Podstawy nauki o
przedsiębiorstwie

Ćwiczenia II

Relacje z otoczeniem

 Pojęcie, rodzaje i
elementy
otoczenia

 Makrootoczenie –
analiza PEST
 Mikrootocznie i
podmioty je tworzące

 Metody analizy makrootoczenia
 Grupy interesu – pojęcie i rodzaje

 Zmienność i złożoność otoczenia

POJĘCIE, RODZAJE I ELEMENTY
OTOCZENIA

OTOCZENIE PRZEDSIĘBIORSTWA

Można

określić

jako

ogół

warunków

i oddziaływanie różnych organizacji (instytucji),
wpływających na zachowanie się poszczególnych
przedsiębiorstw. Otoczenie narzuca przedsiębiorstwu
ograniczenia, stwarza szanse i wpływa na jego
rozwój. (S. Marek)

 

Otoczenie przedsiębiorstwa tworzą wszystkie

elementy środowiska, które oddziałują na jego stan
lub są przedmiotem oddziaływania. Do uwarunkowań
środowiskowych można zaliczyć wszelkiego rodzaju
zjawiska, procesy, podmioty, instytucje, organizacje,
które wpływają na możliwości, zakres, sposoby, formy
działania i rozwój przedsiębiorstwa. (J. Duraj)

•

zmienność w czasie i przestrzeni zjawisk
zachodzących w otoczeniu

•

stopień otwartości przedsiębiorstwa świadczy
o stopniu izolacji przedsiębiorstwa od wpływów
otoczenia

•

„Organizacja przyszłości będzie miała granice
tylko w takim sensie i takim stopniu, jaki jest jej
potrzebny dla zachowania swojej tożsamości.
We wszystkich pozostałych znaczeniach będzie
ona albo pozbawiona granic, albo będą one
zmienne, lub jej granicą będzie suma granic
sieci elementów” P. Drucker

•

początek XX w. rola otoczenia sprowadzała się do
wyboru korzystnej lokalizacji

▫otoczenie traktowano jako stałe i niezmienne w czasie,

a centrum prowadzonych wówczas analiz stanowiła
organizacja

▫fragmentaryczność ujęcia problemów badawczych,

analiza zjawisk miała charakter przyczynowo-
skutkowy

▫kryzys dla przedsiębiorstwa jawił się jako ostateczność
▫stosunek przedsiębiorstwa do otoczenia cechował

stoicyzm

▫duża wagę przywiązywano jedynie do analizy zasobów

przedsiębiorstwa; poszukiwano więc najbardziej
efektywnych rozwiązań w zakresie organizowania
działalności, kształtowania struktury organizacyjnej
czy dysponowania i rozdziału posiadanych czynników
produkcji

•

lata 70-te XX w. dostrzeżono znaczenie otoczenia i
jego roli oraz istoty powiązań występujących
między otoczeniem a przedsiębiorstwem

▫stwierdzono, że przedsiębiorstwo wchodzi z

otoczeniem w system interakcji (np. wielkość
produkcji może być odpowiedzią na zgłoszony popyt,
istniejącą konkurencję, możliwości zaopatrzenia
surowcowego)

▫przedsiębiorstwo może także samo wpływać na

otoczenie

▫analizę skoncentrowaną na przedsiębiorstwie, jako

pewnej organizacyjnej całości, zastąpiła analiza
stosunków wymiennych między nim a otoczeniem

▫przedsiębiorstwo zaczęto traktować jako system

otwarty, złożony i podlegający intensywnym,
niejednokrotnie burzliwym przemianom na skutek
zmian zachodzących poza nim

•

ostatnie lata „to, co dzieje się w otoczeniu
przedsiębiorstwa, ma większe znaczenie
dla przetrwania organizacji, niż to, co
odbywa się w jego ramach”

▫potrzeba nieustannej analizy
▫uzyskanie niezbędnych informacji jest

procesem czasochłonnym, niejednokrotnie
kosztownym, a prognozowanie zmian wiąże
się z dużą niepewnością

▫wiedza o istotnych warunkach otoczenia i

oczekiwanych w nim zmianach jest
niezbędna i stanowi podstawę do
podejmowania wszelkich decyzji
(strategicznych, taktycznych, operacyjnych)

Rodzaje i elementy otoczenia

MAKROOTOCZENIE

MIKROOTOCZENIE

MIĘDZYNARODOWE

MAKROOTOCZENIE

•

inaczej otoczenie dalsze

•

oddziałuje częściej pośrednio niż bezpośrednio

•

silnie określa możliwości funkcjonowania i rozwoju
przedsiębiorstwa

•

przedsiębiorca podejmując decyzję o lokalizacji firmy,
jednocześnie wybiera określone makrootoczenie – w
zależności od tego, czy zarejestruje firmę w
Londynie, Paryżu czy Warszawie, zostanie „skazany”
na określony układ warunków zewnętrznych

•

różnego rodzaju uwarunkowania
ekonomiczne, polityczno-prawne,
socjokulturowe, techniczno-
technologiczne i naturalne, w ramach
których funkcjonuje przedsiębiorstwo

•

warunki rozwoju tylko pozornie mogą
wydawać się identyczne wszystkich
przedsiębiorców;
w praktyce dla dwóch podmiotów
działających w innych sektorach
makrootoczenie tworzy odmienny zestaw
szans i zagrożeń

•

odmienność makrootoczenia można
rozpatrywać przez pryzmat:

▫miejsca lokalizacji przedsiębiorstwa

(otoczenie socjokulturowe)

▫kraju/regionu działania (zróżnicowanie

kulturowe i klimatyczne, odmienne
otoczenie socjokulturowe i naturalne)

▫zasięgu działania (dywersyfikacja ryzyka na

różnych rynkach, koniunktura i
dekoniunktura rynków w tym samym
czasie; wymiar ekonomiczny i polityczno-
prawny)

▫wielkość przedsiębiorstwa (np. państwo

może stymulować rozwój małych i średnich
przedsiębiorstw)

MIKROOTOCZENIE

•

inaczej otoczenie bliższe, konkurencyjne,
sektorowe, branżowe

•

tworzą podmioty gospodarcze, władze,
instytucje finansowe, wyższe uczelnie i
inne ośrodki badawczo-rozwojowe i
innowacyjne, a także gmina i społeczność
lokalna, z którymi przedsiębiorstwo
pozostaje w bezpośrednich powiązaniach i
zależnościach

•

przedsiębiorstwo jest w stanie
kształtować otoczenie

•

sytuacja konkurencyjna wewnątrz sektora
jest kształtowana przez:

▫siłę przetargową dostawców i nabywców
▫groźbę pojawienia się nowych produktów i

substytutów (atrakcyjność sektora,
wysokości barier wejścia do sektora, siła
potencjału represyjnego sektora)

OTOCZENIE MIĘDZYNARODOWE

•

zbiór czynników zagranicznych działających
na kraj i zarazem na daną branżę i
przedsiębiorstwo funkcjonujące na jego
terytorium

•

źródłem czynników zagranicznych może być:

▫zakres w jakim przedsiębiorstwo uczestniczy

w działalności gospodarczej w innych
państwach lub pozostaje pod jej wpływem

▫poziom rozwoju przemysłu za granicą

▫skala konkurencji międzynarodowej
▫restrykcje, sankcje stosowane w handlu

międzynarodowym

•

rozwój transportu i komunikacji wydatnie
zwiększył mobilność dóbr, zakres
oddziaływania bodźców oraz stopień
międzynarodowej otwartości gospodarek,
przyczyniając się do globalizacji produkcji
i rynków zbytu

•

jeśli przedsiębiorstwo zaliczane jest do
gałęzi strategicznych dla danego kraju, to
podlega ochronie państwa np. firmy
zbrojeniowe, energetyczne, naftowe

GLOBALIZACJA

•

rozumiana jako proces integracji gospodarki światowej
dokonujący się m.in. poprzez wymianę handlową,
współpracę rządów i przedsiębiorstw, międzynarodowy
obieg pieniądza, wzajemne przenikani się kultur oraz
upodabnianie się stylów życia i instytucji społecznych

•

pod wpływem globalizacji procesów gospodarczych
zmieniają się warunki makrootoczenia:

▫następuje szybsza dyfuzja innowacji technicznych i

organizacyjnych

▫wzrasta swoboda przepływu kapitału, produktów, usług i

osób

▫zmieniają się regulacje prawne w zakresie rynku pracy i

zatrudnienia

▫skala konkurencji międzynarodowej
▫restrykcje, sankcje stosowane w handlu

międzynarodowym

•

rozwój transportu i komunikacji wydatnie
zwiększył mobilność dóbr, zakres
oddziaływania bodźców oraz stopień
międzynarodowej otwartości gospodarek,
przyczyniając się do globalizacji produkcji
i rynków zbytu

•

jeśli przedsiębiorstwo zaliczane jest do
gałęzi strategicznych dla danego kraju, to
podlega ochronie państwa np. firmy
zbrojeniowe, energetyczne, naftowe

•

zadania realizowane przez przedsiębiorstwo
stają coraz bardziej skomplikowane, większy
jest zasięg podjętych decyzji i tym
poważniejsze są konsekwencje ewentualnych
błędów

•

zmiany w środowisku zewnętrznym wywierają
wpływ na zmiany w środowisku
wewnętrznym, powodując przeobrażenia w
organizacji produkcji i dystrybucji, poziomie
technicznego uzbrojenia pracy oraz w
systemach informacyjno-decyzyjnych, co
stawia nowe wymagania wobec zasobów
ludzkich i systemu zarządzania tymi zasobami

Makrootoczenie – analiza
PEST

•

Political

•

Economical

•

Social

•

Technological

WYMIAR POLITYCZNO-PRAWNY

•

to państwowa regulacja działalności gospodarczej i
ogólne stosunki między gospodarką i państwem

•

otoczenie polityczne: panujący system polityczny,
sposób sprawowania władzy, stopień ingerencji
czynników politycznych w dziedziny życia
społecznego (kulturę, oświatę, gospodarkę itp.)

•

system polityczny stanowi określony ustrój
uniemożliwiający, ograniczający lub gwarantujący
swobodne prowadzenie działalności gospodarczej
(interwencjonalizm czy „niewidzialna ręka rynku”?)

•

kształtują instytucje rządowe, partie polityczne i
organizacje reprezentujące społeczeństwo

•

ustrój danego kraju wpływa na zakres
kontroli władz nad gospodarką oraz
określa zakres swobód obywatelskich (np.
demokracja, monarchia, feudalizm,
oligarchia, totalitaryzm); może także
ograniczyć dostęp przedsiębiorstwa do
pewnych rynków zagranicznych

•

niestabilność systemu politycznego
zazwyczaj wiąże się z destabilizacją
polityki pieniężnej i fiskalnej, oznacza dla
przedsiębiorstwa spore ryzyko działania

•

narzędzia polityki handlowej państwa: cła
importowe, kontyngenty, licencje
regulujące obrót z zagranicą, normy
bezpieczeństwa, sanitarne, ekologiczne,
jakościowe

•

układy polityczne zmieniają układy
gospodarcze

•

może tworzyć lub znosić bariery dla
przepływu towarów, płatności,
technologii, transferu zysków, swobody
inwestowania, narzucać źródła dostaw i
komponenty, kreować wymagania wobec
produktu, ograniczać działania
reklamowe, wpływać na rozwiązania z
zakresu dystrybucji itp.

•

otoczenie prawne: panujący porządek prawny,
stopień szczegółowości norm prawnych
(dotyczących zwłaszcza powstawania i
funkcjonowania przedsiębiorstwa), system
rozstrzygania sporów na drodze prawnej itp.

▫system prawny tworzy fundamenty, na podstawie

których reguły i efekty obrotu gospodarczego stają
się przewidywalne, a więc możliwe do wkalkulowania
w ryzyko działalności przedsiębiorstwa

▫pochodna otoczenia politycznego
▫struktury administracyjne (centralne i lokalne) oraz

ich uprawnienia, dostępne możliwości oddziaływania i
mechanizmy ich zmian, mają duży wpływ na lokalne
życie gospodarcze

▫jasno określone zasady zawsze sprzyjają rozwojowi

gospodarczemu

▫stopień dowolności w interpretacji aktów

prawnych (np. niezwłocznie)

▫szybkość dostosowania prawa do zmieniających

się warunków gospodarczych

▫spójność poszczególnych aktów prawnych

(kompleksowe ujęcie danego problemu)

▫rozwiązania legislacyjne decydują o możliwości

rozwoju i poziomie konkurencyjności całych
sektorów gospodarczych

▫państwo może stosować odmienne formy

protekcjonizmu np. może wspomagać krajowe
przedsiębiorstwa dotacjami, subwencjami,
ułatwiać im funkcjonowanie przy wykonywaniu
programów badawczych, promować
innowacyjność, przedsiębiorczość

WYMIAR EKONOMICZNY

•

kondycję systemu gospodarczego, w
którym działa przedsiębiorstwo

•

mierniki stosowane do oceny stanu, w
jakim znajduje się gospodarka to m.in.

▫

PKB, bezrobocie

▫

inflacja

▫

dostępność i oprocentowanie kredytów

▫

poziom i wahania kursów walutowych

•

determinanty:

▫struktura gospodarki
▫organizacja i funkcjonowanie rynku
▫wzrost gospodarczy
▫system bankowy
▫polityka fiskalna
▫polityka celna
▫organizacja rynku kapitałowego
▫kursy walut
▫stopa inflacji
▫poziom bezrobocia
▫dochody i skłonność do oszczędzania ludności
▫spożycie indywidualne
▫struktura i poziom cen
▫wielkość i nowoczesność infrastruktury
▫sytuacja ekonomiczna regionu
▫wielkość inwestycji zagranicznych

•

produkt krajowy brutto

▫wyrażony wartościowo w mld dolarów lub w ujęciu

procentowym obrazującym zmiany poziomu PKB w stosunku
do roku poprzedniego

▫PKB per capita jest częścią PKB przypadającą na jednego

mieszkańca danego kraju, jest powszechnie stosowanym
kryterium podziału krajów na grupy rynków o odmiennej
zamożności

▫do rynków atrakcyjnych zalicza się te, na których występuje

duża dynamika wzrostu PKB, choć sam jego poziom może
nie być wysoki

▫systematyczny przyrost PKB może świadczyć o koniunkturze

rynkowej

▫wzrost gospodarczy niesie za sobą wzrost wydatków

konsumentów, co stwarza szanse rozwoju przedsiębiorstwa
oraz przyczynia się do osłabienia walki konkurencyjnej i
bankructwa firm

▫spadek PKB może oznaczać, że gospodarka weszła w okres

dekoniunktury rynkowej

•

bezrobocie

▫co to jest bezrobocie?
▫wysokie bezrobocie ludzi aktywnie

poszukujących pracy jest korzystnym
zjawiskiem ze względu na dużą możliwość
wyboru kandydatów oraz przewagę
negocjacyjną (wymagania, warunki pracy
oraz płacy)

▫gospodarstwa domowe dysponują

niewielkimi środkami, które mogą
przeznaczyć na konsumpcję wytwarzanych
przez przedsiębiorstwo produktów czy
świadczonych usług

•

inflacja

▫traktowana jako istotny czynnik wzrostu

gospodarczego

▫wysoka inflacja oznacza możliwość

destabilizacji gospodarki, spowolnienie
wzrostu gospodarczego, wzrost stóp
procentowych, występowanie wahań kursów
walutowych, problemy z szacowaniem
rzeczywistej rentowności projektów
inwestycyjnych

▫ważny jest nie tylko poziom inflacji, ale także

jej przebieg w czasie; zmiany dynamiczne i
skokowe można uznać za najbardziej
niekorzystne ze względu na trudności z
prognozowaniem ich przyszłego przebiegu

•

dostępność i oprocentowanie kredytów

▫kredyty wpływają na możliwości rozwoju

przedsiębiorstw wskutek inwestowania

▫w szerszym ujęciu czynniki te determinują

perspektywy rozwoju całych sektorów,
zwłaszcza tych, w przypadku których spory
udział w strukturze sprzedaży ma sprzedaż
realizowana właśnie w systemie kredytowym
(np. budownictwo mieszkaniowe, handel
nieruchomościami czy sektor samochodowy)

▫w specyficznych sektorach np. budownictwo

okrętowe, uzyskanie kredytu jest warunkiem
niezbędnym dla uruchomienia produkcji
konkretnych jednostek

•

system bankowy

▫zapewnia realizację płatności między

podmiotami gospodarczymi krajowymi i
zagranicznymi

▫stwarza warunki i mechanizmy do transferu

i transformacji środków inwestycyjnych

▫odpowiednio rozwinięty system bankowy

warunkuje sprawne funkcjonowanie
przedsiębiorstwa w warunkach gospodarki
rynkowej

•

poziom i wahania kursów walutowych

▫Kursy wpływają na rentowność działania

przedsiębiorstwa i na jego konkurencyjność
(np. niski kurs koreańskiego wona był jedną
z determinant konkurencyjności cenowej
stoczni Korei Południowej)

▫spadek kursu waluty krajowej wpływa na

ograniczenia importu i pobudza eksport

•

polityka fiskalna

▫oddziaływanie głównie poprzez zmiany po

stronie wpływów do budżetu (podatki) i po
stronie wydatków (subwencje, inwestycje)

▫obniżenie podatków pobudza popyt,

wpływając tym samym na uaktywnienie
przedsiębiorstw

▫podwyższenie podatków hamuje procesy

gospodarcze

•

polityka celna

▫za pomocą ceł państwo może wpływać np. na ochronę

własnego przemysłu

▫państwo może stosować narzędzia parataryfowe

(zasadniczo prowadzą do wzrostu ceny importowanego
towaru i zmniejszają jego konkurencyjność na rynku
wewnętrznym kraju, który je stosuje) –

m.in. opłaty

wyrównawcze, fiskalne, specjalne podatki, subsydia
eksportowe, dumping, depozyty importowe,
podwyższenie podstawy wymiaru cła, kontyngenty
taryfowe

▫narzędzia pozataryfowe (ich funkcją jest ograniczenie

obrotów towarowych z zagranicą, a zwłaszcza ich
wolumenu) –

m.in. ograniczenia ilościowe, licencje

importowe, dobrowolne ograniczenia eksportowe,
porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu,
ograniczenia dewizowe

•

dochody

▫umożliwiają zaspokojenie potrzeb

społeczeństwa

▫zestawienie dochodów i wydatków pozwala na

określenie sytuacji materialnej ludności

▫wzrost dochodów ludności i spadek

bezrobocia wpływa na wzrost popytu na
dobra konsumpcyjne i usługi

▫struktura wydatków w zależności od

dochodów jest różna; im mniejszy dochód tym
większy udział żywności i przedmiotów użytku
codziennego w wydatkach; udział usług w
pozycji wydatków rośnie wraz ze wzrostem
dochodów oraz świadomości konsumenta

•

inwestycje zagraniczne

▫oddziałują bezpośrednio i pośrednio na

wszystkie rodzaje podmiotów
gospodarczych

▫mogą być dla przedsiębiorstwa bodźcem do

rozwoju lub przyczynić się do upadku

▫w konsekwencji realizacji inwestycji,

konsumenci mają łatwiejszy dostęp do
nowych wyrobów, a pracobiorcy mogą
podjąć pracę w firmach zagranicznych

•

infrastruktura

▫drogi, linie kolejowe, wodne szlaki

śródlądowe, mosty, wiadukty, stacje
przeładunkowe, porty, lotniska, budynki i
budowle, urządzenia łączności, informatyczne,
sieci wodne, kanalizacyjne, energetyczne

▫niezbędna do rozwoju społecznego i

gospodarczego

▫niedorozwój infrastruktury danego regionu

zmniejsza możliwości inwestycji

▫niedostatek infrastruktury liniowej i

punktowej transportu jest zasadniczym
czynnikiem ograniczenia udziału
przedsiębiorstw w kooperacji krajowej i
międzynarodowej

WYMIAR SOCJOKULTUROWY

•

zwyczaje, nawyki, wartości i
demograficzne cechy społeczeństwa, w
którym funkcjonuje przedsiębiorstwo

•

popyt generowany przez społeczeństwo
inicjuje podaż odpowiedniej gamy
towarów i usług; zapotrzebowanie na nie
może być samoistne lub wywołane przez
firmy w odpowiedni sposób promujące
swoje wyroby

•

wg Griffina wymiar socjokulturowy składa się z
czterech subwymiarów:

▫otoczenie kulturowe: tradycja kulturowa i historyczna,

dominujący system wartości, normy etyczne i obyczaje,
wzorce postępowania, poglądy, stosunki między ludźmi
i władzą

▫otoczenie socjologiczne: klasowa i warstwowa

struktura społeczeństwa, przedsiębiorczość,
podejmowanie ról społecznych, poziom zabezpieczenia
społecznego

▫otoczenie demograficzne: struktura społeczeństwa

według płci i wieku, zasoby siły roboczej, jej mobilność,
rozmieszczenie ludności w miastach i wsiach

▫otoczenie edukacyjne: ogólny poziom oświaty w danym

społeczeństwie, stopień rozwoju i specjalizacji systemu
kształcenia, udział w danej populacji ludzi z wyższym
wykształceniem

•

otoczenie socjologiczne obejmuje sposób
pojmowania ról społecznych oraz wiele
innych aspektów związanych z
funkcjonowaniem jednostki w
społeczeństwie

•

wyznacza ono styl życia oraz wpływa na
inne czynniki behawioralne, a w
konsekwencji wpływa na strukturę
konsumpcji

•

do najczęstszych wyznaczników
przynależności do klasy społecznej zalicza
się dochód oraz wykonywany zawód

•

struktura społeczna jest pochodną
zamożności kraju

•

otoczenie kulturowe obejmuje tradycję
kulturową i historyczną, kształtuje sposób
myślenia społeczeństwa oraz określa
podstawowe normy i wartości (np. co jest dobre,
a co złe, jak należy zachowywać się w danej
sytuacji, a jaki sposób postępowania będzie
postrzegany jako naganny):

▫określa stosunek społeczeństwa do czynnika czasu

i harmonogramów (np. w kulturach
monochronicznych punktualność jest czynnikiem
rozstrzygającym, harmonogramy traktuje się jako
ustalone raz na zawsze, porządek dzienny nie
podlega zmianom, a spotkania w interesach są
rzadko przerywane, natomiast przedstawiciele
kultur polichromicznych reprezentują dość
swobodne podejście do czynnika czasu)

▫wpływa na ekspresyjność i spontaniczność

działania

▫determinuje nastawienie na zrobienie

interesu lub nastawienie na kształtowanie
relacji międzyludzkich

▫ wpływa na sposób postrzegania pewnych

konwenansów

▫określa szczególnie istotne wartości

społeczne (znaczenie dobra grupy i dobra
jednostki lub przewaga znaczenia dobra
jednostki)

•

przynależność społeczeństwa danego kraju
do danej grupy kulturowej wpływa na
sposób nawiązania pierwszego kontaktu
biznesowego, przechodzenie do interesów
i sposób komunikowania się, określa
możliwe do przyjęcia koncepcje metody
zarządzania personelem czy determinuje
kształtowanie elementów marketingu-mix

•

może wywołać konflikty w procesie
zarządzania zróżnicowaną kulturowo
społecznością przedsiębiorstwa czy
nieporozumienia w procesach
negocjacyjnych

•

otoczenie demograficzne

▫liczba ludności i dynamika przyrostu naturalnego

(informują one o potencjalnym popycie)

▫struktura wiekowa społeczeństwa (pozwala określić

popyt na produkty, które są adresowane do
konkretnych grup wiekowych, co umożliwia z kolei
kształtowanie odpowiedniej struktury produkcji)

▫gęstość zaludnienia i geograficzne rozmieszczenie

ludności (informują przykładowo o ewentualnych
problemach związanych z dystrybucją – łatwiej jest
ją zorganizować w strefach gęsto zaludnionych ze
względu na już istniejącą infrastrukturę
transportowo-logistyczną)

▫struktura społeczeństwa według miejsca

zamieszkania, płci i wykształcenia (czynniki te
wpływają na styl życia i potrzeby konsumentów)

•

otoczenie edukacyjne

▫poziom edukacji w społeczeństwie czy

system jego kształcenia wpływają na jakość
zasobów ludzkich

▫wpływa na lokowanie inwestycji w danym

regionie
(np. Indie)

WYMIAR TECHNICZNO-
TECHNOLOGICZNY

•

dostępne metody pozwalające
przekształcić zasoby przedsiębiorstwa w
produkty i usługi

•

techniczne wytwory techniki (np.
maszyny, urządzenia, dostępna
infrastruktura) oraz zasoby wiedzy

•

każdą nową technologię uważa się za czynnik
powodujący tzw. twórczą destrukcję,
przyspieszenie tempa rozwoju gospodarczego
i zmian technologicznych, przyspieszenie
liczby pojawiających się innowacji

•

dynamika zmian technologicznych jest różna
w odniesieniu do sektora, kraju regionu
działania przedsiębiorstwa

•

w krajach wysoko rozwiniętych czas, jaki
upływa od momentu dokonania wynalazku do
jego wdrożenia, jest krótszy niż w krajach o
niższym poziomie rozwoju gospodarczego (np.
pod koniec XX w. wynosił on w USA i Europie
4-5 lat, a w Japonii 3-3,5 roku

•

pojawienie się nowej technologii może
oznaczać szansę i powstanie wielu
sektorów, a jednocześnie stanowić
ogromne zagrożenie dla sektorów już
istniejących (np. pojawienie się fotografii
cyfrowej)

•

na skutek zmian technologicznych może
się też ostatecznie zmienić struktura
konkurencji w sektorze (vide Kodak, Agfa)

WYMIAR NATURALNY

•

warunki naturalne charakterystyczne dla
danego obszaru, determinujące ogólne
możliwości działania przedsiębiorstw oraz
będące źródłem wykorzystywanych przez
nie zasobów naturalnych

•

ukształtowanie terenu, klimat, stan i
dostępność zasobów naturalnych

•

w danym regionie klimatycznym potrzeby
odzieżowe klientów z różnych krajów są
podobne, występuje zbliżony sposób
odżywiania się i leczenia, określane są
podobne potrzeby w sferze budownictwa
mieszkaniowego

•

temperatura, wilgotność powietrza itp.
powodują konieczność wprowadzenia
adekwatnych do tego zmian w produkcie i
jego opakowaniu

•

topografia terenu, dostęp do rzek i mórz
stanowią jedną z determinant wyboru
sposobów dystrybucji produktów

MIKROOTOCZNIE I PODMIOTY JE
TWORZĄCE

•

podmioty i relacje jakie między nimi występują

•

początkowo dominowały w gospodarce małe
przedsiębiorstwa i warsztaty rzemieślnicze, ich
relacje z innymi podmiotami były proste i
przejrzyste; charakteryzowały je lokalny
charakter oraz jednoznaczność występujących
powiązań

•

obecnie zmieniły się rodzaj i stopień
skomplikowania powiązań przedsiębiorstw z
innymi podmiotami

•

przedsiębiorstwo i relacje z innymi
podmiotami:

▫gospodarstwa domowe (klienci) – finalni

odbiorcy produktów przedsiębiorstwa;
potencjalne lub realne źródło zatrudnianego
kapitału ludzkiego dla przedsiębiorstwa;
funkcje gospodarstw domowych: pozyskiwane
środków finansowych (funkcja produkcyjna),
wydatkowanie środków (funkcja
konsumpcyjna) i przekształcenia w
przedsiębiorstwo (funkcja konkurencji,
kooperacji, koopetycji)

▫przedsiębiorstwa – na zasadzie konkurencji

lub współpracy (dostawcy, odbiorcy,
akcjonariusze)

▫władze – występują w charakterze regulatorów

(jednostki, które mogą kontrolować, regulować
lub w inny sposób oddziaływać na politykę i
praktyki organizacji np. Komisja Papierów
Wartościowych i Giełdy, a także osoby tworzące
grupy interesów np. Krajowa Organizacja
Kobiet), właścicieli, udziałowców, klientów

▫instytucje finansowe – bankowe i niebankowe;

rozumiane jako kredytodawcy, regulatory,
właściciele, akcjonariusze; relacje
przedsiębiorstwa z bankami nawiązywane są w
trzech głównych obszarach i dotyczą:
wszelkiego rodzaju rozliczeń pieniężnych,
finansowania działalności przedsiębiorstwa,
lokowania wolnych środków pieniężnych

▫podmioty demokracji gospodarczej –

organizacje, których celem jest wyrażanie i
reprezentowanie interesów ekonomicznych
pewnych środowisk oraz dążenie do ich
realizacji, wywieranie na inne podmioty
nacisk, aby podjęły czynności gospodarcze,
zaprzestały ich lub dokonały zmian w zakresie
wykonywanych czynności, a także wywieranie
nacisku na zmiany prawodawstwa
gospodarczego; do podmiotów tych należą:
związki zawodowe, związki pracodawców,
organizacje konsumenckie, izby handlowe,
związki wyznaniowe, organizacje ekologiczne,
organizacje społeczne, fundacje, towarzystwa,
ruchy obywatelskie (np. WOŚP)

▫wyższe uczelnie i inne ośrodki badawczo-

rozwojowe oraz innowacyjne – stanowią
jedno ze źródeł kapitału ludzkiego dla
przedsiębiorstw; jednostki kooperujące z
przemysłem i jego podmiotami; pozwala na
systematyczny rozwój wiedzy, budowę
nowych modeli, teorii czy koncepcji
ekonomicznych, wpływa na poprawę
sytuacji konkurencyjnej oraz rozwój
przedsiębiorstw, przemysłów a w
konsekwencji całych gospodarek;
współpraca ta może przyjąć następującą
postać

▫gmina i społeczność lokalna – jednostka samorządowa

i terytorialna, mająca określoną infrastrukturę, wraz z
zamieszkałą na jej terenie ludnością, która udostępnia
przedsiębiorstwu część ze swoich zasobów oraz
zgłasza wobec niego określone oczekiwania; rozwój
gminy ściśle wiąże się z rozwojem zlokalizowanych w
niej przedsiębiorstw. Lokalizacja przedsiębiorstwa
decyduje o jego otoczeniu – określa ono warunki życia
załogi, lokalny rynek pracy, jakość infrastruktury.
Gmina i społeczność lokalna przyznają firmie prawo do
lokalizacji i czerpią korzyści z podatków płaconych
przez przedsiębiorstwo oraz ekonomicznych i
socjalnych wydatków ponoszonych przez firmę.
Przedsiębiorstwo nie może narażać społeczności
lokalnej na nieuzasadnione ryzyko zniszczenia
środowiska naturalnego, składowanie odpadów
toksycznych itp.

METODY ANALIZY
MAKROOTOCZENIA

•

analiza trendu

•

metoda delficka

•

metody scenariuszowe

•

analiza SWOT

•

analiza służy formułowaniu strategii rozwoju
przedsiębiorstwa na poziomach: globalnym,
jednostek gospodarczych oraz funkcjonalnym

•

najczęściej stosowane są dwie zasadnicze
metody: bezscenariuszowe i scenariuszowe

▫bezscenariuszowe polegają na wykorzystaniu

dedukcji w procesie formułowania strategii

▫w scenariuszowych tworzone są alternatywne

opisy przyszłości, scenariusze możliwych
zdarzeń, symulacyjne, stanów otoczenia,
procesów w otoczeniu, które stanowią obrazy
stanów i rozwoju przyszłych wydarzeń w
otoczeniu przedsiębiorstwa

ANALIZA TRENDÓW

•

trendem określa się systematyczne jednokierunkowe zmiany
w szeregu czasowym, które w formie statystycznej są
przedstawione w postaci funkcji trendu

•

praktycznie każde zjawisko ekonomiczne można przedstawić
w postaci dynamicznej, wykorzystując do tego szereg
czasowy, więc dla względnie długich okresów jego trwania
można również wyodrębnić kształtowanie się jego tendencji
rozwojowej, nazywanej trendem

•

metoda stosowana głównie podczas ustalania orientacyjnych
założeń planistycznych

•

nie dostarcza dostatecznej wiedzy na temat kształtowania się
badanego zjawiska w określonym momencie w przyszłości i
dlatego jest stosowana jako metoda uzupełniająca

METODA DELFICKA

•

opinia ekspertów

•

szerokie zastosowanie także w badaniach rynkowych i
marketingowych

•

badanie przebiega etapowo i obejmuje:

▫oszacowanie przedziału czasowego, w którym powinno wystąpić

dane zjawisko

▫prognoza następstw wystąpienia zjawiska
▫przetworzenie wyników i przeprowadzenie analizy wstępnych

wyników ankietowania

▫wyrażenie opinii na temat badanego zjawiska

•

badanie trwa do momentu osiągnięcia względnej zgodności
ocen dokonywanych przez ekspertów

•

problemem jest zebranie i zaangażowanie odpowiednio dużej
liczby ekspertów

METODY SCENARIUSZOWE

•

określenie przedziału zmienności przyszłych zmian w
otoczeniu, w odniesieniu do ich wpływu na
przedsiębiorstwo

•

metoda zmniejsza poziom niepewności przy wyborze
strategii

•

scenariusze przedstawiają różnorodną wizję przyszłości

•

jest to spójny zbiór potencjalnych zdarzeń należących
do pewnego pola przedmiotowego, związanych z
pewnym horyzontem i wyodrębnionymi w nim
okresami oraz powiązanych różnego rodzaju relacjami

•

każdy scenariusz jest wizją przyszłej ewolucji i sytuacji
badanej całości

ANALIZA SWOT JAKO METODA
ZINTEGROWANA

•

strenghts (silne strony przedsiębiorstwa),
weaknesses (słabe strony przedsiębiorstwa),
opportunities (szanse tkwiące w otoczeniu)
threats (zagrożenia ze strony otoczenia)

•

jest jedną z najbardziej kompleksowych metod
analizy strategicznej – prezentuje czynniki,
które determinują potencjał rozwojowy
przedsiębiorstwa

•

głównym celem jest określenie ogólnych
strategii przedsiębiorstwa

•

zaletą jest występowanie analizy zewnętrznej oraz
wewnętrznej – ujęcie oddziaływania czynników
niezależnych od firmy, rozpatrywanie ich w powiązaniu
z potencjałem przedsiębiorstwa pozwala na
przeprowadzenie wnikliwej analizy i ustalenie strategii
działania firmy

•

analizę SWOT można uznać za metodę formułowania
strategii rozwoju przedsiębiorstw, odzwierciedla
bowiem koncepcję strategicznego dopasowania
formułowania strategii

•

przeprowadzenie tej strategii pozwala zidentyfikować
kierunek i zakres dalszej analizy strategicznej ze
względu na to, że nie wszystkie potencjalne siły czy
słabości oraz szanse i zagrożenia można uznać za
istotne z punktu widzenia określonego przedsiębiorstwa

•

powszechnie stosowana ze względu na łatwość w
użyciu, głównie przy tworzeniu biznesplanu

Analiza powinna odpowiedzieć na
następujące pytania:

▫czy mocne strony pozwalają na

wykorzystanie szans oraz przezwyciężenie
zagrożeń

▫czy słabe strony uniemożliwiają

wykorzystanie szans oraz przezwyciężenie
zagrożeń

▫czy szanse wzmacniają silne strony

przedsiębiorstwa czy umożliwiają
przezwyciężenie ich słabych stron

▫czy zagrożenia osłabiają mocne strony lub

potęgują słabe strony przedsiębiorstwa