ZESPÓŁ ZALEŻNOŚCI

ALKOHOLOWEJ

Katedra i Klinika Psychiatrii PAM

Szczecin

DEFINICJA WG WHO

Stan zmian psychicznych i zwykle

somatycznych, powodowany używaniem
alkoholu, charakteryzujący się reakcjami
behawioralnymi, tj.: skłonność do stałego
lub okresowego nadużywania alkoholu w
celu doznania jego działania psychicznego
lub w celu uniknięcia złego samopoczucia
wynikającego z braku alkoholu. Stanom
tym może towarzyszyć wzrost tolerancji
alkoholu.

Kryteria ZZA wg ICD 10

•

Silne pragnienie lub poczucie przymusu

przyjmowania alkoholu

•

Trudności w kontrolowaniu zachowań

związanych z przyjmowaniem alkoholu

•

Fizjologiczne objawy stanu odstawienia

•

Stwierdzenie tolerancji wobec działania

alkoholu

•

Zaniedbywanie alternatywnych źródeł

przyjemności

•

Przyjmowanie alkoholu, pomimo

wyraźnych dowodów szkodliwości

OSTRE ZATRUCIE

•

Objawy psychiczne:

drażliwość, chwiejność afektywna, upośledzona

uwaga, zaburzone myślenie, obniżenie poziomu

świadomości, odhamowanie popędów, zachowania

agresywne.

•

Objawy fizyczne:

bełkotliwa mowa, trudności w utrzymaniu postawy

stojącej, chwiejny chód, oczopląs poziomy,

przekrwienie twarzy, nastrzyknięcie spojówek.

Komentarz:
Ciężkiemu ostremu zatruciu alkoholem mogą towarzyszyć:

spadek RR, hipotermia i osłabienie odruchu gardłowego.

ZATRUCIE (UPICIE) PATOLOGICZNE

•

Spełnione są ogólne kryteria ostrego zatrucia, z
wyjątkiem tego, że zatrucie patologiczne występuje
po wypiciu ilości alkoholu, która u większości ludzi
nie wystarcza do wywołania zatrucia.

•

Występuje gwałtowna agresja słowna lub fizyczna,
która nie jest typowa dla danej osoby, gdy jest
trzeźwa.

•

Objawy występują bardzo szybko (zwykle parę minut)
po spożyciu alkoholu.

•

Brak potwierdzenia organicznego zaburzenia
psychicznego i innych zaburzeń psychicznych.

ALKOHOLOWY ZESPÓŁ

ABSTYNENCYJNY

Objawy zespołu abstynencyjnego

niepowikłanego:

•

Wegetatywne: pocenie się, nudności i/lub

wymioty, tachykardia lub wzrost RR,

•

Fizyczne: złe samopoczucie lub osłabienie,

drżenia języka, powiek, wyciągniętych rąk

lub całego ciała, bóle głowy;

•

Psychiczne: bezsenność, przemijające omamy

lub iluzje wzrokowe, dotykowe lub słuchowe,

niepokój i/lub pobudzenie psychoruchowe.

ALKOHOLOWY ZESPÓŁ

ABSTYNENCYJNY

POWIKŁANY

•

napady drgawkowe typu grand mal

•

majaczenie (delirium tremens):

przymglenie świadomości, dezorientacja,

żywe omamy i iluzje z różnych zmysłów

(wzrokowe!) urojenia, wyraźne drżenia

pobudzenie psychoruchowe, bezsenność

lub odwrócenie rytmu dobowego,

wzmożona aktywność układu
wegetatywnego.

WZORCE PRZEWLEKŁEGO

NADUŻYWANIA ALKOHOLU

•

Systematyczne codzienne nadmierne
picie

•

Systematyczne znacznie nasilone picie,
występujące tylko podczas weekendów

•

Ciągi picia przeplatane okresami
trzeźwości
(dipsomania)

EPIDEMIOLOGIA

•

Prawdopodobieństwo nadużywania lub
uzależnienia od alkoholu dotyczy 13%
populacji

•

Częściej jest spotykane u mężczyzn (3-4
razy), ale wskaźniki u kobiet mają
tendencję rosnącą

•

W USA 10% populacji spożywa 50%
całego konsumowanego etanolu

KLINICZNE OBJAWY ZATRUCIA

ALKOHOLEM ETYLOWYM

Stężenie

EtOH

Funkcja oun Skutki działania EtOH

0,2-0,5

promille

Samo-

krytyczność

Intelekt

Upośledzenie wyższych czynności
mózgu: beztroska,  samopoczucia,
czasu reakcji,  niepokoju,

hamulców moralnych, pamięci,

krytycyzmu, koncentracji uwagi,

myślenia, precyzji działania

0,5-1,5 Kontrola

ruchowa,

zmysłowa,

emocje

Chwiejny chód, bełkotliwa mowa,
znaczny  sprawności ruchowej,

nieopanowanie emocjonalne

1,5-3

Świadomość

orientacja

Głęboki sen, osłupienie

3-5

Śpiączka alkoholowa

>5

Śmierć

PODZIAŁ ZZA WG CLONINGERA

Cechy

Typ I

Typ II

Alkoholizm

w rodzinie

Rzadko

Często-dziedziczenie z

ojca na syna

Czynniki

środow.

Wyraźne

Mniej istotne

Osob. Przed-

chorobowa

Neurotyczna,bierna,schizoidalna

perfekcjonistyczna, depresyjna

Ekstrawertywna,impul-

sywna, dyssocjalna

Płeć

Kobiety

Mężczyźni

Początek

Rzadko < 25 r.ż.

W wieku młodzieńczym

Przebieg

Uzależnienie szybko, typowe

picie ciągami, z długimi

okresami abstynencji

długotrwałe picie bez

obj. uzależnienia,

trudno wyodrębnić ciągi

i okresy abstynencji

Krytycyzm

Zachowany, pogłębiony,

poczucie winy, objawy

depresyjne

Brak lub

powierzchowny

Powikłania Częste-psychiczne i somatyczne Rzadko i późno

„Kamienie milowe” w przebiegu

ZZA

•

Wzrost tolerancji na alkohol.

•

Pojawienie się luk

pamięciowych.

•

Utrata kontroli nad

spożywaniem.

•

Picie ciągami „popijawy”.

FAZY ROZWOJU ZZA

Faza przed-

alkoholowa

kilka m-cy

do kilku lat

Faza

obj.zwia-

stunowych

4-5 lat

Faza

„krzyżowa”

20 lat

Faza przewlekła

5 lat

picie mo-

tywowane

M częściej

i więcej niż

K

fazowość

pełna

kontrola

objawy we-

getatywne

natrętne

myśli

o alkoholu

picie po

kryjomu

częściowa

kontrola

„maskowanie

picia”

picie

poranne

 krytycyzmu

wobec picia

konflikty,

kac,poczucie

krzywdy z

powodu

picia i od

rodziny

AZA

ciągi picia

degradacja, picie

z „marginesem”

picie alkoholi nie-

konsumpcyjnych

uszkodzenie

narządów

PRZYCZYNY GENETYCZNE

ZZA

ZZA jest uwarunkowane wielogenowo.

Czynniki genetyczne mają rolę decydującą w

40-60%.

PRZYCZYNY OSOBOWOŚCIOWE

I ŚRODOWISKOWE ZZA

Hipotetyczna podatność fizyczna

(konstytucjonalna)

Środowisko pijące umiarkowanie
Cechy osobowości (jedna z cech):

Neurotyczność
Niedojrzałość osobowości
Osobowość psychotyczna lub psychopatyczna

Picie
objawow
e

TEORIE NEUROPZEKAŹNIKOWE

ZZA

•

Układ noradrenergiczny

•

Układ dopaminergiczny

•

Układ cholinergiczny

•

Układ GABA-ergiczny

•

Układ opioidowy

•

Układ serotoninergiczny

•

Układ glutaminergiczny

METABOLIZM ALKOHOLU

A ZZA

•

Układ dehydrogenaz- genetycznie
uwarunkowana aktywność.

•

Układ cytochromu P-450- indukcja
enzymatyczna substratu.

•

Katalaza- rezerwa enzymatyczna
(uruchamiana w
przypadku zatrucia).

SOMATYCZNE POWIKŁANIA

ZZA

•

Zanik mózgu.

•

Encefalopatia Wernickego –
Korsakowa.

•

Encefalopatia z niedoboru kwasu
foliowego.

•

Polineuropatia.

•

Kardiomiopatia.

•

Nadciśnienie tęnicze.

SOMATYCZNE

POWIKŁANIA

ZZA

•

Zapalenie błony śluzowej żołądka.

•

Wrzód trawienny.

•

Zaparcia.

•

Zapalenie trzustki.

•

Alkoholowe zapalenie, marskość wątroby.

•

Impotencja.

•

Niedokrwistości.

•

Wypadki.

POWIKŁANIA ZZA -

PŁODOWY ZESPÓŁ

ALKOHOLOWY

•

Upośledzenie umysłowe.

•

Mikrocefalia.

•

Upośledzenie wzrostu.

•

Malformacje twarzy.

ZESPOŁY POWIKŁAŃ

PSYCHIATRYCZNYCH ZZA

•

Halucynoza alkoholowa: ostra,

przewlekła.

•

Zespół otępienny.

•

Zespół Otella.

•

Majaczenie drżenne.

•

Depresja.

•

Samobójstwa.

POWIKŁANIA ZZA -

MAJACZENIE DRŻENNE

•

Jakościowe zaburzenia świadomości.

•

Nadczynność układu autonomicznego
(tachykardia,  RR, silne pocenie się).

•

Pobudzenie ruchowe.

•

Żywe omamy.

•

Nasilone drżenie całego ciała.

LECZENIE ZATRUCIA

ALKOHOLEM

•

Ocena stanu pacjenta.

•

Leczenie zwykle tylko wspomagające.

•

Można podać witaminy (B1,B12, kwas foliowy).

•

W razie pobudzenia - unieruchomienie, unikać
leków uspokajających ( zalecana hydroksyzyna).

•

Ewentualnie przyspieszyć metabolizm alkoholu
przez wlew i.v. 1-2 l 0,9 % NaCl i 10 % glukoza +
15 j. insuliny + 100-200 mg tiaminy.

•

W stanie osłupienia lub śpiączki rutynowe leczenie,
jak przy innych środkach działających depresyjnie
na OUN

LECZENIE DETOKSYKACYJNE

•

Ambulatoryjne (najczęściej).

•

Szpitalne:

-

u pacjenta występują objawy powikłanego
AZA,

-

niepowodzenie wcześniejszego leczenia
ambulatoryjnego,

-

pacjent bez wsparcia społecznego,

-

występują zaburzenia funkcji poznawczych.

LECZENIE DETOKSYKACYJNE

•

Dokładne badanie lekarskie, ocena parametrów
laboratoryjnych, EKG, RTG klatki piersiowej.

•

Kontrola parametrów życiowych co 6 h, ciągła obserwacja.

•

Wyrównanie zaburzeń elektrolitowych i żywieniowych,
leczenie schorzeń współistniejących, intensywne
nawadnianie i.v.

•

Leki uspokajające (benzodwuazepiny) doustnie co 6 h, lek
nasenny w razie zaburzeń snu, jeśli omamy- haloperidol.

•

Suplementacja witamin: tiamina 3x 0,1i.m., kwas foliowy 1
mg/d, Vit. B compl.

•

Na niektórych oddziałach, u chorych, którzy przebyli 2
epizody napadów drgawkowych wprowadza się
karbamazepinę.

CELE LECZENIA

ODWYKOWEGO

•

Utrzymanie całkowitej
abstynencji.

•

Wydłużenie czasu abstynencji.

•

Zmniejszenie ilości wypijanego
alkoholu.

•

Minimalizowanie skutków
spożywania alkoholu.

FORMY TERAPII UZALEŻNIEŃ

•

Poradnie odwykowe,

•

Oddziały dzienne,

•

Oddziały zamknięte,

•

Grupy samopomocy ( AA, DDA).

LECZENIE ZZA- SPECJALISTYCZNE

OŚRODKI TERAPII UZALEŻNIEŃ

•

Leczenie farmakologiczne:

leki awersyjne: Disulfiram, Anticol,
leki antycravingowe: naltrekson, acamprozat.

•

Oddziaływania pozafarmakologiczne:

konfrontacja postawy zaprzeczania,
terapia behawioralna,
kontrakty warunkowe,
leczenie przymusowe,
zaangażowanie rodziny – DDA,
grupy samopomocy: Anonimowi alkoholicy ( kluby

AA).

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

Katedra i Klinika Psychiatrii PAM

Szczecin