Zasady prawidłowego

żywienia osób w wieku

starszym w aspekcie

profilaktyki

nadwagi i otyłości.

Zmiany w sposobie odżywiania u

osoby starszej spowodowane są:

• Spowolnieniem procesów przemiany

materii,

• Zmniejszeniem zapotrzebowania

energetycznego,

• Zmniejszeniem się aktywności

psychoruchowej

• Wystąpieniem polipatologii
• Zmniejszeniem odczuwania smaku

przez kubki smakowe,

Czynniki wpływające na sposób

odżywiania c.d.:

• choroby przewodu pokarmowego,
• zaburzenia neurologiczne,
• nowotwory,
• niewydolność krążenia,
• Zmiany socjalne(samotność),
• Nadmiar leków,

Czynniki wpływające na sposób

odżywiania c.d.:

• Źle dopasowane protezy

stomatologiczne lub ich brak,

• Niewystarczająca wiedza na temat

żywienia,

• Dysfagia ,
• Brak uzębienia lub źle dopasowana

proteza stomatologiczna,

• Niedostatki finansowe,

Czynniki wpływające na sposób

odżywiania:

• Nawyki żywieniowe,
• Środowisko,
• Obniżenie funkcji

poznawczych(otępienie)

• Nieumiejętność przyrządzania

posiłków,

• Ograniczenie fizyczne(zaburzenia

trawienia, możliwości poruszania się),

Wpływ różnych zmian

w starszym wieku na

żywienie

Różne zapotrzebowania

energetyczne:

• Zapotrzebowanie podstawowe – energia, jaka jest

potrzebna do funkcjonowania organizmu w
spoczynku (np. do oddychania ) zależna jest od
wieku, płci, masy ciała, wzrostu i temperatury
ciała.

• Zapotrzebowanie do pracy- energia potrzebna do

pracy mieśni, do poruszania się ciała, zależna od
ruchu i pracy mięśni.

• Zapotrzebowanie energetyczne- zapotrzebowanie

podstawowe + energia potrzebna do pracy
mierzona w kcal lub kJ(1 kcal=4,2kJ)

Zapotrzebowanie energetyczne w

starszym wieku:

Ilość energii pobieranej z pożywienia

musi być dostosowana indywidualnie
do potrzeb organizmu, odpowiednio
dla wieku, płci, wykonywanego
wysiłku fizycznego.

 

– Dla starszych kobiet ok. -1700kcal/d.

– Dla starszych mężczyzn- ok. 2000kcal/d.

Podstawowe składniki

pożywienia

• Substancje odżywcze stanowiące źródło energii:

– Białka
– Węglowodany
– Tłuszcze

• Substancje odżywcze nie stanowiące źródło energii:

– Witaminy
– Składniki mineralne
– Mikroelementy
– Woda

Białko

• Białko – proteiny stanowiące dla organizmu źródło

budulca i energii.

• Pokarmy bogate w białko pomagają w szybszym gojeniu

się ran.

• Dzienne zapotrzebowanie powinno wynosi 1.2-1.5g/kg

m.c.

• Źródłem białka pochodzenia zwierzęcego jest:

– chude mięso,
– ryby,
– niskotłuszczowe produkty mleczne,
– jaja,

• Źródłem białka roślinnego są:

– ziemniaki,
– rośliny strączkowe,
– produkty sojowe

Węglowodany

• Węglowodany odgrywają istotną rolę w zapotrzebowaniu

energetycznym gdyż są łatwo dostępne nośnikiem.

• Węglowodany powinny stanowić 55 – 75 % energii,

• Dominować powinny węglowodany złożone:

– produkty pełnoziarniste
– warzywa.

• Cukry proste, czyli

– słodycze,
– dżemy,
– miód
mają dostarczać nie więcej niż 15 – 25 % energii,

Tłuszcze

• tłuszcze – lipidy dostarczają energię w

skoncentrowanej formie i w postaci
niezbędnych do życia kwasów tłuszczowych.

• Wiążą się z nimi niektóre witaminy.
• Dzienne zapotrzebowanie powinno wynosić

do 60g/dobę

• Źródłem tłuszczu powinny być:

– ryby morskie,
– chude mięso i wędliny,
– tłuszcze roślinne,
– orzechy, itp.,

Witaminy

• witaminy - nie dostarczają energii lecz są ważnym składnikiem

diety, o który należy szczególnie zadbać w starszym wieku.

• Witaminy możemy podzielić na:

– Rozpuszczalne w tłuszczach (witamina A, D, E, K)

– Rozpuszczalne w wodzie ( witaminy

• Źródłem witamin są ryby, tran, mleko i przetwory mleczne, jaja,

wątroba, warzywa, oleje roślinne, substancje zbożowe, drożdże,
mięso, wędliny, nasiona roślin strączkowych, soja, otręby pszenne,
jaja, wątroba, mleko i jego przetwory,

• Starsze osoby unikają często spożywania świerzych owoców i

warzyw z powodu trudności w połykaniu, gryzieniu czy żuciu.
Należy wtedy podawać je w odpowiedniej formie np. pokrojone na
małe kawałki, starte na tarce czy zmiksowane

Składniki mineralne

• Nie dostarczają energii, są

wykorzystywane w wielu procesach
przemiany materii

• Przykłady:

– wapń – zapotrzebowanie wzrasta w starszym

wieku ze względu na zagrożenie osteoporozą,

– żelazo – zmniejsza się zapotrzebowanie u

kobiet po ustaniu menstruacji,

– sód – zaleca się ograniczenie spożycia ze

względu na ryzyko rozwoju nadciśnienia,

Mikroelementy

• W organiźmie występują w śladowych ilościach,

jak np. miedź, cynk, mangan, jod, kobalt.

• Cynk odgrywa istotną role w gojeniu się ran i w

obronnych reakcjach immunologicznych.
Występuje w:

– Wieprzowinie,
– Wołowinie,
– Drobiu,
– Jajach,
– Mleku,
– W produktach pełnoziarnistych

Woda

• woda - zapotrzebowanie organizmu na

płyny wynosi od2-2.5l/dobe. Ilość ta
obejmuje zarówno wodę dostarczaną
organizmowi w postaci napojów, jak i tę
zawartą w pożywieniu spożytym w ciągu
dnia. Zapotrzebowanie na wodę zależy
od temperatury otoczenia, wilgotności
powietrza, poziomu aktywności, masy
ciała, przyjmowanych leków, ilości
spożywanego pożywienia, itd.

Piramida żywienia – zestawienie

zdrowego odżywiania się

Stan odżywienia:

• Na podstawie oceny stanu

odżywienia można ocenić
stan ogólny podopiecznego.
U starszych osób występuje
duże ryzyko niedożywienia .

• BMI = waga[kg]/ wzrost

[metr] do kwadratu,

• Przykład wzrost-

1,70m;waga-60 kg,

60kg/[1,70]² BMI=20,76

Wskaźnik masy ciała - BMI

Klasyfikacja

BMI (kg / m 

2

 )

Główne punktów odcięcia

Dodatkowe punktów odcięcia

Niedowaga

<18,50

<18,50

     Ciężkie cienkość

<16,00

<16,00

     Umiarkowane szczupłość

16,00 - 16,99

16,00 - 16,99

     Łagodna cienkość

17,00 - 18,49

17,00 - 18,49

Normalny zakres

18,50 - 24,99

18,50 - 22,99
23,00 - 24,99

Nadwaga

≥ 25,00

≥ 25,00

     Pre-otyłość

25,00 - 29,99

25,00 - 27,49
27,50 - 29,99

     Otyły

≥ 30,00

≥ 30,00

          Otyłych klasy I

30,00 - 34,99

30,00 - 32,49
32,50 - 34,99

          Otyłość klasa II

35,00 - 39,99

35,00 - 37,49
37,50 - 39,99

          Otyłość III klasa

≥ 40,00

≥ 40,00

Tabela 1: Międzynarodowa Klasyfikacja niedowagi, nadwagi i otyłości dorosłyc wg BMI

Nadwaga (otyłość)

• Nadwaga(otyłość) - to masa ciała przewyższająca masę

należną powyżej 10%( wartość BIM)

• U dużej części ludzi starszych podstawowym błędem

żywieniowym jest nadmierne w stosunku do
zapotrzebowania spożycie tłuszczów, głównie
pochodzenia zwierzęcego oraz węglowodanów prostych
kosztem błonnika pokarmowego. Taka dieta
charakteryzuje się małą gęstością odżywczą, co stwarza
ryzyko niedoborów witamin i składników mineralnych.

• Siedzący tryb życia sprzyja wystąpieniu u ludzi

starszych otyłości ze względu na zaburzony bilans
energetyczny

Ryzyko związane z otyłością

• Zwiększone ryzyko wystąpienia chorób

serca i układu krążenia,

• Obciążenie stawów,
• Ograniczenie sprawności ruchowej,
• Zaburzenia przemiany materii,
• Kamica pęcherzyka żółciowego,
• Nadciśnienie tętnicze,
• U osób leżących problemy pielęgnacyjne

Postępowanie z osobą otyła:

• Ogólnie przyjmuje się że osoby starsze z otyłością

powinny:

– częściej, ale regularnie spożywać mniejsze posiłki( najlepiej 5

posiłków dziennie),

– dostosować proporcje składników odżywczych do kaloryczności

posiłków,

– spożywać różnorodne produkty w ciągu dnia,
– unikać produktów ciężkostrawnych, alkoholu oraz ograniczyć

spożycie tłuszczu, cholesterolu, cukru oraz soli,

– zwiększyć spożycie niezbędnych nienasyconych kwasów

tłuszczowych, błonnika pokarmowego oraz skrobi, owoców i warzyw,

– zwiększyć ilość przyjmowanych płynów,
– kontrolować swoją masę ciała
– zwiększyć swoją aktywność fizyczną.

Niedożywienie u osób

starszych:

• Niedożywienie białkowo-energetyczne to metaboliczna odpowiedź

organizmu na patologiczny stres skojarzony ze znaczącym
wzrostem zapotrzebowania na białko i energię dla utrzymania
homeostazy,

• Przyczyny niedozywienia

 Samotność i izolacja społeczna,
 Problemy ekonomiczne,
 Nieumiejętność robienia zakupów i przygotowywania posiłków

[wdowcy!],

 Alkoholizm,



Stany depresyjne,



Choroby nowotworowe,



Schorzenia p.pokarmowego,



Nadczynność tarczycy,



Przyczyny jatrogenne,



Zab.połykania, pogorszenie sprawności ruchowej-ch.O.U.N.,



Zaburzenia pamięci-zapominanie o konieczności jedzenia,



wielolekowość-brak apetyt, nudności, biegunka, pogorszenie wchłaniania,

Powikłania w niedożywieniu

• Obniżenie stężenia białek,

• Spadek masy ciała,

• Osłabienie siły mięśniowej,

• Osłabienie sprawności ruchowej

• Osłabienie sprawności psychicznej-

demencja,

• Zab.gospodarki wodno-

elektrolitowej,

Powikłania w niedożywieniu

• Niedokrwistość niedoborowa,

• Spadek odporności,

• Zmiany narządowe,
• Zwiększona ilość zakażeń,
• Trudności w gojeniu się ran,
• Wzrost chorobowości i umieralności,

Postępowanie pielęgniarskie

w niedożywieniu

• Określenie zapotrzebowania na poszczególne

składniki odżywcze,

• Rozpoczęcie terapii żywieniowej,
• Kontrola skuteczności terapii żywieniowej,
• Kontrola wypróżnień,
• Ocena dolegliwości ze strony P.pokarmowego,
• Określenie zapotrzebowania na płyny,
• Dbałość o zdrowie i higienę jamy ustnej,
• Pomoc choremu w czynnościach dnia codziennego,
• Toaleta p/odleżynowa,
• Dbałość o bezpieczeństwo,

Zaburzenia w przyjmowaniu

pożywienia

• Zaburzenia żucia
• Niedostateczne przyjmowanie płynów i

zmniejszenie odczuwania pragnienia

• Zaburzenia apetytu
• Odmowa jedzenia ( spowodowana np. chorobą

otepienną)

• Zaburzenia trawienia
• Zaburzenia sprawności ruchowej
• Zmiejszenie odczuwania smaku
• Zaburzenia połykania

Czynności pielegnacyjno- terapełtyczne

u pacjenta z zaburzeniami

w przyjmowaniu pożywienia

• Ocena odruchu połykania,
• Ćwiczenia połykania,
• Stymulacja różnych grup

mięśniowych policzków i jamy ustnej

• Ćwiczenia wzmacniające mięśnie

twarzy

• Stymulacja jamy ustnej
• Zastosowanie zgłębnika żoł

Odżywiania przez zgłębnik

żołądkowy:

• Odpowiednia temperatura

podawanego pokarmu ok.30˚C,

• Karmienie pacjenta w pozycji

siedzącej lub półsiedzącej,

• W przypadku zaburzeń świadomości

ułożenie boczne,

• Sprawdzenie położenie zgłębnika po

jego założeniu oraz przed każdym

karmieniem,

Odżywiania przez zgłębnik

żołądkowy c.d.:

• Przepłukanie zgłębnika po każdym

karmieniu,

• Po karmieniu pozostawienie pacjenta z

uniesioną górną częścią tułowia i

zamkniętym zgłębnikiem przez ok.30 min.,

• Przestrzeganie przerw nocnych w karmieniu,

• Podawanie pokarmu o stałych porach,

częściej i ok..100-150ml.,

• Przy usuwaniu zgłębnika zacisnąć-

zapobiegać aspiracji treści żołądkowej do

dróg oddechowych,

• Toaleta j.ustnej oraz nosowej-częsta!

Dziękujemy za uwagę….