System źródeł prawa

dr Aleksandra Sołtysińska

Pojęcie źródeł prawa



acquis communautaire



prawo pozytywne – akty wiążące i
niewiążące



zasady ogólne



orzecznictwo Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości

Hierarchia źródeł prawa



prawo pierwotne



zasady ogólne prawa



umowy międzynarodowe



prawo wtórne:

-

rozporządzenia,

-

dyrektywy,

-

decyzje

Prawo pierwotne



Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat
o funkcjonowaniu Unii Europejskiej
wraz z 37 protokołami, 2
załącznikami, 65 deklaracjami i Kartą
Praw Podstawowych UE



Traktat o Europejskiej Wspólnocie
Energii Atomowej



Umowy akcesyjne

Zasady ogólne prawa



dotyczące systemu prawa, w tym zasady
procesowe (np. pewność prawa, niedziałanie
wstecz, proporcjonalność, ochrona praw nabytych,
legitymowanych oczekiwań, ne bis id idem),



dotyczące prawa UE jako specyficznego systemu
prawnego (pierwszeństwo, bezpośrednia
skuteczność, autonomia)



podstawowe prawa jednostki

Umowy międzynarodowe –

stan poprzednio

obowiązujący



umowy zawierane przez WE



umowy mieszane



umowy zawarte przez państwa
członkowskie na mocy traktatów, art.
293 TWE

Umowy międzynarodowe

art. 3 ust. 2 i art. 216 TFUE

UE ma prawo zawierania umów:

-

gdy przewidują to Traktaty,

-

gdy zawarcie umowy jest niezbędne do
osiągnięcia, w ramach polityk UE, jednego
z celów, o których mowa w Traktatach,

-

gdy zawarcie umowy jest przewidziane
prawnie wiążącym akcie UE,

-

gdy może mieć wpływ na wspólne zasady
lub zmienić ich zakres

Akty prawa wtórnego

art. 288 TFUE



rozporządzenia - środek unifikacji
prawa,



dyrektywa – środek harmonizacji,



decyzja – akt indywidualny lub
generalny,



akty niewiążące – zalecenia, opinie,
komunikaty, itd.

Prawo wtórne



akty ustawodawcze – przyjęte w drodze
procedury prawodawczej (zwykłej i
specjalnej)



akty nieustawodawcze – akty delegowane,
wykonawcze i pozostałe



akty delegowane (władza wykonawcza
działająca w charakterze ustawodawczym)



akty wykonawcze (realizacja władzy
wykonawczej)

Akty delegowane

art. 290 TFUE



upoważnienie do wydania wynika z
aktu ustawodawczego



mają przymiotnik „delegowany”



wydawane w celu uzupełnienia lub
zmiany niektórych, mniej istotnych
elementów aktu ustawodawczego



kontrola

Akty wykonawcze



art. 291 TFUE – kompetencja wykonawcza
należy do państw członkowskich



akty unijne są wydawane, gdy konieczne są
jednolite warunki wykonywania prawnie
wiążących aktów UE



przymiotnik „wykonawczy”



upoważnienie w akcie prawnie wiążącym
(również innym niż ustawodawcze)

Inne akty nieustawodawcze



porozumienia międzyinstytucjonalne,



akty wydawane przez Radę na podstawie
traktatów – głównie decyzje np. art. 31 TFUE
cła wspólnej taryfy celnej



decyzje Komisji na podstawie traktatów np.
art. 105.2 TFUE – prawo konkurencji, art. 108
TFUE pomoc publiczna



rozporządzenia Komisji na podstawie
traktatów – art. 105.3 TFUE prawo
konkurencji

Instrumenty prawne z

dawnego III filara



WSPÓLNE STANOWISKA



DECYZJE RAMOWE



DECYZJE



KONWENCJE



UMOWY MIĘDZYNARODOWE – art. 38 i 24 TUE



REZOLUCJE, UCHWAŁY, ZALECENIA



POPRZEDNIO OBOWIĄZUJĄCE AKTY:



wspólne stanowiska



wspólne działania

Wybór instrumentu

prawnego



wybór aktu – przesądza TFUE



w przypadku możliwości wyboru –
pierwszeństwo dla dyrektyw (Protokół do
TA)



obowiązek uzasadniania aktów – 296
TFUE



obowiązek publikacji aktów – 297 TFUE

Zasada pomocniczości

Protokół w sprawie stosowania zasad
pomocniczości i proporcjonalności

rola parlamentów krajowych

Miejsce orzecznictwa TS w

systemie źródeł prawa



formalnie nie należy do źródeł prawa,



rola w tworzeniu zasad prawa UE,



zasady wykładni prawa UE



zakres obowiązywania

Definicje unijne



wykładnia wyrażeń prawnych
stosowanych w instrumentach
unijnych



wskazówki zawarte w preambule



wykładnia dokonana przez ETS w
ramach orzeczeń wstępnych

Dostępność

www.europa.eu

www.europa.eu

http://eur-lex.europa.eu/pl/legis/index.htm

http://curia.europa.eu/jcms/jcms/Jo1_6308/

Dziennik Urzędowy UE

Instrument prawa pochodnego

dyrektywy

-

dyrektywy skierowane są do państw
członkowskich i wiążą tylko co do
celu, jaki należy osiągnąć,
pozostawiając swobodę wyboru form i
metod

-

dwustopniowy proces stanowienia
prawa

-

termin implementacji

Wdrażanie prawa UE

implementacja dyrektyw

-

dyrektywy skierowane są do państw
członkowskich i wiążą tylko co do
celu, jaki należy osiągnąć,
pozostawiając swobodę wyboru form i
metod

-

dwustopniowy proces stanowienia
prawa

-

termin implementacji

Zasada pierwszeństwa

prawa unijnego

-

deklaracja nr 17 o pierwszeństwie

-

obowiązki sądów i organów
administracji

-

wpływ na trwałość orzeczeń
sądowych i decyzji administracyjnych

-

obowiązek stosowania prawa UE z
urzędu

Bezpośrednia skuteczność

prawa UE



bezpośrednie stosowanie



bezpośredni skutek:

- przepisy traktatowe,

-

przepisy rozporządzeń,

-

przepisy dyrektyw,

-

przepisy decyzji.

Warunki bezpośredniego

skutku dyrektyw



brak prawidłowej implementacji



przepis dyrektywy jest wystarczająco
precyzyjny i bezwarunkowy



przepis dyrektywy przyznaje prawa
jednostce

Bezpośrednia skuteczność

dyrektyw



w układzie wertykalnym



w układzie horyzontalnym



w układzie triangularnym

Obowiązek wykładni prounijnej



wykładnia „zgodna” z dyrektywą



domniemanie zamiaru pełnej
implementacji



zakaz wykładni niekorzystnej dla
jednostek

Roszczenia odszkodowawcze



przepisy dyrektywy przyznają prawa
jednostce



przepisy dyrektywy nie zostały
prawidłowo implementowane



związek przyczynowy pomiędzy
naruszeniem obowiązku
implementacji, a powstaniem szkody