Układ mięśniowy

narządu żucia



M. żwaczowe



M. nadgnykowe



M. podgnykowe



M. mimiczne



M. języka



M. podniebienia miękkiego

Skład układu mięśniowego
narządu żucia



4 pary mięśni:

◦

M. skroniowe

◦

M. skrzydłowe boczne

◦

M. skrzydłowe przyśrodkowe

◦

M. żwacze



Ich czynność polega wyłącznie na poruszaniu
żuchwy w celu chwytania, przecinania i rozcierania
pożywienia – żucia



Tworzą zarówno wspólną grupę czynnościową jak i
rozwojową gdyż pochodzą z mięśniówki I łuku
skrzelowego

Mięśnie żwaczowe



Największy i najsilniejszy w tej grupie



Leży w dole skroniowym



Rozróżniamy włókna przednie (bardziej pionowe) i
tylne (poziome)



Przyczepy:

◦

Kresa skroniowa dolna, ściana przyśrodkowa dołu
skroniowego

aż

do

grzebienia

podskroniowego,

powierzchnia wewnętrzna powięzi skroniowej, łuk
jarzmowy

◦

Wyrostek dziobiasty żuchwy

Mięsień

skroniowy

(m.

temporalis)



Czynności:

◦

Włókna poziome cofają wysuniętą żuchwę

◦

Podnoszenie i obracanie żuchwy nieco na zewnątrz

◦

Zaciskanie zębów



Unerwienie:

◦

Nn. Skroniowe głębokie od

n. żuchwowego
(trzeciej gałęzi n. trójdzielnego)

Mięsień skroniowy (m.
temporalis)



Silny, prostokątny mięsień leżący na bocznej
powierzchni gałęzi żuchwy



Przyczepy:

◦

Cz. Powierzchowna:



Dolny brzeg kości jarzmowej i łuk jarzmowy do szwu
skroniowo-jarzmowego



Powierzchnia boczna dolnej części gałęzi i kąta żuchwy

◦

Cz. Głęboka



Tylna część łuku jarzmowego



Łączą się z włóknami powierzchownymi



Nieliczne przyczepiają się powyżej do gałęzi żuchwy

Mięsień żwacz (m.
masseter)



Czynności:

◦

Tak samo jak m. skroniowy,

unosi żuchwę i obraca nieco
na zewnątrz



Unerwienie:

◦

N. żwaczowy od nerwu

żuchwowego
(3 gałąź n. trójdzielnego)

Mięsień żwacz (m.
masseter)



Położony do wewnątrz od gałęzi żuchwy



Przyczepy:

◦

Dół

skrzydłowy

kości

klinowej,

wyrostek

piramidowy

kości

podniebiennej

i

mały

przylegający odcinek szczęki

◦

Powierzchnia

przyśrodkowa

kąta

żuchwy

(guzowatość skrzydłowa)

M. skrzydłowy przyśrodkowy

(m. pterygoideus medialis)



Czynności:

◦

Unosi żuchwę

◦

Kurcząc się jednostronnie obraca żuchwę nieco na
zewnątrz



Unerwienie:

◦

N. skrzydłowy przyśrodkowy

od nerwu żuchwowego
(trzecia gałąź n. trójdzielnego)

M. skrzydłowy przyśrodkowy

(m. pterygoideus medialis)



Leży w dole podskroniowym



Przyczepy:

◦

Głowa górna



Grzebień podskroniowy i powierzchnia podskroniowa
skrzydła większego kości klinowej

◦

Głowa dolna



Powierzchnia zewnętrzna blaszki bocznej wyrostka
skrzydłowatego, powierzchnia podskroniowa szczęki

◦

Obie głowy kończą się w dołku skrzydłowym wyrostka
kłykciowego żuchwy; włókna głowy górnej przyczepiają
się częściowo do powierzchni przedniej torebki
stawowej i krążka stawowego stawu skroniowo-
żuchwowego

M. skrzydłowy boczny

(m. pterygoideus lateralis)



Czynności

◦

Równoczesny skurcz obu mięśni wysuwa żuchwę do
przodu (główka stawowa wraz z krążkiem ustawia się
obustronnie pod guzkiem stawowym)

◦

Jednostronny skurcz skręca żuchwę do wewnątrz
(główka tej samej strony przesuwa się do

przodu, drugostronna pozostaje
na miejscu)



Unerwienie:

◦

N. skrzydłowy boczny

od n. żuchwowego

M. skrzydłowy boczny
(m. pterygoideus lateralis)



mostkowo-gnykowy



łopatkowo-gnykowy



mostkowo-tarczowy



tarczowo-gnykowy

Funkcja mięśni podgnykowych polega na ustaleniu
położenia kości gnykowej. Staje się ona wtedy punktem
podparcia w pracy mięśni języka lub w czasie obniżania
żuchwy.

Są unerwione przez pętlę szyjną – gałąź mięśniową długą
splotu szyjnego (do mięśnia tarczowo-gnykowego włókna
dochodzą drogą nerwu podjęzykowego).

Mięśnie podgnykowe:

Przyczepia się do tylnej powierzchni rękojeści

mostka, końca mostkowego obojczyka, a także
pomiędzy tymi kośćmi, na torebce stawu
mostkowo-obojczykowego. Końcowy przyczep
znajduje się na trzonie kości gnykowej. Mięsień
leży do przodu od mięśni: mostkowo-
tarczowego i tarczowo-gnykowego.

Obniża lub ustala kość gnykową; w nieznacznym

zakresie może pełnić rolę mięśnia wdechowego.

Mięsień mostkowo-gnykowy
(musculus sternohyoideus)

Mięsień posiada dwa brzuśce: górny i dolny,

rozdzielone ścięgnem pośrednim.

Przyczepia się do części bocznej górnego

brzegu łopatki i więzadła poprzecznego
górnego łopatki. Końcowy przyczep znajduje
się na trzonie kości gnykowej.

Obniża lub ustala kość gnykową; napina

blaszkę

przedtchawiczą

powięzi

szyi,

poszerzając światło żyły szyjnej wewnętrznej.

Mięsień łopatkowo-gnykowy
(musculus omohyoideus)

Przyczepia się do tylnej powierzchni rękojeści

mostka i chrząstki pierwszego żebra.
Końcowy przyczep znajduje się na kresie
skośnej chrząstki tarczowatej krtani.

Obniża lub ustala kość gnykową; obniża

chrząstkę tarczowatą krtani; może pełnić
rolę mięśnia wdechowego.

Mięsień mostkowo-tarczowy
(musculus sternothyroideus)

Przyczepia się do kresy skośnej chrząstki

tarczowatej krtani. Końcowy przyczep leży
na trzonie i rogach większych kości
gnykowej.

Obniża lub ustala kość gnykową; unosi

chrząstkę tarczowatą krtani.

Mięsień tarczowo-gnykowy
(musculus thyrohyoideus)



dwubrzuścowy



rylcowo-gnykowy



żuchwowo-gnykowy



bródkowo-gnykowy

Mięśnie nadgnykowe:

Składa się z dwóch brzuśców: przedniego i

tylnego. Brzusiec tylny przyczepia się do
wcięcia sutkowego kości skroniowej, przedni
zaś do dołu dwubrzuścowego żuchwy. Oba
brzuśce

łączy

ścięgno

pośrednie,

przytwierdzone do kości gnykowej.

Mięsień dwubrzuścowy
(musculus digastricus)

Przy ustalonej kości gnykowej opuszcza żuchwę;

przy ustalonej żuchwie podnosi kość gnykową;
działając samodzielnie brzuśce: przedni i tylny,
przesuwają

dodatkowo

kość

gnykową

odpowiednio do przodu lub do tyłu.

Brzusiec przedni jest unerwiony przez nerw

żuchwowo-gnykowy od nerwu zębodołowego
dolnego (od nerwu żuchwowego). Brzusiec
tylny – przez gałąź dwubrzuścową nerwu
twarzowego.

Mięsień dwubrzuścowy cd.

Przyczepia się do wyrostka rylcowatego kości

skroniowej oraz do trzonu i rogów większych
kości gnykowej.

Unosi i cofa kość gnykową.

Jest unerwiony przez gałąź mięśnia rylcowo-

gnykowego od gałęzi dwubrzuścowej nerwu
twarzowego.

Mięsień rylcowo-gnykowy
(musculus stylohyoideus)

Przyczepia się do kresy żuchwowo-gnykowej żuchwy

oraz do szwu łącznotkankowego biegnącego od
spojenia żuchwy do kości gnykowej.

Przy ustalonej kości gnykowej opuszcza żuchwę;

przy ustalonej żuchwie unosi kość gnykową i
napina dno jamy ustnej, unosząc język.

Jest unerwiony przez nerw żuchwowo-gnykowy od

nerwu zębodołowego dolnego.

Mięsień żuchwowo-gnykowy
(musculus mylohyoideus)

Przyczepia się do kolca bródkowego żuchwy i

trzonu kości gnykowej.

Unosi kość gnykową; opuszcza żuchwę; unosi

język w pierwszej fazie połykania.

Jest unerwiony przez pętle szyjną (włókna

dochodzą razem z nerwem podjęzykowym).

Mięsień bródkowo-gnykowy
(musculus geniohyoideus)



Odzwierciedlają stany psychiczne (radość
smutek, gniew, strach)



Działają na skórę twarzy, mając w niej
przynajmniej jeden przyczep

Mięśnie mimiczne



W obrębie narządu żucia zaliczamy tu:

◦

Mięśnie otoczenia szpary ustnej



Biegnące promienisto



mięśnie: obniżający wargę dolną, obniżający kąt ust,
śmiechowy, jarzmowy większy i mniejszy, dźwigacz wargi
górnej i skrzydła nosa, dźwigacz wargi górnej, dźwigacz kąta
ust



Tworzą ściany przedsionka jamy ustnej, biorą udział
w czynnościach takich jak ssanie, połykanie, żucie, mowa



Okrężne – tylko mięsień okrężny ust



Zwiera szparę ustną, przyciska wargi do zębów, antagonista
mięśni biegnących promienisto do warg



M. policzkowy



M. bródkowy

Mięśnie mimiczne



Są antagonistami w stosunku do m.
warg i policzków



Język bierze udział w ssaniu, żuciu
połykaniu i mowie



Wyróżniamy mięśnie:

◦

Zewnętrzne

◦

Wewnętrzne

Mięśnie języka



M. zewnętrzne

◦

M. bródkowo-językowy



Wysuwa i przyciska język do dna jamy ustnej

◦

M. gnykowo-językowy



Obniża brzegi języka, pociąga go ku tyłowi i dołowi

◦

M. rylcowo językowy



Pociąga język ku tyłowi i górze, czynny jest przy połykaniu



M. wewnętrzne

◦

Podłużny języka górny i dolny



Skracają język

◦

Poprzeczny języka



Zwęża i pogrubia

◦

Pionowy języka



Poszerza i wydłuża

Mięśnie języka



Ograniczają od góry i tyłu jamę ustną



Czasowo oddzielają nosową część gardła od
gardła środkowego i jamy ustnej; ma to
znaczenie dla czynności, które wymagają
wytworzenia ujemnego ciśnienia w jamie
ustnej, np. przy ssaniu czy połykaniu

Mięśnie podniebienia miękkiego



Dźwigacz podniebienia miękkiego

◦

Unosi podniebienie i ustawia je poziomo



Napinacz podniebienia miękkiego

◦

Unosi i napina



Podniebienno-językowy

◦

Obniża podniebienie lub unosi język



Podniebienno-gardłowy

◦

Zbliża do siebie łuki podniebienne



Mięsień języczka

◦

Unosi i skraca języczek

Mięśnie podniebienia miękkiego



Ruch odwodzenia

◦

Równoczesny skurcz m. skrzydłowych bocznych w
połączeniu z mięśniami nadgnykowymi



Ruch przywodzenia

◦

Obustronny skurcz mięśni: skroniowych, żwaczy i
skrzydłowych przyśrodkowych



Ruch wysuwania

◦

Obustronny symetryczny skurcz m. skrzydłowych
bocznych



Cofanie

◦

Z pozycji wysuniętej odbywa się przez skurcz tylnych
(poziomych) włókien m. skroniowych

Ruchy wykonywane przez
żuchwę



Czynność układu mięśniowo-nerwowego wpływa
na prawidłowe kształtowanie się szczęki i łuków
zębowych,

zwłaszcza

w

okresie

rozwoju;

wyrastające zęby i kształtujące się łuki zębowe
pozostają pod wpływem otaczających je mięśni



Antagonistycznie

działające

grupy

mięśni

zachowująca wzajemną czynnościową równowagę
współdziałają w prawidłowym kształtowaniu się
poszczególnych elementów narządu żucia, a tym
samym wpływają na ich właściwe ustawienie w
stosunku do części twarzowej czaszki.

Równowaga czynnościowa
mięśni narządu żucia

Zgodnie z koncepcją Helda w układzie
ruchowym narządu żucia można wyróżnić
następujące trzy "stawy":



staw skroniowo-żuchwowy



staw zębowo-zębodołowy



staw zębowo-zębowy

KONCEPCJA "TRZECH STAWÓW" W UKŁ.
RUCHOWYM NARZĄDU ŻUCIA



zawarty pomiędzy powierzchnią korzenia
zeba a ścianą zębodołu



ruchy stawu możliwe są dzięki elastyczności
ozębnej

STAW ZĘBOWO-ZĘBODOŁOWY



zwany także stawem międzyzębowym



czynność stawu określają wzajemne
kontakty powierzchni zwarciowych zębów
górnych i dolnych, tj. zębów
przeciwstawnych w zwarciu centrycznym i
ekscentrycznym

STAW ZĘBOWO-ZĘBOWY

Dziękuje.