psychologia

Procesy poznawcze

STRUKTURA PSYCHICZNA CZŁOWIEKA

Procesy psychiczne człowieka to procesy świadomej i ukierunkowanej
regulacji jego stosunków z otaczającym światem.

TRZY FORMY PROCESÓW (CZYNNOŚCI) PSYCHICZNYCH.

1. PROCESY POZNAWCZE ( INSTUMENTALNE)

–

warunkują : odbiór ,

przechowywanie ,
przetwarzanie i wytwarzanie nowych informacji . Dzielą się na :



bezpośrednie

- fizyczny kontakt z bodźcem są to procesy percepcyjne :

wrażenia i spostrzeżenia.



pośrednie

- kontakt fizyczny zastąpiony :znakiem ,słowem ,symbolem

,pojęciem , obrazem. To procesy umysłowe:

wyobrażenia, pamięć,

myślenie i mowa , uwaga (jako cecha czynności psychicznych).

2 . PROCESY POBUDZENIOWE ( KI ERUNKOWE):

emocje, uczucia, motywacja.

Aktywizują ,nadają kierunek ,umożliwiają wartościowanie : bodźców
,informacji ,sytuacji ,
własnych doznań i zachowań.

3 . PROCESY WYKONAWCZE

–

zewnętrzne , obserwowalne zachowania (ruchy ,

czynności, działania

)

Podstawowe ogniwo w procesie regulacji stosunków podmiotu z jego
środowiskiem , to procesy : samoregulacji , przystosowania i twórczego
przekształcania środowiska zewnętrznego i samego siebie.

psychologia

Procesy poznawcze

WRAŻENIA

Jest to doświadczanie lub recepcja prostych właściwości bodźców

(jasność , kolor , głośność itd..)



Każdy organizm żywy ma wrodzoną zdolność do odbioru bodźców



Podstawą neurofizjologiczną wrażeń jest

analizator zmysłowy

,którego

elementami są :

receptor, droga nerwowa dośrodkowa- sensoryczna , ośrodek

sensoryczny w mózgu.



Receptory są wyspecjalizowanymi komórkami nerwowymi reagującymi na

odbiór ściśle określonych cech fizycznych bodźca (energii).



Nazywa się to –

modalnością zmysłową

np. oko reaguje na długość fali

elektromagnetycznej ,ucho – drgania fal powietrza .



W receptorze zachodzi proces

transdukcji

– przetworzenia energii bodźca

na aktywność neuronalną.

Psychofizyka

– nauka zajmująca się badaniem zależności (związek

ilościowy) między fizyczną charakterystyką bodźca a recepcją

sensoryczną (pomiar wrażeń).

psychologia

Procesy poznawcze

EKSTERORECEPTORY

INTERORECEPTORY

TELERECEPTORY

KONTAKTORECE PTORY

WRAŻENIA

WRAŻENIA

WZROKOWE
SŁUCHOWE
WĘCHOWE.
BÓLOWE

DOTYKOWE
SMAKOWE
CIEPŁA I ZIMNA
BÓLOWE

ORGANICZNE
RÓWNOWAGI
MIĘŚNIOWO-RUCHOWE
POŁOŻENIA W PRZESTRZENI
BÓLOWE

ANATOMICZNO-FIZJOLOGICZNY

PODZIAŁ WRAŻEŃ

psychologia

Procesy poznawcze

Wrażliwość jest to zdolność do odczuwania wrażeń przy
najmniejszych wielkościach bodźca.

Wrażenia wywołują tylko bodźce o określonej

wielkości (

natężenie ,

częstotliwość).
Oko –reaguje na światło o długości fal od 390 do 760 milimikr.
Ucho – od 16 Hz do 20.000 Hz .Dźwięki mowy – od 155 do 2.200 Hz .

Poziom wrażliwości określa się tzw. progiem dolnym (absolutnym)

.

Próg dolny to najmniejsza ilość energii zdolna do wywołania reakcji
receptora
( w 50 próbach na 100). Im mniejszy jest dolny próg wrażenia tym wyższa
wrażliwość.

Wrażliwość jest cechą indywidualną ,nie jest stała ale podlega

wahaniom

.

Aktualny poziom wrażliwości na dany bodziec zależy nie tylko od jego siły
ale także od otoczenia w jakim występuje( szumy ),od nastawienia jednostki
, doświadczenia i jej stanu psychofizycznego w danym momencie np..
wrażliwość na ból.

Wrażliwość na bodźce danej modalności jest podstawą

kształtowania się zdolności.

CZUŁOŚĆ

- określana jest przez tzw

. próg różnicy - zdolność do odczuwania

najmniejszej różnicy w przyroście wielkości bodźca danego rodzaju.

Zdolność ta jest potrzebna w wielu zawodach takich jak : kucharze
,degustatorzy potraw , kiperzy win, twórcy nowych smaków, zapachów,
artyści plastycy i muzycy a także lekarze (diagnoza zmian chorobowych) ,
nawigatorzy itd..

WRAŻLIWOŚĆ

psychologia

Procesy poznawcze

Adaptacja do bodźców stałych

. Jest to zmniejszanie się wrażliwości

(stępienie ) na bodźce jednostajne, tej samej modalności i wielkości np.
temperaturę ,zapach ,światło, hałas. „Przyzwyczajenie” do życia w hałasie ,
zanieczyszczeniu środowiska , reklamy , uwag i pouczeń.

Jest niska

adaptacja do bodźców bólowych.

Adaptacja do bodźców zmiennych

- wymaga czasu na przystosowanie

receptora
do zmienionych warunków np.. przejście z ciemnego pokoju do jasnego, z
hałasu do ciszy.

KONTRAST WRAŻEŃ

Kontrast następczy

- gdy występują po sobie wrażenia wywołane

bodźcami różnymi jakościowo np. po spożyciu słonej potrawy zwykła woda
wydaje się słodka.

Kontrast współczesny

- bodźce występujące równocześnie oddziałują na

siebie wzajemnie np. szary przedmiot na białym tle wydaje się ciemniejszy
niż taki sam przedmiot umieszczony na tle ciemnym. Przedmioty
kontrastujące po względem barwy z tłem są szybciej spostrzegane (ubiór,
plakat reklamowy, nakrycie stołu itp.).

ADAPTACJA DO BODŹCA

.

psychologia

Procesy poznawcze

SPOSTRZEŻENIA

Spostrzeżenie to odzwierciedlenie całokształtu cech danego

przedmiotu lub zjawiska.

Procesy spostrzegania przebiegają na dwóch poziomach:

Sensomotorycznym ( figuralnym

) - w polu spostrzegania dzięki

skierowanej uwadze wyodrębnia się figury tzn. całości
przestrzenno-czasowe czyli układy linii, kształtów ,barw, dźwięków
itp.

Semantyczno-operacyjnym

– spostrzeganym figurom nadaje się

znaczenie ,
( przypisuje nazwy) czyli rozpoznaje się je jako konkretne
przedmioty ,
zjawiska , osoby.

Proces spostrzegania to nadawanie sensu , znaczenia , informacjom
uzyskiwanym w poznaniu zmysłowym.

W procesie spostrzegania zachodzi integrowanie danych
sensorycznych (wrażeń) z zasobami pamięci (wcześniejszym
doświadczeniem).

psychologia

Procesy poznawcze

Ze względu na modalność sensoryczną

spostrzeżenia :wzrokowe,

słuchowe, dotykowe, smakowe itd.
Nasze spostrzeganie jest

polisensoryczne

tzn . obraz

spostrzeżeniowy powstaje przy udziale kilku zmysłów.

Ze względu na przedmiot wyróżniamy spostrzeganie :

- obiektów materialnych,
- przestrzeni i stosunków przestrzennych między rzeczami ,
- czasu tj. stosunków czasowych między przedmiotami i
zjawiskami,
- ruchu istot lub przedmiotów oraz ruchów własnego ciała.

ORGANIZACJA PROCESÓW SPOSTRZEGANIA.

Charakterystyczną cechą spostrzegania jest wprowadzenie
porządku ,symetrii , sensu w ogromnej ilości bodźców,
docierających w każdym momencie.

Podstawową zasadą organizacji pola percepcyjnego jest podział
na figurę i tło.

Figura stanowi spójną całość, tło jest bezkształtne.

Spostrzeganie figury lub tła zależy od

nastawienia

obserwatora,

jego

uwagi.

Nasze spostrzeganie jest selektywne. Z pola percepcyjnego
wydzielamy jeden lub kilka, obiektów , które stają się figurą .
Pozostałe elementy tłem. Spostrzeganie pod wpływem uwagi,
ulega ciągłemu przemieszczaniu z figury na tło. Przykładem są
tzw.

figury odwracalne.

PODZIAŁ SPOSTRZEŻEŃ

psychologia

Procesy poznawcze

psychologia

Procesy poznawcze

FIGURA I TŁO

psychologia

Procesy poznawcze

ZJAWISKO GRUPOWANIA PERCEPCYJNEGO JAKO REALIZACJA ZASADY WYODRĘBNIANIA

FIGURY Z TŁA

1

.

Prawo bliskości

- przedmioty umieszczone w przestrzeni blisko siebie

łączone są w

figurę (Rys .A i B)

2.

Prawo podobieństwa

-

elementy pod jakimś względem podobne łączy się

w całość

( Rys .C )

psychologia

Procesy poznawcze

3.Prawo domykania

–

system percepcyjny dodaje brakujące

elementy i zamyka kształt niekompletnej figury.

psychologia

Procesy poznawcze

STAŁOŚĆ SPOSTRZEŻEŃ I ZŁUDZENIA

PERCEPCYJNE

•

STAŁOŚĆ

Wpływ doświadczenia – raz utworzony

schemat poznawczy danego przedmiotu

funkcjonuje jako wzorzec.

- mimo zmiany warunków cechy

znanych obiektów spostrzegamy

jako stałe.



- stałość wielkości

- ludzi

widzianych z wysokości 30 piętra

spostrzegamy nadal jako osoby o

typowym wzroście,



-

stałość barwy

- ciemny zarys lasu

na horyzoncie spostrzegamy jako

zielony (wiemy, że jest zielony),



-

stałość kształtu

- talerz leżący na

stole czy ustawiony pionowo jest

spostrzegany nadal jako okrągły.

•

ZŁUDZENIA PERCEPCYJNE



Jest to spostrzeganie zależności

między elementami bodźca w

sposób niezgodny z fizyczną

rzeczywistością.

psychologia

Procesy poznawcze

psychologia

Procesy poznawcze

Przykłady złudzeń optycznych

•

Mullera - Lyera

•

Złudzenie Ponza

psychologia

Procesy poznawcze

Są to obrazy umysłowe przedmiotów lub sytuacji ( spostrzeżenia
wewnętrzne).

Rodzaje wyobrażeń:

1.

Odtwórcze

– rekonstrukcja obrazów wcześniej poznanych ,

obrazy

pamięciowe

przeszłych doświadczeń ,

wspomnienia

. Są mniej

dokładne niż spostrzeżenia , fragmentaryczne (mają luki ) ,z
biegiem czasu ulegają przekształceniom ,są nietrwałe i zmienne ,
schematyczne.

Obrazy ejdetyczne

– wyraziste , prawie fotograficzne wyobrażenia z

poczuciem fizycznej obecności przedmiotu (tzw . cuda ).Spotykane u
dzieci w wieku 7-12 lat (8%), u dorosłych 0,1 %.

2.

Twórcze

– obrazy

nowe dotyczące przyszłych lub twórcze

przekształcenie przeszłych zdarzeń (np. wyobrażenia typu „co by
było gdybym wtedy..”

Wyobrażenia są zawsze ograniczone naszym przeszłym
doświadczeniem . Większość wyobrażeń konstruowana jest w
oparciu o spostrzeżenia wzrokowe.

Wyobraźnia to zdolność konstruowania wyobrażeń.

Wyobraźnia bogata

- to łatwość i szybkość tworzenia wyobrażeń

twórczych (plany życiowe ,rozwiązania techniczne, twórczość
artystyczna itp..)

Wyobraźnia uboga

– to niezdolność do wyobrażenia sobie czegoś,

co odbiega od dotychczasowego życia i aktualnego położenia

WYOBRAŻENIA

psychologia

Procesy poznawcze

RODZAJE WYOBRAŹNI ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ SAMOKONTROLI.

Wyobraźnia mimowolna -

niezależna od woli podmiotu.

Wyobrażenia na jawie

- swobodny bieg wyobrażeń ,pojawiają się

spontanicznie , nieoczekiwanie , nieraz przeszkadzają.

Marzenia senne

– obrazy w czasie snu ,przypadkowe , dziwaczne,

fantastyczne , nieprawdopodobne.

Wyobraźnia dowolna

– zależna od nas – zamierzone ,celowe

,tworzenie wyobrażeń o różnym poziomie oryginalności.

Wyobraźnia kierowana twórcza

– np. napisanie dalszego ciągu

jakiegoś opowiadania, wyobrażenie sobie rozmowy z szefem ,

Wyobraźnia samodzielna twórcza

- np. projekty oryginalnych

wynalazków , rozwiązań technicznych ,architektonicznych itp..

Marzenia

– to wyobrażenia związane z pragnieniami i dążeniami

.Często mają znaczenie motywujące i terapeutyczne.

Mrzonki

– marzenia nie mające uzasadnienia w rzeczywistych

możliwościach i obiektywnej sytuacji człowieka. Mają następstwa

destrukcyjne.

psychologia

Procesy poznawcze

UWAGA

Jest to skierowanie świadomości na określony przedmiot lub
przeżycie .
Dzięki uwadze dokonuje się redukcja nadmiaru dopływających
informacji

.

Rodzaje uwagi:

1.

Mimowolna (reaktywna , odruchowa

)

,zostaje wywołana przez

bodźce ,bez wysiłku ze strony podmiotu. Typowym przykładem jest
wrodzony odruch orientacyjny „Co to jest?”.

Cechy bodźca przyciągające uwagę mimowolną :

siła

– np. silne światło .dźwięk ,nagły ruch. Osłabiają uwagę bodźce

statyczne o stałym natężeniu np. stały , jednostajny ale nawet głośny
hałas (adaptacja).

wielkość

– przedmioty duże gabarytowo ( także ludzie) ,

ruch

– poruszanie się różnych elementów otoczenia,

barwa

–przedmioty o barwie ostrej ,nasyconej wyodrębniają się z tła na

zasadzie kontrastu.

2 . Uwaga dowolna

–zamierzona koncentracja na czymś. Koncentracja

uwagi jest ważną zdolnością ,umożliwia efektywniejsze uczenie się
,komunikację z innymi, rozwiązywanie sytuacji problemowych.

psychologia

Procesy poznawcze

FUNKCJE UWAGI

1. Selektywność

– to filtrowanie bodźców. ”Przepuszczane” są

informacje ważniejsze (własne imię wypowiedziane wśród ogólnego
hałasu) lub te, które przyciągają uwagę mimowolną tym samym inne
stają się szumami. Dzięki zdolności do przełączania uwagi możliwe jest
wykonywanie wielu czynności jednocześnie.

2 . Czujność

- to zdolność do długotrwałego oczekiwania na

pojawienie się ściśle określonego bodźca – sygnału a ignorowanie
pozostałych .Szum usypia czujność gdy sygnał pojawia się rzadko i
niesystematycznie .Czujność decyduje o kompetencjach
pracowniczych w wielu zawodach.

3 . Przeszukiwanie

–wykrywanie obiektów spełniających założone

kryterium . Skuteczność przeszukiwania zależy od ilości i jakości

dystraktorów

(sygnały konkurencyjne, figury wieloznaczne ,słaby

kontrast ,celowe maskowanie)

4 . Kontrola czynności jednoczesnych

– rola uwagi polega na

zsynchronizowaniu wielu czynności jednoczesnych. Zasoby uwagi są
ograniczone , stąd też koncentracja uwagi na jednej czynności
pogarsza poziom wykonania innych. Pod kontrolą są czynności
nowe ,trudne, ważne .Poza kontrolą są przeważnie czynności
zautomatyzowane.

Dobre opanowanie czynności odciąża zasoby uwagi.

psychologia

Procesy poznawcze

CECHY UWAGI

Zakres

– liczba przedmiotów obejmowana jednocześnie uwagą –waha się

w granicach od 4. do 6.

Natężenie

– siła koncentracji na obiekcie lub czynności .Im wyższa siła

koncentracji tym mniejszy zakres pola uwagi.

Trwałość

– koncentracja przez dłuższy czas .U dzieci uwaga chwiejna ,

rozproszona. U dorosłych trwała od 10 do 20 min. na jednym obiekcie.

Trwałość osłabia się gdy bodźce są statyczne ; zwiększa zmienność i

różnorodność.

Podzielność

– możliwość jednoczesnego skupiania się na kilku obiektach

lub czynnościach.

Przerzutność

– szybkie przechodzenie od jednej do innej czynności czy

obiektu – przestawianie się

Ludzie różnią się zdolnością do koncentracji uwagi. Zdolność tę można w

dużym

stopniu wyćwiczyć.

Przeciwieństwem sprawnej uwagi jest

roztargnienie

- rozproszenie uwagi.

ADHD-

zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Oprócz symptomów

takich jak : nadpobudliwość, impulsywność ( brak zdolności odraczania

reakcji) występują trudności w koncentracji , rozproszenie , nadmierna

przerzutność. Zaburzenia te są uwarunkowane genetycznie i

środowiskowo .Leczenie farmakologiczne i psychoterapia.

psychologia

Procesy poznawcze

PAMIĘĆ

Pamięć jest procesem odpowiedzialnym za rejestrowanie ,

przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia.

W pamięci są przechowywane : pojedyncze informacje ,umiejętności,

wiedza czyli uporządkowane zbiory informacji.

FAZY PAMIĘCI

1

. Zapamiętywanie

– nabywanie ,rejestrowanie informacji. Może

być :

procesem

- mimowolnym, samorzutnym , krótkotrwałym .

Zapamiętana informacja szybko ulega zapomnieniu.

czynnością

–zamierzoną ,związaną z wysiłkiem i nastawieniem na

przyswojenie jakiejś wiedzy, jednostkowych zdarzeń lub umiejętności.

2. Przechowywanie

–faza ta jest procesem utajonym ale nie

statycznym. Informacje ulegają ciągłym przekształceniom
(

rekodowaniu )

,pod wpływem napływu nowych informacji z zewnątrz

i wytworzonych w procesach myślenia.

3. Aktualizacja

– jest to odtworzenie zasobów pamięci. Faza aktualizacji

jest miernikiem efektywności dwóch wcześniejszych faz pamięci.

psychologia

Procesy poznawcze

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZAPAMIĘTYWANIE I PRZECHOWYWANIE

.

1. Związek z praktyczną działalnością

– wiedza ,umiejętności

użyteczne ,przez fakt ich powtarzania są utrwalane. Wiedza
nieużywana jest stopniowo zapominana.

2. Nastawienie

–koncentracja uwagi na obiekcie , motywacja aby

zapamiętać „na długo”, „na zawsze”.

3. Emocje ,postawy

- łatwiej zapamiętuje się :doznania przyjemne niż

przykre (o tym samym natężeniu ),informacje zgodne z naszymi , z

wiarygodnego źródła .

4. Organizacja materiału i stosowanie strategii mnemicznych

.

„

Prawo częstości

” - im więcej powtórzeń tym trwalsze zapamiętanie.

Materiał należy podzielić na logiczne części , przyswajać części , łączyć

w całość

.

Uczenie się tekstu =czytanie i aktywne przetwarzanie.

STRATEGE PAMIĘCIOWE - mnemiczne.

- grupowanie

- podział na grupy np.: 26.cyfrowy numer na segmenty po

4.

- akronimy

– skróty ” bezkropkowe” np. : PKO, PKB, PAKA ,ITP..

- wyobrażenia interakcyjne

- powiązanie treści z obrazem np. rzeka z

dopływami jako

drzewo. itp.

psychologia

Procesy poznawcze

PROCESY AKTUALIZACJI ZASOBÓW PAMIĘCI

Aktualizacja wiedzy następuje w wyniku:

-

rozpoznawania

- jest to identyfikacja obiektów gdy pojawią się

obecnie. Jest najłatwiejszym sposobem aktualizacji. Np. okazywanie

podejrzanych .

- przypominanie

-

przeszukiwanie i wydobywanie z zasobów pamięci .

mimowolne

- pojawia się spontanicznie, nie wiemy dlaczego. Nie są

przypadkowe - ich treść wynika z praw kojarzenia ( na zasadzie

podobieństwa lub kontrastu). Mogą być trwałe lub uporczywe –

perseweracje

(np. ciągle powracająca melodia) lub

natręctwa myślowe

(np. czy zakręciłam gaz).

dowolne

–zamierzone i celowe, połączone z dużym wysiłkiem np.

zdawanie egzaminu.

Procesy rozpoznawania i przypominania często występują łącznie.

Rodzaje pamięci : pamięć krótkotrwała i trwała.

cechy

krótkotrwała

trwała

Czas przechowywania

Od kilku sek. do kilkunastu
minut

Całe życie

Pojemność

7(+ - ) 2 elementy

Nieograniczona ( 185 mld.
bitów)

Zapamiętywanie

Szybkie, automatyczne

Wolniejsze,wymaga wysiłku i
uwagi

Utrwalanie materiału

Powtórki wewnętrzne

Powiązanie informacji w
struktury ze wzgl. na
znaczenie , uczenie się

Zapominanie

Duże ,informacje znikają
bezpowrotnie

Małe , zapominanie pozorne
,można wydobyć informacje

Lokalizacja w mózgu

Lewy płat potyliczny

Okolice skroniowe

psychologia

Procesy poznawcze

PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA

.

To zapis pamięciowy indywidualnych doświadczeń życiowych. Są to

wspomnienia.

Kryterium porządkowania wydarzeń osobistych jest ich wartościowanie

emocjonalne.

Dobrze zapamiętywane są wydarzenia : łączące się z

silnymi przeżyciami ,pozytywnymi lub negatywnymi.

Pamięć osobista zorganizowana jest hierarchicznie

wg. kolejności faz życia

i wydarzeń składających się na te fazy. Są to tzw .

czasowe punkty

orientacyjne

w życiu człowieka ( dzieciństwo ,szkoła ,studia ,rodzicielstwo

itd.) .Obok tej hierarchii pamiętane są

wydarzenia bardzo ważne, często dobrze datowane np. wypadek.

Określenie dat nie jest proste

, ludzie zwykle odwołują się do różnych

okoliczności zewnętrznych np. pogoda, ważne wydarzenia .

Zdarzenia nieprzyjemne są szybciej zapominane niż średnio lub bardzo

przyjemne

.

Nieprzyjemne (ale nie traumatyczne) pamiętane są przeciętnie 3-

4 lata (stępienie emocji , wypieranie , uporanie się z negatywnymi

następstwami ).W ciągu 4. lat ilość poprawnie zapamiętanych zdarzeń

zmniejsza się od 70% po 1.roku do 30% po 4.roku.

Wpływ czasu na pamięć autobiograficzną.

Efekt względnej świeżości

– większość wspomnień dotyczy wydarzeń z

ostatniego roku , stanowią one od 1/3 do 2/3 ogólnej liczby wspomnień.

Reminiscencja

- po 50.r. życia lepiej pamiętane są zdarzenia z okresu lat od

10 do 30.

Amnezja dziecięca

- nieomal całkowita niepamięć zdarzeń osobistych przed

5.r.ż. Narodzin rodzeństwa nie pamięta się zupełnie gdy się miało mniej niż 3

l. , w wieku 3-5 l. pamięta 10%,w wieku 5-7 liczba pamiętających się obniża ,a

po 7 r.ż. stopniowo wzrasta.

.

MYŚLENIE

To ciąg operacji umysłowych ,w których są przetwarzane informacje

zakodowane w spostrzeżeniach ,wyobrażeniach i pojęciach a

przechowywane w pamięci

.

Struktura czynności myślenia

(J. Kozielecki).

1. Informacje o świecie (o sobie i relacjach ze światem)

- to materiał

myślenia.

2. Operacje – elementarne transformacje umysłowe

–przetwarzanie

informacji.

3. Reguły myślenia – metody, taktyki, strategie

– porządkują operacje

umysłowe.

Rodzaje myślenia

–( wg. faz rozwojowych, gromadzenia i przetwarzania

informacji).

1.Myślenia sensoryczno – motoryczne

– „myślenie w działaniu”-

inicjowane przez aktualne spostrzeżenia i manipulacje. Typowe dla zwierząt i

dzieci do 2,5 lat życia. U dorosłych w sytuacjach nowych, twórczych jako

czynności eksploracyjne.

2.Myślenie konkretno – wyobrażeniowe

– opiera się na spostrzeżeniach i

wyobraże-niach. Dominuje w wieku od 2,5 do 7 lat. Towarzyszy takim

czynnościom jak: układanie figur z klocków, proste liczenie z wykorzystaniem

przedmiotów, rysowanie „z głowy”

3.

Myślenie słowno – logiczne (pojęciowe

)

.Myślenie to operowanie

pojęciami. Rozwija się stopniowo od 3 r.ż. W miarę opanowywania języka ,

rozumienia mowy.

Formy myślenia ze wzgl. na stopień kontroli.

-

asocjacyjne-

myśli spontaniczne, swobodne; pozostają pod wpływem

aktualnych spostrzeżeń. Łączone w ciągi na zasadzie kojarzenia.
-

ukierunkowane

- świadoma, zamierzona czynność operowania

informacjami

psychologia

Procesy poznawcze

OPERACJE UMYSŁOWE

Są to czynności wykonywane w procesie myślenia.

1.Analiza i synteza

– operacje podstawowe ,powiązane ze sobą i

uzupełniające się.

Analiza

– myślowy podział całości na części lub wyodrębnienie elementów

,cech pojęć, przedmiotów lub zjawisk.

Synteza

– łączenie różnych elementów w całość .

Przykład współzależności tych operacji to np.. rozumienie wypowiedzi w

języku obcym lub opanowywanie umiejętności czytania.

OPERACJE POCHODNE.

2.Porównywanie

– wyszukiwanie podobieństw i różnic między przedmiotami

lub pojęciami. Porównania mogą być jednostronne lub wielostronne (wiele
cech).

Podstawa

kategoryzacji poznawczej

tj. łączenia w klasy przedmiotów lub

pojęć na zasadzie podobieństwa, co sprawia ,że człowiek reaguje w
jednakowy sposób na podobne obiekty - schematyzm usprawniający
orientację w otoczeniu.

3.Abstrahowanie i uogólnianie

– podstawa

kształtowania się pojęć

.

Abstrahowanie

– wyodrębnianie ,”odrywanie” cech istotnych przedmiotu

spośród wszystkich jego cech ( istotnych od nieistotnych ).

Uogólnianie (generalizacja

)

– to włączanie w zakres pojęcia wszystkich

przedmiotów posiadających cechy istotne dla tej kategorii.

psychologia

Procesy poznawcze

REGUŁY MYŚLENIA

ALGORYTMY

I HEURYSTYKI –

DWA SPOSOBY DOCHODZENIA DO

ROZWIAZANIA PROBLEMU.

ALGORYTMY

Rozwiązanie znane

HEURYSTYKI

Rozwiązanie nieznane

1. Zbiory kolejno

uporządkowanych operacji, które

należy wykonać aby rozwiązać

problem np.: wzory, instrukcje.

1. Wskazują jakąś ogólną

operację, pozwalając na

swobodne wykrycie

szczegółowych operacji

prowadzących do rozwiązania.

2. Są regułami niezawodnymi ,

gwarantują prawidłowe

rozwiązanie zadań do których się

odnoszą.

2. Są zawodne, nie każda

operacja myślowa prowadzi do

celu np: z wielu hipotez tylko

jedna może być prawdziwa.

3. Są określone, wyznaczają

skończoną liczbę i zakres

operacji , „krok po kroku” np..

instrukcja.

3. Heurystyki mają nieskończoną

liczbę operacji, ich wybór jest

swobodną decyzją

rozwiązującego problem.

4. Są masowe , pozwalają na

rozwiązanie dużej liczby zadań z

danej klasy.

4. Mogą być ogólne np.: dostosuj

prędkość pojazdu do warunków

na drodze , i szczegółowe

np.:przed zakrętem zredukuj

bieg.

psychologia

Procesy poznawcze

DYCHOTOMICZNY PODZIAŁ MYŚLENIA.



Myślenie autystyczne - realistyczne

-

ukierunkowanie na siebie lub

świat zewn.

Autystyczne

- procesy myślenia są modyfikowane przez

subiektywne , emocjonalne , życzeniowe nastawienia (urazy, awersje,

fantazje, marzenia itp..)

Realistyczne

– opiera się na rzeczywistych faktach i sprawdzalnych

informacjach.



Myślenie twórcze - odtwórcze

.

Twórcze

- tworzenie obiektywnie nowych idei, pomysłów , dotychczas nie

znanych.

Odtwórcze -

odkrywanie powszechnych znanych treści, np. .zrozumienie jak

pracuje serce człowieka.



Myślenie dedukcyjne- indukcyjne

– dwa kierunki rozumowania

(wnioskowania) czyli wyprowadzania nowych wniosków (zdań, sądów) z

faktów (przesłanek).

Rozumowanie dedukcyjne

Rozumowanie indukcyjne

Przechodzenie od ogółu do

szczegółu . Wnioskowanie

sylogistyczne- np. : Wszyscy

politycy są uczciwi. B. jest

politykiem. Wniosek : B. jest

uczciwy.

Przechodzenie od szczegółu (hipotezy,

faktu ) do ogółu (uogólnienia). Np. B..

jest politykiem. B. jest uczciwy.

Wniosek: Wszyscy politycy są uczciwi.

Jest niezawodne –wniosek zawiera

informację ukrytą w przesłankach .

Z prawdziwych przesłanek wynika

zawsze prawdziwy wniosek.
Logika, matematyka.

Jest zawodne - wniosek zawiera

informację nową ,nie zawartą w

przesłankach .
- Z prawdziwych przesłanek nie

zawsze wynika prawdziwy wniosek.
Badania naukowe, podejmowanie

decyzji.