Formy pracy w

przedszkolu

• Zabawa
• Zajęcia planowane
• Wycieczki – spacery
• Uroczystości przedszkolne
• Czynności samoobsługowe
• Prace społeczno – użyteczne
• Kontakty okolicznościowe

nauczycielki z dzieckiem

ZABAWA

Cechy zabawy:

• działalność
• przyjemność
• bezcelowość – cel „sam w sobie”
• złożoność czasu i przestrzeni
• świat fikcji
• zabawka

„Podział zabaw jest rzeczą tak
trudną, że wątpić można, czy
kiedykolwiek całkowita ich
klasyfikacja dokonana zostanie”.

S.Karpowicz

Ze względu na liczbę uczestników

zabawy wyróżniamy:

• ZABAWĘ

INDYWIDUALNĄ
(SAMOTNĄ)

• ZABAWĘ

GRUPOWĄ

Ze względu na stopień samodzielności

w podejmowaniu przez dziecko zabawy

wyróżniamy:

• ZABAWA

SWOBODNA

• ZABAWA

KIEROWANA

Ze względu na stopień uspołecznienia

dzieci biorących udział w zabawie

wyróżniamy:

• ZABAWY RÓWNOLEGŁE -

gdy dzieci nie

bawią się ze sobą, lecz obok siebie,

• ZABAWY ZBIOROWE -

gdy dzieci bawią się

ze sobą, lecz nie dzielą się rolami

• ZABAWY ZESPOŁOWE -

gdy dzieci bawiąc

się wspólnie wyznaczają sobie cel i dzielą się rolami

KLASYFIKACJA ZABAW

WEDŁUG P. A. RUDIKA

• KONSTRUKCYJN

E

• TWÓRCZE

• DYDAKTYCZNE

• RUCHOWE

ZABAWY

KONSTRUKCYJNE

• W młodszym wieku przedszkolnym dziecko buduje dom z klocków

dopóki wystarczy materiału budowlanego, im jest go więcej tym
masywniejsza jest budowla. Dzieci nie mają jasnego planu,
oddzielne jego części powstają w głowie i natychmiast są
realizowane. Powstaje konstrukcja ciężka i chaotyczna. Dziecko nie
tyle buduje coś określonego, co bawi się przy pomocy klocków. W
czasie zabawy często zmienia swój pomysł. Zabawy te mają
charakter indywidualny, dziecko samo wznosi budowlę znajdując
zadowolenie w procesie budowania, a jeszcze większą burzenia
swojego dzieła.

• W starszym wieku przedszkolnym zabawy dzieci charakteryzuje

pomysłowość i „techniczne” mistrzostwo, dokładność pomysłu, jak
również określony indywidualny styl w budowaniu. Dzieci
interesuje nie tylko sam proces, ale i efekt zabawy. Są zdolne do
długotrwałego wysiłku, zostawiają budowlę dziś, aby dokończyć ją
jutro. Zabawy mają charakter zespołowy. Dzieci wspólnie określają
temat budowy, czynnie i twórczo oceniają ją w procesie jej
wykonywania.

• Zaspokajają właściwą dzieciom potrzebę ujawniania swojej

twórczej aktywności, w dostępnych dla dziecka formach i
stopniu.

• Zaznajamiają dzieci z charakterystycznymi i

geometrycznymi właściwościami materiału.

• Pomagają w sformułowaniu i określeniu całego ciągu

wyobrażeń, które powstają i są realizowane podczas
procesu zabawy i stopniowo przyzwyczajają dziecko do
wytrwałych działań.

• Współdziałają w rozwoju myślenia i woli.
• Wyrabiają stopniowo zdolność budowania według

określonego pomysłu i nadawania budowlom ścisłego
charakteru.

ZABAWY TWÓRCZE

• Nazywane są inaczej naśladowczo-czynnościowe.
• Ich treści stanowią czynności zapożyczone z

otaczającego życia dzięki naśladownictwu. Tematyka
odpowiada różnorodności życia. Dużo miejsca zajmują
wydarzenia społeczne i państwowe. Zabawy te są
twórczym, a nie sztucznym, szablonowym odtworzeniem
rzeczywistości, zmieniają się ciągle w swej akcji, co
czyni je wyjątkowo atrakcyjnymi. Dzieci mają możliwość
twórczego wypowiadania się przez cały czas w miarę
swoich sił, uzdolnień i rozumienia rzeczywistości.
Psychologowie zaliczają ten typ zabaw do tych, które
najsilniej ujawniają fantazję dzieci, operowanie
wymyślonymi sytuacjami i przenośniami.

• Dzieci w młodszym wieku przedszkolnym w zabawach twórczych ujawniają

zainteresowanie otaczającym życiem i potrzebę uczestnictwa w nim w pewnym
stopniu. Przeżywają zabawę, przejawiają całkowicie w niej swój charakter,
zainteresowanie. Dla nich zabawa ze względu na swą treść ma charakter
czynnościowy - gonią jedno drugie, wożą byle co, odtwarzając samochód,
pociąg. Ważna jest dla nich czynność a nie efekt.

• Dzieci średniego wieku przedszkolnego bawią się dłużej (20-30 minut). Zabawy

komplikują się w swej treści. Bierze w niej udział więcej dzieci (5-6 i więcej).
Treść zabawy nabiera wyraźnego charakteru przedmiotowego z rozwiniętymi
sytuacjami, z określonymi i odpowiadającymi przedmiotowi rolami. Dzieci
dzielą się rolami, a każdy ma swoje zadanie do wykonania. Dzieci w swych
zabawach przedstawiają osoby działające a nie tylko ich czynności. Działania
dzieci łączy przedmiot zabawy - dzieci nie bawią się już samodzielnie lecz
uczestniczą we wspólnych, zharmonizowanych czynnościach. Dziecko
przejawia zainteresowanie daną rolą, gdy nie może się w nią wcielić zabawa
traci dla niego urok.

• Zabawy starszych dzieci mają jasno określony plan, dobrze rozwinięty

przedmiot, role nasycone działaniem i życiowo ze sobą związane. Wzrasta
planowość w treści i organizacji zabaw. Dzieci interesuje nie tylko ta czy inna
rola, ale też w jakim stopniu została dobrze odegrana. Rośnie wymaganie
realizmu odegrania ról. Generalizacja roli ustępuje typizacji. Rozwój zabaw
doprowadza do powstania zabaw dramatycznych. Dzieci odgrywają role
zaczerpnięte z literatury.

ZABAWY

DYDAKTYCZNE

• Opracowywane są przez wychowawców specjalnie dla

celów dydaktycznych, zarówno w stosunku do treści jak
i do metodyki. Nie są więc one całkowicie wynikiem
twórczości swobodnej dzieci. Otrzymują one wszystkie
warunki gry w całkowicie gotowej postaci. Są to
zabawy, ponieważ opracowane są zajmująco i wywołują
u dzieci zainteresowanie, a nawet entuzjazm i
kojarzone są przez dzieci z rozrywką. Zazwyczaj
zabawy te opracowuje się jako środek wydoskonalenia
zdolności odczuwania, aktywizacji i rozwoju u dzieci
spostrzegawczości, uwagi, pamięci, myślenia,
sprawdzenia i utrwalenia wiedzy, rozszerzania zakresu
słów.

TYPY ZABAW DYDAKTYCZNYCH

• MOZAIKI - składają się z kompletu paciorków, kulek, maleńkich

sześcianów albo innych jednorodnych w znaczeniu geometrycznym
materiałów pomalowanych różnymi kolorami. Zadaniem zabawy jest
dobranie tych elementów według barwy, ułożenie z nich różnych
wzorów, początkowo zgodnie z zadaniem, później według własnego
pomysłu. Rozwija zdolności wyczucia odcieni i porównywania
znacznie różniących się od siebie barw, wydoskonala gust
artystyczny, zachowuje u dzieci pilność, wytrwałość, gorliwość.

• ROZCIĘTE OBRAZKI - komplet dziewięciu lub dwunastu obrazków.

Zadanie polega na ułożeniu kompletu obrazków w celu otrzymania
jednego. Rozcięte obrazki rozwijają zdolność skupienia uwagi,
spostrzegawczość, zmuszają do rozwiązania zadania przez
utrwalenie w pamięci wielu szczegółów.

• LOTERYJKA - gry dydaktyczne zbudowane na zasadzie parzystych

obrazków, umożliwiają rozwiązywanie różnych zadań, rozwój
spostrzegawczości, ścisłe ustalenie wyobrażeń o całości przedmiotu
i o jego istotnych cechach, rozwój zdolności dostrzegania
podobieństwa i różnic przedmiotów, nawet jeśli są one nieznaczne.

ZABAWY RUCHOWE

• Powstają jeszcze w wieku przedszkolnym, lecz rozwijają i komplikują z

wiekiem. Są różnorodne, nasycone nie tylko ruchem, ale i treścią
intelektualną, mającą wyraz w temacie i czynnościach zabawowych.
Wyróżniają się bogactwem umysłowej treści, zmuszając bawiącego się do
skupienia uwagi, orientowania się, napięcia woli. W zabawach tych
występuje silne nasycenie emocjonalne.

• Wyczerpują wszystkie rodzaje naturalnych ruchów człowieka. Większość

zabaw ruchowych wykonywana jest przy pomocy dużych grup mięśniowych
podstawowych, dlatego nie wymagają tak ścisłej koordynacji ruchów.
Prawie wszystkie zabawy ruchowe zawierają w sobie sześć podstawowych
rodzajów ćwiczeń fizycznych: chodzenie, bieganie, skoki, rzuty,walkę i
ćwiczenia z piłką.

• Struktura zabaw ruchowych:

– fabuła
– treść ruchowa albo zakres, różnorodność i charakter ruchów wykonywanych

podczas zabawy,

– strona organizacyjna zabawy, wzajemny stosunek uczestników, różnorodność ról

i obowiązków, złożoność i treść prawideł

• Wpływ zabaw ruchowych na rozwój fizyczny pozwala zaspokoić

wrodzoną dzieciom potrzebę ruchu. Rozwijają się i wzmacniają
wszystkie części ciała, kości i mięśnie, dzieci zyskują na wzroście i
wadze. Wzmaga się wewnętrzna przemiana materii,
zapotrzebowanie na tlen zaspokajane jest w najwyższym stopniu,
rozszerza się klatka piersiowa, rozwijają się płuca. Zabawy te
stanowią środek walki z rozdrażnieniem i nerwowością dzieci.

• Doskonalą sferę umysłową dziecka. Mają wpływ na rozwój zmysłów

zwłaszcza wzroku, słuchu, dotyku, wrażliwości mięśniowej.
Współdziałają z rozwojem wrażeń i spostrzeżeń, wyrabiają
umiejętność w określaniu odległości, ciężaru, wytrzymałości. Uczą
logicznego myślenia w związku z praktyczną działalnością.
Wpływają na rozwój woli gdyż są związane z czynnymi przejawami
osobowości dziecka. Mają dobroczynny wpływ na rozwój
charakteru, ćwiczą śmiałość, samodzielność, pomysłowość,
panowanie nad sobą, dokładność, zdyscyplinowanie, zimną krew.

• Zabawy mają charakter społeczny. Przyzwyczajają do działania w

zespole, do podejmowania swoich obowiązków, rozwijania ducha
koleżeństwa i społecznej solidarności, wyrabiają poczucie
sprawiedliwości i nietolerancji w stosunku do naruszenia reguł.

Irena Dudzińska zauważa, że nie ma zgodności
wśród psychologów w kwestii klasyfikacji
zabaw.
W swojej książce „Nauczanie i wychowanie w
przedszkolu” wyodrębnia najczęściej
pojawiające się rodzaje zabaw, choć
występujące w niektórych przypadkach pod
inną nazwą.

Rodzaje zabaw dzieci:

- zabawy manipulacyjne;

- zabawy konstrukcyjne;

- zabawy tematyczne;

- zabawy dydaktyczne;

- zabawy ruchowe.

ZABAWY MANIPULACYJNE

• Zabawy manipulacyjne pojawiają się najwcześniej w rozwoju dziecka

(ok. 4-5 miesiąca, gdy dziecko osiągnie sprawność chwytania).

• Dziecko w zabawach tych ogląda, obserwuje i uczy się poznawać

przedmioty po wyglądzie:

– zapoznaje się z fakturą i kształtem przedmiotów;
– uczy się przystosowywać chwyty i pracę rąk do budowy i kształtu rzeczy;
– poprzez uderzenie uczy się rozpoznawać przedmioty po wydawanym przez

nie dźwięku

– uczy się działać za pomocą przedmiotów, wykonuje daną rzeczą to, do czego

się ona nadaje

• W zabawach manipulacyjnych dziecko kieruje się własnym

zainteresowaniem, wychowuje się i uczy samorzutnie.

• Zabawa manipulacyjna zaczyna się od spostrzeżenia zmysłowego.

Następnie dziecko przejawia aktywność, której towarzyszy
zaciekawienie. Dziecko odczuwa zadowolenie, gdyż pokonuje trudności
i zdobywa nowe doświadczenia.

• Dziecko w zabawach tych wypróbowuje swoje czynności funkcjonalne.

Nie dostrzega jeszcze wytworów swojej działalności, które mogą
powstać przypadkowo.

ZABAWY KONSTRUKCYJNE

• Zabawy konstrukcyjne występują od 2 roku życia, kiedy dziecko

spostrzega wytwór swojej działalności, swoje „dzieło”.

• Dziecko zaczyna tworzyć przedmioty, cechuje je twórcze działanie.
• Zabawom konstrukcyjnym towarzyszy uczucie przyjemności,

ponieważ zaspokajają one potrzebę tworzenia, występującą
zarówno u dzieci, jak i u dorosłych.

• Przykłady zabaw konstrukcyjnych:

– budownictwo z klocków różnego typu, wielkości i kształtu;
– konstruowanie z zestawów elementów przystosowanych do łączenia;
– budownictwo z piasku lub śniegu;
– konstruowanie i tworzenie zabawek do zabaw tematycznych;
– budowanie na wolnym powietrzu z większych elementów np. deseczki,

paliki, daszki, które mogą być w zabawach sklepem, domem itp.

ZABAWY TEMATYCZNE

• Zabawa tematyczna charakteryzuje się przyjęciem jakiejś

roli, naśladowaniem, udawaniem kogoś, czegoś -
tworzeniem fikcji

• Zabawy tematyczne są formą działalności, w której

dziecko w formie zabawowej wprowadza w czyn to, co
wcześniej doświadczyło, przeżyło, zaobserwowało, czego
się dowiedziało.

• Dzieci mają wewnętrzną potrzebę naśladowania i

powtarzania wszystkiego co dzieje się w ich otoczeniu.

• Ponieważ dzieci nie posiadają jeszcze umiejętności oceny

co dobre a co złe, nie potrafią dokonać właściwego
wyboru i treść ich zabaw może wydać się niewłaściwa.

ZABAWY DYDAKTYCZNE

• Są specjalną formą organizowanej działalności dziecięcej, w której stawiamy przed

dzieckiem określone zadanie do rozwiązania. Należy przy tym pamiętać o

uwzględnieniu pewnych właściwości zabawy jak stan napięcia, oczekiwanie,

niespodzianka.

• Zabawy te określamy mianem dydaktycznych ze względu na najbardziej czynny przy

nich umysł dziecka.

• Do zabaw tych zaliczamy także gry dydaktyczne. Charakteryzują się występowaniem

współzawodnictwa, określonych reguł oraz dążeniem do wygranej. Liczbę

uczestników gry określa jej struktura.

• Podział zabaw i gier dydaktycznych wg. Zofii Bogdanowicz

– 1. W zależności od zastosowanego materiału wyróżniamy:

• zabawy z pomocami gotowymi, w których konstrukcji zawarte jest zadanie do

wykonania np. sześciany różnej wielkości, wieża piko

• zabawy typu „czarodziejski woreczek, zgadnij czego brak”, gdzie stosuje się

drobne przedmioty codziennego użytku

• układanki, łamigłówki, gry stolikowe
• zabawy słowne np. zagadki, niedokończone rymy

– 2. W zależności od celu występującego w zabawie wyróżniamy:

• określanie cech przedmiotów i ich położenia
• utrwalanie pojęć matematycznych
• utrwalanie wiadomości o otoczeniu społecznym i przyrodniczym
• ćwiczenie poprawności wymowy

• Obok wyuczonych zabaw i gier dydaktycznych występują też czynności spontanicznie

podejmowane przez dzieci, które mają charakter zabaw dydaktycznych. Wówczas

dzieci same ustalają regułę zabawy np. rzucanie piłki do wyznaczonego celu

ZABAWY RUCHOWE

• W zabawach tych czynnikiem dominującym jest ruch, stanowiący w wieku

przedszkolnym ważny bodziec rozwoju.

• Zabawy ruchowe mogą być podejmowane przez dzieci samorzutnie dla

zaspokojenia potrzeby ruchu, początkowo są podejmowane

indywidualnie, z czasem łączą się we dwójkę i więcej i wówczas

konieczne jest ustalenie pewnych reguł zabawy. Zabawy te dają dzieciom

wiele radości, gdyż dzieci same stawiają sobie zadania do wykonania.

• W przedszkolu w szerokim zakresie można stosować zabawy ruchowe z

ustalonym tokiem ich przebiegu, celem, z określonymi regułami,

instrukcjami podanymi przez nauczyciela.

• Ze względu na cel wyróżniamy zabawy:

– orientacyjno - porządkowe, wyrabiają umiejętność oceny kierunku, odległości,

orientację w przestrzeni, omijania przeszkód

– bieżne, angażują duże grupy mięśniowe, pobudzają krążenie oddychanie
– równoważne, rozwijają zdolność utrzymania równowagi, przekraczania

przeszkód

– z czworakowaniem, działają na układ wegetatywny, ruchowy
– z elementem skoku i podskoku, pobudzają krążenie i oddychanie
– z elementem wspinania i włażenia, ćwiczą sprawność pokonywania przeszkód
– z elementem rzucania, chwytania, toczenia, celowania, ćwiczą te umiejętności
– rytmiczno-ruchowe, wyrabiają poczucie rytmu, koordynację ruchową