Leki wpływające na mięśnie

szkieletowe i przekaźnictwo

nerwowo-mięśniowe

Budowa synapsy chemicznej połączenie

nerwowo-mięśniowe

sprzężenie

chemiczno - elektryczne

receptor błonowy

zakończenie aksonu
kolbka synaptyczna

autoreceptor

kanał wapniowy

pęcherzyki synaptyczne z

neurotransmiterami

błona presynaptyczna

sprzężenie

elektryczno-wydzielnicze

neurotransmiter

błona postsynaptyczna

szczelina

synaptyczna (20 nm)

1. Potencjał czynnościowy dochodzi do zakończeń
aksonu – odwrócenie różnicy potencjałów powoduje
otwarcie kanałów dla jonów wapnia.

2. Jony wapnia przechodzą przez kanały do wnętrza,
łączą się z kalmoduliną, aktywując odpowiednią
kinazę białkową.
3. Kinaza białkowa fosforyluje synapsynę – białko to
unieruchamia pęcherzyki synaptyczne, natomiast po
fosforylacji synapsyna oddziela się od pęcherzyków.



Jeżeli depolaryzacja osiągnie wartość

progową, otwierają się kolejne kanały

dla sodu wrażliwe na napięcie, skutkiem

czego pojawia się postsynaptyczny

potencjał pobudzający (EPSP)

Cząsteczki acetylocholiny w szczelinie

synaptycznej są:

–

rozkładane przez enzym (esterazę

acetylocholinową)

–

dyfuzyją ze szczeliny

–

ulegają endocytozie przez receptory

na błonie presynaptycznej (wychwyt

zwrotny)

4. Następuje fuzja pęcherzyków z błoną komórkową i
uwolnienie transmitera do przestrzeni synaptycznej
(egzocytoza).

5. Acetylocholina łączy się z receptorami na błonie
postsynaptycznej
Powoduje to otworzenie się kanałów dla jonów sodu, a w
efekcie depolaryzację błony postsynaptycznej.

Toksyny pochodzenia roslinnego i

zwierzęcego wpływające na przewodnictwo

mięśniowo- nerwowe

Kurara – występuje w roślinach z rodzaju

Chondrodendron

kulczyba (

Strychnos

) - blokuje receptory acetylocholinowe w

błonie postsynaptycznej

Toksyny depolaryzujące przewężenia Ranviera w neuronie i

hamujece przewodnictwo nerwowe:

–

Grajanotoksyna izolowana z rodzaju różanecznik

(

Rhododendron

)

–

Batrachotoksyna -wytwarzana przez południowoamerykańskie

żaby, głównie z rodzaju

Phyllobates

–

tetrodotoksyna – przez jeden z gatunków ryb

najeżkokształtnych z rodziny rozdymkowatych,

–

makulotoksyna – przez niektóre ośmiornice.

Atraksotoksyna wytwarzana przez australijskie pająki z gatunku

Atrax robustus

- powoduje uwalnianie acetylocholiny z

pęcherzyków synaptycznych

bungarotoksynę

- składniki jadu pochodzącego z Azji

Południowo-Wschodniej węża z rodzaju

Bungarus

zawiera–

bungarotoksyna

łączy się z błoną postsynaptyczną płytki

motorycznej i blokuje receptory dla acetylocholiny,

bungarotoksyna

łączy się z neuronalną częścią presynaptyczną i

blokuje uwalnianie neuroprzekaźnika do przestrzeni synaptycznej.

toksyna tężcowa wytwarzana przez laseczki tężca (

Clostridium

tetani

) poraża w OUN neurony hamujące i powoduje napady

drgawek tężcowych

toksyna botulinowa wytwarzana przez laseczki jadu kiełbasianego

(

Clostridium botulinum

), powoduje hamowanie uwalniania

acetylocholiny w części presynaptycznej płytki motorycznej.

Toksyny pochodzenia roslinnego i

zwierzęcego wpływające na

przewodnictwo mięśniowo-

nerwowe

Leki hamujące płytkę nerwowo-

mięśniową

leki działające presynaptycznie na
część neuronalną

leki działające na błonę
postsynaptyczną

Leki działające presynaptycznie hamują uwalnianie acetylocholiny z

neuronu do szczeliny synaptycznej
Toksyna botulinowa typu A. Jest wytwarzana przez laseczki jadu

kiełbasianego (Clostridium botulinum). toksyna botulinowa typu A

trwale wiąże się z kwasem sialowym,który występuje w dużych

ilościach w błonie presynaptycznej zakończeń nerwowo- mięśniowych i

hamuje uwalnianie acetylocholiny z pęcherzyków synaptycznych

powodując porażenie przewodzenia bodźców z neuronu na komórki

mięśniowe.

Toksynę botulinową A stosuje się:

– w przykurczach powieki,

– leczeniu zeza,

– połowicznym kurczu twarzy,

– kręczu karku,

– przykurczach związanych z deformacją stopy końsko-szpotawej

– u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym,

– w leczeniu zmarszczek czoła

Leki porażające presynaptyczną

część

zakończeń nerwowo-mięśniowych

Toksyna botulinowa- działania niepożądane
są spowodowane głównie niewłaściwym
sposobem podania co może prowadzić do:

– powstawanie przeciwciał (długotrwałe podawanie

leku)

– opadnięcie powieki
– nasilenie zeza
– podwójne widzenie
– zaburzenia orientacji przestrzennej
– uszkodzenia rogówki

Leki porażające presynaptyczną

część

zakończeń nerwowo-mięśniowych

Leki hamujące postsynaptyczną część

zakończeń

nerwowo-mięśniowych

Leki działające na postsynaptyczną część
zakończeń nerwowo-mięśniowych hamują czynność
receptorów nikotynowych zlokalizowanych w błonie
postsynaptycznej płytki motorycznej

Leki hamujące postsynaptyczną część zakończeń
nerwowych dzieli się w zależności od mechanizmu
działania na:

– leki powodujące blok polaryzacyjny

(niedepolaryzacyjny)

– leki powodujące blok depolaryzacyjny.

Leki powodujące blok

polaryzacyjny

(niedepolaryzacyjny)

Leki wywołujące blok polaryzacyjny zakończeń

nerwowo-mięśniowych hamują przewodzenie

impulsu nerwowego poprzez uniemożliwienie

dostępu acetylocholiny do receptorów w błonie

postsynaptycznej na skutek blokowania

receptorów nikotynowych.

Wykazują silne działanie zwiotczające mięśnie i

mogą powodować porażenie mięśni oddechowych

klatki piersiowej i przepony. Porażenie mięśni

oddechowych stwarza zagrożenie dla życia i

dlatego przy stosowaniu tych leków należy

dysponować sprzętem do sztucznego oddychania.

Leki powodujące blok

polaryzacyjny

(niedepolaryzacyjny)

– zastosowanie do zwiotczenia mięśni podczas zabiegów

chirurgicznych i diagnostyczno-terapeutycznych

– działają hamująco na przewodnictwo nerwowo-

mięśniowe przez konkurencję z acetylocholiną w

stosunku do receptora nikotynowego. Powodują to

zwiotczenie mięśni prążkowanych.

– silne działanie zwiotczające mięśnie tych leków może

powodować porażenie mięśni oddechowych klatki

piersiowej i przepony. Porażenie mięśni oddechowych

stwarza zagrożenie dla życia i dlatego przy stosowaniu

tych leków należy dysponować sprzętem do sztucznego

oddychania

Leki powodujące blok

polaryzacyjny

(niedepolaryzacyjny)

– leki działające krótko – 12–18 minut

(miwakurium i rapakuronium; początek

działania po 1–1,5 minuty)

– leki o średnim czasie działania – 30–40 minut

(rokuronium, wekuronium, atrakurium;

początek działania po 2–4 minutach)

– leki działające długo – 40–120 minut

(pankuronium, pipekuronium; początek

działania po 4–6 minutach).

Leki powodujące blok

polaryzacyjny

(niedepolaryzacyjny)

Pochodne izochinoliny

– D-tubokuraryna i jej pochodne:

alkuronium, atrakurium, cisatrakurium i
miwakurium

Pochodne steroidowe

– pankuronium, pipekuronium,

rokuronium, wekuronium, rapakuronium

Pochodne izochinoliny

D-Tubokuraryna łączy się z cząsteczką białka

receptora dla acetylocholiny w błonie

postsynaptycznej płytki mięśniowej, wskutek czego

nie pozwala cząsteczkom uwolnionej acetylocholiny

wywołać depolaryzacji tej błony. Proces depolaryzacji

nie przechodzi więc na błonę postsynaptyczną, która

pozostaje spolaryzowana.

D-Tubokuraryna działa hamująco na przewodnictwo

nerwowo-mięśniowe przez konkurencję z

acetylocholiną w stosunku do receptora

nikotynowego. Powoduje to zwiotczenie mięśni

prążkowanych. Działanie tubokuraryny znosi nadmiar

acetylocholiny.

Pochodne izochinoliny

D-Tubokuraryna –działania niepożądane:

– blokuje przewodnictwo w zwojach układu

autonomicznego, co objawia obniżeniem
ciśnienia tętniczego

– uwalnia znaczne ilości histaminy, powodując

skurcz oskrzeli, niedociśnienie, bradykardie,
arytmie, świąd, pokrzywki skórne i inne
odczyny uczuleniowe

Pochodne izochinoliny

Ze względu na objawy uboczne D-Tubokuraryna
została w zastosowaniu klinicznym całkowicie
zastąpiona lekami o zbliżonej budowie o takich
samych właściwościach miorelaksacyjnych i
zminimalizowanych efektach ubocznych

– Alkuronium
– Atrakurium
– Cisatrakurium
– Miwakurium

Pochodne steroidowe

Pankuronium (Pavulon) syntetyczna pochodną

aminosteroidową, zawierającą dwa IV-rzędowe

atomy azotu.

– Działa na styk nerwowo-mięśniowy podobnie jak D-

tubokuraryna, ale 5-krotnie silniej

– czas działania pojedynczej dawki wynosi około 45 minut

– Słabo wpływa na układ sercowo-naczyniowy, nie obniża

ciśnienia tętniczego i nie zmienia szybkości tętna, nie

uwalnia histaminy

Pochodne steroidowe

Pipekuronium lek długo działający słabo wpływa na układ

sercowo-naczyniowy

Rokuronium- powoduje szybkie polaryzacyjne blokowanie

płytki motorycznej, u niektórych pacjentów obserwowano

wystąpienie tachykardii i wzrost ciśnienia krwi, stosuje się do

zwiotczenia mięśni przed intubacją tchawicy

Wekuronium –działa po 1 min od podania, nie powoduje

zmian ciśnienia krwi i częstości pracy serca, a także nie

uwalnia histaminy. stosowany do dłużej trwających zabiegów,

szczególnie u pacjentów z chorobami układu krążenia

Rapakuronium- działa po 1 min od podania, czas działania

15 min, stosuje się do zwiotczenia mięśni przed intubacją

tchawicy i w diagnostyce uk. oddechowego

Leki powodujące blok

depolaryzacyjny

Leki powodujące blok depolaryzacyjny łączą się z receptorami
nikotynowymi w części postsynaptycznej zakończeń nerwowo-
mięśniowych i powodują depolaryzację. Nie są rozkładane
przez acetylocholinoesterazę. Na skutek pobudzenia
receptorów nikotynowych w płytce motorycznej powodują
pobudzenie włókien mięśniowych.

Leki powodujące blok depolaryzacyjny działają szybko i
krótko. Są więc dobrymi lekami do wywoływania
krótkotrwającego zwiotczenia mięśni w celu wykonania
niezbędnego zabiegu, np. intubacji.

Suksametonium (połączeniem dwóch cząsteczek
acetylocholiny)

Leki powodujące blok

depolaryzacyjny

Suksametonium

- po podaniu dożylnym działa już po 30 s

i działanie utrzymuje się około 5 minut, rozkładane przez
nieswoiste esterazy we krwi.

Działania niepożądane:

– wzrost ciśnienia śródgałkowego i śródczaszkowego
– uwalnianie histaminy
– pobudzenie nerwu błędnego prowadzące do zwolnienia

częstość pracy serca lub tachykardii.

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

Stany spastyczne mięśni szkieletowych występują przy
uszkodzeniu przewodzenia bodźców ruchowych na odcinku
od kory mózgowej do komórek rogów przednich substancji
szarej rdzenia kręgowego. Bodźce ruchowe z OUN do
komórek rogów przednich substancji szarej rdzenia
kręgowego przewodzone są za pomocą dróg piramidowych i
pozapiramidowych.

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

Bodźce ruchowe przewodzone przy udziale dróg piramidowych:

– neuron pierwszy od komórek piramidalnych kory mózgowej

bezpośrednio do komórek α rogów przednich rdzenia

kręgowego

– neuron drugi biegnie od komórek α rogów przednich

bezpośrednio do zakończeń nerwowo-mięśniowych mięśni

szkieletowych.

Bodźce ruchowe przewodzone przy udziale dróg

pozapiramidowych

– neuron pierwszy od kory lub móżdżku do ośrodków

podkorowych, w tym do tworu siatkowatego

– neuron drugi od ośrodków podkorowych do komórek γ rogów

przednich,

– neuron trzeci od komórek nerwowych rogów przednich do

połączeń nerwowo-mięśniowych mięśni szkieletowych

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

Stany spastyczne:

– uszkodzeniu przewodzenia bodźców ruchowych

na odcinku pierwszego neuronu w drogach
piramidowych

– uszkodzenie poziomie pierwszego i drugiego

neuronu w drogach pozapiramidowych

– uszkodzeniu pnia mózgu i tworu siatkowatego na

wysokości wzgórków blaszki pokrywy
(tegmentum) bardzo wzmożone napięcie mięśni:

sztywność odmóżdżeniowa – wzmożone napięcie
wszystkich prostowników kończyn górnych i dolnych
sztywność z odkorowania, wzmożonym napięcie i
zgięcie kończyn górnych

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

1) leki hamujące stany spastyczne mięśni

szkieletowych na poziomie OUN (metokarbamol)

2) leki hamujące stany spastyczne mięśni

szkieletowych na poziomie OUN i rdzenia

kręgowego łącznie (tetrazepam, tolperizon,

tizanidyna i tiokolchikozyd)

3) leki hamujące stany spastyczne mięśni

szkieletowych na poziomie rdzenia kręgowego

(baklofen).

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

leki hamujące stany spastyczne mięśni
szkieletowych na poziomie OUN

– metokarbamol - działa ośrodkowo zwiotczająco na

mięśnie szkieletowe i jednocześnie uspokajająco.
Stosowany jest w stanach spastycznych kończyn,
pomocniczo też w leczeniu tężca.

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

leki hamujące stany spastyczne mięśni szkieletowych na poziomie

OUN i rdzenia kręgowego łącznie

– Tetrazepam. Pochodna benzodiazepinowa o silnym działaniu

zwiotczającym mięśnie szkieletowe. Jednocześnie działa

sedatywnie, anksjolitycznie i przeciwdrgawkowo. Stosowany

jest w przykurczach pourazowych oraz w stanach spastycznych

kończyn.

– Tolperizon. Działa ośrodkowo na układ siatkowaty i

podwzgórze, hamuje odruchy polisynaptyczne, zmniejszając

napięcie mięśni prążkowanych. Stosowany doustnie lub

parenteralnie w nadmiernym napięciu mięśni, niedowładach,

schorzeniach pourazowych, szczękościsku, a także w

zaburzeniach krążenia obwodowego.

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

leki hamujące stany spastyczne mięśni szkieletowych na poziomie

OUN i rdzenia kręgowego łącznie

– Tizanidyna. Stosuje się ją doustnie w leczeniu spastyczności

mięśni na różnym tle.

– Tiokolchikozyd. Syntetyczna pochodna kolchicyny, glikozydu

otrzymywanego z zimowitu. Zmniejsza napięcie mięśni,

działając agonistycznie na receptory GABA i glicynowe w

ośrodkowym układzie nerwowym (działa więc hamująco na

różnych poziomach OUN). Nie wpływa na płytkę nerwowo-

mięśniową, nie zaburza też układu krążenia. Tiokolchikozyd

podaje się w bolesnych przykurczach mięśni na tle

zwyrodnieniowych zmian w kręgosłupie, a także po urazach i w

schorzeniach neurologicznych.

Leki hamujące stany spastyczne

mięśni

szkieletowych na poziomie rdzenia

kręgowego

Baklofen

– agonista receptorów GABAB, których

pobudzenie wywołuje hiperpolaryzację ze zwiększeniem

przepuszczalności dla jonów potasu i zmniejszeniem

napływu Ca2+ i hamowaniem presynaptycznym

napływu Ca2+ i hamowaniem presynaptycznym
Hamuje monosynaptyczne i polisynaptyczne odruchy na
poziomie rdzenia kręgowego.

Document Outline