Koszty w układzie

rodzajowym

Dr inż. Eugeniusz Neumann

[e-mail]

2

Wstęp



Rodzaje kosztów odpowiadają różnorodnie
wyodrębnianym, lecz jednorodnym pod
względem określonych cech, składnikom lub
elementom nakładów (zasobów)
przedsiębiorstwa



Nie ma jednakowych poglądów ani jednolitej
klasyfikacji kosztów rodzajowych w praktyce



Rodzajowy układ kosztów obejmuje
wszystkie koszty przedsiębiorstwa

3

Poziomy agregacji w

rodzajowym układzie

kosztów



Poziom pierwszy:



Koszty materiałów



Koszty energii obcej



Koszty usług remontowych



Koszty usług transportowych



Koszty kooperacji biernej (obróbki obcej)



Koszty innych usług materialnych



Amortyzacja



Odsetki



Koszty wynagrodzeń



Narzuty na wynagrodzenia



Podatki, opłaty skarbowe



Odpisy na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych



Pozostałe koszty rodzajowe

4

Agregacja kosztów

rodzajowych



Poziom drugi:



Koszty materiałowe



Koszty usług obcych



Koszty kapitałowe



Koszty robocizny



Koszty społeczne



Poziom trzeci:



Koszty materialne



Koszty niematerialne

5

Koszty materiałów



Jedna z głównych klasyfikacji opiera się na

charakterystyce branżowej i zawarta jest w

Systematycznym Wykazie Wyrobów (SWW).

Określono w nim nazwy własne

poszczególnych, jednorodnych pozycji

materiałowych, umożliwiających wyróżnienie:



Materiałów podstawowych



Materiałów pomocniczych



Półfabrykatów



Surowców



Materiałów pędnych



Opakowań



Części zamiennych

6

Gospodarowanie

materiałami: zakup



Cena zakupu – kwota należna sprzedającemu za

jednostkę nabywanego towaru, pomniejszona o

naliczony podatek od towarów i usług



Operacja zakupu, oprócz zapłaty należnej

sprzedającemu, powoduje powstanie kosztów

zakupu:



Koszty za i wyładunku, koszty transportu



Składki ubezpieczeniowe, opłaty celne



Koszty zakupu materiałów nie stanowią kosztu

rodzajowego i występują na ogół w ramach

kosztów działalności pomocniczej ogólnej lub

usług obcych

7

Gospodarowanie

materiałami:

magazynowanie



Przechowywanie materiałów powoduje
powstanie kosztów magazynowania,
zaliczanych do kosztów działalności
pomocniczej lub kosztów ogólnych



Jedną z metod minimalizowania
kosztów magazynowania jest
logistyczna koncepcja dostaw
dokładnie na czas (just in time)

8

Gospodarowanie

materiałami: zużycie

materiałów



W praktyce ciągła obserwacja i pomiar zużycia

materiałów jest nieopłacalna. Stosowana jest

uproszczona interpretacja faktu powstania

kosztów zużycia materiałów, mianowicie koszty te

powstają w momencie wydania materiałów z

magazynu lub bezpośrednio z otrzymanej dostawy



Uproszczenie to oznacza konieczność

umniejszenia kosztów materiałowych danego

okresu o wartość materiałów zwróconych do

magazynu (uprzednio wydanych, ale nie zużytych)



Do pomiaru wielkości zużycia materiałów stosuje

się jednostki naturalne (np. szt., kg, m...) oraz

miernik pieniężny

9

Wycena zużycia

materiałów



Kategorie cen stosowane w wycenie: cena nabycia,

cena zakupu, cena ewidencyjna



Metody doliczania kosztów zakupu:



Odnoszenie kosztów zakupu poniesionych w danym

okresie do materiałów zużytych w danym okresie



Doliczanie kosztów zakupu w zależności od ilości lub

wartości materiałów zużytych w danym okresie za

pomocą odpowiednio konstruowanych współczynników

narzutu



Wiązanie kosztów zakupu z poszczególnymi pozycjami

(grupami) materiałów, a następnie łącznym ujmowaniu

tych kosztów z kosztami zużycia w danym czasie



Wycena kosztów zużycia: metoda cen przeciętnych,

FIFO, LIFO, cen rzeczywistych, HIFO, LOFO

10

Koszty energii obcej i

usług obcych



Pomiaru wielkości zużycia dostarczanej do
przedsiębiorstwa energii (elektrycznej,
cieplnej, gazu) dokonuje się za pomocą
odpowiednich liczników. Uzupełniającym
dokumentem wykorzystywanym w obliczeniu
i kontroli kosztów jest faktura dostawy



Koszty usług obcych różnego rodzaju są
określane na podstawie otrzymanych faktur
lub wykonanych pomiarów wielkości
wykonanych usług i odpowiednich taryf

11

Amortyzacja



Amortyzacja wyraża wartość zużycia większości

eksploatowanych w przedsiębiorstwie

składników rzeczowego majątku trwałego,

wartości niematerialnych i prawnych oraz

odzwierciedla proces stopniowej utraty ich

wartości i przeniesienia jej na wytwarzane

produkty



Eksploatowane składniki majątku trwałego

zużywają się stopniowo, zachowując najczęściej

swoją postać, podlegają procesom

remontowym, naprawczym, modernizacyjnym.

W końcowej fazie ulegają likwidacji i są

ewentualnie, przez procesy inwestycyjne

zastępowane nowymi środkami trwałymi

12

Zasadnicza grupa

amortyzowanych

składników



Budynki i budowle



Grunty własne, służące wydobyciu kopalin



Zasadzenia wieloletnie i melioracje



Kotły i maszyny energetyczne



Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego stosowania



Maszyny, urządzenia i aparaty specjalne, branżowe



Urządzenia techniczne



Środki transportowe



Inwentarz żywy



Wartość firmy



Nakłady na patenty, licencje, projekty wynalazcze



Nakłady poniesione przy organizacji

13

Wielkość amortyzacji



Wielkość amortyzacji (umorzenia) zależy od:



Wartości początkowej



Przewidywanej wartości odzysku



Przewidywanego czasu eksploatacji



Zastosowanej metody amortyzacji



Metody amortyzacji:



Metoda liniowa (równomierna)



Metody nieliniowe :



Degresywna (przyśpieszona)



Progresywna



Naturalna



Metody specjalne (uwzględniają zaktualizowaną

wartość amortyzacji, stopę inflacji, itp.)

14

Odsetki



Drugi obok amortyzacji składnik
kosztów kapitałowych



Odsetki wyrażają koszt używania
kapitału obcego oraz jego
pozyskania



Niekiedy wyróżnia się odsetki
kalkulacyjne , obliczane od całego
użytego kapitału

15

Koszty wynagrodzeń



Pomiar kosztów wynagrodzeń odbywa się

zgodnie z zakładowym systemem wynagradzania

i znajduje odzwierciedlenie w listach płac.



W skład wynagradzania wchodzą:



Płaca zasadnicza



Dodatki do płacy (funkcyjny, stażowy, itp.)



Dopłaty (godziny nadliczbowe, szkodliwe, itp.)



Płace dodatkowe (premie, deputaty, itp.)



Z kosztami wynagrodzeń są związane

obligatoryjne narzuty na wynagrodzenia



Składki na ubezpieczenie społeczne (ZUS)



Składki na Fundusz Pracy



Ubezpieczenie zdrowotne

16

Inne koszty rodzajowe



Koszty społeczne (opłaty, składki,

odpis na zakładowy fundusz

świadczeń socjalnych, podatek od

nieruchomości)



Czynsze, koszty reprezentacji i

reklamy, koszty podróży służbowych,

koszty usług bankowych



Składki ubezpieczeniowe



Koszty ryzyka