Instytucje i żródła prawa UE – 15.10.2011 8:30 WSAP

1. Powołanie trzech wspólnot europejskich: EWWiS, EWG i EURATOM.
   POWSTANIE EUROPEJSKIEJ WSPÓLNOTY WĘGLA I STALI (EWWiS) Odbudowująca się Europa potrzebowała szczególnie wiele węgla i stali wśród odbudowujących się państw były także Niemcy podzielone już na dwa państwa Republikę Federalną Niemiec i Niemiecka Republikę Demokratyczną.
   Francja obawiała się, że odbudowujące się Niemcy mogą ponownie zacząć się zbroić z drugiej strony odbudowana Europa stanowiła by doskonały rynek zbytu. 5 maja 1950 r. francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman ogłosił w imieniu francuskiego rządu deklaracje, która znana jest jako plan Schumana i który uchodzi za początek oficjalny w historii wspólnot europejskich. Plan zakładał by państwa europy zachodniej wspólnie nadzorowały produkcję węgla i stali w tym także RFN by uniknąć w ten sposób ewentualnych tajnych zbrojeń RFN. Innym powodem było wprowadzenie RFN na arenę międzynarodową jako równoprawne państwo. 18 kwietnia 1951 r. w Paryżu 6 państw Francja, Włochy, RFN, oraz Belgia, Holandia i Luksemburg podpisały układ o powołaniu Europejskiej wspólnoty węgla i stali. Traktat został podpisany na lat 50 i wchodził w życie w 1952 r. Na czele tej wspólnoty stał organ wykonawczy nazywany Wysoka Władza. Ciałem ustawodawczym była tzw. Specjalna Rada Ministrów. Stopniowo w następnych latach do EWWiS przystępowały inne państwa nawet w latach 80-tych jak Hiszpania i Portugalia
   TRAKTATY RZYMSKIE (25 MARCA 1957 R.) Pozytywne efekty działań EWWiS skłoniły państwa członkowskie do rozpatrzenia ewentualnego rozszerzenia współpracy nie tylko o produkcję węgla i stali ale także współpracę gospodarczą i atomową. To doprowadziło, że na szczycie w Rzymie tych państw podpisano drugi układ powołujący dwie nowe wspólnoty europejskie. 25 marca 1957 r. powołano w Rzymie Europejską Wspólnotę Gospodarczą oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej - ERATOM
   CELE I ZADANIA EWG
   Układ został zawarty na czas nieokreślony. Co sprawia, że utworzona wspólnota otrzyma scedowaną na nią przez jej członków praw suwerennych. EWG jest nierozwiązywalna i nieograniczona czasowo.
   Głównym celem jest:
   1. popieranie rozwoju gospodarczego całej wspólnoty,
   2. rozwój stałej ekspansji gospodarczej,
   3. dążenie do stabilizacji gospodarek państw członków,
   4. stałe podnoszenie poziomu życia społeczeństw tych państw.
   5. zbliżanie polityk
   6. utworzenie wspólnego rynku
   
   Traktat o EWG deklaruje potrzebę:
   1. zniesienia wszelkich barier i ograniczeń dotyczących rynku państw członkowskich.
   2. założono ograniczenia i zniesienia ceł,
   3. powołano bank inwestycyjny
   4. utworzono fundusz socjalny
   Traktat o EWG wprowadził szereg swobód: Są to tzw. 4 wolności
   1) swobodę przepływu osób bez dyskryminacji aż do zniesienia całkowitych istniejących ograniczeń . Jedyne dopuszczalne ograniczenia mogą być stosowane w interesie bezpieczeństwa i porządku publicznego,
   2) swobodny przepływ wszelkich usług rzemieślniczych, handlowych itp.
   3) swoboda przepływu kapitału,
   4) swoboda przepływów towarów,
   EURATOM służy ułatwieniom powstania i rozwoju przemysłu związanego z energią jądrową w 6 państwach członkowskich jest zawarty na czas nieokreślony. Wówczas chodziło o szybki wzrost i kształtowanie przemysłu nuklearnego i kształtowanie wspólnego rynku nuklearnego zamierzano osiągnąć cel przez rozwijanie wspólnych badań, upowszechnienie wiedzy technicznej oraz kształtowanie norm bezpieczeństwa dla ludności cywilnej. W ramach Euratomu powołano specjalny nadzór nad handlem i zaopatrywaniem użytkowników energii atomowej w paliwo jądrowe. Po podpisaniu traktatów rzymskich funkcjonowały 3 wspólnoty europejskie EWWiS, EWG i Euratom,
   
   2. Traktat o powołaniu UE (Maastricht i tzw. 3 filary traktatu).
   UE została powołana do życia traktatem z Maastricht powołującym UE, który wszedł w życie 01 listopada 1993r. Istnieje pytanie, jakie są związki i wzajemne relacje UE a Wspólnot Europejskich.
   Art.1 traktatu o UE stwierdza, że UE buduje się w oparciu o Wspólnoty europejskie. Działające wspólnoty europejskie zachowały swoje atrybuty prawne w tym także podmiotowość międzynarodową.
   UE nie jest organizacją międzynarodową. Nie ma podmiotowości prawno-międzynarodowej, czyli nie ma zdolności do działania na arenie międzynarodowej. UE jest nowym etapem współpracy między państwami członkowskimi i koordynuje określone polityki gospodarcze, zagraniczną, wymiar sprawiedliwości, ale to nie dowodzi ujęcia prawnego. Unia nie jest super państwem, nie jest federacją, jest natomiast realizacją dążeń wielu pokoleń ludzi do budowy Europy opartej na wspólnych wartościach.
   Celem Unii jest łożenie w sposób konsekwentny i solidarny stosunków między państwami członkowskimi ale nie prowadzenie działalności międzynarodowej odrębnej od wspólnot. UE nie powołała odrębnych organów od określonych w traktatach powołujących czy Wspólnoty. Dotychczas działają organy – instytucje wspólnot europejskich a nie UE. Jednak traktat z Maastricht upoważnił niektóre z organów wspólnotowych do wykonywania określonych zadań, które wynikają ze współpracy państw członkowskich w zakresie polityki zagranicznej, bezpieczeństwa i wymiaru sprawiedliwości. A także z praw wewnętrznych. PO wejściu w życie traktatu o UE ubieganie się o członka stowarzyszonego dawniej Wspólnot europejskich dzisiaj zostało zastąpione ubieganiem się o status członka Unii. Państwa tylko stowarzyszone a nie należące do UE nie prowadzą współpracy w ramach drugiego i trzeciego filaru określonego w traktacie z Maastricht .Polska jako państwo stowarzyszone nie będąc członkiem UE podjęła się współpracy z UE w ramach drugiego i trzeciego filaru. W podsumowaniu
   1.Wspólntoy Europejskie są to trzy organizacje, które maja podmiotowość prawno-międzynarodową
   2.organy wspólnot europejskich działają na podstawie trzech odrębnych aktów założycielskich
   3.UE powstała i rozwija się na fundamencie wspólnot europejskich, UE ustaliła jednak nowe ramy współpracy między państwami członkowskimi.
   4.UE nie ma podmiotowości prawno-międzynarodowej, nie powołała własnych odrębnych od wspólnot organów.
   
   3. Źródła prawa wspólnotowego-europejskiego (pierwotne, wtórne i inne np. umowy międzynarodowe).
   PIERWOTNE ŹRÓDŁA PRAWA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
   Pierwotnymi źródłami prawa wspólnot europejskich są trzy traktaty założycielskie :
   1.Traktat Paryski z 18 kwietnia 1951r. o powołaniu EWWiS, traktaty rzymskie oba z 25 marca 1957r. o powołaniu EWG i Euratomu. Pierwotnymi źródłami prawa są również uzupełnienie i poprawki do tychże traktatów jak : traktat o fuzji organów z dnia 01 lipca 1967r. Również Traktat o UE obowiązujący od 01 listopada 1993r. oraz Traktaty o przystąpieniu poszczególnych państw (nowych) do wspólnot europejskich (poza tzw. Szóstką-Małą Europą).
   Pochodne źródła prawa
   Prawo stanowione przez poszczególne instytucje wspólnot jest nazywane prawem pochodnym lub wtórnym ponieważ są to akty prawne procesu decyzyjnego i jako pochodne czyli wtórne źródło prawa wspólnotowego. Do wydania takich praw są upoważnione
   -Rada UE
   -Komisja Europejska
   Wspólnoty europejskie dla realizacji swoich celów wydają następujące akty prawne:
   -rozporządzenia
   -dyrektywy
   -decyzje
   -zalecenia i opinie
   Nadrzędność prawa wspólnotowego- europejskiego
   Umozliwia ona realizację celów wspólnot. Gdyby we współpracy państw członkowskich nie istniała zasada nadrzędności prawa wspólnotowego nad prawem krajowym to realizacja celów dla których powołano wspólnoty europejskie byłaby niemożliwa. Zasada ta została wykreowana i podniesiona do rangi jako jedna z podstawowych zasad porządku prawnego wspólnot europejskich i UE. Zasada ta budziła początkowo opory w niektórych państwach członkowskich. Trybunał Sprawiedliwości konsekwentnie wprowadzał też zasadę w życie. Zasada nadrzędności prawa wspólnotowego została potwierdzona także orzecznictwem Sądów krajowych a nawet Trybunałów Konstytucyjnych. Zasada nadrzędności pierwszeństwa prawa wspólnotowego w stosunku do prawa krajowego była warunkiem skuteczności rozwiązywania kolizji między prawem wspólnot a prawem krajowym.
   Jeśli występuje kolizja to prawo krajowe nie jest stosowane ale nie traci ważności. Zasada prymatu prawa europejskiego nad prawem krajowym wymusza dostosowanie prawa krajowego do prawa wspólnotowego. Akty i rozporządzenia by mogły prawnie zaistnieć i nie były przedmiotem skargi skierowanej do trybunału muszą spełniać warunki formalne. Jednym z nich jest obowiązek dołączenia uzasadnienia tegoż prawa a także zachowanie odpowiedniego trybu ich wydawania. Rozporządzenia wspólnot muszą być również publikowane w Dzienniku Urzędowym wspólnot europejskich. Najczęstszymi formami rozporządzeń w zakresie stosowania prawa europejskiego są dyrektywy.
   DYREKTYWA w polskiej literaturze wytyczne dyrektywa nie zawiera norm prawnych a wymaga jedynie od adresatów by podjęli określone działania i środki by osiągnąć cel określony w dyrektywie.
   ROZPORZĄDZENIE- jest wydawane wówczas Kiedy istnieje wymóg scentralizowania zarządzania wspólnotami. Użyte środki musza mieć jednakową i bezpośrednią moc obowiązującą we wszystkich państwach (dyrektywa takiej mocy nie ma). Dyrektywa jest stosowana jako instrument prawny w procesie ujednolicania polityki gospodarczej państw członkowskich . z dyrektyw mogą wynikać również bezpośrednie prawa i obowiązki dla obywateli państw członkowskich Unii.
   Kontrolę wykonywania postanowień dyrektyw należy do komisji europejskiej kierując skargę do trybunału sprawiedliwości, że któreś z państw nie realizuje zaleceń. Drugą formą kontroli jest opinia sądów krajowych.
   UMOWY MIĘDZYNARODOWE ŹRÓDŁEM PRAWA WE WSPÓLNOTACH
   Trzecim źródłem prawa we wspólnotach oprócz traktatów założycielskich i aktów prawnych wydawanych na ich podstawie są umowy międzynarodowe jakie wspólnoty europejskie zawierają z państwami trzecimi i z organizacjami międzynarodowymi. Wśród umów jakie wspólnoty zawierają z państwami trzecimi najistotniejsze mają układy o stowarzyszenie.
   1.rodzaje układów o stowarzyszenie , układy o stowarzyszeniu ustanawiają specjalny rodzaj więzi między wspólnotami a krajem który nie jest ich członkiem. Obecnie wyróżnia się trzy grupy układów stowarzyszeniowych:
   -zaliczamy do nich układy, których celem jest podtrzymanie więzi jakie łączą niektóre państwa członkowskie z państwami trzecimi, chodzi tu o specjalny rodzaj związków między krajami – byłymi metropoliami a ich byłymi koloniami lub terenami zamorskimi np. Wielka Brytania z byłymi swoimi koloniami i dominiami jak Australia, Kanada, Nowa Zelandia itp. Porozumienia te obejmują współpracę gospodarczą, finansową i ustalają warunki pomocy technicznej, zawierają umowy o systemie wolnego handlu tak aby wymiana handlowa mogła odbywać się w sposób preferencyjny.
   -drugi rodzaj układów o stowarzyszeniu są to układy przygotowujące dane państwo lub państwa do wstąpienia do wspólnot europejskich lub UE. Takie umowy zawarła Portugalia, Hiszpania, Grecja i Turcja.
   -trzecią grupę układów stanowią byłe państwa postsocjalistyczne. Układy te noszą również nazwę układów europejskich. Ich celem jest stworzenie okresu przygotowawczego do członkostwa w UE . Czas ten jest wykorzystywany na reformę prawa, struktur gospodarczych i własnościowych a także rozwoju demokracji. Polska podpisała układ o stowarzyszeniu wraz z Czechosłowacją i Węgrami 16 grudnia 1991r. Już wówczas Polska oczekiwała, że układ o stowarzyszeniu- układ europejski będzie pierwszym etapem do dalszej integracji europejskiej. PO ratyfikacji przez 12 państw układ o stowarzyszeniu wszedł w życie 01 lutego 1994r. W 1993r. traktat z Maastricht sformułował zasadę o wchodzeniu Państw stowarzyszonych do UE. Traktat europejski z Polską obejmował okres 10 letni z podziałem na dwa okresu 5 letnie. Układ zakładał obustronne ograniczenie ceł aż do ich zniesienia w 2004r. Wprowadzono zasady legalnej - uczciwej konkurencji. W trakcie realizacji układu europejskiego już w kwietniu 1994r. Premier Tadeusz Mazowiecki złożył w Brukseli oficjalny wniosek o członkostwo Polski w UE.
   Istnieje również inna grupa państw które zawierają Układy o współpracy ze wspólnotami, które nazywamy państwami trzecimi. Ich celem nie jest członkostwo we wspólnotach lub Unii tylko rozwój i intensyfikacja dotychczasowych relacji współpracy gospodarczej : przykładem mogą być państwa EFTA (Europejskie stowarzyszenie wolnego handlu). Wiele z nich jest już członkami UE.
   
   4. Umowy o stowarzyszeniu ze wspólnotą europejską-Unią Europejską.
   Układ o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi – Układ Europejski – w 05. 1990 r. minister Skubiszewski złożył oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji dotyczących umowy o stowarzyszeniach. Rozmowy rozpoczęły się w 12.1990 r. a zakończyły w 11.1991 r. Rozmowy były trudne i w sumie odbyło się 8 rund negocjacyjnych. W tym samym czasie co Polska rozmowy na temat stowarzyszenia prowadziła Czechosłowacja i Węgry. Podpisanie Układu o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi, który nosi też nazwę Układu Europejskiego nastąpiło 16.12.1991 r. Część handlowa tego układu weszła już w życie w 03.1992 r. Układ Europejski wymagał ratyfikacji, wówczas 12 państw członków Wspólnoty Europejskiej. Układ o stowarzyszeniu wszedł w życie 1.02.1994 r. po procesie ratyfikacyj-nym. Jest umową zawartą bezterminowo. Każda ze stron może go wypowiedzieć, wtedy traci moc po 6 miesiącach. Układ składa się z kilku części (9 części) i zawiera uregulowania dot. dialogu politycznego i zasad ogólnych.
   Część pierwsza mówi o ustanowieniu regularnego dialogu politycznego, który ma na celu zbliżenie Polski ze Wspólnotami. W ramach tego dialogu przewidziano konsultacje na szcze-blu prezydenckim tj. Prezydent RP i Prezydent Rady Europejskiej. Oprócz tego odbywają się spotkania na szczeblu ministerialnym i płaszczyźnie dyplomatycznej.
   Druga część zawiera zasady ogólne, które określają sposób stowarzyszenia. Stowarzyszenie rozpoczyna się 10-letnim okresem przystosowawczym, który został podzielony na dwa 5-letnie etapy.
   Pierwszy etap rozpoczął się w 1994 r. Trzecia część układu dotyczy utworzenia strefy wolne-go handlu. Przewiduje się stopniowe znoszenie ceł, ograniczeń ilościowych w handlu, głów-nie artykułów przem. Artykuły rolne ze względu na swoją drażliwość nie uzyskały nadal szer-szego dostępu na rynki wspólnot. Mimo, że niektóre towary rolne uzyskały ułatwienie w eks-porcie do Unii Europejskiej to jednak nie przewidziano w krótkim czasie strefy wolnego han-dlu tymi towarami. Układ Europejski nieznacznie tylko otworzył rynki, ale w razie nieznacz-nych zakłóceń istnieje możliwość wycofania się i wcześniejszych ustaleń i zainteresowana strona może zastosować środki jakie uzna dla ratowania swojego rynku. W handlu artykułami i towarami przemysłowymi przewidziano stopniowe i asymetryczne znoszenie ceł. W okresie pierwszych 5 lat obowiązywania Układu Wspólnoty znosiły taryfy celne i kwoty importowe na towary importowane z Polski. W większym stopniu stało się to w 1995 r. Po 3 latach obo-wiązywania układu tj. w 1997 r. cło na produkty importowane ze wspólnot zostało obniżone corocznie o 20 %. Największa liberalizacja w handlu będzie największa w 7 roku obowiązy-wania, kiedy cła będą zniesione. To asymetryczne znoszenie ograniczeń handlowych większe i szybsze po stronie Wspólnoty ma na celu ochronę słabszego Polskiego rynku, a jednocze-śnie ma dać Polsce czas, przygotować się do obrony przed zachodnią konkurencją. Czwarta część układu dotyczy przepływu siły roboczej, działalności gospodarczej i świadczenia usług. Nie będą dyskryminowani Polacy w zatrudnieniu na terenie Unii, którzy będą wyłącznie za-trudnieni legalnie. To dot. również ich rodzin. Polska zachowała jednak w okresie przejścio-wym prawo do obejścia tych zobowiązań szczególnie w dziedzinie przemysłu, które stanowi-ło utrudnienie w restrukturyzacji przemysłu. Uzgodnienia mogą być zwieszane jeśli ich reali-zacja pogłębiłaby trudności i dalsze przedsięwzięcia mogłyby zostać wyeliminowane z Pol-skiego rynku. Kolejne porozumienie dot. swobodnego przepływu kapitału. Przepływ ten jest związany z zakładaniem nowych przedsiębiorstw inwestycyjnych dot. też transferów zysków. Istnieje także porozumienie regulujące konkurencję. Polska zobowiązała się, że przyjmie za-sady obowiązujące we Wspólnotach.Za działania niezgodne z Układem uznano działanie ograniczające albo zniekształcające konkurencję. Kolejny artykuł porozumienia nakładał na Polskę obowiązek ochrony własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej tak, by do roku 1999 jej poziom uzyskał poziom istniejący we Wspólnotach. Kolejne części układu mó-wią o zbliżeniu polskiego ustawodawstwa do ustawodawstwa Wspólnotowego. Ustalono za-sady współpracy gospodarczej, kulturalnej i finansowej między Wspólnotami a Polską. Szczególnie miała być wspierana restrukturyzacja i modernizacja przemysłu, szczególnie w zakresie zagrożeń dla środowiska. Polska jest w trakcie procesów transformacyjnych i usta-wienie traktatowych form współpracy z Unią Europejską. W ostatnich latach podstawowym składnikiem polskiej polityki zagranicznej było wejście Polski do NATO i wejście jako peł-noprawny członek do Unii Europejskiej. Integracja z Zachodem jest jednym z głównych zało-żeń polskiej polityki zagranicznej. Należy jednak pamiętać, że Układ nie zabezpiecza w pełni interesu Polski. Istnieje również opinia, że okres ochrony polskiego rynku nie jest wystarcza-jący i nie do końca pozwala na przystosowanie się Polski do reguł rynku wewnętrznego Unii. W 04. 1994 r. Polska złożyła podanie o pełne członkostwo w Unii. Układ stowarzyszeniowy jest jednym z etapów na tej drodze. W 03. 1998 r. Polska rozpoczęła oficjalne negocjacje z Unią Europejską na temat pełnego członkostwa.
   Euroregiony
   Formą współpracy bardzo wszechstronnej we współczesnej Europie jest forma współpracy regionalnej. Termin euroregion zwany też jest regionem transgranicznym. Jest to obszar prze-kraczający co najmniej jedną granicę państwową i stanowiący sumę co najmniej dwóch prze-strzeni społeczno-gospodarczych. Pod pojęciem współpracy transgranicznej rozumie się każ-de wspólnie podjęte działanie, które ma na celu umocnienie i dalszy rozwój sąsiedzkich kon-taktów między władzami terytorialnymi dwóch lub większej ilości państw. Już w 1971 r. po-wstało stowarzyszenie Europejskich Regionów Państw Transgranicznych z siedzibą w Bonn, które dziś grupuje ponad 50 regionów przygranicznych wokół rzeki Ren. Początki prawdzi-wej regionalnej polityki datuje się na 1975 r., kiedy to powołano do życia Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. W 1987 r. powołano do życia Zgromadzenie Regionalne Europy. Jest to organ plenarny z siedzibą w Strasburgu zajmujący się problemami regionalnymi. Repre-zentuje ponad 170 regionów z całej Europy w tym również Polskę. W 05.1980 r. przyjęta została Europejska Konwencja Ramowa o współpracy transgranicznej między wspólnotami, a w 1985 r. przyjęta została Europejska Konwencja Samorządu Terytorialnego. Obie konwen-cje stanowią podstawę współpracy transgranicznej. W 1993 r. Polska przystąpiła do Konwen-cji Ramowej. Oprócz tego Polska podpisała umowy dwustronne z Białorusią w 1992 r. z Ukrainą w 1993 r. o współpracy transgranicznej. Przykładowo: Polska uczestniczy w następu-jących Euroregionach:
   1.-Euroregion Karpacki (Polska, Ukraina, Węgry, Słowacja)
   2.- „ Nysa (Polska, Czechy, Niemcy)
   3.- „ Szprena-Nysa-Bubr (Polska Niemcy)
   4.- „ Proeuropa-Viadryna (Polska, Niemcy)
   5.- „ Tatry (Polska, Słowacja)
   6.- „ Polska (Polska, Niemcy, Dania, Szwecja)
   7.- „ Niemen (Polska, Litwa, Białoruś)
   8.- „ Bug (Polska, Białoruś, Ukraina).
   
   5. Obszar Schengen i jego założenia.
   Obszar Schengen (1985 r.)
   14.06.1985 r. Francja, RFN, Belgia, Holandia, Luksemburg podpisały w Schengen porozu-mienie dotyczące stopniowego zacierania granic pomiędzy państwami wspólnoty Europej-skiej,. W 11.1990 r. do porozumienia przystąpiły Włochy, a w 1991 r. Hiszpania i Portugalia.
   Cele i formy realizacji porozumienia.
   1)porozumienie znosi kontrole graniczną na wspólnych wewnętrznych granicach, wprowadza zasady swobodnego przepływu osób obywateli państw członkowskich ale także państw trze-cich
   2)znosząc kontrole na granicach wewnętrznych założono intensywne i jeśli to możliwe kon-trole na przejściach granicznych granic zewnętrznych Unii
   3)utworzono wspólnie zautomatyzowany system ścigania w systemie informacji gospodar-czych państw grupy Schengen. Zwiększono kontrolę zwiększonych kontroli dokumentów „in blanco”.
   4)wzmocniono współpracę policji, istnieje obowiązek przekazywania wszystkich informacji, które mają mieć znaczenie dla ochrony państwa
   5)intensywne zmniejszenie handlu narkotykami i żywym towarem.
   Jako sprawę o wspólnym interesie uznano politykę azylancką, politykę imigracyjną i politykę wobec obywateli państw trzecich. Istnieje współpraca w sprawach karnych, cywilnych i w tym celu powołano do życia Europejski Urząd Policji – EUROPOL ma on na celu udoskona-lenie współpracy w zakresie zapobiegania i zwalczania groźnych form przestępczości w tym handlu materiałami radioaktywnymi w tym pranie brudnych pieniędzy. Europol nie posiada uprawnień śledczych.
   Instytucje Unii Europejskiej. 27.01.2001
   Unia Europejska została powołana traktatem z Maastrikt. Jest instytucją nadrzędną nad Wspólnotami Europejskimi. Wspólnota europejska powstała 1.07.1967 r. poprzez przyjęcie uprawnień wykonawczych trzech wspólnot: EWWiG, EWG i Eur Atom.
   Unia Europejska ze względu na szeroki zakres swoich uprawnień i działalności posiada sze-reg instytucji, z których najważniejsze to:
   1.Rada Europejska (nie mylić z Radą Europy) – jest to organ nadrzędny Unii.
   2.Rada Unii Europejskiej
   3.Komisja Europejska
   4.Parlament Europejski
   5.Trybunał Rewidentów księgowych
   6.Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich
   7.Komitet Ekonomiczny i Społeczny
   8.Komitet Regionów.
   
   6. Trybunał Sprawiedliwości.
   Instytucja ta występuje pod różnymi nazwami np. jako Trybunał wspólnot europejskich, jako Trybunał sprawiedliwości lub Sąd sprawiedliwości. Trybunał sprawiedliwości powołany został już w strukturze EWWiS w traktacie paryskim z 1951r. i jego działalność początkowo była związana tylko z działalnością EWWiS. Kiedy w 1957r. zawierano traktaty rzymskie postanowiono by trybunał sprawiedliwości był wspólną instytucją dla trzech wspólnot. Tj. EWWiS,EWG i Euratom. Zadaniem trybunały jest:
   1.interpretacja przepisów ustanowione przez organy wspólnotowe
   Trybunał kreuje także prawo. Do zadan trybunału należną np. : rozstrzyganie sporów, wydawanie opinii, udzielanie odpowiedzi na pytania Sądów krajowych. Trybunał sprawiedliwości występuje w charakterze
   -Sądu ( Trybunału Konstytucyjnego)
   -Sądu Najwyższego
   -Sądu Międzynarodowego
   -Sądu Administracyjnego
   Trybunał jako Sąd konstytucyjny zajmuje się orzekaniem zgodności aktów prawnych Rady UE, Komisji Europejskiej a także wspólnie wydawanych przez parlament europejski i radę UE aktów prawnych. Jeśli trybunał uznał zasadność skargi uznaje tym samym nieważność zaskarżonego aktu. Akty prawne wydane przez instytucje wspólnot mogą być zaskarżane wówczas gdy :
   -zostały wydane mimo braku kompetencji danego organu do ich podjęcia
   -naruszyły istotne wymogi proceduralne.
   -naruszyły postanowienia traktatów lub przepis innego aktu prawnego
   -jeden z organów wspólnotowych niewłaściwie skorzystał z uprawnień (nadużycie władzy).
   Trybunał sprawiedliwości jako Sąd konstytucyjny ma prawo do interpretowania aktów wspólnotowych. Trybunał może również rozpoznawać spory między instytucjami wspólnotowymi.
   Trybunał sprawiedliwości jako Sąd Najwyższy
   W tej roli trybunał jest instancją apelacyjną odwoławczą od orzeczeń Sądów I instancji. W tym znaczeniu można go traktować jako Sąd najwyższy wspólnot.
   Trybunał Sprawiedliwości jako Sąd Międzynarodowy
   Sprowadza się do rozpoznawania przez trybunał sporów między państwami członkowskimi wynikającymi ze stosowania prawa europejskiego. Trybunał jest również uprawniony do rozpatrywania wszelkiego rodzaju sporów które dotyczą spraw dot. Traktatu o wspólnocie europejskiej. Jako Sąd międzynarodowy może rozstrzygać spory wynikające z realizacji postanowień traktatów i kontrolować wypełnianie zobowiązań jakie traktaty nałożyły na państwa członkowskie.
   Trybunał sprawiedliwości jako Sąd Administracyjny
   W ramach tej funkcji i uprawnień trybunał udziela ochrony prawnej osobom prywatnym i prawnym przed skutkami nielegalnego aktu o charakterze wykonawczym wydanego przez jakąkolwiek instytucję wspólnotową. Rozstrzyga również spory dot. Regulaminów pracowniczych czy warunków zatrudnienia. Rozstrzyga również spory o naprawienie szkód spowodowanych przez funkcjonariuszy wspólnot w czasie wykonywania przez nich czynności służbowych.
   
   7. Jednolity akt europejski.
   Jest to dokument, który miał decydujące znaczenie na drodze realizacji UE. Jednolity akt europejski (JAE) został podpisany 17 lutego 1986 r. w Luksemburgu początkowo przez 9 państw członkowskich . Z czasem dołączyły inne państwa. JAE wszedł w życie 1 lipca 1987 r. Obok traktatu o UE Jednolity akt europejski stanowi najważniejszą reformę trzech traktatów założycielskich EWG, Euratom i EWWiS. Bardzo ważną decyzją było przyjęcie zasad podejmowania decyzji. Wprowadzono zasadę większościową w czasie głosowania w miejsce dotychczasowej jednomyślności, która wymagała wielu zabiegów i starań.
   JEA postanawiał, że do końca 1992 powołany zostanie do życia, jednolity rynek wewnętrzny. Wspólnoty JAE stwierdzał, również po raz pierwszy potrzebę współpracy politycznej. Art. 30 JAE przewidywał współpracę polityczną w zakresie bezpieczeństwa państw członkowskich jak i zagwarantowanie pokoju, bezpieczeństwa międzynarodowego. Dokument podkreślał potrzebę ochrony wspólnych wartości oraz niepodległości Unii. Dokument deklarował poparcie dla demokracji i jej rozwoju. Dokument pozwolił również Wspólnotom Europejskim na oficjalne występowanie na arenie międzynarodowej np. w ONZ. Podkreślono również konieczność wspólnej polityki zagranicznej. JEA jest dokumentem pogłębiającym integrację gospodarczą i polityczną bez których utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego byłoby niemożliwe. Dokument podniósł także znaczenie roli PE i Rady Ministrów w podejmowaniu decyzji.
   Rynek wewnętrzny
   Do momentu wejścia w życie JEA funkcjonował tzw. wspólny rynek. Dopiero JEA wprowadził pojęcie – rynek wewnętrzny. Datą powstania największego zjednoczonego rynku świata był 1 stycznia 1993 r. Wspólny rynek gwarantuje cztery wolności:
   1. Przepływ towarów
   2. Przepływ usług
   3. Wolny przepływ kapitału
   4. Wolny przepływ ludności
   Ad. 1
   Oznacza zniesienie kontroli granicznych oraz akceptację norm i przepisów, ujednolicenie podatków.
   Ad. 2
   To liberalizacja usług finansowych, wspólna kontrola banków, towarzystw ubezpieczeniowych, usług transportowych i komunikacyjnych.
   Ad. 4
   Wolny ruch osobowy oznacza zniesienie kontroli granicznych, swobodę osiedlania się. Swobodny przepływ ludności wymaga jednak zwiększonych kontroli na ograniczeniach zewnętrznych. Z ruchem ludności wiąże się również niebezpieczeństwo handlu narkotykami. W związku z tym postanowiono podjąć działania zwalczające handel narkotykami, a także handel „żywym towarem”. Przyjęto również wycofanie niektórych norm narodowych, a niezgodnych z normami unijnymi. Normy europejskie podobne jak normy krajowe mają charakter dobrowolny, nie wiążą prawnie.
   
   Wspólnotę cechuje złożony mechanizm współpracy ekonomicznej dlatego prowadzona jest wspólna polityka rolna, handlowa, walutowa, przemysłowa, energetyczna i regionalna. Istnieje także współdziałanie w zakresie polityki społecznej, ochrony zdrowia, ochrony środowiska, praw człowieka itp.
   
   8. Parlament Europejski.
   Początkowo nazywany był Zgromadzeniem Parlamentarnym. Działał jako wspólny organ dla wszystkich 3 organizacji tworzących wspólnoty europejskie. Od 1952r. jako organ EWWiS, a od 1.01.1958r. jako wspólny organ EWG i EURATOMu. Pozycja Parlamentu Europejskiego została określona przez Traktat Rzymski. Przyjmuje się, że kształtowanie się kompetencji Parlamentu Europejskiego miało miejsce w 3 etapach:
   I – 1952-1958 był to okres kształtowania się kompetencji Parlamentu Europejskiego, który działał jako organ EWWiS. Ustalono wówczas strukturę PE oraz zasady jego funkcjonowania. Był to zakres jaki wówczas możliwy był od uzyskania.
   II – 1958-1976 – czas kiedy wzrosły ambicje polityczne. Parlament coraz częściej domagał się wzrostu sowich uprawnień oraz uzyskania udziału w procesie decyzyjnym wspólnot. W latach 1970-1975 PE uzyskał uprawnienia w zakresie uchwalania budżetu, kontroli jego wykonywania oraz prawo wypowiadania się w sposób wiążący na temat wspólnego budżetu.
   III – 1976-1979 – faktycznie etap ten trwa do dzisiaj. Zapoczątkowany został decyzją Rady Europejskiej w 1976r., że wybory do PE będą powszechne i bezpośrednie. Dotąd euro deputowani byli typowania przez krajowe parlamenty. Pierwsze wybory do Europarlamentu odbyły się 7-10.06.1979r.
   Uprawnienia PE do współdecydowania
   PE nie jest instytucją stanowiącą prawo we wspólnotach europejskich. Jego udział w tym zakresie jest bardzo ograniczony ściśle do zapisów w traktatach założycielskich wspólnot. Nadal jest jednak organem jedynie wspomagającym proces decyzyjny, mimo że uczestnictwo w nim ma charakter obligatoryjny. Oznacza to, że PE nie można pominąć, ale jego wpływ na ostateczne decyzje jest bardzo ograniczony. Pominięcie PE w procesie podejmowania decyzji (tworzenia prawa) ma taki skutek prawny, że jego pominięcie stanowi naruszenie procedur określonych w traktacie rzymskim. PE może zwrócić się do Komisji Europejskiej o wydanie przez nią aktu prawnego. Pominięcie opinii PE przy stanowieniu prawa upoważnia PE do zaskarżenia takiego aktu i uchylenia go przez Trybunał Sprawiedliwości. Najmocniej i jednoznacznie określono uprawnienia PE wobec budżetu wspólnot. PE powinien otrzymać projekt budżetu na przyszły rok najpóźniej do 5 października roku poprzedzającego. PE poprzez dyskusję może uzupełnię budżet poprzez głosowanie większościowe i zaproponować Komisji Europejskiej własny punkt widzenia.
   Uprawnienia do zatwierdzania umów
   Najważniejszym uprawnieniem PE jest prawo i jego rola przy zawieraniu układów stowarzyszenia wspólnot z krajami trzecimi, a także przyjmowaniem nowych państw do UE. Zgoda PE jest jedną z wielu jakie muszą być udzielone by umowa stowarzyszeniowa lub akces do Unii nabrały mocy prawnej. W w/w zakresach swoją zgodę wyrazić muszą także parlamenty krajowe. Zgoda PE na stowarzyszenie lub akces jest warunkiem niezbędnym.
   
   
   
   Skład i struktura Parlamentu Europejskiego
   Początkowo, gdy ilość państw członkowskich, wspólnot była niewielka, poszczególne kraje były reprezentowane w PE proporcjonalnie do ilości mieszkańców, np. Francja 87, Włochy 87, Niemcy 99, Dania 16, Irlandia 16, Austria 21 itd. W miarę powiększania się składu wspólnot wzrastała ilość euro deputowanych w PE i wówczas określono, że nie może ona przekroczyć 700 euro deputowanych. Obecnie PE liczy 785 euro deputowanych.
   W poprzedniej kadencji Polskę reprezentowało 54 euro deputowanych. W obecnym PE mamy tylko 50 euro deputowanych.
   Uprawnienia kontrolne PE
   Uprawnienia PE wobec realizacji budżetu wspólnot są określone przez udzielenie Komisji Europejskiej absolutorium z jego realizacji. Wcześniej Trybunał Obrachunkowy sprawdza wpływy i wydatki budżetowe. Komisja Europejska jako jedyny organ wspólnotowy jest poddana bezpośredniej kontroli PE. Ma ona obowiązek przedkładać PE coroczny raport z działalności wspólnot, również coroczne sprawozdanie finansowe z wykonania budżetu za rok poprzedni. Na tej podstawie PE udziela Komisji absolutorium z wykonania budżetu. Jeżeli PE nie udzieli absolutorium, co stało się dwukrotnie - w latach 80. cała Komisja Europejska podaje się do dymisji. Inną formą kontrolowania Komisji są pytania kierowane do niej przez Parlament. Pytać może każda osoba. Pisemne pytania wraz z odpowiedziami publikowane są w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. Istnieją również pytania ustne. W przypadku nieudzielenia absolutorium z wykonania budżetu do dymisji podaje się cała Komisja, a nie jej poszczególni członkowie.
   Wzrost znaczenia i roli Parlamentu Europejskiego
   Ostatnio trwa proces zwiększania uprawnień PE w strukturach instytucjonalnych Wspólnot Europejskich. To Traktat z Maastricht z 1993r umocnił rolę PE. Rozszerzono zakres PE w kwestiach ochrony środowiska, ochrony zdrowia, rynku wewnętrznego, przepływu pracowników oraz badań naukowych. Budżet jest w pełni wykorzystywany przez Parlament jako środek oddziaływania na politykę wspólnot. Zatwierdzając budżet PE niejako dzieli odpowiedzialność z Radą UE za budżet i jego realizację. Proces zwiększania zakresu uprawnień PE jest kontynuowany. PE jako europejskie gremium? wyraża dążenia poszczególnych narodów skupionych w UE. Zabiega również zwiększony udział w kształtowaniu polityki europejskiej.
   
   9. Komisja Europejska.
   Traktaty założycielskie wspólnot (traktaty rzymskie) nazywamy ją Komisją. W EWWiS nosiła ona nazwy Wysokiej Władzy. Dopiero po wejściu traktatu o UE z Maastricht w listopadzie 1993r. komisja określiła się sama jako Komisja Europejska. Traktaty rzymskie przyznały już komisji uprawnienia wykonawcze. Na mocy traktatów rzymskich Komisja uzyskała następujące uprawnienia :
   1.inicjuje proces prawotwórczy wspólnoty
   2.reprezentuje interesy wspólnot do Rady UE
   3.czuwa nad przestrzeganiem prawa przez państwa członkowskie wspólnot
   4.jest organem wykonawczym postanowień traktatów założycielskich wspólnot
   5.szczególnie istotnym uprawnieniem jest prawo do inicjatywy prawotwórczej.
   
   Działania Komisji muszą być zawsze zgodne z interesami wspólnot, nie może ona sama określać swoich zadań. Komisja Europejska jest instytucją, która nie tylko wykonuje powierzone jej zadania ale także wpływa na współpracę między państwami członkowskimi. Komisja europejska składa się z komisarzy, przeciętnie jedno państwo ma po jednym komisarzu (maksymalnie może być zgodnie ze statutem 36 komisarzy). Ale raczej nie dąży się do tego aby było ich 36. naszym poprzednim komisarzem była prof. Danuta Hybner do spraw euroregionalnych, dzisiaj jest to od spraw budżetu prof. Lewandowski. Reprezentuje europejski ogólnowspólnotowy interes , jest również komisja europejska organem wspólnot w którym porozumiewają się państwa o organizacje międzynarodowe współpracujące ze wspólnotami. Komisja europejska reprezentuje wspólnoty w stosunkach zewnętrznych. Wspólnoty europejskie miały (a dzisiaj wspólnota europejska) podmiotowość prawno-międzynarodową. Co oznacza, że mogą zawierać umowy międzynarodowe z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.
   Komisja europejska posiada również prawo zmiany treści traktatów założycielskich wspólnot. Szczególna rola komisji polega na kontroli i zwalczaniu nielegalnej konkurencji. Komisja europejska administruje – zarządza wydatkami publicznymi oraz czterema funduszami wspólnotowymi. Wydatki publiczne obejmują m.in. dofinansowanie badan naukowych, przekwalifikowywanie zawodowe pracowników. Są to również dotacje do wielu środków socjalnych, których celem jest np. restrukturyzacja przemysłu stalowego, stoczniowego czy górnictwa.
   1.Komisja europejska administruje funduszem socjalnym utworzonym już w 1958r. w celu promocji zatrudnienia i możliwości kształcenia zawodowego.
   2.Fundusz ukierunkowania i gwarancji dla rolnictwa jego zadaniem jest dofinansowanie działalności wspomagającej rolnictwo.
   3.Europejski fundusz rozwoju regionalnego utworzony w 1975r., jego celem jest wyrównywanie różnic w rozwoju regionów wspólnot.
   4.Europejski Fundusz rozwoju wspomagający strefy szczególnej aktywności wspólnot. Najwięcej z tej pomocy korzystają państwa Afryki, Karaiby, Pacyfiku- 69 państw.

• Zagadnienia na egzamin:
  1.Geneza integracji europejskiej po II wojnie światowej.
  2. Prawo wspólnot europejskich ( żródła prawa , nadrzedność prawa europejskiego nad krajowym
  3.Układy o stowarzyszeniach
  4.Traktat Lizboński
  5. Rozszerzenie terytorialne ( powstanie traktatu paryskiego i rzymskiego, i jak nastepowały rozszerzenia
  6. Traktat z Schengen
  7. Instytucje europejskie (parlament rada komisja)