ELEMENTY PRAWA

ADMINISTRACYJNEGO

1. Pojęcie administracji publicznej i

prawa administracyjnego

2. Organy i inne podmioty

administrujące

3. Terytorialny podział państwa
4. Formy działania administracji

publicznej

5. Samorząd terytorialny
6. Terenowa administracja rządowa
7. Kontrola administracji

Pojęcie administracji publicznej

i prawa administracyjnego

Przedmiotem prawa administracyjnego

są tylko stosunki z zakresu administracji

publicznej.
W ramach zaś administracji publicznej

wyróżnia

się

administrację

rządową

(państwową), załatwiającą sprawy publiczne

o znaczeniu krajowym oraz administrację

samorządową, w której gestii leżą sprawy

publiczne o znaczeniu lokalnym bądź

regionalnym.

Indywidualne

zależności

(relacje)

zachodzące
w

zakresie

wypełniania

zadań

publicznych, oparte na władztwie
organu administracyjnego (podmiotu
administrującego) upoważnionego do
pełnienia administracji publicznej
względem

innego

podmiotu

administrowanego

nazywa

się

stosunkami

administracyjno–

prawnymi.

Jednym z uczestników (nie stroną) stosunku

administracyjnego

musi

być

podmiot

administrujący (organ).

Przedmiotem tego stosunku jest sprawa publiczno–

administracyjna, zdeterminowana merytorycznie

przez przepisy obowiązującego prawa.

Jego zaś ukształtowanie i realizacja następuje przy

możliwości

wykorzystania

tzw.

władztwa

administracyjnego (imperium), polegającego na

upoważnieniu podmiotu

administracyjnego do

jednostronnego

ułożenia

sytuacji

prawnej

podmiotu

administrowanego,

który

jest

mu

podporządkowany

.

Tradycyjnie ze względów dydaktyczno-poznawczych

wyróżnia się trzy obszary prawa administracyjnego,

a mianowicie normy:

o ustroju administracji

materialne

proceduralne

Organy i inne podmioty

administrujące

Organ administracji publicznej

to osoba lub grupa osób (kolegium)
działająca w strukturze organizacyjnej
państwa lub samorządu terytorialnego,
powołana

w

sposób

ustawowo

określony w celu realizacji norm prawa
administracyjnego,

ze

skutkami

właściwymi temu prawu, w granicach
przyznanych jej ustawowo kompetencji.

Organy administracji publicznej

• Organy administracji

państwowej

• Organy JST
• Inne organy (wyjątkowo!)

Organy administracji rządowej

centralne

terenowe

administracji nie zespolonej administracji ogólnej (zespolonej)

Terytorialny podział państwa

W ramach obecnego podziału kraj

dzieli się na ponad 2300 jednostek
obszarowych zwanych gminami, na
ponad 370 powiatów oraz na 16
województw.

Równolegle

do

zasadniczego

podziału

państwa funkcjonują jeszcze tzw. podziały
pomocnicze, wiążące się z działalnością
niektórych

organów

w

obszarze

zasadniczego

podziału

terytorialnego,

tworzone

przez

te

organy

z upoważnienia ustawowego. Chodzi tu
głównie o terytorialne jednostki pomocnicze
(wewnętrzne) gmin, w postaci dzielnic,
sołectw i osiedli, tworzone przez radę
gminy, określającą także ich organizację i
zakres działania.

Dla wykonywania zadań terenowej

administracji niezespolonej tworzy się

odrębne podziały terytorialne kraju

zwane

specjalnymi,

obejmujące

jednostki odpowiednie do potrzeb tej

administracji. W szczególności dotyczą

one administracji wojskowej, skarbowej,

celnej,

sanitarnej,

meteorologicznej,

górniczej

i

morskiej,

wymagającej

swoistego podziału kraju, zwykle na

okręgi

i

inne

mniejsze

jednostki

terytorialne.

Formy działania administracji

publicznej

o charakterze

wykonawczym:

– decyzje

administracyjne

– rozstrzygnięcia

nadzorcze

– ugody administracyjne

kreatywne:

– umowy
– porozumienia

administracyjne

Akty prawne administracji

władcze

• akty normatywne
• indywidualne akty

administracyjne

niewładcze

• ugody
• porozumienia
• umowy

Akty normatywne administracji

Przez akty normatywne rozumie się
władcze

rozstrzygnięcia

organów

władzy publicznej wyrażające normy
skierowane do ogólnie oznaczonych
adresatów

w

abstrakcyjnie

określonych sytuacjach.

Indywidualne akty

administracyjne

Przez indywidualny akt administracyjny

rozumie się oparte na przepisach prawa

administracyjnego władcze, jednostronne

oświadczenie

woli

właściwego

organu

administracji publicznej, określające sytuację

prawną i imiennie wskazanego adresata

w indywidualnej sprawie. Określenie „akt

administracyjny”

jest

pojęciem

doktrynalnym,

a w przepisach prawa używa się innych nazw,

zwłaszcza takich jak „decyzja”, „zezwolenie”,

„postanowienie”, „koncesja”, „nakaz” itd.

Wyróżniamy akty

administracyjne:

1.

zewnętrzne -

wewnętrzne;

2.

konstytutywne -
deklaratoryjne;

3.

prawem związane

-

uznaniowe.

Ugoda administracyjna

Potrzeba wydania aktu
administracyjnego może być
zrealizowana przez jego zastąpienie
ugodą, polegającą na pisemnym,
dobrowolnym porozumieniu między
stronami postępowania.

Porozumienia administracyjne

Podmioty

wykonujące

administrację

publiczną mogą nawiązywać między sobą
czynności

prawne

w

sprawach

administracyjnych,

zwane

porozumieniem

administracyjnym

dla

odróżnienia ich od umów, dotyczących
stosunków cywilnoprawnych. Dochodzą
one do skutku w wyniku zgodnych
oświadczeń

woli

zainteresowanych

organów administracyjnych.

Umowy cywilnoprawne

Organy

administracji

publicznej

posługują się też często czynnościami

wywołującymi

skutki

normowane

prawem

cywilnym,

nawiązują

one

bowiem

rozmaite

stosunki

cywilnoprawne, ale nie jako nosiciele

władztwa

publicznego

(w ramach imperium), lecz jako organy

osoby prawnej (w ramach dominium),

reprezentując Skarb Państwa, gminę,

powiat lub samorząd województwa.

Czynności faktyczne:

1. w ramach struktury organizacyjnej

administracji;

2. podejmowane wobec podmiotów

spoza struktury;

3. działania organizatorskie;
4. czynności materialno-techniczne.

SAMORZĄD TERYTORIALNY

Mieszkańcy

gminnej

(powiatowej,

wojewódzkiej)

jednostki

terytorialnej

tworzą
z mocy prawa wspólnotę samorządową
również

zwaną

gminą

(powiatem,

województwem). Jest to terytorialny
związek

osób

(korporacja

publicznoprawna),

co

oznacza,

że

terytorialny

atrybut

występuje

równolegle z substratem osobowym.
Członkostwo jest przymusowe.

Samorząd

terytorialny

wykonuje

wszelkie

zadania

publiczne

nie

zastrzeżone ustawowo dla innych władz

publicznych (domniemanie właściwości).

Dlatego terenowe organy administracji

rządowej

mają

zadania

ustawowo

wyliczone. Przy samorządzie zaś pozostaje

cała reszta spraw publicznych.
W trójstopniowym systemie samorządu

terytorialnego podstawową jednostką

jest gmina, a powiat i samorząd

województwa

stanowią

jedynie

jej

dopełnienie.

Samodzielność samorządu terytorialnego
podlega ochronie sądowej.
Jego jednostki mają osobowość prawną,
Przysługują im prawo własności i inne
prawa majątkowe. Mogą uczestniczyć w
obrocie gospodarczo – prawnym. Mają
prawo

zrzeszania

się

i

możność

współpracy z innymi podmiotami.

Dochodami

jednostek

samorządu

terytorialnego są ich dochody własne
(głównie podatki i opłaty lokalne) oraz
subwencje ogólne i dotacje celowe
z budżetu państwa.

Działalność samorządu terytorialnego
podlega nadzorowi państwowemu z
punktu

widzenia

legalności.

Organami nadzoru nad działalnością
jednostek samorządu terytorialnego są
Prezes

Rady

Ministrów

i

wojewodowie, a w zakresie spraw
finansowych

regionalne

izby

obrachunkowe.

Ustrój wewnętrzny (władze i jednostki
wewnętrzne)

reguluje

statut

uchwalony swobodnie przez organ
stanowiący, a jedynie statuty gmin
wielkomiejskich

i

województw

wymagają uzgodnienia z Prezesem
Rady Ministrów.

Szczególny status ustrojowy mają

gminy–miasta, liczące więcej niż 100

tys. mieszkańców, zwane miastami

na prawach powiatu, ponieważ

z

mocy

prawa

wykonują

one

dodatkowo zadania powiatu. Tego

rodzaju bowiem wspólnoty gminne

pokrywają

się

pod

względem

personalnym oraz terytorialnym z tzw.

powiatem grodzkim.

Mieszkańcy

jednostki

samorządu

terytorialnego jako członkowie wspólnoty

sprawują

władzę

w jej obrębie w sposób bezpośredni bądź

pośredni. W pierwszym przypadku wyrażają

swoją

wolę

w

drodze

głosowania

powszechnego poprzez wybory organów

albo uczestnicząc w referendum lokalnym.

W drugim zaś przypadku sprawowanie

władzy odbywa się za pośrednictwem

organów stanowiących (rada, sejmik) i

wykonawczych (wójt, zarząd powiatu lub

województwa).

Zakres działania i zadania

gminy

Do zakresu działania gminy należą
wszelkie

sprawy

publiczne

o

znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone
ustawowo

na

rzecz

innych

podmiotów administrujących.

Do najważniejszych zadań własnych gminy należy

zapewnienie mieszkańcom: ładu przestrzennego

i podstaw prawnych do należytej gospodarki

gruntami

(m.

in.

planów

miejscowych

zagospodarowania

przestrzennego),

ochrony

środowiska

lokalnego

i przyrody, utrzymania dróg, ulic, placów, mostów

oraz

należytej

organizacji

ruchu

drogowego,

zaopatrzenia

w

wodę,

kanalizację,

energię

elektryczną, cieplną i gaz oraz usuwanie nieczystości,

lokalnego transportu zbiorowego, podstawowej

służby zdrowia (budowa i wyposażenie ośrodków

zdrowia), pomocy społecznej, w tym ośrodków i

zakładów opiekuńczych, edukacji publicznej w

zakresie szkolnictwa podstawowego i gimnazjalnego

rozwoju

(upowszechniania)

kultury,

urządzeń

sportowych, rekreacji i wypoczynku (parki, tereny

zielone, kąpieliska itd.), targowisk i hal targowych,

publicznego

zasobu

mieszkaniowego,

porządku

publicznego i bezpieczeństwa obywateli, a także

cmentarzy komunalnych.

Zakres działania i zadania

powiatu

Wszystkie zadania powiatu zostały wyraźnie

ustawowo określone. Zadania powiatowe

określa się mianem „zadań ponadgminnych”,

w tym sensie, że z uwagi na swoją skalę „są

wspólne” dla większej społeczności, niż

gminna

wspólnota

oraz

przekraczają

zdolności wykonawcze pojedynczej gminy,

przede wszystkim z uwagi na zasady

racjonalnego działania i koszty organizacyjne.

Z drugiej jednak strony zadania powiatu nie

mogą naruszać zakresu działania gmin, jako

podstawowych wspólnot samorządowych.

Zakres działania i zadania

samorządu województwa

Samorząd

województwa

określa

strategię

rozwoju województwa jako regionu i realizuje ją

za pośrednictwem specjalnych programów

wojewódzkich mając na celu pobudzanie

aktywności

gospodarczej

na

obszarze

województwa,

zwiększenie

konkurencyjności

gospodarki, ochronę środowiska kulturowego

i

przyrodniczego

oraz

zachowanie

ładu

przestrzennego.

Prowadzi

politykę

rozwoju

województwa, zwłaszcza poprzez: kreowanie

rynku

pracy,

rozbudowę

infrastruktury

społeczno–technicznej o znaczeniu regionalnym,

gromadzenie środków finansowych na zadania

użyteczności publicznej, racjonalne kształtowanie

środowiska naturalnego, wspieranie rozwoju

nauki i kultury oraz postępu technologicznego.

Terenowa administracja

rządowa

Rządową

administrację

ogólną

na

obszarze

województwa

wykonują:

wojewoda
i pozostające pod jego zwierzchnictwem
służby, straże i inspekcje oraz częściowo
samorządowy starosta i działające pod jego
zwierzchnictwem powiatowe służby, straże
i inspekcje, jak również w niewielkim
zakresie

inne

organy

samorządu

terytorialnego wykonujące na podstawie
ustawy lub porozumienia zadania rządowe.

Wojewoda

Wojewoda spełnia pięć podstawowych
funkcji,

a

mianowicie

jest:

przedstawicielem

Rady

Ministrów

w

województwie, zwierzchnikiem zespolonej
administracji rządowej, organem nadzoru
nad jednostkami samorządu terytorialnego
organem

wyższego

stopnia

w rozumieniu przepisów o postępowaniu
administracyjnym i reprezentantem Skarbu
Państwa w określonych ustawowo sprawach.

Wojewódzka administracja

zespolona

W skład administracji zespolonej wchodzą

rozmaite

służby

(np.

geodezyjno-

kartograficzne,

konserwacji

zabytków,

kuratoryjno – oświatowe) zgrupowane

bezpośrednio w urzędzie wojewódzkim lub

w osobnych jednostkach budżetowych (np.

komenda policji) oraz straże (pożarna,

rybacka, łowiecka), jak i inspekcje (np.

handlowa,

farmaceutyczna,

sanitarna,

weterynaryjna,

nasienna,

ochrony

środowiska, skupu materiałów rolnych i

budowlana).

Kontrola administracji

Kontrola polega na sprawdzaniu
i rozpoznawaniu badanej działalności
celem

oceny

i

porównania

rzeczywistego jej stanu ze stanem
pożądanym.

Nadzór wiąże się z władczym
wkraczaniem (ingerencją) w sferę
prawną drugiego podmiotu celem
automatycznej dyskwalifikacji jego
wadliwych czynności prawnych bądź
innego skorygowania ewentualnych
uchybień.

Dziękuję.