Dojrzewanie płciowe.

Mechanizmy inicjujące

pokwitanie

Okresy rozwoju narządów

płciowych (1)

I – okres noworodkowy – do 28 dnia po porodzie;
II – okres niemowlęcy do 1 rż;
III – okres dzieciństwa – od 1 do 6 – 8 rż;
IV – okres przedpokwitaniowy od 6 – 8 rż do

12 – 13 rż – nabrzmienie piersi (thelarche),

owłosienie łonowe i pachowe (pubarche), skok

wzrostu;

V – okres pokwitania (postmenarche) – 13 – 15 rż

– wystąpienie krwawienia menstruacyjnego aż

do

regularnych

miesiączek,

osiągnięcie

zdolności rozmnażania się, wydatne owłosienie

łonowe, przeciętny wiek menarche 12,8 rż;

Okresy rozwoju narządów

płciowych (2)

VI – okres młodzieńczy (dojrzewania) – 16 – 18

rż – feminizacja sylwetki ciała i dojrzałośc
piersi, zakończenie pokwitaniowego skoku
wzrostu,

trądzik,

możliwe

ograniczenie

płodności;

Dojrzałość płciowa – 18 – 45 rż – pełna dojrzałość

kobieca i harmonizacja w budowie ciała,
metabolizmie, przemianach hormonalnych i
psychice, optymalna płodność (ze wzrastającym
ograniczeniem od końca 4. dekady).

Okresy rozwoju narządów

płciowych (3)

Przekwitanie (premenopauza) – 45 – 50 rż. –

zaburzenia miesiączkowania, wegetatywne objawy
wypadowe, zakończenie cyklicznych krwawień
miesięcznych i rytmicznej czynności płciowej,
ograniczona płodność do całkowitej bezpłodności.

Przeciętny wiek menopauzy – 50,6 rż.

Przekwitanie (postmenopauza) – od 50 rż z

indywidualnie różnym przejściem w starość
(senium)

–

wegetatywne,

somatyczne

i

metaboliczne

objawy

wypadania

czynności

hormonalnej, inwolucja narządów płciowych.

Jajnik przed okresem dojrzałości

płciowej (1)

• w 7 mies. życia płodowego

w obu jajnikach

znajduje się

ok.6 mln

pęcherzyków; w chwili

narodzin

–

ok. 2mln

; w okresie

pokwitania

–

ok. 400 tys

.;

• „generator pulsów GnRH”

– zlokalizowany w

jądrze łukowatym mózgu, odpowiedzialny za
właściwe funkcjonowanie osi podwzgórze –
przysadka – jajnik;

• okres dziecięcy –

pojęcie „gonadostatu”

– zespołu

produktówwydzielanych przez neurony i bodźce
zewnętrzne, hamujący czynność osi podwzgórze –
przysadka – jajnik;

Jajnik przed okresem dojrzałości

płciowej (2)

Uzyskanie dojrzałości osi podwzgórze –

przysadka – jajnik:

 pulsacyjne wydzielanie gonadoliberyny – w

okresie przedpokwitaniowym pulsacja w
czasie snu (początkowa częstość 3 godz.,
potem 2 godz.)  pulsacja w czasie dnia 

pulsacja typowa dla dojrzałości płciowej;

 wykształcenie się mechanizmu dodatniego

sprzęzenia zwrotnego między estradiolem
a podwzgórzem i przysadką mózgową.

Etapy pokwitania u

dziewcząt

• fluor pubertalis
• thelarche – nabrzmienie piersi (ok.9 – 10 rż)
• uaktywnienie kory nadnerczy  pubarche –

owłosienie łonowe (ok.11 rż),

• adrenarche – owłosienie pachowe (ok.12 – 13 rż)
• przyspieszenie wzrostu (skok pokwitaniowy –

ok.11 – 12 rż) – zakończone zarośnięciem

chrząstek nasadowych (ok.16 rż)

• menarche – 11 – 15 rż

• wystąpienie

menarche

to

nie

dojrzałość

endokrynologiczna; początkowo cykle nieowulacyjne 

cykle z niewydolnością ciałka żółtego  po 2 – 3 latach

regularne cykle dwufazowe

Kryteria dojrzałości

dziewcząt wg Lauritzena

(1982)

• wiek

ginekologiczny 3-
5 lat po menarche

• cykle owulacyjne
• wiek kostny >

13,6 lat

• stadium Tannera

> T3P3

• LH\FSH ok. 1
• progesteron > 5

ng\ml

• estradiol >30

pg\ml

• LH po GnRH >

200% wartości
wyściowej

Warunki miesiączkowania

o typie eumenorrhoea

• zachowana, prawidłowa regulacja

podwzgórzowo-przysadkowa

• prawidłowo zbudowany jajnik z

prawidłowo wykształconym aparatem
pęcherzykowym

• endometrium prawidłowo reagujące na

działanie hormonów sterydowych

• prawidłowa funkcja tarczycy i nadnerczy
• odpowiednia masa ciała

Eumenorrhoea

• cykle co 28 dni
• długość trawania krwawienia 3-4

dni

• utrata krwi 30 - 80 ml

Stadia rozwoju sutków wg Tannera

(1)

Stadium

rozwojo

we

Obraz rozwoju sutków

M – 1 (B-
1)

Sutek

płaski,

brak

rozwoju

tkanki

gruczołowej, nieznaczne uniesienie brodawki
ponad otoczkę, średnica otoczki mała,
zabarwienie różowe, jak u dziecka.

M – 2 (B-
2)

Postać „pączka” lub postać brodawkowa,
otoczka uniesiona i wraz z brodawką tworzy

małą wyniosłość nad zaczynającą się rozwijać
tkanką gruczołową.

M – 3 (B-
3)

Powiększa się tkanka gruczołowa sutka w
postaci dość stromego pagórka, otoczka unosi
się nad pagórkiem sutka, zaznacza się

pigmentacja otoczki i brodawki, tkanka
gruczołowa piersi większa niż otoczki.

Stadia rozwoju sutków wg Tannera

(2)

Stadium

rozwojo

we

Obraz rozwoju sutków

M – 4 (B-
4)

Sutek dziewczęcy, rozwijające się gruczoły
otoczki wraz z brodawką tworzą wtórny
wzgórek

ponad

poziomem

gruczołu

sutkowego, pigmentacja brodawki i otoczki,
która zaczyna się spłaszczać.

M – 5 (B-
5)

Pełne wykształcenie sutków, spłaszczenie
otoczki do pozostałego konturu sutków.

Stadia rozwoju owłosienia łonowego wg

Tannera (1)

Stadium

rozwojo

we

Obraz owłosienia łonowego

P – 1

Brak owłosienia w okolicy sromu lub
lanugo,
jak u dziecka.

P – 2

Pojawienie

się

pojedynczych,

słabo

pigmentowanych, prostych włosów w
okolicy

wzgórka

łonowego

i

warg

sromowych większych.

P – 3

Dalszy

wzrost

rzadkich,

bardziej

pigmentowanych,

twardszych,

lekko

skręconych włosów w okolicy wzgórka
łonowego i warg sromowych większych

Stadia rozwoju owłosienia łonowego wg

Tannera (2)

Stadium

rozwojo

we

Obraz owłosienia łonowego

P – 4

Owłosienie

gęstsze,

pigmentowane,

kręcone, przypomina typ dojrzały, lecz
zajmuje

mniejszą

powierzchnię

o

poziomej górnej granicy.

P – 5

Owłosienie gęste, silnie przebarwione,

twarde,

kręcone,

obejmujące

powierzchnię w kształcie trójkąta,
podstawą zwróconego ku górze, pełny
obraz żeńskiego typu owłosienia (nie
przechodzi na uda)

Stadia rozwoju owłosienia pachowego wg

Tannera

Stadium

rozwojo

we

Obraz owłosienia pachowego

A – 1

Brak owłosienia w dole pachowym, jak
udziecka

A – 2

Pojedyncze,

słabo

pigmentowane,

cienkie, proste włosy w środkowej części
dołu pachowego.

A – 3

Liczniejsze,

twardsze,

bardziej

pigmentowane, nieco kręcone włosy,
zajmujące większą powierzchnię

A – 4

Dość

gęste

włosy,

twarde,

silnie

pigmentowane,

kręcone

w

dole

pachowym.