Leki wpływające na mięśnie

Leki wpływające na mięśnie

szkieletowe i przekaźnictwo

szkieletowe i przekaźnictwo

nerwowo-mięśniowe

nerwowo-mięśniowe

Budowa synapsy chemicznej połączenie

nerwowo-mięśniowe

sprzężenie

chemiczno - elektryczne

receptor błonowy

zakończenie aksonu
kolbka synaptyczna

autoreceptor

kanał wapniowy

pęcherzyki synaptyczne z

neurotransmiterami

błona presynaptyczna

sprzężenie

elektryczno-wydzielnicze

neurotransmiter

błona postsynaptyczna

szczelina

synaptyczna (20 nm)

1. Potencjał czynnościowy dochodzi do zakończeń
aksonu – odwrócenie różnicy potencjałów powoduje
otwarcie kanałów dla jonów wapnia.

2. Jony wapnia przechodzą przez kanały do wnętrza,
łączą się z kalmoduliną, aktywując odpowiednią
kinazę białkową.
3. Kinaza białkowa fosforyluje synapsynę – białko to
unieruchamia pęcherzyki synaptyczne, natomiast po
fosforylacji synapsyna oddziela się od pęcherzyków.



Jeżeli depolaryzacja osiągnie wartość

Jeżeli depolaryzacja osiągnie wartość

progową, otwierają się kolejne kanały

progową, otwierają się kolejne kanały

dla sodu wrażliwe na napięcie, skutkiem

dla sodu wrażliwe na napięcie, skutkiem

czego pojawia się postsynaptyczny

czego pojawia się postsynaptyczny

potencjał pobudzający (EPSP)

potencjał pobudzający (EPSP)

Cząsteczki acetylocholiny w szczelinie

Cząsteczki acetylocholiny w szczelinie

synaptycznej są:

synaptycznej są:

–

rozkładane przez enzym (esterazę

rozkładane przez enzym (esterazę

acetylocholinową)

acetylocholinową)

–

dyfuzyją ze szczeliny

dyfuzyją ze szczeliny

–

ulegają endocytozie przez receptory

ulegają endocytozie przez receptory

na błonie presynaptycznej (wychwyt

na błonie presynaptycznej (wychwyt

zwrotny)

zwrotny)

4. Następuje fuzja pęcherzyków z błoną komórkową i
uwolnienie transmitera do przestrzeni synaptycznej
(egzocytoza).

5. Acetylocholina łączy się z receptorami na błonie
postsynaptycznej
Powoduje to otworzenie się kanałów dla jonów sodu, a w
efekcie depolaryzację błony postsynaptycznej.

Toksyny pochodzenia roslinnego i

Toksyny pochodzenia roslinnego i

zwierzęcego wpływające na przewodnictwo

zwierzęcego wpływające na przewodnictwo

mięśniowo- nerwowe

mięśniowo- nerwowe

Kurara – występuje w roślinach z rodzaju

Kurara – występuje w roślinach z rodzaju

Chondrodendron

Chondrodendron

i

i

kulczyba (

kulczyba (

Strychnos

Strychnos

) - blokuje receptory acetylocholinowe w

) - blokuje receptory acetylocholinowe w

błonie postsynaptycznej

błonie postsynaptycznej

Toksyny depolaryzujące przewężenia Ranviera w neuronie i

Toksyny depolaryzujące przewężenia Ranviera w neuronie i

hamujece przewodnictwo nerwowe:

hamujece przewodnictwo nerwowe:

–

Grajanotoksyna izolowana z rodzaju różanecznik

Grajanotoksyna izolowana z rodzaju różanecznik

(

(

Rhododendron

Rhododendron

)

)

–

Batrachotoksyna -wytwarzana przez południowoamerykańskie

Batrachotoksyna -wytwarzana przez południowoamerykańskie

żaby, głównie z rodzaju

żaby, głównie z rodzaju

Phyllobates

Phyllobates

,

,

–

tetrodotoksyna – przez jeden z gatunków ryb

tetrodotoksyna – przez jeden z gatunków ryb

najeżkokształtnych z rodziny rozdymkowatych,

najeżkokształtnych z rodziny rozdymkowatych,

–

makulotoksyna – przez niektóre ośmiornice.

makulotoksyna – przez niektóre ośmiornice.

Atraksotoksyna wytwarzana przez australijskie pająki z gatunku

Atraksotoksyna wytwarzana przez australijskie pająki z gatunku

Atrax robustus

Atrax robustus

- powoduje uwalnianie acetylocholiny z

- powoduje uwalnianie acetylocholiny z

pęcherzyków synaptycznych

pęcherzyków synaptycznych

bungarotoksynę

bungarotoksynę

α

α

i

i

β

β

- składniki jadu pochodzącego z Azji

- składniki jadu pochodzącego z Azji

Południowo-Wschodniej węża z rodzaju

Południowo-Wschodniej węża z rodzaju

Bungarus

Bungarus

zawiera–

zawiera–

bungarotoksyna

bungarotoksyna

α

α

łączy się z błoną postsynaptyczną płytki

łączy się z błoną postsynaptyczną płytki

motorycznej i blokuje receptory dla acetylocholiny,

motorycznej i blokuje receptory dla acetylocholiny,

bungarotoksyna

bungarotoksyna

β

β

łączy się z neuronalną częścią presynaptyczną i

łączy się z neuronalną częścią presynaptyczną i

blokuje uwalnianie neuroprzekaźnika do przestrzeni synaptycznej.

blokuje uwalnianie neuroprzekaźnika do przestrzeni synaptycznej.

toksyna tężcowa wytwarzana przez laseczki tężca (

toksyna tężcowa wytwarzana przez laseczki tężca (

Clostridium

Clostridium

tetani

tetani

) poraża w OUN neurony hamujące i powoduje napady

) poraża w OUN neurony hamujące i powoduje napady

drgawek tężcowych

drgawek tężcowych

toksyna botulinowa wytwarzana przez laseczki jadu kiełbasianego

toksyna botulinowa wytwarzana przez laseczki jadu kiełbasianego

(

(

Clostridium botulinum

Clostridium botulinum

), powoduje hamowanie uwalniania

), powoduje hamowanie uwalniania

acetylocholiny w części presynaptycznej płytki motorycznej.

acetylocholiny w części presynaptycznej płytki motorycznej.

Toksyny pochodzenia roslinnego i

Toksyny pochodzenia roslinnego i

zwierzęcego wpływające na

zwierzęcego wpływające na

przewodnictwo mięśniowo-

przewodnictwo mięśniowo-

nerwowe

nerwowe

Leki hamujące płytkę nerwowo-

mięśniową

leki działające presynaptycznie na
część neuronalną

leki działające na błonę
postsynaptyczną

Leki działające presynaptycznie hamują uwalnianie acetylocholiny z

neuronu do szczeliny synaptycznej
Toksyna botulinowa typu A. Jest wytwarzana przez laseczki jadu

kiełbasianego (Clostridium botulinum). toksyna botulinowa typu A

trwale wiąże się z kwasem sialowym,który występuje w dużych

ilościach w błonie presynaptycznej zakończeń nerwowo- mięśniowych i

hamuje uwalnianie acetylocholiny z pęcherzyków synaptycznych

powodując porażenie przewodzenia bodźców z neuronu na komórki

mięśniowe.

Toksynę botulinową A stosuje się:

– w przykurczach powieki,

– leczeniu zeza,

– połowicznym kurczu twarzy,

– kręczu karku,

– przykurczach związanych z deformacją stopy końsko-szpotawej

– u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym,

– w leczeniu zmarszczek czoła

Leki porażające presynaptyczną

część

zakończeń nerwowo-mięśniowych

Toksyna botulinowa- działania niepożądane
są spowodowane głównie niewłaściwym
sposobem podania co może prowadzić do:

– powstawanie przeciwciał (długotrwałe podawanie

leku)

– opadnięcie powieki
– nasilenie zeza
– podwójne widzenie
– zaburzenia orientacji przestrzennej
– uszkodzenia rogówki

Leki porażające presynaptyczną

część

zakończeń nerwowo-mięśniowych

Leki hamujące postsynaptyczną część

zakończeń

nerwowo-mięśniowych

Leki działające na postsynaptyczną część
zakończeń nerwowo-mięśniowych hamują czynność
receptorów nikotynowych zlokalizowanych w błonie
postsynaptycznej płytki motorycznej

Leki hamujące postsynaptyczną część zakończeń
nerwowych dzieli się w zależności od mechanizmu
działania na:

– leki powodujące blok polaryzacyjny

(niedepolaryzacyjny)

– leki powodujące blok depolaryzacyjny.

Leki powodujące blok

polaryzacyjny

(niedepolaryzacyjny)

Leki wywołujące blok polaryzacyjny zakończeń

nerwowo-mięśniowych hamują przewodzenie

impulsu nerwowego poprzez uniemożliwienie

dostępu acetylocholiny do receptorów w błonie

postsynaptycznej na skutek blokowania

receptorów nikotynowych.

Wykazują silne działanie zwiotczające mięśnie i

mogą powodować porażenie mięśni oddechowych

klatki piersiowej i przepony. Porażenie mięśni

oddechowych stwarza zagrożenie dla życia i

dlatego przy stosowaniu tych leków należy

dysponować sprzętem do sztucznego oddychania.

Leki powodujące blok

polaryzacyjny

(niedepolaryzacyjny)

– zastosowanie do zwiotczenia mięśni podczas zabiegów

chirurgicznych i diagnostyczno-terapeutycznych

– działają hamująco na przewodnictwo nerwowo-

mięśniowe przez konkurencję z acetylocholiną w

stosunku do receptora nikotynowego. Powodują to

zwiotczenie mięśni prążkowanych.

– silne działanie zwiotczające mięśnie tych leków może

powodować porażenie mięśni oddechowych klatki

piersiowej i przepony. Porażenie mięśni oddechowych

stwarza zagrożenie dla życia i dlatego przy stosowaniu

tych leków należy dysponować sprzętem do sztucznego

oddychania

Leki powodujące blok

polaryzacyjny

(niedepolaryzacyjny)

– leki działające krótko – 12–18 minut

(miwakurium i rapakuronium; początek

działania po 1–1,5 minuty)

– leki o średnim czasie działania – 30–40 minut

(rokuronium, wekuronium, atrakurium;

początek działania po 2–4 minutach)

– leki działające długo – 40–120 minut

(pankuronium, pipekuronium; początek

działania po 4–6 minutach).

Leki powodujące blok

polaryzacyjny

(niedepolaryzacyjny)

Pochodne izochinoliny

– D-tubokuraryna i jej pochodne:

alkuronium, atrakurium, cisatrakurium i
miwakurium

Pochodne steroidowe

– pankuronium, pipekuronium,

rokuronium, wekuronium, rapakuronium

Pochodne izochinoliny

D-Tubokuraryna łączy się z cząsteczką białka

receptora dla acetylocholiny w błonie

postsynaptycznej płytki mięśniowej, wskutek czego

nie pozwala cząsteczkom uwolnionej acetylocholiny

wywołać depolaryzacji tej błony. Proces depolaryzacji

nie przechodzi więc na błonę postsynaptyczną, która

pozostaje spolaryzowana.

D-Tubokuraryna działa hamująco na przewodnictwo

nerwowo-mięśniowe przez konkurencję z

acetylocholiną w stosunku do receptora

nikotynowego. Powoduje to zwiotczenie mięśni

prążkowanych. Działanie tubokuraryny znosi nadmiar

acetylocholiny.

Pochodne izochinoliny

D-Tubokuraryna –działania niepożądane:

– blokuje przewodnictwo w zwojach układu

autonomicznego, co objawia obniżeniem
ciśnienia tętniczego

– uwalnia znaczne ilości histaminy, powodując

skurcz oskrzeli, niedociśnienie, bradykardie,
arytmie, świąd, pokrzywki skórne i inne
odczyny uczuleniowe

Pochodne izochinoliny

Ze względu na objawy uboczne D-Tubokuraryna
została w zastosowaniu klinicznym całkowicie
zastąpiona lekami o zbliżonej budowie o takich
samych właściwościach miorelaksacyjnych i
zminimalizowanych efektach ubocznych

– Alkuronium
– Atrakurium
– Cisatrakurium
– Miwakurium

Pochodne steroidowe

Pankuronium (Pavulon) syntetyczna pochodną

aminosteroidową, zawierającą dwa IV-rzędowe

atomy azotu.

– Działa na styk nerwowo-mięśniowy podobnie jak D-

tubokuraryna, ale 5-krotnie silniej

– czas działania pojedynczej dawki wynosi około 45 minut

– Słabo wpływa na układ sercowo-naczyniowy, nie obniża

ciśnienia tętniczego i nie zmienia szybkości tętna, nie

uwalnia histaminy

Pochodne steroidowe

Pipekuronium lek długo działający słabo wpływa na układ

sercowo-naczyniowy

Rokuronium- powoduje szybkie polaryzacyjne blokowanie

płytki motorycznej, u niektórych pacjentów obserwowano

wystąpienie tachykardii i wzrost ciśnienia krwi, stosuje się do

zwiotczenia mięśni przed intubacją tchawicy

Wekuronium –działa po 1 min od podania, nie powoduje

zmian ciśnienia krwi i częstości pracy serca, a także nie

uwalnia histaminy. stosowany do dłużej trwających zabiegów,

szczególnie u pacjentów z chorobami układu krążenia

Rapakuronium- działa po 1 min od podania, czas działania

15 min, stosuje się do zwiotczenia mięśni przed intubacją

tchawicy i w diagnostyce uk. oddechowego

Leki powodujące blok

depolaryzacyjny

Leki powodujące blok depolaryzacyjny łączą się z receptorami
nikotynowymi w części postsynaptycznej zakończeń nerwowo-
mięśniowych i powodują depolaryzację. Nie są rozkładane
przez acetylocholinoesterazę. Na skutek pobudzenia
receptorów nikotynowych w płytce motorycznej powodują
pobudzenie włókien mięśniowych.

Leki powodujące blok depolaryzacyjny działają szybko i
krótko. Są więc dobrymi lekami do wywoływania
krótkotrwającego zwiotczenia mięśni w celu wykonania
niezbędnego zabiegu, np. intubacji.

Suksametonium (połączeniem dwóch cząsteczek
acetylocholiny)

Leki powodujące blok

depolaryzacyjny

Suksametonium

Suksametonium

-

- po podaniu dożylnym działa już po 30 s

i działanie utrzymuje się około 5 minut, rozkładane przez
nieswoiste esterazy we krwi.

Działania niepożądane:

– wzrost ciśnienia śródgałkowego i śródczaszkowego
– uwalnianie histaminy
– pobudzenie nerwu błędnego prowadzące do zwolnienia

częstość pracy serca lub tachykardii.

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

Stany spastyczne mięśni szkieletowych występują przy
uszkodzeniu przewodzenia bodźców ruchowych na odcinku
od kory mózgowej do komórek rogów przednich substancji
szarej rdzenia kręgowego. Bodźce ruchowe z OUN do
komórek rogów przednich substancji szarej rdzenia
kręgowego przewodzone są za pomocą dróg piramidowych i
pozapiramidowych.

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

Bodźce ruchowe przewodzone przy udziale dróg piramidowych:

– neuron pierwszy od komórek piramidalnych kory mózgowej

bezpośrednio do komórek α rogów przednich rdzenia

kręgowego

– neuron drugi biegnie od komórek α rogów przednich

bezpośrednio do zakończeń nerwowo-mięśniowych mięśni

szkieletowych.

Bodźce ruchowe przewodzone przy udziale dróg

pozapiramidowych

– neuron pierwszy od kory lub móżdżku do ośrodków

podkorowych, w tym do tworu siatkowatego

– neuron drugi od ośrodków podkorowych do komórek γ rogów

przednich,

– neuron trzeci od komórek nerwowych rogów przednich do

połączeń nerwowo-mięśniowych mięśni szkieletowych

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

Stany spastyczne:

– uszkodzeniu przewodzenia bodźców ruchowych

na odcinku pierwszego neuronu w drogach
piramidowych

– uszkodzenie poziomie pierwszego i drugiego

neuronu w drogach pozapiramidowych

– uszkodzeniu pnia mózgu i tworu siatkowatego na

wysokości wzgórków blaszki pokrywy
(tegmentum) bardzo wzmożone napięcie mięśni:

sztywność odmóżdżeniowa – wzmożone napięcie
wszystkich prostowników kończyn górnych i dolnych
sztywność z odkorowania, wzmożonym napięcie i
zgięcie kończyn górnych

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

1) leki hamujące stany spastyczne mięśni

szkieletowych na poziomie OUN (metokarbamol)

2) leki hamujące stany spastyczne mięśni

szkieletowych na poziomie OUN i rdzenia

kręgowego łącznie (tetrazepam, tolperizon,

tizanidyna i tiokolchikozyd)

3) leki hamujące stany spastyczne mięśni

szkieletowych na poziomie rdzenia kręgowego

(baklofen).

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

leki hamujące stany spastyczne mięśni
szkieletowych na poziomie OUN

– metokarbamol - działa ośrodkowo zwiotczająco na

mięśnie szkieletowe i jednocześnie uspokajająco.
Stosowany jest w stanach spastycznych kończyn,
pomocniczo też w leczeniu tężca.

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

leki hamujące stany spastyczne mięśni szkieletowych na poziomie

OUN i rdzenia kręgowego łącznie

– Tetrazepam. Pochodna benzodiazepinowa o silnym działaniu

zwiotczającym mięśnie szkieletowe. Jednocześnie działa

sedatywnie, anksjolitycznie i przeciwdrgawkowo. Stosowany

jest w przykurczach pourazowych oraz w stanach spastycznych

kończyn.

– Tolperizon. Działa ośrodkowo na układ siatkowaty i

podwzgórze, hamuje odruchy polisynaptyczne, zmniejszając

napięcie mięśni prążkowanych. Stosowany doustnie lub

parenteralnie w nadmiernym napięciu mięśni, niedowładach,

schorzeniach pourazowych, szczękościsku, a także w

zaburzeniach krążenia obwodowego.

Leki stosowane w stanach

spastycznych

mięśni szkieletowych

leki hamujące stany spastyczne mięśni szkieletowych na poziomie

OUN i rdzenia kręgowego łącznie

– Tizanidyna. Stosuje się ją doustnie w leczeniu spastyczności

mięśni na różnym tle.

– Tiokolchikozyd. Syntetyczna pochodna kolchicyny, glikozydu

otrzymywanego z zimowitu. Zmniejsza napięcie mięśni,

działając agonistycznie na receptory GABA i glicynowe w

ośrodkowym układzie nerwowym (działa więc hamująco na

różnych poziomach OUN). Nie wpływa na płytkę nerwowo-

mięśniową, nie zaburza też układu krążenia. Tiokolchikozyd

podaje się w bolesnych przykurczach mięśni na tle

zwyrodnieniowych zmian w kręgosłupie, a także po urazach i w

schorzeniach neurologicznych.

Leki hamujące stany spastyczne

mięśni

szkieletowych na poziomie rdzenia

kręgowego

Baklofen

Baklofen

– agonista receptorów GABAB, których

– agonista receptorów GABAB, których

pobudzenie wywołuje hiperpolaryzację ze zwiększeniem

pobudzenie wywołuje hiperpolaryzację ze zwiększeniem

przepuszczalności dla jonów potasu i zmniejszeniem

przepuszczalności dla jonów potasu i zmniejszeniem

napływu Ca2+ i hamowaniem presynaptycznym

napływu Ca2+ i hamowaniem presynaptycznym
Hamuje monosynaptyczne i polisynaptyczne odruchy na
poziomie rdzenia kręgowego.