Profilaktyka choroby próchnicowej

zebów. Zalecenia dietetyczne

w aspekcie profilaktyki próchnicowej.

Sterowanie dietą dzieci i młodzieży.

Rola substytutów cukru.

Pokarmy kriogenne i kariostatyczne.

Anna Andrzejewicz
Anna Andrzejewska
Marta Baran
Grzegorz Barszczewski
Marta Biernacka
GS 1

PROFILAKTYKA W DOMU

Zapobieganie próchnicy

zębów

Obecnie ma duże znaczenie. Należy je

rozpocząć już w czasie ciąży. W 4. miesiącu życia
płodowego rozpoczyna się mineralizacja zębów
mlecznych, a w drugiej połowie ciąży – zębów
stałych. Choroby przebyte przez matkę wpływają
na stan narządu zębowego dziecka, a błędy
pokarmowe, szczególnie niedobór w diecie
wapnia, fosforu, magnezu, mikroelementów i
witamin, mają zasadnicze znaczenie dla
tworzenia zawiązków zębowych, wzrostu zębów i
następowej podatności na próchnicę.

Profilaktyka próchnicy
obejmuje:



higienę jamy ustnej



regularne wizyty u stomatologa –
przegląd; dzieci powinny być
kontrolowane przez lekarza
stomatologa co 3 miesiące, a dorośli co
6 miesięcy



odpowiednia dieta i prawidłowe nawyki
żywieniowe



profesjonalna profilaktyka próchnicy w
gabinecie

HIGIENA JAMY USTNEJ

W zapobieganiu próchnicy zębów duży wpływ ma

właściwa higiena jamy ustnej, polegająca na
systematycznym i dokładnym oczyszczaniu zębów.

Oczyszczanie jamy ustnej należy rozpocząć już u

najmłodszych dzieci, zaraz po wyrżnięciu się
pierwszego zęba mlecznego (ok. 4-6 mies.). Po
każdym karmieniu należy przetrzeć dziąsła dziecka
gazą nawinięta na palec i umoczoną w rumianku bądź
przegotowanej letniej wodzie. Już od pojawienia się w
buzi pierwszego ząbka należy używać miękkiej
szczoteczki z małą główką dostosowaną do małej buzi
dziecka.

Naukę szczotkowania zębów należy

rozpocząć w wieku 2–3 lat. Mycie zębów
powinno odbywać się rano, wieczorem i w
miarę możliwości po każdym posiłku.
Szczotka, utrzymywana w czystości, powinna
być zmieniania co 3–4 miesiące. Nową
szczotkę przed użyciem należy umyć ciepłą
przegotowaną wodą. Natomiast po użyciu
szczotkę trzeba dokładnie opłukać pod
silnym strumieniem bieżącej letniej wody,
ustawić włosiem pionowo ku górze, w celu
łatwiejszego wyschnięcia. Zęby szczotkuje
się za każdym razem przeciętnie 2–3 minuty.

Wielkość szczotki powinna być dostosowana do

rozmiarów jamy ustnej, dlatego szczotki dla dzieci
muszą być odpowiednio mniejsze. Szczotki
wykonuje się z syntetycznego tworzywa. Pęczki
włosia powinny być luźno stojące, najlepiej 2–3
rzędy włosia w 6–8 szeregach. Włosie musi być
delikatne, w miarę elastyczne, niezbyt grube, z
zaokrąglonymi końcami. Przy szerokich
przestrzeniach międzyzębowych można posłużyć
się specjalnymi małymi szczoteczkami
międzyzębowymi, pęczkowymi czy spiralnymi.
Szczoteczki elektryczne dzięki drganiom wykonują
również masaż dziąseł. Są one szczególnie
polecane dla osób z niesprawnością manualną.
Obecnie producenci reklamują „coraz doskonalsze”
szczoteczki. Produkowane są również szczoteczki o
specjalnym przeznaczeniu, np. dla osób z
implantami.

SPOSOBY
SZCZOTKOWANIA



Dzieciom szczególnie zaleca się
metodę szczotkowania ruchami
pionowo-kolistymi.



U dorosłych najbardziej racjonalnym
sposobem szczotkowania jest tzw.
metoda wymiatająca.

Dodatkowymi przyborami

higienicznymi są nici dentystyczne i
wykałaczki.

Nici te są różnej grubości i różnego

rodzaju, najczęściej jedwabne woskowane
lub niewoskowane, z zawartością fluoru,
nasączone środkami zapachowymi.
Ruchami piłującymi przeprowadza się
nitkę w miejscu stykania się zębów w
przestrzeni międzyzębowej, aż do brzegu
dziąsłowego. Nici dentystyczne mogą
stosować już dzieci od 10. roku życia.
Usuwa się nimi gromadzące się w
przestrzeniach międzyzębowych miękkie
złogi nazębne.

Przestrzenie międzyzębowe mogą być

również oczyszczane wykałaczkami,
zwanymi patyczkami międzyzębowymi.
Najlepsze są o trójkątnym przekroju,
drewniane lub z tworzywa sztucznego.

Pasty do zębów mają za zadanie

ułatwienie oczyszczania mechanicznego
zębów.

Oczyszczanie zębów można wspomóc

różnego rodzaju płukankami. Dostępne
są płukanki o działaniu jedynie
profilaktycznym, inne również
leczniczym. Działając na drodze
mechanicznej wypłukują one resztki
pokarmowe, miękkie naloty, również
liczne drobnoustroje. Najczęściej do
płukanek dodawane są preparaty
roślinne lub środki antyseptyczne.

Obecnie często reklamowane są gumy

do żucia, wspomagające utrzymanie
prawidłowej higieny jamy ustnej i tym
samym zapobiegające próchnicy. Żucie
gumy stymuluje wydzielanie śliny, tym
samym jej przepływ jest zwiększony, co
powoduje zwiększone oczyszczanie
zębów z resztek pokarmowych. Żucie
gumy po jedzeniu powinna trwać ok. 15–
30 minut. Długotrwałe żucie może
bowiem doprowadzić do niekorzystnych
zmian w stawie skroniowo-żuchwowym.

PROFILAKTYKA W
GABINECIE

LAKIEROWANIE

Fluor jest kluczowym pierwiastkiem

zwiększającym odporność tkanek
twardych zęba na próchnicę. Fluor
zmniejsza zapadalności na próchnice od
30 do 70%.

Działanie
przeciwpróchnicowe
fluoru:



zapewnia optymalną mineralizację zębów
w okresie ich rozwoju



bierze udział w powstaniu warstwy
ochronnej szkliwa



remineralizacja szkliwa - dzięki jonom
fluoru zawartym w ślinie drobne
uszkodzenia szkliwa mogą w ten sposób
ulec reminalizacji



hamuje aktywność i wzrost płytki nazębnej
odpowiedzialnej za powstanie próchnicy

Lakierowanie

To kontaktowa profilaktyka fluorkowa.
Sposoby lakierowania:



wcieranie



pędzlowanie



okłady



szczotkowanie



jonoforeza



płukanie

LAKOWANIE

Jest to wypełnianie bruzd i zagłębień

na powierzchniach żujących zębów
trzonowych i przedtrzonowych płynnymi
żywicami kompozytowymi.

Lakowanie bruzd:



6-7 rok życia - 1 trzonowce stałe



11-13 rok życia - 2 trzonowce
stałe

Skuteczność redukcji próchnicy po

prawidłowo przeprowadzonym lakowaniu
bruzd - sięga 90% po dwóch latach od
zabiegu, natomiast po 5-7 latach do
50%. Należy sprawdzać szczelność i
starcie laku na wizytach kontrolnych co
4-6 miesięcy.

Zabieg lakowania polega na

oczyszczeniu bruzd za pomocą
szczoteczki i pasty, wytrawieniu bruzd,
wypłukaniu, osuszeniu, nałożeniu laku i
naświetlaniu lampą polimeryzacyjną.

ZALECENIA DIETETYCZNE MAJĄCE
NA CELU ZAPOBIEGANIE
PRÓCHNICY



Zmniejszenie częstości i ilości
produktów zawierających cukier oraz
ograniczenie ich spożycia tylko do
posiłków głównych.



Unikanie pokarmów i napojów
zawierających cukier co najmniej na
godzinę przed snem, unikanie pojenia
dzieci płynami słodzonymi, szczególnie
w nocy (nocą pijemy tylko wodę!).



Przestrzeganie przed pojadaniem i
popijaniem przez dziecko soków lub
innych słodkich napojów z butelki.



Zachęcanie do spożywania produktów,
które nie mają ewidentnych właściwości
próchnicotwórczych: ciemne pieczywo,
sery, ryż, makaron, woda, mleko, herbata,
świeże warzywa.



Mleko matki jest najlepszym pokarmem
dla noworodka i zawiera wszystkie
niezbędne związki mineralne i substancje
odżywcze potrzebne dziecku w pierwszych
sześciu miesiącach życia. Zaleca się, żeby
mleko matki i/lub specjalne mleko dla
niemowląt było częścią diety dziecka
przez cały pierwszy rok albo i dłużej.



Karmienie dzieci powyżej 6. miesiąca
życia przy użyciu kubka i łyżeczki.



Jedzenie twardych pokarmów, gdyż
gryzienie powoduje wzrost wydzielania
śliny oraz przyczynia się do
prawidłowego rozwoju kości i mięśni
twarzy. Ma to ważne znaczenie w
profilaktyce wad zgryzu.



Wprowadzenie jednego ,,słodkiego”
dnia w tygodniu lub jednej “słodkiej”
godziny dziennie.

Prawidłowa dieta to ważny element

profilaktyki, na który składają się:



odpowiedni poziom składników
mineralnych, odżywczych i witamin



racjonalne dawkowanie cukrów i
odpowiednia konsystencja pożywienia



Największy wpływ na rozwój próchnicy
ma nie tyle ilość, ile częstość i postać,
w jakiej są spożywane pokarmy
zawierające cukier.



Od konsystencji pokarmu zależy jak
długo utrzymuje się on na zębach.
Najbardziej lepkie (kleiste słodycze,
chipsy, ciastka, chrupki) zalegają
najdłużej.

STEROWANIE DIETĄ DZIECI
I MŁODZIEŻY

Sterowanie dietą należy do obowiązku

lekarza pedodonty i wykwalifikowanej
higienistki.



Pierwszym etapem jest zapoznanie się

z nawykami żywieniowymi dziecka. W
tym celu poleca się wprowadzenie
kalendarza żywieniowego, dla
określonego czasu.



Zwykle uwzględnia się 5 dni

powszednich i 1 dzień świąteczny, kiedy
odżywianie dziecka ulega zmianie.



W kalendarzu żywienia notuje się

wszystko, co dziecko spożywa danego
dnia w posiłkach głównych, dodatkowych
i między posiłkami. Uwzględnia się
rodzaje pokarmów, ich ilość, sposób
przyrządzania, rodzaje dodatków.



Następnym etapem jest wprowadzenie

kalendarza spożywania cukrów. Powinny
być uwzględnione wszystkie pokarmy
zawierające cukier – płynne i stałe, a także
suszone owoce.



Ocena obu kalendarzy żywienia dostarcza

lekarzowi informacji o nawykach
żywieniowych dziecka i będzie pomocna w
dostarczeniu pacjentowi adekwatnych
wskazówek do skorygowania diety dziecka
tak, aby nie wywierała ujemnego wpływu na
uzębienie, błonę śluzową jamy ustnej i rozwój
narządu żucia.

Główne zasady, którymi
należy się kierować:



Pokarm dziecka powinien być
pełnowartościowy pod względem
ilościowym i jakościowym. Należy
uwzględnić zwiększone
zapotrzebowanie organizmu dziecka na
pełnowartościowe białko, sole
mineralne i witaminy.



Łatwo fermentujące węglowodany
powinny być maksymalnie
ograniczone.



Potrawy zawierające cukier powinny
być spożywane w czasie głównych
posiłków, zakończonych spożyciem
pokarmu obojętnego dla tkanek zęba,
np. sera lub niesłodzonego płynu.



Konsystencja pokarmów powinna być
twarda. Należy unikać pokarmów
papkowatych i kleistych.



Należy zachować przerwy między
głównymi posiłkami. Jeśli podaje się
przekąski, nie mogą to być słodycze.

ROLA SUBSTYTUTÓW
CUKRU

POKARMY KARIOGENNE
I KARIOSTATYCZNE



Aby zminimalizować ryzyko
wystąpienia próchnicy, cukry mogą być
zastępowane preparatami, które
nadają słodki smak pokarmom, przy
czym nie są silnie kariogenne.



Wybieranie produktów zawierających
sorbitol i ksylitol minimalizuje ilość
kwasu wytwarzanego przez bakterie
płytki nazębnej.

Sorbitol



Jest to alkohol wielowodorotlenowy,
pochodna glukozy.



Jest tylko trochę mniej słodki niż
sacharoza, ale fermentuje o wiele
wolniej. Ślina ma czas na zbuforowanie
pH płytki nazębnej. pH nie spada poniżej
5,7 , które nie jest szkodliwe dla szkliwa.



Dopuszczalne spożycie dzienne u dzieci
wynosi 30-40g.

Ksylitol



Alkohol wielowodorotlenowy, pochodna
ksylozy.



Jego fermenctacja nieznacznie obniża
pH płytki nazębnej, wykazuje działanie
próchnicostatyczne.



Dopuszczalne spożycie dzienne u dzieci
wynosi 30g.

Pokarmy kriogenne:



Rodzynki i inne suszone owoce



Ciasto z owocami



Sucharki



Batoniki



Ciasteczka



Chipsy ziemniaczne



Pączki



Dżem



Marmolada

Pokarmy kariostatyczne:



Mleko i jego przetwory



Mleczne wyroby czekoladowe



Świeże owoce i warzywa



Mięso



Ryby



Jaja



Herbata (zwłaszcza zielona)



Kakao



Margaryna



Masło