Opieka nad dzieckiem z

wadami i chorobami układu

krążenia

Pielęgniarstwo

pediatryczne

Odrębności układu krążenia u

dzieci

Po urodzeniu układ krążenia adaptuje się do nowych warunków tj.

do samodzielnego zaopatrywania organizmu w krew.

Z chwilą porodu następuje:



przerwanie krążenia łożyskowego



wdech i rozprężenie płuc

Prowadzi to do:



zamknięcia otworu owalnego w przegrodzie
międzyprzedsionkowej – kilka minut po porodzie i zarośnięcie
około 4 m.ż.



zamknięcia przewodu tętniczego Botalla w pierwszych
godzinach po porodzie, a zarośnięcie ok. 8-10 tygodnia życia.

Rozwój serca u dzieci następuje „skokami” wyraźne przyśpieszenie

w okresie pionizacji około 1 rok życia i w okresie dojrzewania.

Wartości tętna i ciśnienia u dzieci

Tętno: noworodek 140 ud/min
1 rok życia 120
5lat 100
12 lat 85-90
16 lat 75-80
Ciśnienie tętnicze krwi:

Noworodek 80/46 mmHg
1 rok życia 96/66 mmHg
5 lat 94/55 mmHg
12 lat 113/59 mmHg
16 lat 118/60 mmHg

Definicja i podział wad serca

Wady serca są wynikiem zahamowania bądź nieprawidłowego

rozwoju układu krążenia we wczesnym okresie płodowym tj. 2 – 8
tyg. ciąży

Wady serca to wady strukturalne obejmujące serce lub duże

naczynia obecne od momentu urodzenia.

Podział wad wrodzonych serca



Wady sinicze; przeciek żylno-tętniczy (zespół Fallota)



Wady bezsinicze lub z okresową sinicą (ubytek przegrody
międzykomorowej, ubytek przegrody międzyprzedsionkowej,
przetrwały przewód tętniczy Botalla)



Wady bezsinicze (zwężenie tętnicy głównej, anomalia łuku aorty,
zmiany położenia serca).

Objawy wrodzonych wad

serca 1/2



Sinica skóry, błon śluzowych-( świadczy o dużej ilości krwi z

hemoglobiną odtlenowaną ), która występuje po wysiłku lub w

spoczynku; zwracamy uwagę na stopień nasilenia: nos, wargi, uszy,

końce palców, pięty, sinicę uogólnioną.



Sinica pochodzenia centralnego jest następstwem ch. płuc

upośledzającej pobieranie tlenu lub wrodzonej wady serca –

występuje na błonach śluzowych jamy ustnej, spojówce – okolice te

są ciepłe.



Sinica pochodzenia obwodowego występuje na kończynach, płatkach

ucha itp.; okolice te są chłodne i maja niebieskawe zabarwienie.



Duszność – wysiłkowa; poruszanie skrzydełkami nosa, dzieci po

zabawie i w trakcie zabawy odpoczywają przybierając pozycję

kuczną (objaw kucania) a także pozycję kolankowo-łokciową.
W duszności wysiłkowej: przyspieszenie oddechu, potem tętna i

narastanie sinicy.
W duszności spoczynkowej: przyspieszenie tętna, potem oddechu.



Bladość powłok z odcieniem szarym (wynik niedotlenienia

organizmu).

Objawy wrodzonych wad

serca 2/2



Drżenie klatki piersiowej „koci mruk” (przetrwały przewód Botalla),

szmer sercowy, nieprawidłowe tętnienie.



Garb sercowy – uwypuklenie klatki piersiowej do przodu.



Palce pałeczkowate(palce Hipokratesa lub dobosza), deformacja

paznokci, kształt szkiełka zegarkowego obserwowane u dzieci z sinicą.



Opóźnienie rozwoju fizycznego (niedobór ciężaru ciała i wzrostu) w

wyniku niedotlenienia tkanek ustroju.



Opóźnienie rozwoju ruchowego (dzieci są mało ruchliwe, zaczynają

później siadać, stawać i chodzić), może dojść do zaników mięśniowych.



Nawracające zakażenia dróg oddechowych (zwiększenie przepływu

krwi przez płuca)



Obrzęki jako wyraz niewydolności krążenia dystalnych części ciała.



Zmniejszona temperatura skóry, zabarwienie marmurkowate.



Osłabienie, niepokój ,bezsenność.



Napady anoksemiczne – utrata przytomności z wiotkością ciała,

czasami drgawki na skutek niedotlenienia mózgu.

Różnicowanie objawów wad

serca 1/2

Wady serca z sinicą



duszność wysiłkowa-niemowlęta

męczą się przy ssaniu-dzieci

starsze męczą się przy zabawie i

przyjmują pozycje kuczna lub

kolankowo-łokciową



duszność spoczynkowa



sinica uogólniona stała(bł.

śluzowe, skóra) nasilająca się po

wysiłku,



występuje niedotlenienie-

zwiększona liczba erytrocytów-

palce dobosza, paznokcie

zagarkowate



napady anoksemiczne

(występują po wysiłku i

przebiegają z utratą

świadomości)

Wady serca bez sinicy

i/lub(ze względną sinicą)



duszność wysiłkowa; dzieci

szybciej męczą się w czasie

jedzenia i w czasie zabawy



sinica dystalnych części ciała



okresowo występuje bladość

skóry

Różnicowanie objawów wad

serca 2/2

Wady serca z sinicą



zmniejszone łaknienie



rozwój dziecka opóźniony

(fizyczny, ruchowy, garb

sercowy)



odporność dziecka obniżona



temp. ciała obniżona,

marmurkowate zabarwienie

skóry



zachowanie dziecka –

bezsenność, niepokój



szmery serca: skurczowe i

rozkurczowe



przepływ krwi przez płuca:
Zespół Fallota – zmniejszony
przełożenie pni naczyniowych -

zwiększony

Wady serca bez sinicy i/lub(ze

względną sinicą)



zmniejszone łaknienie



rozwój dziecka opóźniony

(fizyczny, ruchowy, garb

sercowy)



odporność dziecka obniżona,

skłonność do zakażeń układu

oddechowego



temp. ciała obniżona,

marmurkowate zabarwienie skóry



zachowanie dziecka –okresowo

bezsenność, niepokój



szmery serca: u.p.k – szmer

piłujący,
p.p.t –szmer maszynowy i drżenie

„koci mruk”



przepływ krwi przez płuca:-

zwiększony (nadciśnienie w

tętnicy płucnej)

Niewydolność krążenia

Niewydolność krążenia jest zespołem objawów, w których serce

nie może przepompować dostatecznej ilości krwi do tkanek i nie
jest zdolne dostarczyć tlenu do całości przemian ustrojowych w
organizmie, nawet po uruchomieniu wszystkich mechanizmów
wyrównawczych pochodzenia sercowego jak i pozasercowego,
które mają na celu zwiększenie pojemności wyrzutowej:



sercowe – tachykardia, przerost mięśnia sercowego



pozasercowe – zatrzymanie sody i wody, zmiany w
rozmieszczeniu krwi krążącej.

Przyczyny niewydolności

krążenia



wady serca



nadmierne obciążenie płynami



nadmierne obciążenie serca (nadciśnienie)



zaburzenia czynności mięśnia sercowego (zapalenie,
zwyrodnienie)



zaburzenia rytmu serca



ostre i przewlekłe choroby układu oddechowego

Diagnozy pielęgniarskie

I.

Zmniejszony rzut serca powodujący zaburzenie przepływu
krwi i niedotlenienie tkanek i narządów u dziecka

II.

Zaburzenia oddechowe u dziecka powodujące zmniejszoną
tolerancję wysiłku

III.

Zaburzenia odżywiania dziecka prowadzące do
niedożywienia

IV.

Opóźniony wzrost i rozwój dziecka

V.

Zwiększone ryzyko zakażenia u dziecka

VI.

Możliwe ryzyko zaburzeń wynikających z terapii

VII.

Zwiększona objętość płynów ustrojowych (zatrzymanie
płynów ustrojowych)

VIII.

Niedostateczna wiedza rodziny na temat choroby i leczenia
dziecka oraz lęk rodziny o zdrowie dziecka

Diagnoza pielęgniarska I

Zmniejszony rzut serca powodujący zaburzenie

przepływu krwi i niedotlenienie tkanek i
narządów u dziecka



Przyczyny: wrodzone wady serca u dziecka

Diagnoza pielęgniarska I

Cechy charakterystyczne: 



Oun: niepokój , lęk, osłabienie, omdlenia, napady hipoksemiczne z
objawami niedokrwienia mózgu przebiegające z utratą przytomności i
drgawkami i sinicy 



Układ krążenia szmery sercowe, przyśpieszenie tonów serca i tętna na
obwodzie, podwyższenie RR krwi (różnice na kończynach i dolnych) 



Obwodowe części ciała: skóra blada lub bladosina, sinica centralna lub
obwodowa, oziębienie dziecka a szczególnie kończyn, pocenie dziecka,
pałeczkowatość palców rąk i nóg

 Obraz krwi: policytemia (zwiększona liczba erytrocytów), zmniejszona

saturacja hemoglobiny tlenem

Diagnoza pielęgniarska I- cel

Cel opieki:
U dziecka powróci prawidłowe krążenie i przepływ krwi w

tkankach i narządach

U dziecka nie wystąpi istotne niedotlenienie tkanek i

narządów

Diagnoza pielęgniarska I-

plan 1/3

Plan działań pielęgniarskich:



Ocena tonów serca i tętna obwodowego (częstości, miarowości,
napięcia)



Ocena RR krwi (różnice wartości między kończynami)



Ocena oddychania (liczba, charakter oddechu, męczenie się dziecka –
duszność wysiłkowa, spoczynkowa)



Monitorowanie EKG, pulsooksymetria



Prowadzenie karty ścisłej obserwacji dziecka



Ocena zachowania się dziecka i stanu świadomości



Ocena zabarwienia skóry i błon śluzowych (różowe, blade, sine,
ciemnoniebieskie)



Ocena ciepłoty ciała dziecka i dystalnych części ciała.

 

Diagnoza pielęgniarska I-

plan 2/3

Jeżeli występują objawy hipoksji u dziecka należy:



Umieścić dziecko w sali wyposażonej w sprzęt i leki do ratowania

życia dziecka



Noworodka umieścić w inkubatorze,



Dziecko starsze ułożyć w łóżku w pozycji wysokiej wskazane zmiany

ułożenia dziecka



Zapewnić wskazany mikroklimat na sali



Podawać tlen do oddychania przez maskę lub budkę tlenową



Wg zleceń podanie leków np. glikozydów nasercowych



Ubiór dziecka ciepły, luźny i nie krępujący ruchów(unikać ściągaczy,

pasków)



Zaplanować okresy nieprzerwanego odpoczynku u dziecka



Zapobiegać nadmiernemu płaczowi niemowląt, u starszych dzieci

zaplanować wysiłek z ograniczonym wydatkiem energetycznym.

Diagnoza pielęgniarska I-

plan 3/3

Jeżeli wystąpi napad hipoksemiczny (niepokój lub krzyk, narasta

sinica, dochodzi do omdlenia)

u dziecka należy:



Przerwać napad (we wczesnym okresie) przewieszając
dziecko przez ramię w pozycji kolanowo-łokciowej



Ułożyć w łóżku na brzuchu w pozycji kolanowo-łokciowej



Podać dziecku tlen



Uspokoić dziecko – bardzo ważne !



Wg zleceń podać leki

 

Diagnoza pielęgniarska II

Zaburzenia oddechowe u dziecka powodujące zmniejszoną

tolerancję wysiłku

Przyczyny: wady serca ze zmianami w krążeniu płucnym
 
Cechy charakterystyczne:



duszność wysiłkowa (męczliwość, osłabienie)



pozycja kuczna lub kolankowo-łokciowa po wysiłku



duszność spoczynkowa

Cel opieki:
Dziecko nie będzie odczuwało osłabienia i ograniczeń aktywności

fizycznej.

Dziecko powinno tolerować zwiększony wysiłek fizyczny.

Diagnoza pielęgniarska II-

plan 1/2

Plan działań pielęgniarskich:



ocena oddychania – liczba oddechów, rytm oddychania, wysiłek oddechowy

(udział dodatkowych mięśni oddechowych)



ocena męczenia się dziecka przy płaczu, karmieniu



ocena zachowania dziecka – niepokój, lęk, pobudzenie psychoruchowe



ocena stanu skóry – zabarwienie, ucieplenie różnych części ciała w czasie

odpoczynku i aktywności



ocena zdolności dziecka do wykonywania czynności zabawowych i

samoobslugowych



określenie poziomu wydolności fizycznej, poziomu aktywności fizycznej

dziecka



zapewnienie dziecku optymalnej ilości czasu do wypełnienia zleconych zadań i

aktywności (potrzeba samodzielności i kształtowanie pozytywnego obrazu

choroby)



ograniczamy aktywność tylko, gdy jest to niezbędne



zachęcamy dziecko do udziału w zajęciach szkolnych

Diagnoza pielęgniarska II-

plan 2/2

Plan działań pielęgniarskich:
Jeżeli wystąpi duszność po wysiłku:
małe dziecko należy:



ułożyć na brzuszku w pozycji kolanowo-łokciowej



zapewnić odpoczynek dziecku



bez potrzeby nie zakłócać spokoju dziecku



nie pozwalamy dziecku długo płakać



zapewnić odpowiednią temperaturę otoczenia



starsze dziecko:



samoistnie przyjmuje pozycję kuczną lub kolankowo-łokciową



należy zapewnić dziecku warunki do odpoczynku

 

 

Diagnoza pielęgniarska III

Zaburzenia odżywiania dziecka prowadzące do

niedożywienia

 
Przyczyny: Zaburzenia w przyjmowaniu i trawieniu pokarmów

przez dzieci

 Cechy charakterystyczne:



Niechęć do ssania u niemowląt



Męczenie się niemowląt w czasie ssania



Niechęć do przyjmowania pokarmów



Odmawianie przyjmowania pokarmów

Cel opieki:
U dziecka nie wystąpi niedożywienie i niedokrwistość

Diagnoza pielęgniarska III-

plan 1/2

Plan działań pielęgniarskich:
Karmienie niemowląt:



Karmienie pokarmem matki na żądanie z piersi lub ze smoczka



Ocena stopnia męczenia się dziecka w czasie ssania z piersi i ze smoczka



Wprowadzanie pokarmów jarzynowych i owocowych do odżywiania dziecka



Karmienie łyżeczką często i w małych ilościach, bez wydłużania czasu

karmienia (maksymalnie do 45 minut)



Ocena stopnia męczenia się dziecka w czasie karmienia łyżeczką (ocena

oddychania)



Ocena ilości przyjmowanych pokarmów i płynów przez dziecko



Karmienie dziecka przez zgłębnik, jeżeli dziecko nie zjada należnej ilości

pokarmów



Ocena tolerancji podawanych pokarmów (wymioty, wzdęcia brzuszka, stolce)



Ocena przyrostów masy ciała (codzienne ważenie dziecka)



Ocena dobowego wydalania moczu (zmoczenia pampersów)

Diagnoza pielęgniarska III-

plan 2/2

Plan działań pielęgniarskich:
Karmienie dzieci starszych:



Ocena preferencji żywieniowych dziecka



Zaplanowanie diety dla dziecka zapewniającej prawidłowe odżywienie dziecka,

bogatej w żelazo w żelazo i potas o niskiej zawartości sodu



Podawanie pokarmów częściej a w małych ilościach, nie wydłużać czasu karmienia



Stworzenie warunków do spożywania pokarmów



Pomoc w spożywaniu pokarmów przez dziecko



Ocena stopnia męczenia, łaknienia i pragnienia u dziecka oraz tolerancji

przyjmowanych pokarmów ( nudności, wymioty, wzdęcia, biegunka zaparcia).



Zapewnienie porady dietetycznej dla rodziny i dziecka



Ocena przyrostów masy ciała (częste ważenie dziecka)



Ocena dobowego wydalania moczu (ilość mikcji )

 

 

Diagnoza pielęgniarska IV

Opóźniony wzrost i rozwój dziecka
 Przyczyny:
   Niedotlenienie tkanek i narządów dziecka
   Niedożywienie organizmu dziecka
 Cechy charakterystyczne:
   Niski przyrost masy i długości (wzrostu) ciała dziecka
   Zmiany w budowie klatki piersiowej (garb sercowy)
   Zmniejszona aktywność ruchowa (powolność) dziecka w zabawach

ruchowych

   Opóźniony rozwój ruchowy dziecka
Cel opieki:
U dziecka nie wystąpią zaburzenia wzrostu i rozwoju dziecka

Diagnoza pielęgniarska IV-

plan

Plan działań pielęgniarskich:



Ocena rozwoju fizycznego dziecka w wieku niemowlęcym (pomiary masy

ciała, długości ciała, obwodów główki i klatki piersiowej, wyrzynania zębów)



Ocena rozwoju fizycznego dziecka starszego (pomiary ciężaru ciała,

pomiary wysokości ciała, pomiary obwodów, stan uzębienia, proporcje ciała

i kształtowanie postawy ciała)



Ocena przebiegu dojrzewania u chłopców i dziewczynek



Ocena rozwoju psychoruchowego u dzieci do 3-go roku życia



Ocena rozwoju psychicznego i ruchowego u dzieci starszych



Ocena zaburzeń (tempa i rytmu) w rozwoju dziecka



Stwarzanie warunków do zaspokojenia potrzeb rozwojowych dziecka



Kształtowanie prawidłowego obrazu choroby dziecka



Wspomaganie prawidłowego rozwoju dziecka (ćwiczenia rozwojowe)

 
 

Diagnoza pielęgniarska V

Zwiększone ryzyko zakażenia u dziecka
 
Przyczyny: niedożywienie i obniżona odporność u dziecka
 
Cechy charakterystyczne:
        Stany osłabienia
        Unieruchomienie dziecka
        Zmiany parametrów życiowych
 
 Cel opieki: Zapobieganie zakażeniom u dziecka

Diagnoza pielęgniarska V-

plan 1/1

Plan działań pielęgniarskich:



Zapobieganie infekcjom układu oddechowego



Kontrola temperatury ciała u dziecka



zapewnienie odpoczynku dziecku



zapewnienie prawidłowego odżywiania



unikanie kontaktu z osobami zainfekowanymi



przestrzeganie zasad higieny osobistej i otoczenia



podanie antybiotyków w okresach zakażeń wg zleceń



pielęgnowanie i monitorowanie miejsca wkłucia



profilaktyka bakteryjnego zapalenia wsierdzia (podanie

antybiotyku przed zabiegami stomatologicznymi)

Diagnoza pielęgniarska VI

Możliwe ryzyko zaburzeń wynikających z terapii
Przyczyny: terapia farmakologiczna – glikozydy nasercowe,

leki moczopędne

Cechy charakterystyczne:
Objawy przedawkowania glikozydów:
        zwolnienie tętna, zaburzenia rytmu serca
        wymioty, wzdęcia, biegunka, nudności
        bóle głowy , senność, zaburzenia widzenia
 
Cel opieki:
U dziecka nie wystąpią objawy przedawkowania leków

Diagnoza pielęgniarska VI

Zasady podawania:

 w czasie leczenia obowiązuje stała kontrola: szybkości tętna, diurezy, oddechów
  podawanie leku należy prowadzić pod kontrolą poziomu białka w surowicy krwi,

 przy obniżonym poziomie lek wykazuje umiarkowaną zdolność do kumulowania

się w mięśniu sercowym

 leczenie prowadzi się pod kontrolą elektrolitów w surowicy krwi,przy obniżonym

poziomie potasu K

+

lub przy podwyższonym poziomie wapnia Ca

+

łatwo dochodzi

do przedawkowania

  w czasie leczenia konieczna jest dieta bogata w potas lub chemiczne jej

uzupełnienie.

 Uwaga! Przed podaniem leku należy sprawdzić tętno.
 Nie można podawać gdy tętno waha się;



niemowlęta do 6 m.ż. 120 ud./min



niemowlęta do 12 m.ż. 110 ud./min



dzieci do 5 r,z. 80 ud/ min

 

Diagnoza pielęgniarska VII

Zwiększona objętość płynów ustrojowych

(zatrzymanie płynów ustrojowych)

 
Przyczyny: wady serca.



Sytuacje zwiększonego zapotrzebowania
organizmu obciążające krążenie (zakażenia i
gorączka)



Niewydolność mechanizmów regulacyjnych

 

Diagnoza pielęgniarska VII

Cechy charakterystyczne:



objawy zastoju krwi wskutek zmniejszonej kurczliwości mięśnia

sercowego oraz zmniejszony rzut serca w stosunku do potrzeb

tkanek organizmu, Około 80% przypadków niewydolności serca

rozwija się przed ukończeniem 1 roku życia



objawy zmniejszonego rzutu serca



objawy dysfunkcji układu oddechowego



nadmierny, nieproporcjonalny przyrost masy ciała spowodowany

obrzękami (okołooczodołowe i uogólnione)

 
 
 Cel opieki: Dziecko powinno powrócić do stanu równowagi płynowej

 

Diagnoza pielęgniarska VII- plan

1/3

Plan działań pielęgniarskich:



ocena zaburzeń krążenia – tony serca, tętno obwodowe, pomiary
RR, monitorowanie EKG, pomiary wysycenia hemoglobiny tlenem



ocena zaburzeń oddychania – liczba oddechów, charakter
oddechów, wysiłek oddechowy, duszność spoczynkowa, kaszel
wilgotny



ocena stanu ogólnego – osłabienie, niepokój, pocenie,
zabarwienie skóry



ocena zaburzeń przewodu pokarmowego – brak łaknienia,
nudności, wymioty, wzdęcia, biegunka, zaparcia



kontrola obrzęków - pomiary masy ciała, , mierzenie obwodów,
kontrola wydalania moczu

Diagnoza pielęgniarska VII- plan

2/3

Plan działań pielęgniarskich:
Dziecko ma zalecone leżenie w łóżku:



ułożenie dziecka w pozycji wysokiej



podawanie tlenu zgodnie z zleceniem



pielęgnacja skóry i błon śluzowych dziecka



zapewnienie materaca przeciw odleżynowego



dbanie o częstą zmianę ułożenia ciała dziecka –
zapobieganie uciskowi i urazom skóry



ciągła ocena stanu skóry



zachęcanie do odpoczynku w łóżku

Diagnoza pielęgniarska VII- plan

3/3

Plan działań pielęgniarskich:



prowadzenie bilansu pokarmów i płynów - dokumentowanie



ograniczenie podaży płynów dziecku zgodnie z zaleceniem
lekarza( uwaga zagęszczenie krwi i skłonność do zakrzepów)



kontrolowanie podaży soli w diecie dziecka zgodnie z
zaleceniem lekarza



przygotowanie dziecka do kontroli ilości przyjmowanych
płynów



podanie wg zleceń leków nasercowych i moczopędnych

Diagnoza pielęgniarska VIII

Niedostateczna wiedza rodziny na temat choroby i

leczenia dziecka oraz lęk rodziny o zdrowie dziecka

 Przyczyny:



Choroba przewlekła

 Cechy charakterystyczne:
   wymagana wiedza na temat: objawów, metod leczenia i

opieki

 Cel opieki: Rodzina będzie przygotowana do opieki nad

dzieckiem

Diagnoza pielęgniarska VIII- plan

1/1

Plan działań pielęgniarskich:



zachęcanie rodziców do udziału w opiece nad dzieckiem



ocena wiedzy rodziców o wadach serca i czynnikach ryzyka



ocena zapotrzebowania na informacje i wsparcie



ocena sytuacji rodzinnej dziecka



przekazanie rodzicom materiałów edukacyjnych



przygotowanie rodziny do oceny stanu dziecka, opieki, wykonywania

pomiarów, podawania leków



przygotowanie rodziny do ochrony dziecka przed czynnikami ryzyka



udzielanie dzieciom i rodzicom wsparcia emocjonalnego



zmniejszanie niepokoju dziecka i rodziców związanego z hospitalizacją



zachęcanie rodziców do normalnego traktowania dziecka