Metodologia badań



Badania poprzeczne



Badania podłużne



Strategia porównań sekwencyjnych



Eksperyment



Techniki obserwacyjne



Techniki wywiadu



Techniki korelacyjne



Badania nad habituacją



Wady i zalety każdej z metod



3 tydzień – bicie serca



6 tydzień – reakcja na bodźce



Od 8 tygodnia – płód



250 000 neuronów na minutę



100 mld neuronów w momencie
urodzenia



Czynniki konstytucjonalne: podstawowe
fizyczne i psychiczne właściwości
(budowa ciała, temperament,
predyspozycje do chorób) – np. 10-15%
noworodków to „urodzeni” nieśmiali



John Watson – niemowlę to „żywy, wijący

się kawałek mięsa, zdolny do wykonania

prostych reakcji”



Kilka minut po urodzeniu – orientacja w

kierunku wybranych dźwięków



12 godzin po urodzeniu – preferencje

smakowe: banany, wanilia  i zapachowe:

nie lubią krewetek, cytryny i zgniłych jaj





Preferują żeńskie głosy



2 miesiąc życia – niemowlę rozróżnia

kolory: biały, czerwony, pomarańczowy i

niebieski, 3 miesiąc – dostrzega głębię

Przywiązanie, miłość i zabawa

„Nasza wiedza o miłości nie wykracza poza potoczne

obserwacje, a tę niewielką wiedzę, którą posiadamy,

zawdzięczamy poetom i pisarzom”

H. Harlow



Po pierwszym tygodniu – rozpoznawanie

głosu matki



Uśmiech społeczny – 2-3 m. ż.



Lęk ósmego miesiąca



Pierwsze przywiązanie – 7-8 m. ż.



3 style przywiązania:



Bezpieczny



Ambiwalentno-lękowy



unikający



Jak powstaje przywiązanie? –

„kredensowa” teoria



Badania Harlowa
i Lorenza
(zwierzęta)



Matki „miękkie”
i matki „druciane”



Wdrukowanie,
okres krytyczny
vs okres
sensytywny?



Badania Bowlby’ego
i Ruttera (dzieci)



Pozbawienie kontaktu
z matką – opóźnienie
intelektualne i
społeczne, depresja,
moczenie nocne



Syndrom rozpaczy
(okres protestu,
rozpaczy i
zobojętnienia)



Do 18 m. ż. – samotna



3 r. ż. – zabawa równoległa



4 r. ż. – zabawa uspołeczniona



Teoria zabawy Piageta:



Zabawa sensoryczno-motoryczna – kontrola
ruchów (do 2 r. ż.)



Zabawa symboliczna – krzesło jako
samochód (do 7 r. ż)



Zabawa w role (od 7 r. ż.)



Teoria Wygotskiego – „strefa
najbliższego rozwoju”



Freud – obniżenie poziomu tłumionych
emocji



Erikson – dziecięca forma planowania i
eksperymentowania



Hutt – zabawy eksploracyjne związane z
późniejszą ciekawością, kreatywnością i
niezależnością



Czynniki decydujące o szybkim osiąganiu

biegłości językowej:

1.

Zainteresowanie kontaktami społecznymi

2.

Zdolność percypowania mowy –

rozróżnianie wszystkich fonemów

3.

Zdolność wytwarzania mowy – gaworzenie

(7-10 m. ż.)

4.

Doświadczenia prenatalne w zakresie

słuchania – mowa filtrowana i

niefiltrowana

5.

LAD (language acquisition device)–

mechanizm przyswajania języka – Noam

Chomsky



Dowody na istnienie LAD-u:



Wszyscy uczą się języka bardzo szybko



Dane nie wystarczają, by wydobyć

gramatyczne reguły



Informacje zwrotne od rodziców nie są

wystarczające, by odkryć gramatyczne

reguły (korygowanie „prawdziwości”

wypowiedzeń, a nie poprawności)



Protodialogi z rodzicami



Faza jednowyrazowa – głównie

rzeczowniki, nadmierne rozszerzanie

znaczenia



Ok. 18 m. - eksplozja nazywania



2 r. ż – słownictwo abstrakcyjne, stany

psychiczne, emocje



2 r. ż – stadium dwuwyrazowe – dot.

najczęściej źródeł ruch, ruchomych

przedmiotów



Mowa telegraficzna



Nadmierna regularyzacja



Struktura intelektu – schematy i operacje



Adaptacja: asymilacja i akomodacja



Stadia rozwoju inteligencji:



Stadium I – sensoryczno-motoryczne, stałość

przedmiotu



Stadium II – przedoperacyjne (egocentryzm,

centracja, nieodwracalność – eksperymenty nad

pojęciami stałości, niezdolność do rozróżniania

świata fizycznego od psychicznego)



Stadium III – operacje konkretne (myślenie

odwracalne, decentracja, klasyfikacja,

szeregowanie)



Stadium IV – operacje formalne (rozumowanie

abstrakcyjne)



Metodologia



Badania Donaldson nad egocentryzmem

(dziecko i policjanci)



Pojęcia stałości – rola „niegrzecznego misia”



Wnioski:



Inteligencja dzieci odmienna od inteligencji

dorosłych



Waga interakcji z otoczeniem i aktywnego

uczestnictwa



Badania nad aktywnością półkul – skokowy

rozwój lewej vs stopniowy prawej



Rozróżnienie między wykonaniem a

kompetencją



Pamięć krótkotrwała?



9 miesięczne dzieci – naśladują

eksperymentatora po 24 godzinach



Podejście psychodynamiczne:
obsadzanie libido, kateksja, fiksacje,
fazy rozwoju psychoseksualnego



stadium oralne



stadium analne



Stadium falliczne (kompleks Edypa i Elektry,

narodziny superego)



Okres latencji



Stadium genitalne



Zastrzeżenia wobec teorii Freuda:



Próba neurotycznych dorosłych



Studia przypadków



Nietestowalność hipotez



Fiksacja oralna – ssanie kciuka a czas

karmienia



Fiksacja analna – oszczędność, obsesyjność,

czystość a wyniki Blacky Picture Test



Kompleks Edypa/ Elektry – analiza

interpretacji obrazków – więcej konfliktowych

tematów, gdy rodzic tej samej płci



Rola środowiska i doświadczenia
„Dajcie mi dziecko spłodzone przez dowolną

parę rodziców i dajcie mi pełną kontrolę nad

środowiskiem, w jakim będzie ono wzrastać - a

sprawię, że wyrośnie na wybitnego uczonego,

artystę, politycznego przywódcę, czy też, jeśli

tylko będę tego chciał, zostanie pospolitym

przestępcą.” - Watson



Warunkowanie klasyczne – pies Pawłowa



Warunkowanie reakcji fobicznych u niemowląt –

mały Albert



Warunkowanie instrumentalne



Wzmocnienie negatywne, pozytywne, ciągłe i

częściowe



Kara



Teorie społecznego uczenia się – modelowanie



Stadia rozwoju moralnego wg Piageta:



Moralności heteronomicznej (realizmu

moralnego) – intencje osoby nie są brane pod

uwagę (egocentryzm dziecięcy)



Moralności autonomicznej (relatywizmu

moralnego) – reguły podtrzymywane dzięki

umowie społecznej



Dylematy moralne Kohlberga



Poziom przedkonwencjonalny: stadium kary i

posłuszeństwa, stadium relatywizmu

instrumentalnego



Poziom konwencjonalny: stadium dobrego chłopca/

dziewczyny, stadium prawa i porządku



Poziom postkonwencjonalny: stadium umowy

społecznej, stadium uniwersalnych zasad sumienia

Rozwój „Ja”, osiągnięcia szkolne,

dziecięce przyjaźnie



Poczucie „Ja” (Gardner, 1982)



Świadomość własnego ciała



Umiejętność właściwego opisu siebie



Świadomość własnej historii życia



Rozwój „Ja” (Lewis i Brooks, 1975)



2 r. ż. – używanie własnego imienia, połowa 3 r. ż. –

zaimki osobowe



Eksperyment z lustrem



Wraz z wiekiem, poczucie „Ja” mniej

zależne od czynników fizycznych, a

bardziej od społecznych (Kuhn, 1960)



Czynniki warunkujące motywację:



Wartość przypisana sukcesowi (Parsons,
1982)



Oczekiwanie sukcesu (Parsons, 1982)



Atrybuty sukcesu i niepowodzenia (Weiner,
1974) – zewnętrzne, wewnętrzne



Wyuczona bezradność (Seligman i Maier,
1967) – przyczyny niepowodzeń poza
kontrolą, trening właściwej interpretacji
sukcesów i niepowodzeń

Wiek

Kryzys

Właściwe

rozwiązanie

Niewłaściw

e
rozwiązani
e

0–1,5

Ufność vs
nieufność

Podstawowe
poczucie

bezpieczeństwa

Niepewność,
lęk

1,5–3

Autonomia
vs
zwątpienie

w siebie

Postrzeganie
siebie jako
podmiotu

zdolnego do
kontrolowania
własnego ciała
i sprawcę

działania

Poczucie
niezdolności
kontroli

przebiegu
zdarzeń

Wiek

Kryzys

Właściwe
rozwiązanie

Niewłaściw
e
rozwiązani

e

3–6

Inicjatywa vs

poczucie
winy

Zaufanie do

siebie jako
inicjatora
i twórcy

Poczucie

braku
własnej
wartości

6–okres
dojrzewani

a

Kompetencja
vs poczucie

niższości

Opanowanie
podstawowyc

h
umiejętności
intelektualny
ch

i społecznych

Brak
pewności

siebie,
poczucie
klęski

Wiek

Kryzys

Właściwe
rozwiązani
e

Niewłaściw
e
rozwiązani

e

Adolescencj

a

Tożsamość

vs
pomieszanie
ról

Poczucie

siebie jako
osoby

Poczucie

fragmentacji
własnego
„ja”,

niejasne
poczucie
siebie

Wczesna
dorosłość

Intymność vs
izolacja

Zdolność do
nawiązywan
ia bliskich

więzi i
zaangażowa
nia się
wobec

innych

Poczucie
osamotnieni
a

i separacji,
zaprzeczani
e potrzebie
bliskości

Wiek

Kryzys

Właściwe

rozwiązanie

Niewłaściwe

rozwiązanie

Średnia
dorosłoś
ć

Produktywno
ść vs
stagnacja

Koncentracja
troski poza „ja”
– na rodzinie,
społeczeństwie,

przyszłych
pokoleniach

Troska o
siebie, brak
orientacji na
przyszłość

Późna

dorosłoś
ć

Integralność

ego vs
rozpacz

Poczucie pełni,

podstawowa
satysfakcja z
życia

Poczucie

bezowocności
życia,
rozczarowanie



Zaczyna się z początkiem pokwitania –
kryterium biologiczne



Istota kontekstu kulturowego



Rytuały przejścia i obrzędy inicjacji –
identyfikacja z agresorem



Mit „burzy i naporu”



Agresja i nadpobudliwość w okresie
dojrzewania – przestępstwa kryminalne,
nadużywanie alkoholu, opieka
psychiatryczna w dorosłości



Późne i wczesne dojrzewanie – wpływ na
samoocenę i funkcjonowanie społeczne
(Clausen, 1975)



Tożsamość w adolescencji – kryzys –
stabilna tożsamość „ja” vs rozproszenie
ról



Style rodzicielskie – demokratyczny,
autorytatywny, autorytarny (Elder, 1980)



Konformizm – szczyt w okresie średniego
i późnego dzieciństwa, w adolescencji
ulega obniżeniu (Hartup, 1983)



Subkultury młodzieżowe



Zaakceptowanie swej dojrzałości
fizycznej i seksualności:



44% amerykańskich dziewcząt i 23%
chłopców twierdzi, że często czują się
brzydcy i nieatrakcyjni,



samoocena dziewcząt – wygląd,
chłopców – sprawność fizyczna



Ekspresja impulsów seksualnych –
masturbacja



Doświadczenia seksualne – różnice
międzypłciowe



Relacje społeczne:



Rola rówieśników – potrzeba akceptacji



Wzrost lęku – konformizm – szczyt 12-13
r. ż.



15-25% - poczucie dużej samotności



Wartości – podobne do wartości rodziców



Wybór zawodu



Zawód określa tożsamość



Ocena własnych zdolności, możliwości i
realizacja wyboru