Ideologie i doktryny

polityczne

Co to jest ideologia?

IDEOLOGIA to najbardziej ogólny i

usystematyzowany zbiór idei,

wartości, poglądów na świat,

przekonań na temat organizacji i

funkcjonowania społeczeństwa

właściwy jakiejś grupie, warstwie lub

klasie społecznej.

Ideologie są łatwo przyjmowane bo

oferują pożądany, uproszczony i

uporządkowany obraz świata.

Co to jest doktryna?

DOKTRYNA – to konkretne

sformułowania wyodrębnione z danej
ideologii i zastosowane do zagadnień
politycznych, gospodarczych,
społecznych.

Doktryny posiadają praktyczne

wskazania dotyczące sposobu
realizacji idei zawartych w ideologii.

Podział doktryn politycznych

- konserwatywne – są niechętne zmianom;

popierają utrzymanie status quo;

- reformistyczne – domagają się

przeprowadzenia zmian drogą ewolucyjną;

- rewolucyjne – chcą natychmiastowych

zmian wprowadzanych metodą rewolucji;

- reakcyjne – nawołują do przywrócenia

stanu z przeszłości, który nie przystaje do

rzeczywistości politycznej;

- utopijne – wskazują cele nierealne,

niemożliwe do zrealizowania;

LIBERALIZM

- Początki sięgają XVII wieku, a twórcą

ideologii liberalnej jest John Locke;

- Dalszy rozwój w epoce oświecenie: Adam

Smith oraz Monteskiusz;

- Rozkwit liberalizmu – XIX wiek – hasła:

walka z absolutyzmem, oparcie rządów na
konstytucji, rozdział Kościoła od państwa;

- Lata 70. XX wieku – rozkwit neoliberalizmu

i powrót do liberalizmu klasycznego;

Założenia liberalizmu

- Indywidualistyczna koncepcja człowieka –

człowiek jest wartością nadrzędną;

- Każdy człowiek jest wolny;

- Człowiek jest z natury racjonalny i zabiega

o własny interes;

- Wizja zatomizowanego społeczeństwa –

społeczeństwo nie jest ograniczoną

całością, ale zbiorem jednostek;

- Państwo w roli „stróża nocnego”;

- „tak” dla gospodarki wolnorynkowej, „nie”

dla interwencjonizmu państwowego;

Przedstawiciele liberalizmu

1. Friedrich von

Hayek

2. Karl Popper

3. Raymond Aron

4. Milton Friedman

Liberalizm w Polsce

Liberalizm w Polsce nigdy nie cieszył

się większą popularnością. Dopiero po
1989 roku liberałowie polscy zdobyli
wpływ na przemiany gospodarcze i
polityczne kraju.

W latach 90. znaczną rolę w państwie

odgrywały partie odwołujące się do
liberalizmu – Kongres Liberalno –
Demokratyczny i Unia Wolności.

Konserwatyzm

- Narodził się na przełomie XVIII i XIX wieku,

a twórcą uznaje się Edwarda Burke’a;

- Jako pierwszy pojęcia „konserwatyzm” użył

w 1820 roku René Chateaubriand;

- Rozwój w I poł. XIX wieku na skutek

polemiki z liberalizmem i kapitalizmem;

- Renesans myśli konserwatywnej – w latach

70. XX wieku w USA oraz Wielkiej Brytanii i
Niemczech (neokonserwatyzm);

Założenia konserwatyzmu

- Pesymistyczna wizja człowieka skażonego

złem (zła w człowieku nie można

przezwyciężyć);

- Społeczeństwo jako ograniczona całość
- Społeczeństwo jest zorganizowane

hierarchiczne a istnienie warstw jest sprawą

naturalną

- Najwyższą wartością – tradycja;
- Gwarancją ładu jest istnienie silnego państwa,

a władza w państwie powinna należeć do elit;

- Obrona wartości prywatnej;

Konserwatywni politycy

• 1. Winston

Churchill

• Charles De Gaulle

• Margaret Thatcher

• Ronald Regan

Konserwatyzm w Polsce

- Narodził się w I poł. XIX wieku (Adam Jerzy

Czartoryski, Aleksander Wielopolski);

- Lata 60. XIX wieku – „stańczycy” – sprzeciw

wobec powstań, poparcie dla katolicyzmu;

- Okres PRL – u nie sprzyjał rozwojowi myśli

konserwatywnej;

- Okres po 1989 r. – do ideologii

konserwatywnej odwoływało się kilka partii

politycznych – Unia Polityki Realnej, Partia

Konserwatywna, ale nie odnosiły one

większych sukcesów;

Nauka społeczna Kościoła

- Nawiązuje do nauk moralnych i religijnych

aspektów życia społeczeństwa; a jako doktryna

rozwinęła się w XIX wieku;

- Przełomowe znaczenie miała wydana przez

Leona XIII encyklika „Rerum Novarum”

krytykująca zarówno system liberalny jak i

socjalistyczny;

- Istotne znaczenie miał Sobór Watykański II

(1962-65) – zaakceptował demokrację, odrzucił

dyktaturę, głosił konieczność walki z

ubóstwem, nietolerancją oraz ochronę praw

człowieka;

Założenia NSK

- Człowiek jako istota wyjątkowa ze względu na swą

istotę duchową;

- Podkreślenie godności osoby ludzkiej;
- Zasada dobra wspólnego i solidaryzmu

społecznego;

- Opowiadanie się za zmianami ewolucyjnymi, nie

rewolucyjnymi;

- Państwo powinno ingerować gdy jednostka nie

radzi sobie z jakimś zadaniem;

- Poparcie dla gospodarki rynkowej oraz

podkreślenie rangi pracy i do godnego jej

opłacania;

Papieże – twórcy NSK

• Leon XIII

• Jan XXIII

• Paweł VI

• Jan Paweł II

SOCJALDEMOKRACJA

- Wywodzi się od ruchu robotniczego

powstałego pod koniec XIX wieku;

- Po I wojnie światowej nastąpił rozłam

w ruchu robotniczym: obóz
rewolucyjny (komunistyczny) i
reformistyczny (socjaldemokratyczny);

- Celem socjaldemokracji była walka o

budowę „państwa dobrobytu”;

Założenia socjaldemokracji

- Pozytywna wizja człowieka- pozbawionego

wad, dysponującego wielkim potencjałem;

- Człowiek jest istotą społeczną, realizuje się w

pełni tylko jako element społeczeństwa;

- Społeczeństwo oparte na wartościach takich

jak: sprawiedliwość społeczna, równość
społeczna, równość wobec prawa;

- Państwo powinno mieć charakter „opiekuńczy”;
- Dopuszcza „ingerencję państwa w

gospodarkę”

Politycy

socjaldemokratyczni

1. Willy Brandt

2. Olaf Palme

3. François Mitterand

4. Tony Blair

Socjaldemokracja w Polsce

- Polska myśl socjaldemokratyczna rozwinęła się w

końcu XIX wieku;

- 1892 r. – powstała Polska Partia Socjalistyczna

(PPS), która w 20-leciu międzywojennym stała się

jedną z najważniejszych partii II RP;

- Ważniejszymi działaczami byli: w okresie

międzywojennym: Ignacy Daszyński i Mieczysław

Niedziałkowski, natomiast w latach 80. XX wiek, w

okresie odrodzenia myśli socjaldemokratycznej –

Ryszard Bugaj i Jan Józef Lipski;

- Od 1989 na scenie politycznej Polski duże

znaczenie odgrywają partie socjaldemokratyczne-

SLD i Socjaldemokracja RP.

FASZYZM

-narodziny faszyzmu związane są z głębokim

kryzysem politycznym, gospodarczym,

kulturalnym i moralnym w Europie po I wojnie

światowej;

-faszyzm ma swoje korzenie we Włoszech, a za

twórcę uważa się Benito Mussoliniego;

- Założenia faszyzmu włoskiego rozwinął Adolf

Hitler

- Po II wojnie światowej faszyzm jako ideologia

skompromitowana został odrzucony;

- Do tradycji faszystowskiej odwołują się niektóre

ruchy neonazistowskie;

Założenia faszyzmu

- Człowiek z natury jest zły; pesymistyczna wizja

człowieka;

- Naród jest najwyższą wartością i tylko dobro narodu

się liczy;

- Konieczność stworzenia „nowego człowieka” , który

odrzuci dotychczasowe wartości mieszczańskie i

zastąpi je heroizmem, odwagą, poświęceniem;

- Naród dzieli się na ekipę rządzącą i rządzonych;

- Kult państwa, kult wodza;

- Państwo ma charakter totalitarny

- Naczelną rolę w państwie odgrywa masowa partia

faszystowska;

- Silny interwencjonizm państwa w gospodarkę;

Twórcy ideologii

faszystowskiej

Benito Mussolini

Adolf Hitler

Alfred Rosenberg

Oswald Mosley

KOMUNIZM

- Twórcami są dwaj filozofowie – Karol Marks i Fryderyk
Engels, którzy w 1848 r. opublikowali „Manifest
komunistyczny” zawierający podstawy nowej ideologii;
-Poglądy zmodyfikował Włodzimierz Iljicz Ulianow -
Lenin wprowadzając założenie totalitarnej dyktatury
partii komunistycznej (marksizm-leninizm);
-Marksizm –leninizm oficjalnie zaczął funkcjonować w
1917 po wygranej rewolucji przez bolszewików; w
wyniku ich działań powstało pierwsze państwo
komunistyczne – Rosja Radziecka (ZSRR);
-Po II wojnie światowej komunizm przyjęły inne państwa
–np. Chiny, Kuba itd.
-Po upadku ZSRR upadła ideologia komunistyczna ( lata
80. i 90. XX wieku), niemniej niektóre państwa nadal
odwołują się do wybranych założeń komunistycznych

Założenia komunizmu

wizja człowieka – człowiek jest częścią natury, a od pozostałych istot
różni się posiadaniem świadomości; człowiek jest istotą społeczna a
społeczeństwo go kształtuje; to co kształtuje człowieka najbardziej
jest praca;
wizja społeczeństwa – społeczeństwo składa się z 2 przeciwstawnych
klas, które wzajemnie się zwalczają; społeczeństwo powinno być
bezklasowe a powstać musi w wyniku rewolucji; najważniejsza
zasada – równość wszystkich ludzi;
Wizja państwa – państwo narzędziem ucisku klas pracujących; ustrój
powinien opierać się na zasadzie dyktatury proletariatu;
Wizja gospodarki – likwidacja własności prywatnej i wprowadzenie
własności kolektywnej; państwo powinno kontrolować gospodarkę
(gospodarka centralnie sterowana);

Nurty komunizmu

Stalinizm – możliwość budowy komunizmu w jednym
kraju, zaostrzenie walki klas, co usprawiedliwia
wprowadzanie czystek i terroru;
Maoizm- brak akcentacji roli partii komunistycznej;
rewolucję powinni rozpocząć chłopi;
Trockizm – sprzeciwiał się stalinizmowi, rządom jednej
partii; rewolucja powinna mieć skalę światową;
Eurokomunizm – nowoczesna forma komunizmu
powstała w latach 70. XX wieku, odrzuca tezy
marksizmu-leninizmy, dopuszcza demokrację;
zbliżony ideologicznie do socjalemokracji;

Komunizm w Polsce

- Międzynarodowa Socjalno-Rewolucyjna Partia

Proletariat zał. Przez Ludwika Waryńskiego (1882)

- Przedwojenny SDKPiL
- Po I wojnie światowej SDKPiL połączył się z PPS w

wyniku czego powstała KPP – Komunistyczna
Partia Polski ( zlikwidowana przez Stalina w 1937
r.)

- 1948 PPS połączył się z PPR w wyniku czego

powstała PZPR – Polska Zjednoczona Partia
Robotnicza, która sprawowała władzę do 1989r.

Ideolodzy komunizmu

AGRARYZM

-

narodził się w Niemczech w II poł. XIX wieku;

-główny teoretyk – Gustaw Ruhland;
-Oficjalna doktryna partii chłopskich
-główne założenie- najwyższą wartością jest
ziemia, a rozwój gospodarki powinien opierać się
na rolnictwie;
-Agraryzm odrzuca kapitalizm i socjalizm
-Państwo jako dobro wspólne; podkreśla
patriotyzm i szacunek do demokracji
-kult ziemi i szacunek do przyrody – prekursorzy
ekologizmu
-W Polsce agraryzm był domena partii ludowych
(np. PSL) – głównym polskim ideologiem był
Stanisław Miłkowski

ANARCHIZM

- Powstał w XIX wieku; jako pierwszy tego pojęcia użył Pierre-Joseph

Proudhon;

- Rozkwit przypadł na przełom XIX i XX wieku;
- Najwyższą wartością jest wolność, więc trzeba odrzucić to co ją ogranicza

, m.in. autorytety;

- Największym zagrożeniem jest państwo, dlatego jego struktury powinny

zostać zlikwidowane; w jego miejsce powinny powstać dobrowolne
stowarzyszenia i wspólnoty;

- Typy anarchizmu:
a) Syndykalistyczny – świat powstały w oparciu o dobrowolne

stowarzyszenia

b) Indywidualistyczny – pozbawienie jakichkolwiek form przymusu – nawet

rodziny;

c) Komunistyczny – łączył idee anarchizmu z komunizmem;
W Polsce anarchizm nigdy nie cieszył się popularnością; na przełomie XIX i

XX w. anarchizm głosił Edward Abramowski;

EKOLOGIZM

- Narodziny ekologizmu wyznacza się na lata 70. XX

wieku; powstała w oparciu o wyniki badań nad
stanem środowiska naturalnego;

- Naczelne pojęcie – przyroda, ma ona najwyższą

wartość i dlatego powinna zostać pod ochroną;

- Odrzucenie antropocentryzmu- człowiek jako istota

agresywna, niszcząca naturalne środowisko –
ekolodzy propagują typ człowieka spokojnego,
wrażliwego, szanującego przyrodę;

- Idea zrównoważonego rozwoju – łączenie

zaspokajania potrzeb człowieka z ochroną
środowiska naturalnego ( np. odnawialne źródła
energii);

- przedstawiciele ekologizmu: Murray Bookchine,

Andre Gorz, Ivan Illich.

NACJONALIZM

- Narodził się w XIX wieku
- Twórcami byli nacjonalistyczni działacze różnych państw (m.in.

G. Mazzini, T. Masaryk, R. Dmowski);

- Najwyższą wartością jest naród, a dobrem nadrzędnym jest

dobro narodu;

- Idea solidaryzmu społecznego jako podstawa życia

społecznego;

- Silne państwo, którego celem jest ochrona interesów narodu;
W Polsce nacjonalizm miał bardzo wielu zwolenników, zwłaszcza

po 1918 r, kiedy Polacy odzyskali swoje państwo. Czołowym
nacjonalistą polskim był lider ENDECJI – Roman Dmowski;
stworzył on podwaliny nacjonalizmu obronnego (w odróżnieniu
od nacjonalizmu niemieckiego jako agresywnej formy);

W okresie międzywojennym nacjonalistyczne podejście miały

takie partie jak Stronnictwo Narodowo-Demokratyczne,
Stronnictwo Narodowe i Obóz Wielkiej Polski;

PACYFIZM

• Narodził się w pocz. XIX wieku
• Pacyfizm potępia wszystkie wojny

bez względu na ich przyczynę i
charakter

• Wartością nadrzędna jest pokój
• Zagrożeniem są wszelkie postawy

agresywne, a zmiany społeczne
powinny zachodzić w sposób
pokojowy

• Główny ideolog – Mahatma

Gandhi

FEMINIZM

• Powstał w latach 60. XX wieku i nawiązywał do

ruchów emancypacyjnych z przełomu XIX i XX
wieku;

• Początkowo obraca się wokół problemu braku

praw politycznych dla kobiet

• Feminizm postuluje likwidacje struktur

patriarchalnych społeczeństw;

• Zakłada walkę z wszelkimi formami dyskryminacji

kobiet (religijna, zwyczajowa, polityczną itd.)

• Idea równości kobiet;

POPULIZM

- Narodził się w 1 poł. XIX wieku, a

szczytowy okres nastąpił w latach 30. XX
wieku w Ameryce Płd.

- Głowna cecha – idealizacja ludu
- Celem działalności politycznej powinno

być dobro ludu;

- Populizm odnosi się wrogo do wszelkich

elit i budowania hierarchii społecznej;

- Na czele stoli przywódca który doskonale

rozumie lud, zna jego oczekiwania i
potrafi je zrealizować;

- Przykłady: Juan Peron – Argentyna, ruch

„Solidarność” w Polsce;