Społeczeństwo

Społeczeństwo

feudalne

feudalne

Geneza feudalizmu

Narodziny feudalizmu

Feudum, lenno,

beneficjum...

Drabina feudalna

Geneza feudalizmu

Geneza feudalizmu

III w n e

Kryzys ekonomiczny

cesarstwa rzymskiego

Powrót do
gospodarki

naturalnej

Ziemia
najpewniejszą

lokatą kapitału

Podatki w postaci
płodów rolnych

Wysoki podatek
gruntowy

Latyfundia

Latyfundia
– ogromne,
samowystarczalne
posiadłości
ziemskie
senatorów

Brak

niewolników

Na początku IV wieku latyfundyści
oddawali w dzierżawę działki ziemi
wolnym chłopom –

kolonom

kolonom,

których z czasem przypisano do
ziemi ( nie mogli jej samowolnie
opuścić), uiszczali czynsz w
naturze lub gotówce, byli
zobowiązani do prac na rzecz
latyfundysty

Chaos u schyłku
cesarstwa, najazdy
barbarzyńców
i konieczność
obrony

Rolnicy szukają opieki u latyfundystów
– proszą o

patronat (patrocinium),

patronat (patrocinium),

będący układem nieformalnym

Uregulowa
ny prawnie
jako

precarium-

precarium-
przekazani
e

drugiej

osobie (na
jej prośbę)
jakiejś
rzeczy

–

np. ziemi –
z
zastrzeże-
niem
zwrotu na
każde
wezwanie,
w zamian
za

świadczeni
e pewnych
usług

Komendacja (commendatio)

Komendacja (commendatio) – oddanie się pod
opiekę możnego latyfundysty, regulowane umową
na piśmie, której zerwanie groziło obu stronom
procesem sądowym. Wedle umowy oddający się
w opiekę musiał najpierw przekazać swoją ziemię
na własność patronowi, a potem otrzymywał ją w
dzierżawę jako

precarium

precarium. W zamian za opiekę był

zobowiązany do świadczenia pewnych usług,
np. pomocy zbrojnej

Narodziny feudalizmu

Narodziny feudalizmu

•

Rozwojowi nakreślonych wyżej stosunków społecznych opartych na

wzajemnych zależnościach sprzyjały warunki zaistniałe w monarchii

frankijskiej. Jednak porządek społeczny zwany w historiografii lennym lub

feudalnym (od nazwy lenno, feudum) ustalił się w Europie dopiero między X

a XII wiekiem

•

Po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego warstwę bogatych latyfundystów

(byłych senatorów i urzędników rzymskich) wsparli możni frankijscy, którzy

obok króla dołączyli do największych właścicieli ziemskich w państwie,

zdobywając –zwłaszcza za rządów Merowingów, -ogromny wpływ na rządy.

Słabi królowi łatwo ulegali wpływom możnych.

•

Po bitwie pod Poitiers, Karol Młot dostrzegł znaczenie i rolę konnych

wojowników podczas bitwy, zwłaszcza takich, którzy tak jak Arabowie

używali strzemion, dzięki czemu mogli posługiwać się bronią podczas jazdy.

Przystąpił wiec szybko do tworzenia takiej formacji w swojej armii, co nie

było proste gdyż wyposażenie takiego wojownika było bardzo kosztowne.

Kandydat na wojownika musiał wiec otrzymać od króla cos, co dzięki czemu

mógłby się uzbroić. Tym czymś stała się ziemia, wydzielana z dób króla.

•

Podobnie ziemię w dzierżawę od władców frankijskich z dynastii Karolingów

otrzymywali urzędnicy – na pokrycie kosztów pełnienia urzędu

Feudum, beneficjum,

Feudum, beneficjum,

lenno ...

lenno ...

•

Nadania

władców

traktowano

jako

dobrodziejstwo,

co

w

języku łacińskim brzmiało

beneficjum

beneficjum, a frankijskim

feodum (feudum

feodum (feudum), z kolei

przeniesione później na

grunt niemiecki otrzymało

nazwę „lehn” –

lenno

lenno.

Stąd pod pojęciem lenno

(feudum,

beneficjum)

należy

rozumieć

terytorium odstąpione pod

warunkiem

pełnienia

jakieś służby, świadczenia

pewnych usług.

Wasal i senior

Wasal i senior

•

Akt nadania posiadłości ziemskiej

nazywano

inwestyturą

inwestyturą. Nadanie to

miało charakter wynagrodzenia za

wierną służbę panu. Podczas tej

uroczystości lennik (

wasal

wasal) składał

hołd

dawcy

lenna

(

seniorowi

seniorowi),

przysięgał mu wierność, a dawca

lenna (senior) wręczał mu symbole

władzy nad lennem (np. miecz,

włócznię,

pierścień).

Obdarowany

stawał przed panem z opuszczoną

głową lub klękał przed nim, wkładał

złożone dłonie w jego dłonie a cała

ceremonia

kończyła

się

pocałunkiem.Taka uroczysta forma

zawarcia umowy przy świadkach, była

bardziej istotna niż pisemna umowa –

bowiem nie można jej było sfałszować

( w przeciwieństwie do pisemnej

umowy). Uroczysta inwestytura miała

podkreślić

osobisty

i

dożywotni

charakter więzi.

SENIOR

-nadaje ziemie

-opieka i ochrona

WASAL

-obiecuje pomoc zbrojna

-obiecuje usługi nie

uwłaczające jego godności

-obiecuje pomagać radą

i wspierać finansowo

(np. w wypadku wydania

za mąż jednej z córek seniora)

•

Początkowo po śmierci lennika lenno wracało do seniora. Jednak w miarę

rozwoju systemu lennego, ziemia nadawana przez seniora stała się

dziedziczna, ale można ją było utracić,a warunki tej utraty określały osobne

umowy. Z tych umów dowiadujemy się dziś, iż głównym powodem utraty ziemi

było naruszenie kontraktu, wiarołomstwo –

felonia

felonia, najczęściej wyrażająca

się w zdradzie pana na polu walki, cudzołóstwie z żoną lub córką seniora.

Zdarzało się także, że wiarołomstwa dopuszczał się senior – co zwalniało

wasala od zależności lennej, i dawało mu prawo własności do ziemi, którą

mógł teraz samodzielnie dysponować. Z czasem stosunki lenne uległy

skomplikowaniu – jeden senior mógł być jednocześnie wasalem innego

seniora, król mógł być jednocześnie wasalem i seniorem. Umowy można było

zawierać dowolnie, byle nie łamać zasad poprzednich. Z czasem

upowszechniła się zasada

: „

: „

Wasal mojego wasala nie jest moim

Wasal mojego wasala nie jest moim

wasalem

wasalem

”.

”. Z czasem tez zaszła konieczność, by określić zasadę dziedziczenia

lenna – i tak po śmierci lennika, lenno przysługiwało synom według

starszeństwa

(zasada primogenitury).

(zasada primogenitury). Dziedziczyć lenna nie mogły ani

córki zmarłego ani ich potomstwo, chyba, że taka kwestia została ujęta w

kontrakcie. Spory między wasalem i seniorem rozstrzygane były przed sądem

wasali odpowiadających statutem społecznym stronom konfliktu

(sad parów,

(sad parów,

tj. równych)

tj. równych)

Kościół jako właściciel

Kościół jako właściciel

ziemski

ziemski

•

Z czasem – zwłaszcza w Niemczech Ottonów) Kościół stał
się także wielkim posiadaczem ziemskim – głównie dzięki
ofiarności możnych i nadaniom królewskim. Kościół oddawał
ziemię w użytkowanie wszystkim tym, którzy o to poprosili,
pod warunkiem uiszczania rocznego czynszu i odnawiania
umowy dzierżawnej co 5 lat takie formy darowizn nazywano

precaria data.

precaria data. Obok tego istniały także

precaria

precaria

renumeratoria

renumeratoria – obdarowywany w zamian za dożywotnie
użytkowanie określonej działki ziemi, darował Kościołowi
swoją własną ziemię – o znacznie mniejszej powierzchni.
Prowadziło to do zwiększania się stanu posiadania Kościoła.

Precaria oblata

Precaria oblata z kolei polegały na tym, iż obdarowywany
przekazywał Kościołowi swoją ziemię i od razu otrzymywał ją
z powrotem w dzierżawę wraz z opieką ze strony Kościoła

Immunitety

Immunitety

•

Pod koniec VI w rozpoczął się
rozwój immunitetów – przywilejów
nadawanych możnym świeckim,
oraz kościelnym. Immunitety
zakazywały wstępu urzędnikom
królewskim na ziemie nimi objęte –
to właściciel ziemi sadził osiadłą
tam ludność, zbierał podatki i opłaty

Drabina Feudalna

Drabina Feudalna

•

System

zależności

funkcjonujący w społe-
czeństwie
średniowiecznym zyskał z
czasem sankcję Kościoła
oraz

ideologiczne

uzasadnienie,

wedle

którego

Bóg

powołał

poszczególne grupy do
takiego stanu w jakim się
znajdują, w związku z
czym zmiana stanu byłaby
sprzeczna z wolą Boga.
System ten dziś nosi
nazwę drabiny feudalnej.