Wywiad

Badanie rozpocząć należy od wywiadu. Jeśli stan chorego na to
pozwala wywiad zbierać go należy od chorego ubranego i w pozycji
siedzącej. W wywiadzie zwrócić należy szczególną uwagę na:

•bóle w obrębie jamy brzusznej, klatki piersiowej oraz odbytnicy i
odbytu,

•gorączkę i dreszcze,

•obecność krwi w wymiocinach,

•zgagę,

•trudności w połykaniu,

•zaburzenia w oddawaniu stolca (zaparcia, biegunka,
naprzemienne zaparcia i biegunka, parcie na stolec, zatrzymanie
gazów i stolca),

•krwawienie o raz wydalanie śluzu i ropy z odbytu,

•powiększenie rozmiarów brzucha (wzdęcie, wodobrzusze),

•łaknienie,

•żółtaczkę,

•zachowanie się masy ciała.

Obowiązują ponadto pytania dotyczące pozostałych narządów i
układów, przebytych chorób i innych danych składających się na
pełną historię choroby.

Badanie przedmiotowe składa się z badania fizykalnego chorego i z
badań dodatkowych.

Badanie fizyczne polega na :

*oglądaniu,
*obmacywaniu,
*opukiwaniu
*osłuchiwaniu.
Chory do badania przedmiotowego powinien być rozebrany i
pozostać najwyżej w dolnej bieliźnie. Konieczna jest pozycja leżąca
na twardej klozetce lub nie zapadającym się łóżku. Dokładne
badanie wymaga rozluźnienia mięśni brzucha. Chory powinien
płytko i spokojnie oddychać otwartymi ustami. Lekarz powinien
usiąść po lewej stronie chorego.

Oglądanie

Najpierw obejrzeć należy całego chorego, a potem brzuch,
poszukując takich zmian jak: niedożywienie, żółtaczka, poszerzenie
żył, guzy powłok i sutków, przepukliny, blizny, uwypuklenia brzucha
(guz, rozstrzeń żołądka, wzdęta pętla jelitowa), powiększenie
rozmiarów brzucha (wzdęcia, wodobrzusze), stawianie się pętli
jelitowych (niedrożność mechaniczna),przetoki.

Badanie dotykiem (palpacyjne)

Należy rozpocząć od badania powierzchniowego a potem
głębokiego. Opuszkami i dłoniową powierzchnią palców uciskamy
lekko powłoki brzuszne, badając w określonej i zawsze tej samej
kolejności wszystkie części brzucha.
Poszukujemy następujących zasadniczych objawów, takich jak:
* bolesność uciskowa,
*obrona mięśniowa,
*guz,
*wzdęte pętle jelitowe,
*powiększenie wątroby, śledziony, pęcherza moczowego i nerek,
*wodobrzusze.
Następnie przystępujemy do badania głębokiego, za pomocą
silniejszego ucisku, zwracając szczególną uwagę na okolice, w
których badaniem powierzchownym stwierdziliśmy jeden z wyżej
wymienionych objawów.

Objaw kaszlowy

Polecamy choremu zakasłać. W czasie kaszlu, w związku ze zwiększonym
napięciem mięśni brzucha, pojawia się ból w całej jamie brzusznej przy
rozlanym, a w określonej okolicy brzucha przy ograniczonym zapaleniu
otrzewnej.

Bolesność uciskowa

Już w czasie powierzchniowego badania palpacyjnego chory odczuwa ból.
Świadczy o tym zazwyczaj grymas bólu na twarzy chorego.

Obrona mięśniowa

Jest to najważniejszy objaw zapalenia otrzewnej. Polega na odruchowym
pojawieniu się wzmożonego napięcia mięśni brzucha w czasie badania
palpacyjnego. Niekiedy, szczególnie po przedziurawieniu wrzodu żołądka i
dwunastnicy, mięśnie są tak napięte i twarde, że mówimy o „deskowatym”
napięciu powłok brzucha.

Objaw Blumberga

Jest to, obok obrony mięśniowej, najbardziej typowy objaw otrzewnowy. Nagłe
oderwanie ręki uciskającej bolesną okolicę brzucha, powoduje gwałtowne
nasilenie się bólu, odruchowo sygnalizowane zachowaniem się chorego.

Objaw Rovsinga

Znajduje główne zastosowanie w rozpoznaniu ograniczonego zapalenia
otrzewnej na tle ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego. Ucisk obydwiema
dłońmi na okrężnicę esowatą połączony z przesuwaniem dłoni w kierunku
zgięcia śledzionowego okrężnicy wyzwala ból w okolicy wyrostka
robaczkowego. Podobny efekt wywołać można wstrząsając ręką lewą stronę
jamy brzusznej.
Po stwierdzeniu guza określamy jego umiejscowienie i stosunek do sąsiednich
narządów i tkanek, rozmiar, kształt, spoistość, właściwości powierzchni oraz
brzegów, bolesność uciskową, ruchomość, tętnienie, chełbotanie oraz
głębokość położenia w jamie brzusznej.

Opłukiwanie

Stłumiony odgłos opukowy stwierdzamy w obrębie guza
nowotworowego, ropnia lub powiększonego narządu, np. wątroby,
śledziony, rozstrzeniowego pęcherza moczowego. Po stwierdzeniu
stłumienia określamy jego granice, wnioskując w ten sposób o
rozmiarach guza lub stopniu powiększenia narządu. Wzdęcie
brzucha jest przyczyną dźwięcznego odgłosu opukowego,

Osłuchiwanie

Posługujemy się słuchawką lekarską, a w razie jej braku ucho
przykładamy bezpośrednio do powłok brzusznych. Osłuchiwanie
pozwala określić charakter jelitowych szmerów perystaltycznych,
które w pierwszym okresie po operacji w jamie brzusznej i w
przebiegu rozległego zapalenia otrzewnej są niesłyszalne (tzw. cisza
w brzuchu),a w mechanicznej niedrożności jelit głośne, dźwięczne
(tzw. metaliczne) i pojawiające się falowo wraz z okresowo
występującymi bólami brzucha. Osłuchiwaniem stwierdzić także
możemy skurczowy szmer naczyniowy związany z obecnością
tętniaka aorty lub zwężenia pnia trzewnego, tętnicy krezkowej
górnej i tętnicy nerkowej.

Wątroba i pęcherzyk żółciowy

Prawą rękę układamy w obrębie nadbrzusza i podżebrza prawego.
Palce sięgają łuku żebrowego. Polecamy choremu głęboko oddychać.
Palcami wyczuwamy brzeg i przednio- górną powierzchnię
powiększonej wątroby, która porusza się wraz z oddechem.
Skutecznemu badaniu sprzyja uniesienie wątroby ku górze lewą ręką
ułożoną na plecach chorego w obrębie dolnych żeber. Stopień
powiększenia wątroby wyrażamy odległością brzegu wątroby od łuku
żebrowego. Przykładowo: „wątroba wystaje spod łuku żebrowego na
2 poprzecznie ułożone palce lub na 3cm”.Staramy się określić
charakter brzegu wątroby(ostry, zaokrąglony), a także spoistość
wątroby i charakter jej powierzchni. Jeszcze dokładniejszemu
określeniu rozmiarów wątroby służy opukiwanie. Rozpoczynamy
opłukiwanie od wysokości prawego sutka i kierujemy się stopniowo
w dół ku jamie brzusznej. Granice stłumienia odgłosu opukowego
świadczą o wielkości wątroby.
Powiększony pęcherzyk żółciowy (np. wodniak) wyczuwamy w
prawym podżebrzu w postaci ogórkowatego tworu poruszającego się
w dół i w górę wraz z oddechem chorego.

Śledziona

Prawą rękę układamy poprzecznie na brzuchu wzdłuż linii łączącej
pępek z X żebrem.
Palcami wnikamy pod łuk żebrowy. Lewą ręką ułożoną na lewym
boku i plecach unosimy dolne żebra ku górze. Śledziona o
prawidłowych rozmiarach lub nieznacznie powiększona jest
niewyczuwalna. Znacznie powiększoną śledzionę wyczuwamy,
szczególnie gdy chory głęboko oddycha. Granice śledzony określić
możemy metodą opłukiwania. Opłukiwaniem obejmujemy przednio-
boczną powierzchnię klatki piersiowej i lewe podżebrze.

Nerka

Lewą ręką przemieszczamy nerkę ku przodowi przez ucisk okolicy
lędźwiowej, między XII żebrem a grzebieniem kości biodrowej.
Prawą ręką wnikamy w głąb jamy brzusznej w obrębie okolicy
boczno- lędźwiowej brzucha.Wyczuwamy nerkę, gdy jest znacznie
powiększona. W przypadkach nerki ruchomej wyczuć możemy
również nerkę prawidłowych rozmiarów. Otyłość utrudnia lub wręcz
uniemożliwia badanie nerki.

Badania krwi

•Morfologia- liczba krwinek białych jest nieswoistym markerem
zapalenia i może być prawidłowa pomimo poważnych schorzeń
internistycznych lub chirurgicznych.

•Zaburzenia elektrolitowe- mogą być spowodowane wymiotami
lub biegunką.

•Hemoglobina- stężenie hemoglobiny jest ważnym parametrem
wskazującym na krwawienie, lecz może nie być natychmiast
obniżone po incydencie ostrej utraty krwi.

•Amylaza i lipaza – poziom amylazy zazwyczaj jest podwyższony
w zapaleniu trzustki, lecz jego wzrost również może towarzyszyć
innym schorzeniom, takim jak: martwica jelita, choroba ślinianek
pęknięta ciąża pozamaciczna.

Układ krzepnięcia- czas protrombinowy i częściowy czas
tromboplastynowy należy oznaczyć u chorych z podejrzeniem
chirurgicznego schorzenia brzucha lub z objawami krwawienia z
górnego bądź dolnego odcinka przewodu pokarmowego

Diagnostyczne badania radiologiczne

^ Badania radiologiczne:
* Zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej- może wykazać kamicę
żółciową, kamicę nerkową, zwapnienia w obrębie trzustki lub kamicę
wyrostka robaczkowego. Mogą zostać uwidocznione poziomy płynu
lub rozdęte pętle jelitowe w niedrożności przewodu pokarmowego.
W przypadku tętniaka aorty brzusznej widoczne mogą być
zwapnienia w jego ścianie.
* Zdjęcie klatki piersiowej- może wykazać wolne powietrze, wysięk
opłucnowy lub schorzenie w obrębie płuc, będące powodem bólu
promieniującego do brzucha.
^ Ultrasonografia- przyłóżkowe badanie ultrasonograficzne
wykazało swoją niezaprzeczalną wartość jako metoda wykrywająca
kamicę żółciową, tętniaka aorty brzusznej, płyn
wewnątrzotrzewnowy i wodonercze.
^Badania kontrastowe, badanie tomograficzne,, angiografia i
badania medycyny jądrowej powinny być wykonywane po
zasięgnięciu opinii specjalisty.