią, która jest nauką
o chorobach wieku
podeszłego
JAK SIĘ STARZEJEMY?
Niektóre z organów i tkanek
człowieka są szczególnie mocno
nadgryzane zębem czasu. Inne
starzeją się wolniej, ale tylko
nieliczne zachowują dobrą
formę do końca naszych dni.
Pomiędzy 20 a 90 rokiem życia ciężar mózgu maleje
o 5-10% Choć jest to m.in. efekt zaniku komórek
nerwowych, skala i tempo tego procesu wykazują
zadziwiające różnice w różnych strukturach
centralnego układu nerwowego.
Pień mózgu należy do tych, które tracą bardzo
niewiele neuronów, ale już z leżącego w jego
obrębie miejsca sinawego około 65 roku życia
ubywa ich prawie połowa (co może być przyczyną
trudności z zasypianiem). Równie gwałtownie, tyle
że koło 60roku życia spada liczba komórek
Purkinjego w móżdżku (skutkujące upośledzeniem
funkcji motorycznych).
Międzymózgowie wychodzi z procesu
starzenia się obronną ręką - liczba
komórek nie ulega tam istotnej
zmianie. Odwrotnie hipokamp. Jego
degeneracja zaczyna się już w 30 roku
życia, by jesienią doprowadzić do
ubytku 30% budujących go neuronów
(stąd pewnie takie problemy starszych
osób z przyswajaniem wiedzy).
Dotkliwe straty ponosi też kora mózgowa
otaczająca półkule niczym chustka głowę
ledwie trzymilimetrową warstwą, mieści aż
70% ogółu neuronów ośrodkowego układu
nerwowego. W poszczególnych jej polach
(ruchowym, potylicznym, skroniowym) ubytki
sięgają 30-50% stanu wyjściowego (mózgu 20-
latka).
Na szczęście kondycja starego mózgu jest
lepsza, niż wynikałoby to z procentowego
bilansu strat. A to dzięki plastyczności mózgu,
który nie zastyga niczym raz wylany beton, ale
tworzy coraz to nowe sieci połączeń między
miriadami komórek nerwowych.
CHOROBY UKŁADU
NERWOWEGO
• Otępienie (dementia)
Zespoły otępienne są jedną z najczęstszych przyczyn utraty zdolności do
samodzielnego życia u osób starszych. Chorzy z występującymi zespołami
otępiennymi wymagają zaangażowania olbrzymich sił i środków
przeznaczonych na stałą opiekę i pielęgnację.
• Otępienie starcze
Inaczej nazywane otępieniem nienaczyniowym. Polega na postępującym i
uogólnionym osłabieniu wydolności umysłowej, któremu towarzyszy
rozległy zanik komórek mózgu.
• Otępienie przedstarcze
Zaczyna się znacznie wcześniej już ok. 50 roku życia i postępuje szybciej.
Towarzyszą mu określone zmiany morfologiczne mózgu, choć ich związek
z objawami choroby nie jest zupełnie jasny. Proces chorobowy przybiera
najczęściej postać wspominanej wyżej choroby Alzheimera.
• Otępienie miażdżycowe
Często nazywane wielozawałowym. Jest skutkiem ognisk rozmiękania w
substancji białej lub jądrach szarych. Amnezja jest niecałkowita,
wybiórcza. Objawem choroby jest chwiejność emocjonalna.
Choroba Alzheimera
Średni czas trwania choroby
Alzheimera wynosi 7-8 lat, chociaż
niektórzy chorzy żyją nawet do 20 lat.
Liczba osób z otępieniem
jest szacowana w naszym kraju na
400 tysięcy osób, w tym z
chorobą Alzheimera na 150 tysięcy.
Choroba Alzheimera cd.
Skala deterioracji ogólnej Reisberga opisuje siedem głównych
etapów choroby Alzheimera:
Etap 1: Normalny. Brak obiektywnych i subiektywnych
dowodów osłabienia funkcji poznawczych.
Etap 2: Normalny dla wieku. Subiektywne skargi na
osłabienie funkcji poznawczych. Większość osób powyżej 65
roku życia skarży się, że nie pamięta tak dobrze jak sprzed
10 laty nazw i umiejscowienia przedmiotów.
Etap 3: Niewielkie otępienie. Obecność dowodów na
obiektywnie stwierdzane osłabienie wykonywania złożonych
zadań społecznych i zawodowych.
Etap 4: Lekkie nasilenie choroby. W badaniu klinicznym
wyraźne osłabienie funkcji poznawczych. Objawy deficytu
dotyczą koncentracji, pamięci, orientacji i wydolności w
wykonywaniu różnych czynności.
Choroba Parkinsona
• Bardzo częste schorzenie neurologiczne które
dotyka ponad 1% osób po 60 roku życia,
zaliczane do najbardziej rozpowszechnionych
chorób zwyrodnieniowych ośrodkowego
układu nerwowego. Zapadalność na tę
chorobę w Polsce wynosi 10-20 przypadków
na 100 tysięcy ludzi, obecnie na tę chorobę
cierpi około 80 tysięcy ludzi – głównie po 50
roku życia.
Choroba Parkinsona cd.
Istotą choroby są zmiany degeneracyjne
w części zbitej istoty czarnej
śródmózgowia, przejawiające się
zanikiem neuronów barwnikowych. Do
objawów choroby zlicza się: wzmożone
napięcie mięśniowe i sztywność, drżenie
spoczynkowe, spowolnienie i ubóstwo
ruchowe, niestabilność postawy ciała
oraz zaburzenia odruchów
podstawowych.
Choroba Picka
Organiczna choroba zwyrodnieniowa układu
nerwowego występująca w wieku przedstarczym
(pomiędzy 50 a 60 rokiem życia), częściej u kobiet.
Anatomicznie wyraża się w zanikach mózgowych –
zarówno istoty białej, jak i szarej mózgu – okolic
głównie czołowych i skroniowych. Charakteryzuje
się postępującym otępieniem i występowaniem
objawów ogniskowego uszkodzenia mózgu, takich
jak: niedowłady, zaburzenia mowy, apraksja.
Choroba postępując prowadzi do zupełnego
zniedołężnienia psychicznego i fizycznego.
Leczenie jest tylko objawowe a rokowania niezbyt
pomyślne.
DLACZEGO ORGANIZM STARZEJE SIĘ -
TEORIE PROCESU STARZENIA SIĘ
• 1. Teoria zegarowa
Uznaje, że organizm posiada swój własny program rozwoju.
Program ten warunkuje czas funkcjonowania poszczególnych
narządów i układów.
• 2. Teoria błędów Orgela
Teoria ta zakłada, że w czasie podziałów komórki i
multiplikacji materiału genetycznego występują błędy
syntezy, szczególnie w strukturze DNA.
• 3. Teoria immunologiczna
Histolodzy wiążą powstawanie blaszek starczych z
procesami immunologicznymi.
• 4. Teoria wolnych rodników
Teoria wolnych rodników jest spójną teorią starzenia się
organizmu. Łączy i uzupełnia wszystkie inne teorie.
• 5. Teoria wiązań krzyżowych
Założeniem teorii jest fakt, że usztywnianie strukturalne
materiału genetycznego (DNA) poprzez tworzenie wiązań
wewnątrz cząsteczki prowadzi do jego degeneracji
.
JAK POWSTRZYMAĆ PROCES
STARZENIA SIĘ - HIPOTEZY
· Kuracje prokainowe
· Organoterapie i terapie komórkowe
· Terapia chelatująca
· Terapie hormonalne
· Kuracje kwasami nukleinowymi - RNA i DNA
- kuracje genetyczne Zapobieganie
tworzeniu się wolnych rodników - program
antyoksydacjny.
Koniec