Socjometria

To termin, którym określa się metodę

badawczą wprowadzoną przez J. L.

Moreno, amerykańskiego lekarza i

socjologa. Jest wykorzystywana w

socjologii i psychologii społecznej do

pomiaru struktur władzy, współpracy i

komunikacji pomiędzy jednostkami

danej populacji oraz spoistości małych

grup społecznych.

Socjometria

J.L. Moreno zastosował ją po raz pierwszy w

badaniach przeprowadzonych w grupach

jeńców wojennych w czasie I wojny

światowej, a po przeniesieniu się do

Stanów Zjednoczonych zaczął się nią

posługiwać w badaniach nad stosunkami w

klasach szkolnych, następnie stosowano je

do badania grup w wojsku i w przemyśle.

Metoda socjometryczna

Polega na mierzeniu dystansu

między jednostkami tworzącymi

małą grupę Np. załogę statku,

rodzinę, grupę koleżeńską, klasy

szkolne, zespoły współpracowników

itd.;

Metoda ta ma za zadanie zmierzenie

kierunku siły stosunków przyciągania i

odrzucania, które wg Moreno występują

we wszystkich grupach społecznych

między jednostkami, między jednostkami

a grupami oraz miedzy grupami.

Celem badań socjometrycznych jest poznanie

nieformalnej struktury społecznej grupy, czyli

układu małych podgrup, które tworzą się

spontanicznie w wyniku uczuciowego przyciągania i

odrzucania się jednostek oraz układu pozycji, jakie

zajmują w grupie jej członkowie.

Do najwazniejszych celów badań socjometrycznych

należą:

a) rola poszczególnych jednostek w grupie,

b) rodzaj i natężenie związków emocjonalnych między

członkami grupy,

c) zmiany, jakim grupa ulega pod wpływem określonych

czynników,

d) różnice między grupami, ich natura i znaczenie

wychowawcze,

e) skutki określonych zabiegów wychowawczych,

f) struktura wewnętrzna grupy.

Wśród technik

socjometrycznych wyróżnia

się techniki w wersji

klasycznej i techniki w

nowszej wersji.

Technika klasyczna

Do technik klasycznych zaliczamy technikę

Moreno. Jest ona pomiarem stosunków

„przyciągania”, czyli sympatii, przyjaźni,

zaufania oraz stosunków „odpychania” tj.

opartych na uczuciach antypatii, wrogości,

uprzedzeń. Polega na podaniu wszystkim

członkom danej grupy przemyślanych i

specjalnie sformułowanych pytań

dotyczących problemu. Kryterium zawarte

w pytaniu powinno być tak sformułowane,

aby było zrozumiane przez wszystkie

osoby badane. W odpowiedzi na pytania

dane osoby wymieniają nazwiska członków

grupy, którzy według nich spełniają

wymagania sugerowane w pytaniu.

Technika Moreno pozwala

nam poznać:

.

gwiazdy socjometryczne:

czyli osoby popularne, lubiane, które

otrzymały najwięcej głosów,

Pary:

osoby wzajemnie się

wybierające,

łańcuch socjometryczny:

który oznacza układ wyborów, nie

zamykający się krąg,

Sieć

czyli taka struktura, w której wszyscy

członkowie grupy wybierają

wszystkich,

odrzuconych:

osoby nie lubiane, odrzucone,

darzone nie chęcią.

izolowanych:

osoby przez nikogo nie

wybrane, jakby obojętne

technika Moreno pozwala nam na:

• Wyodrębnienie tych jednostek w grupie, które wymagają szczególnej

opieki wychowawczej,

• racjonalnie organizować grupy robocze dla wykonania określonych

zadań, harmonizować nieoficjalnie życie grupy z jej życiem oficjalnym,

• ułatwia wyodrębnienie z grupy tej osoby , która ciesząc się zaufaniem

wszystkich członków, może spełniać kierownicze funkcje -

przewodniczącego samorządu klasowego, szkolnego itp.,

• ułatwia obserwowanie w strukturze społecznej grupy zmian ,

zachodzących pod wpływem oddziaływania zmiennych

kontrolowanych w określonym czasie,

• umożliwia wymierne, ilościowe porównywanie grup i podgrup pod

różnymi względami ich struktury wewnętrznej, stopnia integracji w

wymiarze czasu i przestrzeni,

• pozwala obserwować losy jednostek na tle grupy tzn. zmian ich

statusu socjometrycznego, ilościowe przekształcanie się więzi

psychologicznych z innymi członkami grupy.

Do nowszych technik

należą:

• Metoda „zgadnij kto””: polega na

podaniu badanym opisu wzorca

osobowościowego i wyborze osoby z

grupy jemu najbliższej. Jest to

technika stosowana najczęściej do

wyłonienia osób spełniających

określone role w grupie lub

odznaczające się interesującymi nas

cechami.

• Metoda „Plebiscytu życzliwości i niechęci”

J. Korczaka. Polega on na ustaleniu skali, którą

badany ocenia swój stosunek do pozostałych

członków grupy. Skala może posiadać dowolną

liczbę stopni, a każdy uczeń określa swój

stosunek do pozostałych dzieci w klasie,

stawiając przy każdym nazwisku znak Np.

• "++"- bardzo lubię

• "+"- raczej lubię

• "0" - jest mi obojętny

• "-" - raczej nie lubię

• "- -" nie lubię.

• Technika „szeregowania rangowego”

polega na wyliczaniu ocenianych osób
kolejno według ściśle określonego
kryterium oceny. Kryteria takie mogą
dotyczyć pewnych charakterystycznych
cech ocenianych osób, żywionej wobec
nich sympatii lub antypatii, ich uzdolnień,
motywów, upodobań, przejawianej przez
nich aktywności społecznej.

Dzięki tym technikom zdobyte dane dostarczają

cennych informacji o systemie wartości i postawach

osób badanych, pozwalają ustalić pozycje członków

grupy oraz wielkość i układ podgrup.

1.

Po pierwsze pozwalają one na poznanie pozycji społecznej
każdego ucznia w klasie, a co za tym idzie, na
stwierdzenie, czy każdy czuje się potrzebny, czy może
jest ktoś izolowany. Szybkie odkrycie takiej sytuacji
umożliwia podjęcie odpowiednich działań
wychowawczych.

2.

Po drugie na systematyczne prowadzenie badań
socjometrycznych i

porównywanie ze sobą kolejnych

socjogramów umożliwia śledzenie rozwoju społecznego
klasy. Dzięki temu nauczyciel może w skuteczny, planowy
sposób wpływać na ten rozwój, wzmacniać postawy
pozytywne, minimalizować wpływ tych negatywnych i
podejmować działania wychowawcze, które zagwarantują
pożądaną, zdrową strukturę grupy.

3. Po trzecie, wyniki badań socjometrycznych mogą być

wykorzystywane przy tworzeniu grup do pracy na
lekcjach i realizacji projektów, planowaniu rozmieszczenia
dzieci w ławkach, zespołów dyżurujących czy też
organizowaniu samopomocy uczniowskiej. Można w ten
sposób uniknąć wielu konfliktów i problemów związanych
z dyscypliną, wynikających z nieuwzględniania w
organizowaniu życia klasowego naturalnych przecież
sympatii i antypatii dzieci.

Socjometria

,,Socjometria jest zespołem czynności

werbalnych i manipulacyjnych mających

na celu poznanie uwarunkowań, istot i

przemian nieformalnych związków

międzyosobowych grupach

rówieśniczych”