Siła robocza i

kapitał ludzki w

państwach słabo

rozwiniętych

Przyrost naturalny

Przyrost naturalny – różnica pomiędzy liczbą urodzeń

żywych a liczbą zgonów. Wartość dodatnia oznacza
liczbę urodzeń przewyższającą liczbę zgonów, ujemna -
odwrotnie. Jeśli mamy do czynienia z wartością ujemną,
mówimy o ubytku naturalnym.

Przyrost naturalny w perspektywie

historycznej

Ludność Europy: eksplozja

demograficzna:

• 1500-1700r: 85-125 mln
• 1700-1800r: 125 do 195 mln
• 1800-1900r: 195 mln do 422 mln
• Europa 1700-1900r: 125 do 422 mln

czyli 340%. Tymczasem Azja z 500 do
900 mln czyli 180%, Afryka z ok. 100
do ok. 140 mln czyli tylko 40%

Największe migracje starożytności oraz średniowiecza:

•migracje mieszkańców państw Morza Śródziemnego w stronę Azji, Zachodniej Europy

oraz Afryki Północnej; na przykład mieszkańcy Fenicji, Grecji oraz Rzymu

•zaludnianie Europy przez ludy celtyckie oraz germańskie
•migracje Mongołów w Europie i Azji
•przybycie Turków oraz Arabów do Azji południowo-zachodniej oraz Afryki północnej
Era odkryć geograficznych dała nowe możliwości i rozpoczęła wielką epokę ruchów

migracyjnych mających na celu kolonizację. Był to początek ekspansji Europejczyków,
która utrzymywała się przez kilka wieków. Wśród europejskich kolonizatorów dominowali
Hiszpanie, Portugalczycy oraz Anglicy. Swe kolonie zakładali w obu amerykach:
Południowej oraz Północnej, Nowej Zelandii oraz Australii. Do dużych migracji należy
zaliczyć także handel niewolnikami, którzy z Afryki trafiali do krajów Północnej i
Południowej Ameryki.

Wiek XIX oraz XX to zwiększenie się ruchu migracyjnego w kierunku Stanów

Zjednoczonych Ameryki Północnej, a później Kanady, Nowej Zelandii, Australii, Argentyny,
Brazylii, Wenezueli oraz Afryki Południowej. Migrację osiągnęły swój szczyt w pierwszej
dekadzie wieku dwudziestego.

W okresie powojennym ruch migracyjny do Stanów Zjednoczonych zdominowany został

przez Azjatów, a przede wszystkim Japończyków oraz Chińczyków. W czasach dzisiejszych
ludzie imigrują przede wszystkim do Ameryki Północnej oraz do krajów
zachodnioeuropejskich. Największą część emigrantów stanowią mieszkańcy Wschodniej
Europy, a także ludność z byłych azjatyckich oraz afrykańskich kolonii.

Migracje powojenne

Przyczyną wędrówek i przesiedleń był w
przypadku Polaków przede wszystkim przymus.
W 1946 roku 18,8 mln Polaków mieszkało na
ziemiach tzw. dawnych (przed 1938 i po 1945
roku leżących w granicach Polski), a 4,8 mln –
na Ziemiach Odzyskanych (do 1944 roku
stanowiących część terytorium III Rzeszy
Niemieckiej, a od 1945 - Polski).
Ruch repatriacyjny rozpoczął się już w 1944
roku migracją ponad 117 tys. osób z części
terenów ówczesnej Socjalistycznej Republiki
Ukraińskiej, które to ziemie stanowiły przed
wojną obszar polskich Kresów Południowo –
Wschodnich. Ruch z tego kierunku rozwijał się
dynamicznie. Uzupełniała go repatriacja i
reemigracja (powrót byłych jeńców i uchodźców
wojennych oraz osób deportowanych, a także
powrót emigrantów osiadłych za granicą przed
wojną).

W historii Polski procesy migracyjne ściśle związane

były z sytuacją polityczną . Rozbiory w 1772, 1793 i
1795 r. spowodowały, że ziemie polskie dostały się w
granice Rosji, Prus i Austrii, a proces germanizacji i
rusyfikacji miał doprowadzić do zaniku wszelkich
przejawów polskości wśród narodu polskiego. Gdy w
1815 roku powstało Królestwo Polskie pod
protektoratem Rosji w jego skład weszły ziemie
tworzące województwa: kaliskie, płockie,
sandomierskie, krakowskie, mazowieckie, podlaskie,
lubelskie, augustowskie. Królestwo Polskie
zamieszkiwało początkowo 3,3 mln osób, a w 1827 r.
już 4 140 000 ludności.

Z Niemiec powróciło ok. 225 tys. osób, z Anglii i Francji – po około 17

tys. osób. Z terenu ZSRR, przede wszystkim z Ukrainy, powróciło ok.
788 tys. osób, z Białorusi – 272 tys., z Litwy – 177 tys., z innych
republik – około ćwierć mln osób. Jednocześnie trwała repatriacja
Niemców, ludności ukraińskiej, białoruskiej i litewskiej z Polski. W
latach 1944 – 1947 powróciło do polski około 2,7 mln Polaków, a
emigrowało w przybliżeniu 2,2 mln przede wszystkim Niemców i
obywateli ówczesnego ZSRR. Większość repatriantów i reemigrantów
trafiła na Ziemie Odzyskane i na teren byłego Wolnego Miasta
Gdańska. W późniejszych latach ruch repatriacyjny i migracyjny był
mniejszy. Poważniejsze jego nasilenie nastąpiło w roku 1957 oraz w
1958 i wiązało się z kolejną falą powrotów Polaków z ZSRR (łącznie
wróciło w tych latach około 182 tys. osób) oraz akcją łączenia rodzin
niemieckich (wyjazd około 281 tys. osób deklarujących pochodzenie
niemieckie).

Saldo migracji w latach

1989 – 1997

Saldo migracji, czyli różnica pomiędzy imigracją a emigracją, oraz
przyrost naturalny kształtują przyrost rzeczywisty ludności. W Polsce
saldo migracji jest ujemne, co oznacza, że emigracja przeważa nad
imigracja. Przyrost rzeczywisty w naszym kraju jest mniejszy niż
przyrost naturalny.
Wraz z rozwojem wolnego rynku i demokracji nasiliła się w Polsce
imigracja i osiedlanie się na stałe obcokrajowców.
Po zmianach ustrojowych w 1989 r. Polska otworzyła swoje granice dla
ludności zza wschodniej granicy. Spowodowało to napływ imigrantów
liczących na polepszenie swojej sytuacji ekonomicznej. Przez pewien
okres czasu zalewali polski rynek tańszymi produktami ze wschodu
tworząc konkurencję dla rodzimego handlu. Po 1989 roku powracają
do kraju, wolnego i demokratycznego, Polacy zmuszeni do wyjazdów
czy podczas II wojny światowej, czy podczas rządów komunistycznych
w Polsce, czy szukający lepszych warunków do życia.

• Europa z 724 mln (stan 2005) mieszkańców jest trzecim co do liczby ludności

kontynentem po Azji i Afryce i należy do najgęściej zaludnionych części naszej
planety. Średnia gęstość zaludnienia w Europie wynosi ok. 70 mieszkańców/km².
Największą gęstość zaludnienia na kontynencie mają kraje Europy zachodniej,
środkowej i południowej, maleje ona na północy i wschodzie kontynentu (kraje
skandynawskie i Rosja).

Z perspektywy światowej poważnym problemem jest zjawisko eksplozji
demograficznej, co ostatecznie grozi przeludnieniem naszej planety.
Źródłem problemu jest wysoki przyrost naturalny przy malejącym
współczynniku zgonów w wielu krajach (szczególnie afrykańskich i
azjatyckich). Niektóre z nich próbowały i próbują nadal prowadzić
aktywną ogólnokrajową kontrolę urodzin (np. poprzez wysokie podatki
za drugie dziecko w Chinach).

Ciekawostki

• Według Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization,

WHO), 2003:

• Oczekiwana długość życia w chwili urodzenia dla całej populacji: Polska

zajmuje 28 miejsce w Europie (na 52, łącznie z azjatyckimi państwami b.
ZSRR). W całej populacji: 75 lat, w tym: mężczyźni 71 lat, kobiety 79 lat.

• Pod względem oczekiwanej długości życia mężczyzn, Polska jest również

na 28 miejscu w Europie.

• Śmiertelność chłopców poniżej 5 roku życia: 25 miejsce w Europie (9 na

1000; dziewczynki 7 na 1000).

• Śmiertelność dorosłych mężczyzn (15–59 lat): 20 miejsce w Europie (202

na 1000; kobiety 81 na 1000).

• Oczekiwane dalsze trwanie życia w zdrowiu osób w wieku 60 lat (2002):

28 miejsce w Europie. Mężczyźni: 17,3 lat, kobiety: 22,17 lat.

Ludność świata

• Powierzchnia Ziemi wynosi 510 mln. km², z czego niecało 150 mln

km² stanowią lądy. Chociaż jest to naturalne siedlisko człowieka,
jednak nie wszystkie tereny mogą być przez niego zasiedlone.
11% powierzchni lądowej nie nadaje się do stałego zamieszkania i
użytkowania. Zarówno w zamierzchłej przeszłości jak i
współcześnie istnieją na Ziemi obszary określane jako:

• Ekumeny- obszary stale zamieszkane i wykorzystywane

gospodarczo przez człowieka. Dzięki rozwojowi nauki i techniki
coraz większe obszary Ziemi są możliwe do zamieszkania. Wraz z
subekumeną zajmują obszar ponad 400 mln. km².

• Anekumena- tereny nie zamieszkałe i nie wykorzystywane

gospodarczo przez człowieka.

• Subekumena (paraekumena)- obszar przejściowo zamieszkany

lub tylko wykorzystywany gospodarczo. Są to obszary pustynne,
półpustynne, tundra, tajga.

•

Najrzadziej zaludniony obszar na kuli
ziemskiej stanowi Antarktyda, jest
zamieszkiwana jedynie przez
naukowców przebywających na stacjach
badawczych. Ich liczba wynosi około
4000 osób, z okresowymi wahaniami.
Także mało zamieszkane są terytoria
autonomiczne Danii w Ameryce
Północnej- Grenlandia. Znaczącym
czynnikiem sprzyjającym koncentracji
ludności i wywierającym wpływ na inne
elementy środowiska geograficznego,
zwłaszcza na klimat jest odległość od
wybrzeży mórz lub oceanów. Obecnie w
pasie nadmorskim szerokości 50 km
mieszka ponad 30% ludności, a w pasie
nadmorskim szerokości 100 km ponad
50%, co stanowi 22% lądów. Istotnym
czynnikiem w kształtowaniu układów
rozmieszczenia ludności Ziemi jest
klimat, który wpływa na rodzaj gleby,
świat roślinny, stosunki wodne i
rolnictwo. Do czynników ograniczających
zasiedlanie Ziemi należą bariery:
świetlne i termiczne.

• Kraje wysokorozwinięte mają gęsto zaludnione i zatłoczone miasta

i wysoki przyrost naturalny. Obecny stan szybkiego wzrostu
zaludnienia na Ziemi niesie ze sobą wiele zagrożeń, np. niszczenie
środowiska naturalnego potrzebnego pod uprawę ziemi, w celu
wyżywienia dużej liczby ludności. Zagrożenie ekologiczne.

• LICZBA LUDNOŚCI NA ŚWIECIE: (rok 2002)- 6 234 mln. osób.
• Najwięcej ludzi zamieszkuje tereny Azji- 3720 mln osób, co

stanowi 60% ogólnej liczby ludności świata.

• Drugim pod względem zaludnienia jest kontynent afrykański- 813

mln. osób, 13,3% ogółu ludności.

• Europa- 726 mln. osób, 11,8% ogółu ludności świata.
• Ameryka Łacińska- 535 mln. osób, 8,7% ogółu ludności świata.
• Ameryka Północna- 309 mln. osób, 5%.
• Australia i Oceania- 31 mln. osób, o,5%.

Azja

• Największa koncentracja ludności występuje we wschodniej części Azji-

Chiny, Tajwan, Hongkong, Japonia, Korea. W 1996 roku region ten
zamieszkiwało 1,5 mld. ludzi. W Chinach żyje jedna piąta ludności
świata 1,21 mld. Drugim pod względem zaludnienia obszarem jest
południowa część Azji od Pakistanu przez Napal, Bangladesz po Sri
Lankę. Największym zagęszczeniem cechuje się wybrzeże Oceanu
Indyjskiego, dolina Gangesu i Bramhaputry. Obszar ten zamieszkuje
1,25 mld. ludzi- 31% ogólnej populacji, z tego 16% w Indiach. Notuje się
tu bardzo szybki przyrost naturalny. We wschodniej Azji większość ludzi
zamieszkuje tereny wiejskie i uprawia ziemię. W Azji południowo-
wschodniej występuje mniejsze zaludnienie, obejmuje półwyspy
Indochiński i Malajski oraz Indonezję i Filipiny. Mieszka tu o,5 mld. ludzi,
którzy zamieszkują głównie obszary nadbrzeżne- Jawa, Luzon, Celebes,
Singapur oraz dolne odcinki biegu dużych rzek- Mekongu, Irawadi.

• W tych trzech regionach mieszka ponad 3 miliardy ludzi. Znajduje się tu

sześć z dziesięciu największych miast świata, liczących ponad 100 mln.
mieszkańców- Chiny, Indie, Indonezja, Pakistan, Japonia, Bangladesz.

Afryka

• W części zachodniej występują obszary gęsto zaludnione-

Nigeria 115 mln. osób, gęstość zaludnienia tego kraju to
125 osób/km². Część wschodnia kontynentu jest gęsto
zaludniona- 40 osób/km² od Etiopii po Republikę
Południowej Afryki. W północnej Afryce w dolinie i delcie
Nilu powstały koncentracje ludności podobne do terenów
gęsto zaludnionych i czasem nawet przeludnionych równin
nadbrzeżnych Azji. Lokalnie duże skupisko ludności
zamieszkuje tereny strefy nadbrzeżnej państw arabskich-
Maroka, Algierii i Tunezji, liczące około 60 mln. osób.
Sahara, Kalahari i część Kotliny Konga stanowią w
większości subekumenę. Słaba urbanizacja kontynentu
powoduje, że na obszarach miejskich mieszka niespełna
35% ludności.

Europa

Część świata jaką jest Europa stanowi znaczne skupisko ludności.

Najbardziej zaludnione tereny usytuowane są wzdłuż Wysp Brytyjskich,
kraje Beneluksu, Niemcy, Polskę po Ukrainę i południowo- wschodnią
część Rosji. Mieszka tu 730 mln. osób. W Europie nie ma
zróżnicowanych warunków fizjograficznych jak np. w Azji. W dawnej
Europie atrakcyjne dla rozwoju osadnictwa były zagłębia węglowe,
powstałe w okresie rewolucji przemysłowej. Większość mieszkańców
Europy skupionych jest w wielkich aglomeracjach miejskich i
przemysłowych. W takich regionach mieszka powyżej 70% ludności. W
niektórych krajach wskaźnik koncentracji ludności miejskiej osiąga
wartości powyżej 80% i są to: Belgia- 97%, Islandia- 91%,Wielka
Brytania, Holandia, Malta- 89%, Dania i Szwecja- 85%. Tereny wiejskie
są słabo zaludnione i otwarte przestrzennie. Największą gęstością
zaludnienia cechują się kraje: Monako- 16410 osób/km², Malta- 180, San
Marino- 410, Holandia- 382, Belgia- 333. Kraje o najmniejszej gęstości
zaludnienia- Islandia- 3 osoby na km², Rosa-9 osób, Norwegia- 14,
Finlandia- 15.

Ameryka Południowa

• Średnia gęstość zaludnienia kontynentu to 18 osób/ km²,

jest najrzadziej zaludnioną częścią świata- 330 mln.
mieszkańców, około 6% całej ludności świata. Amerykę
Pd. cechuje również nierównomierne rozmieszczenie
ludności. Najgęściej zaludnionym krajem Ameryki Pd.
jest Ekwador- 40 osób/ km², Kolumbia- 30, najsłabiej
obszar Gujany Francuskiej- 1 mieszkaniec na km². W
wielu krajach obszary o dużej gęstości zaludnienia
sąsiadują z terenami bezludnymi lub bardzo rzadko
zaludnionymi. Obszary bezludne występują na pustyni
Atakama, wyższe partie Andów. Miasta o największej
liczbie ludności: Sao Paulo, Rio de Janerio, Buenos Aires.

Ameryka Północna

• Rozmieszczenie ludności lega znacznym zmianom wskutek

ruchów migracyjnych. Rozmieszczenie jest
nierównomierne. Średnia gęstość zaludnienia tego
kontynentu wynosi 18 osób/ km², na terenie Stanów
Zjednoczonych średnia gęstość wynosi 28 osób/ km².
największa koncentracja ludności występuje w
skolonizowanym i uprzemysłowionym regionie Północno-
Wschodnim gzie znajdują się najgęściej zaludnione tereny
kraju- pas Niziny Atlantyckiej, okolice wielkich Jezior.
Mniejsze ale także znacznie zagęszczone są tereny wzdłuż
wybrzeża Pacyfiku w rejonie Los Angeles, San Francisco,
Seatle. Rzadko zaludnione tereny usytuowane są w Wielkiej
Kotlinie, pustyni Mohave i wyższych partiach Gór
Skalistych.

Australia i Oceania

• Cechuje się najmniejszym zaludnieniem- 29 mln. mieszkańców,

średnia gęstość zaludnienia to 2 osoby/ km². najliczniej
zamieszkana jest Papua- Nowa Gwinea 4,4 mln. osób. W Australii
rdzenna ludność tubylcza została w większości wyniszczona przez
kolonistów europejskich i zepchnięta na margines społeczeństwa.
Obecnie ich udział w populacji stanowi 1%. Miasta o największej
liczbie ludności: Sydney- 3,5 mln. osób, Melbourne- 3 mln.

Obszary o dużej liczbie ludności i przyczyny tego

zjawiska:

Obszary o dużej liczbie ludności i przyczyny tego zjawiska:
• Indie, Tajlandia, Filipiny- klimat monsunowy
• Costa del Sol- duża ilość dni ze słońcem
• długie zaleganie pokrywy śnieżnej- Alpy (turystyka)
• Stepy, sawanny- przewaga roślinności trawiastej
• Płaskie niziny- Holandia, Belgia, Nizina Chińska, Dolna

Saksonia

• doliny rzek np. Gangesu- klimat monsunowy, mady
• Nizina Zachodnioeuropejska- przemysł
• Kalifornia- klimat zwrotnikowy, zasobne złoża ropy

naftowej

• Gęstość zaludnienia dla

całej kuli ziemskiej wynosi
43 os/km², dla
poszczególnych
kontynentów przedstawia
się następująco:

• Europa (bez Rosji) - 97

os/km²;

• Azja - 74 os/km²;
• Afryka - 22 os/km²;
• Ameryka Południowa - 17

os/km²;

• Ameryka Północna - 16

os/km²;

• Australia - 3 os/km².
• Najwięcej ludzi mieszka w

Azji - 60%, najmniej w
Australii z Oceania - 0,5%.

• Najludniejsze państwa

świata to Chiny i Indie,
gdzie mieszka co trzeci
mieszkaniec Ziemi.

Przyczyny migracji

Przyczyny migracji są bardzo różne. Najważniejszą z

nich jest bez wątpienia poprawa materialnego bytu.
Migracje takie mają podłoże ekonomiczne. Inną
przyczyną mogą być na przykład wysiedlenia oraz
repatriacje. Takie migracje mają charakter religijny.
Kolejną przyczyną mogą być różne wojny czy konflikty
zbrojne. Inne przyczyny to między innymi: turystyczne
oraz służbowe wyjazdy, klęski żywiołowe takie jak na
przykład powodzie czy trzęsienia ziemi, tworzenie
dużych ośrodków przemysłowych, zmiany granic.
Dawniej jedną z głównych przyczyn migracji były
odkrycia geograficzne. Jednak z wiadomych przyczyn
powód ten dziś jest już nieaktualny.

„Polityka jednego dziecka”

Polityka dążąca do ograniczeń urodzeń powstała w latach 50/60 w
USA. Jej twórcą był Hugh More który stworzył idee „Bomby P”.
Według More’a zagrożenie wynikające z nadmiernego przyrostu
demograficznego (zwłaszcza w krajach biednych) miało
spowodować w 2070 kataklizm głodu, a co za tym idzie
degeneracje społeczeństwa międzynarodowego.
Podobną tezę – dotyczącą jednak tylko ChRL - przyjął następca
Mao – Deng Xiaoping – który w 1979 wprowadził w Chinach
politykę „jednego dziecka”. Wcześniej władze Chińskie –zgodnie z
myślą konfucjańską – popierały model rodziny wielopokoleniowej i
wielodzietnej, a także wychodzili z założenia, że więcej urodzeń to
więcej rąk do pracy i więcej żołnierzy. Jednak Wielki Głód który
zapanował w połowie lat 50 spowodował, że Mao – widząc że te
rzesze ludzi trzeba też czymś wykarmić – zaczął promować model
rodziny 2+2.

• Promowana przez Mao polityka rodziny 2+2 jednak nie polepsza

zbytnio sytuacji , więc trzy lata po jego śmierci wprowadzono
restrykcyjna politykę „jednego dziecka”. Politykę tę
wprowadzano poprzez:

• Stworzenie instytucji państwowych, które kontrolują okres Chinek

(policja miała za zadanie doprowadzać siłą ukrywające się kobiety
); przebieg legalnych ciąż i porodów – głównym organem
odpowiedzialnym jest Komisja Planowania Rodziny i Ludności.

• Przymusowe aborcje i sterylizacja w momencie przekroczenia

dozwolonej liczby dzieci ( zniesiono to w 2002 jednak tylko na
papierze)

• Łatwy dostęp i refundacja antykoncepcji
• Tworzenie systemu „zaufanych Kobiet Partii” – miały sprawdzać

sąsiadki (itp.) czy mają planowo okres lub czy nie zaszły w ciąże

• Kary pieniężne za urodzenie „nadprogramowego” dziecka – nawet

kilkakrotne

• Odizolowanie mężczyzn od kobiet w komunach
• Nagrody dla rodzin, które mają jedno dziecko (lepsza praca, itp.)

• Władze zostawiły jednak furtki

prawne umożliwiające posiadanie
większej ilości dzieci:

• W momencie gdy dziecko zostaje

urodzone za granicą i nie posiada
obywatelstwa ChRL (a także praw
związanych z obywatelstwem)

• Opłaty ( w miastach 25 tys.$ a na

wsi 700$)

• Jeśli pierwsze dziecko jest płci

żeńskiej lub jest upośledzone

• Jeśli teren jest słabo zaludniony
• Jednak nawet jeśli udało się

otrzymać przyzwolenie to
zazwyczaj wymagane było by
kolejne dziecko urodziło się po 4-
5 latach od urodzin pierwszego
dziecka.

• W konsekwencji polityki „jednego dziecka” dotychczas

zapobiegnięto 250 (400!) mln urodzeń co spowodowało, że Chiny
stają się państwem starzejącym się a nierówności między
kobietami i mężczyznami wynoszą 100:119(130!).
Konsekwencją tego jest ubożenie kraju z powodu braku „rąk do
pracy” oraz większych wydatków państwa na emerytury i opiekę
zdrowotną.

• Władze ChRL dostrzegają jednak negatywne konsekwencje

odgórnych ograniczeń urodzeń i planują zakończyć tą politykę w
2015.

• Polityka ograniczeń urodzeń nie dotyczy jednak tylko Chin.

Dotyczy ona większości krajów słabo rozwiniętych i rozwijających
się. Przykładem tego są Indie, które mają jednak utrudnione
zadanie ponieważ – z powodu bliskich związków z krajami
Zachodnimi – nie mogą wprowadzić tak restrykcyjnych zasad i
sposobów jak Chiny. Dlatego też ich sposobem jest między
innymi doprowadzenie prądu , a co za tym idzie telewizji, do
biednych rejonów. Ma to sprawić, że ludność więcej czasu
wolnego będzie poświęcać telewizji niż reprodukcji.

Eksplozja Demograficzna

 

Eksplozja demograficzna-

gwałtowny przyrost liczby ludności
danego regionu. Takie zjawisko
występuje zazwyczaj w krajach
rozwijających się, jako skutek
poprawienia warunków życiowych.
Eksplozja demograficzna
najgroźniejsze skutki powoduje w
krajach najbiedniejszych.
Naturalne zasoby tych regionów
nie są wystarczające dla
zaspokojenia potrzeb wzrastającej
liczby ludności. Gwałtowny
przyrost naturalny wpływa na
zahamowanie rozwoju
gospodarczego kraju, gdyż
podnoszą się koszty opieki
zdrowotnej.  

Przyczyny wysokiego przyrostu

naturalnego w krajach

rozwijających się

• niski poziom wykształcenia ludności i niski

poziom odpowiedzialności seksualnej

• niski poziom wykształcenia w szczególności

kobiet, co znacząco wpływa na niską

aktywność zawodową kobiet

• brak dostępu do środków antykoncepcyjnych

• wielodzietny model rodziny, podtrzymywany

tradycją i religią

• duża liczba kobiet w wieku rozrodczym

•

duży współczynnik dzietności

• W krajach słabo rozwiniętych wskaźnik feminizacji jest

zdecydowanie niższy niż w krajach gospodarczo
rozwiniętych. Mniejszy udział kobiet w krajach słabiej
rozwiniętych związany jest z wyższą umieralnością
kobiet spowodowaną wczesnym wychodzeniem za mąż
i licznymi porodami, złymi warunkami higienicznymi,
ciężką pracą. Wraz ze wzrostem gospodarczym i
postępem cywilizacyjnym długość życia kobiet wydłuża
się. W krajach dotkniętych skutkami wojny wskaźnik
feminizacji jest większy. Największa przewaga liczby
kobiet nad mężczyznami występuje na Ukrainie.
Przewaga liczby kobiet nad mężczyznami występuje
prawie zawsze w miastach, co spowodowane jest
migracją kobiet do miast, gdzie w związku z rozwojem
usług łatwiej znajdują zatrudnienie.

• Dzietność kobiet w

krajach rozwijających się
jest bardzo duża. W wielu
krajach Trzeciego Świata
kobiety mają 6-7 dzieci,
gdyż zamożność i
bezpieczeństwo socjalne
zależy od pracy licznej
rodziny, a wielodzietny
model rodziny jest
wpisany w kulturę,
tradycję wielu
społeczeństw. W krajach
rozwiniętych dzietność
zmniejsza się znacznie
szybciej niż w krajach
rozwijających się.

• relatywnie duży

procentowy udział ludzi
młodych w społeczeństwie
0k 40-50%

• rozwój medycyny, higieny

społecznej, zmniejszenie
umieralności niemowląt,
wydłużenie długości życia,

• niski poziom urbanizacji,-

wyjątek stanowią tu kraje
Ameryki Łacińskiej, gdzie i
stopa przyrostu
naturalnego i wskaźnik
urbanizacji są dość
wysokie.

• polityka państwa.

Skutki dużego przyrostu naturalnego

w Krajach Słabo Rozwiniętych:

• bieda – powstawanie tzw. Slumsów
• głód
• przeludnienie wsi
• migracja do miast- przestępczość,
analfabetyzm choroby, bezrobocie

Cechy charakterystyczne rynków pracy w krajach III świata na przykładzie:

Bułgarii, Indii i Chile

 

• Bułgaria- jedno z rozwijających się państw na terenie Europy.

Reformy 1989 zniosły centralne planowanie bułgarskiej gospodarki,
umożliwiając istniejącym zakładom przekształcenie się w niezależne
przedsiębiorstwa z prawem do wypuszczania akcji. W okresie
socjalistycznym rolnictwo i produkcja żywności były centralnie
zarządzane, ale ściśle ze sobą powiązane. Głównymi uprawami są
tu zboża (pszenica, kukurydza), rośliny przemysłowe (słonecznik,
tytoń, bawełna) i warzywa (pomidor, ogórek, papryka). Duże
znaczenie ma uprawa winorośli i drzew owocowych (jabłonie,
brzoskwinie, śliwy). Bułgaria jest największym na świecie
eksporterem olejku różanego. Hodowla (głównie owiec, bydła i
trzody chlewnej) i leśnictwo mają coraz bardziej rosnące znaczenie.
Ważnym działem gospodarki jest rybołówstwo. Poza lokalnymi
łowiskami na Morzu Czarnym i wodach śródlądowych, bułgarskie
trawlery łowią na Morzu Śródziemnym i Oceanie Atlantyckim.

• W kraju występują złoża miedzi i niewielkie rud

żelaza. Stosunkowo małe są także zasoby surowców
energetycznych: węgla kamiennego, ropy naftowej i
gazu ziemnego. Elektrownie wodne wytwarzają około
1/10 krajowej energii elektrycznej, 3/5 pochodzi z
elektrowni cieplnych, reszta zaś z elektrowni
jądrowych zbudowanych według planów radzieckich.
W latach rządów komunistycznych poczyniono
znaczne inwestycje w przemyśle przetwórczym. Dużą
dynamikę wykazuje produkcja stali, miedzi, cynku,
ołowiu, a także maszyn i urządzeń, chemikaliów i
wyrobów przemysłu spożywczego, dostarczającego
większości dochodów z eksportu. Źródłem dochodów
jest także turystyka, rozwinięta szczególnie na
wybrzeżu Morza Czarnego.

• Kraj ma dobrze rozwiniętą sieć dróg. Dużą rolę

odgrywa transport morski i lotniczy.

• Generalnie pracownicy w Bułgarii są dobrze

wyszkoleni i wykwalifikowani. Wielu z nich zna języki
obce, co nie jest bez znaczenia dla inwestorów
zagranicznych. Na rynku pracy znajduję się liczni
absolwenci szkół wyższych. Najłatwiej jest znaleźć
wykwalifikowanych pracowników do pracy w branży
turystycznej, rolnictwie i w niektórych działach
przemysłu.

• Utrzymująca się relatywnie wysoka dynamika

wzrostu PKB pozytywnie wpływa na rynek pracy, co
wyraża się rosnącym zatrudnieniem i spadkiem stopy
bezrobocia. W 2009 roku ze względu na warunki
ekonomiczne na całym świecie stopa bezrobocia
wzrosła z 6,3% w 2008r. do 9,1%

 

•Podobnie jak w Polsce, problem bezrobocia występuje na znacznie

większą skalę w rejonach wiejskich i w małych miasteczkach niż w
miastach. Wynika to min. Z braku odpowiedniej infrastruktury
przemysłowej. Wynagrodzenie i struktura płacy muszą spełniać
wymogi określone w kodeksie pracy. Na całkowity koszt zatrudnienia
składają się: płaca podstawowa, składki na ubezpieczenie społeczne
oraz kilka innych mniej istotnych podatków.

•Płace w sektorze państwowym są zwykle wyższe niż w sektorze

prywatnym. W szczególności odnosi się to do małych i średnich
przedsiębiorstw, bowiem w dużych zakładach prywatnych inwestorzy
zagraniczni często oferują konkurencyjne wynagrodzenie, aby
pozyskać najlepszych pracowników. Średnia płaca w sektorze
państwowym jest zazwyczaj wyższa niż w sektorze prywatnym, co
wynika z relatywnie wyższych uposażeń w największych
przedsiębiorstwach państwowych, zajmujących z reguły pozycję
monopolistyczną w danej gałęzi gospodarki. Zjawisko to występowało
min. W telekomunikacji, przetwórstwie tytoniowym czy energetyce.
Podobnie jak w wielu innych krajach płace w stolicy są znacznie
wyższe niż poza nią.

Indie

• Do lat dziewięćdziesiątych gospodarka Indii

była gospodarką quasi-socjalistyczną, z dużym
udziałem sektora państwowego i ścisłą
kontrolą państwa nad sektorem prywatnym i
handlem zagranicznym. Ten model
ukształtował się w czasie rządów Jawaharlala
Nehru. Od 1991 r. rozpoczęły się w Indiach
liberalne reformy gospodarcze. Zmniejszona
została kontrola państwa nad gospodarką,
przeprowadzono również prywatyzację
szeregu przedsiębiorstw państwowych.

• W rezultacie, od lat 90. gospodarka indyjska

dynamicznie się rozwija (w ostatnich latach w
tempie około 8% rocznie). W 2006 r.
gospodarka Indii była czwartą największą
gospodarką świata (po gospodarkach USA, Chin
i Japonii), z produkcją sięgającą 4 042 miliarda
USD (według parytetu siły nabywczej – PPP),
przy czym wielkość PKB na mieszkańca wynosi
zaledwie 3,8 tysiąca USD (PPP). Według danych
indyjskich, 25% ludności żyje poniżej granicy
ubóstwa.

• Podstawą gospodarki Indii

przez długi czas było
rolnictwo. Obecnie w
rolnictwie pracuje wciąż
około 60% spośród liczącej
około 510 milionów osób
siły roboczej. Jednocześnie
rolnictwo wytwarza
zaledwie 20% PKB Indii
(2006). Sektor
przemysłowy zatrudnia
około 12% siły roboczej
Indii i wytwarza około 20%
PKB, natomiast
najdynamiczniej
rozwijający się sektor
usług, zatrudniający 28%
siły roboczej – około 60%
PKB.

• W 2006 roku eksport Indii

wyniósł około 112 miliardów
USD, a głównymi dobrami
eksportowymi były tekstylia,
biżuteria i oprogramowanie.
Import Indii w 2006 roku
wyniósł około 188 miliardów
USD i obejmował głównie
surowce energetyczne i
maszyny. Głównymi
partnerami handlowymi Indii
są USA, kraje UE, Chiny i
Zjednoczone Emiraty
Arabskie.

• Stopa bezrobocia w Indiach:

7,2%.

Chile

• Gospodarka. Chile jest jednym z lepiej rozwiniętych

gospodarczo krajów Ameryki Łacińskiej.

• Przemysł. Podstawą gospodarki jest przemysł (z dużym

udziałem górnictwa), który dostarcza 49,3% wartości PKB i
zatrudnia 23,4% zawodowo czynnych; wydobywa się: rudy
miedzi manganu, cynku, molibdenu, żelaza, nitratyn węgiel
kamienny. Główne gałęzie przemysłu przetwórczego:
spożywczy, włókienniczy.

• Rolnictwo. Grunty orne i sady zajmują 7,0% pow. kraju, łąki i

pastwiska 16% ; część ziem uprawnych ok. 1/4 nawadnia się
sztucznie; dominują wielkie gospodarstwa rolne (latyfundia), gł.
obszarem roln. jest Dolina Środkowochilijska; uprawa buraków
cukrowych, pszenicy, kukurydzy, ziemniaków, jęczmienia.

Państwo

Stopa

Procentowa

Wzrost PKB

Stopa Inflacji

Stopa

Bezrobocia

Bilans Płatniczy

Kurs Walutowy

Chile

2.75%

4.30%

2.90%

8.00%

47

485.7500

Bezrobocie

• Bezrobocie w ogólnym ujęciu jest to stan w którym osoby spełniające

warunki prawne i posiadające chęć do pracy nie znajdują
zatrudnienia. Rozumieć przez to należy, że osoba zdolna do pracy nie
jest zatrudniona, nie prowadzi działalności gospodarczej ani żadnej
czynności zarobkowej w pełnym lub niepełnym wymiarze godzin.

• Zagłębiając się jednak w ten problem można znaleźć różnice w

definiowaniu pojęcia bezrobocia.

• W prawie polskim bezrobotnego definiuje się jako osobę:
• Między 18 a 60/65 rokiem życia
• Nie korzystającą ze świadczeń socjalnych
• Nie będącą właścicielem lub posiadaczem nieruchomości rolnej

powyżej 2 ha

• nie posiadającą wpisu do ewidencji działalności gospodarczej i

płacącą składek na ZUS

• nie pozbawioną prawnie wolności

• GUS natomiast stosuje

wykładnię MOP-u i za
bezrobotnego uważa osobę
między 15 a 74 rokiem życia,
która w okresie badanego
tygodnia nie była zatrudniona, a
szukała pracy w tygodniu
badania i następnym i nie uczy
się dziennie.

• EUROSTAT definiuje

bezrobotnego podobnie jak GUS,
jednak pod uwagę bierze okres
czterech tygodni bez pracy.

• Niektórzy naukowcy zajmujący

się problematyką bezrobocia
definiują bezrobotnego jako
osobę czynną osobę zawodową
przeniesioną w stan bierny.

• Jeśli chodzi o bezrobocie to ma ono również kilka rodzajów (poza

niesprecyzowaną definicją)

• w zależności od czasu trwania:
• - krótkookresowe (do 3 miesiecy)
• - średniookresowe ( od 3 do 6 miesięcy)
• - długookresowe ( 12 miesięcy w ciągu 24 miesięcy)
•  
• jawne – wynikające z rejestrów Urzędu Pracy
•

Ukryte- powstaje gdy mimo wraz z wzrostem zatrudnienia nie

idzie wzrost produkcji/zysków;

• strukturalne – wynika z niedopasowania popytu i podaży na

pracowników, częstym powodem jest niski poziom wykształcenia
i/lub kwalifikacji

• technologiczne – spowodowane wyparciem pracowników przez

rozwijającą się technologię

• cykliczne – zależne od koniunktury panującej na rynku
• sezonowe – związane z wpływem pór roku na zapotrzebowanie

pracodawców

• frykcyjne – powstaje przez przerwanie ciągłości pracy z powodu

zmiany miejsca pracy

• dobrowolne
• Klasyczne – kiedy płaca jest zbyt wysoka co powoduje

nieopłacalność tworzenia nowych etatów

• Neoklasyczna – kiedy płaca jest zbyt niska co hamuje rozwój

gospodarki przez nieopłacalność produkcji

Bezrobocie w krajach

rozwijających się

Ciężko określić dokładną stopę bezrobocia w krajach

rozwijających się z powodu braku jednolitej definicji jak i
dokładnych i rzetelnych danych. Jednak szacuje się, że bezrobocia
w krajach rozwijających się może sięgać od 10 do nawet 80
procent.

Powody bezrobocia są jednak często takie same w grupie tych

krajów i należą do nich:

• słaby sektor prywatny, który jest dławiony przez warstwy

rządzące - stawiające na etatyzm i nepotyzm - oraz brak
rozwiązań prawnych umożliwiających rozwój gospodarczy ( jak
prawo własności prywatnej, możliwość dochodzenia swych praw,
itp.)

• zła redystrybucja finansów narodowych co jest często wynikiem

korupcji

• niepewność związana z lokalnymi konfliktami
• nadmierny przyrost naturalny powiązany z niedostatecznym

poziomem opieki zdrowotnej i kształcenia skutkujący powstaniem
dużej rzeszy ludzi niezdolnych do pracy

• problem z mobilnością potencjalnych pracowników
• zacofanie technologiczne, które w konsekwencji powoduje słabą

konkurencyjność

• zadłużenie które z jednej strony pochłania wypracowany zysk a z

drugiej strony wymusza od kredytobiorców nieopłacalne
zachowanie przy równoczesnym uprzywilejowaniu kredytodawców

Z przytoczonych wcześniej typów bezrobocia w

krajach rozwijających się występują prawie

wszystkie pomijając jedynie typ frykcyjny,

klasyczny i jawny, które dotyczą w dużo większym

stopniu krajów co najmniej rozwiniętych.

Natomiast wielkość bezrobocia w tych krajach

zależy od siły wyżej wymienionych czynników.