PEDAGOGIKA SPOŁECZNA

Na podstawie

zaproponowanej bibliografii

opracował

ks. Grzegorz Godawa

Zagadnienia

• Pedagogika społeczna jako dyscyplina naukowa.
• Charakterystyka metodologiczna pedagogiki społecznej i

metody pracy społeczno wychowawczej

• Wychowanie rodzinne wobec toksycznych interakcji.
• Szanse rozwoju osobowościowego młodzieży wobec

wpływu grup rówieśniczych.

• Wychowanie szkolne w realiach zagubienia edukacyjnego.
• Wychowanie a mass media.
• Ubóstwo i bezdomność jako zjawiska społeczne.
• Wychowawczy wymiar wolontariatu.
• Agresja, przemoc i nietolerancja społeczna.

Lektura

• Pilch T., Lepalczyk I., (red.), Pedagogika społeczna.

Człowiek w zmieniającym się świecie, Warszawa 2003.

• Danilewicz W., Oblicza współczesności w perspektywie pedagogiki

społecznej, Warszawa 2009.

• Duda M., Bezdomny moim bratem, Kraków 2011.
• Gawroński S., Ochotnicy miłości bliźniego. Przewodnik po

wolontariacie, Warszawa 1999.

• Kawula S., Brągiel J., Janke A. W., (red.), Pedagogika rodziny.

Obszary, panorama problematyki, Toruń 2007.

• Lepa A., Pedagogika mass mediów, Łódź 2003.
• Mastalski J., Samotność globalnego nastolatka, Kraków 2007.
• Śliwerski B., (red.), Pedagogika, t. 3, Gdańsk 2006.
• Ziółkowska B., Dziecko chore w domu, w szkole i u lekarza. Jak

wspomagać rozwój dzieci przewlekle chorych, Gdańsk 2010.

Definicje – pedagogika

społeczna

Dyscyplina pedagogiczna zajmująca się
badaniem warunków środowiskowych, w jakich
przebiegają procesy wychowawczo-opiekuńcze
człowieka od jego urodzenia do końca życia.

Znaczenie szersze – wzajemne oddziaływanie
środowiska i jednostek (trudności, sukcesy,
zadania wychowawcze)
Znaczenie węższe – teoria wychowawczej
funkcji pracy socjalnej

(A. Kamiński).

Definicje

Pedagogika społeczna jest nauką praktyczną,

rozwijającą się na skrzyżowaniu nauk o człowieku,

biologicznych i społecznych z etyką i

kulturoznawstwem dzięki własnemu punktowi

widzenia. Można go najkrócej określić jako

zainteresowanie wzajemnym stosunkiem jednostki i

środowiska, wpływem warunków bytu i kręgu

kultury na człowieka w różnych fazach jego życia,

wpływem ludzi na zapewnienie bytu wartościom

przez ich przyjęcie i krzewienie oraz przetwarzanie

środowisk siłami człowieka w imię ideału (H.

Radlińska)

Definicje

Pedagogika społeczna to nauka o
środowiskowych uwarunkowaniach
procesów wychowawczych i
problemów wychowania poza szkołą
(R. Wroczyński)

Płaszczyzny uprawiania pedagogiki

społ.

Pedagogi

ka

społeczn

a

lokalna

glokalna

globalna

indywidual

na

Zadania współczesnej pedagogiki

społ.

• funkcja diagnostyczna - dokonywanie

opisu i oceny postępowania
społeczno-wychowawczego w
środowisku

• funkcja projekcyjna - projektowanie

działalności społeczno-
pedagogicznej, kulturalnej, socjalnej.

Podstawowe pojęcia

• środowisko jest wyodrębnionym układem

stanów, rzeczy, zjawisk i procesów na
określonej przestrzeni.

• środowisko wychowawcze - jest

środowiskiem, w którym wychowuje się
człowiek, wszystko, co otacza wychowanka w
okresie jego formacji.

• środowisko społeczne (wychowawcze) -

zespół warunków w których bytuje jednostka i
czynników kształtujących jej osobowość,
oddziałujących stale lub przez długi czas

Społeczeństwo wychowujące

(F. Znaniecki)

1. Ostateczne efekty wychowania to wypadkowa
oddziaływań intencjonalnych jak i zmian naturalnych.
Proces wychowania dokonuje się przez uczestnictwo
w naturalnych formach działalności człowieka.
2. Wychowanie jest procesem przygotowania dzieci i
młodzieży do uczestnictwa w działaniach
utrzymujących i kontynuujących elementy składowe
społeczeństwa. Szczególne znaczenie przypisuje się
rodzicom, otoczeniu sąsiedzkiemu, w którym wzrasta
dziecko, grupie rówieśników, szkole i nauczycielom
oraz instytucji wychowania pośredniego
(środowiskom wychowawczym)

Siły społeczne (H. Radlińska)

są to aktualnie ujawniające się albo
ukryte potencjalne wartości jednostek i
grup społecznych , urządzeń i
instytucji , dające pedagogowi
społecznemu oparcie w jego pracach,
jeśli zostaną one zaktywizowane i
staną się czynnikami przewodnimi w
przebudowie i asymilowaniu wartości.

• PRACA SOCJALNA A WYCHOWANIE
• Praca socjalno wychowawcza: cele (takie coś znalazłam) :D

1)cel ratowniczy - (np. udzielenie schroniska osobom bezdomnym)
zapewnienie podstawowych warunków życia tym, którzy są ich
pozbawieni, 
2) cel kompensacyjny - zaspokajanie potrzeb, które nie mogą być
zaspokojone samodzielnie lub w ramach innych instytucji, (np. przyznanie
zasiłku stałego rodzinie, w której utrzymujący żonę i dzieci mąż – głowa
rodziny – nie jest zdolny do pracy z powodu trwałego inwalidztwa),
3) cel protekcyjny - minimalizowanie negatywnego wpływu tych
czynników, które nie mogą być zmienione lub usunięte, (np. w wyżej
wymienionej rodzinie praca socjalna, której celem jest trening w zakresie
radzenia sobie z problemami życia codziennego),
4) cel promocyjny - osiągnięcie bardziej satysfakcjonującego poziomu i
jakości życia poprzez wspomaganie w rozwiązywaniu problemów,
problemów pokonywaniu trudności,

Opieka i wychowanie

Zadania

ściśle

opiekuńcze

Zadania

ściśle

wychowaw

cze

Co wpływa na efekty

wychowania?

Efekty

wychowani

a

Efekty

wychowani

a

Zmiany

natural

ne

Zmiany

natural

ne

Praca socjalno-

wychowawcza: cele

protek

-cyjny

promo

-cyjny

kompens

acyjny

ratow-

niczy

Ogólne zasady realizacji opieki i

wychowania

Zasada

wychowawczeg

o zaspokajania

potrzeb

Zasada

ciągłego

modyfikowania

sposobów

realizacji

Zasada

czynnego

udziału

podopiecznego

Zasada

optymalizacji

opieki

S. Kawula

Podmiotowość

Sprawiedliwoś

ć

Pomocniczość

Edukacja

Idee

pedagogiki

społ.

Metodologia pedagogiki społecznej

• Przedmiot badań - głównie

środowiskowe uwarunkowania
różnych dziedzin aktywności ludzkiej
oraz zachodzące w nich relacje.

• Ujmowanie wychowania, jego

przebiegu, uwarunkowań i efektów z
punktu widzenia teorii środowiska
wychowawczego.

• Metoda wychowawcza w pracy

socjalnej to:

1. sposób postępowania

wychowawczego, które rozwija to co
jednostkowe, indywidualne w
człowieku, w jego środowisku, w celu
usprawnienia i poprawy sytuacji
życiowej, bądź:

2. traktuje to jako źródło wiedzy o

zjawiskach szerszych, bardziej
uniwersalnych.

Metody pracy socjalnej

indywidualnych

przypadków

pracy grupowej

organizowania środowiska

animacja społeczno-

kulturalna

kształcenie ustawiczne

poradnictwo

Etapy metody casework (ujęcie

metodyczne)

• opracowanie społecznej diagnozy

przypadku (diagnoza środowiskowa)
– najważniejsza!

• opracowanie planu działania
• właściwe prowadzenie przypadku

Case study (ujęcie

metodologiczne)

• „Sposób badań polegający na analizie jednostkowych losów

ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze,
lub analiza konkretnych zjawisk natury wychowawczej przez
pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem
na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu
podjęcia działań terapeutycznych” (Pilch).

Metoda pracy grupowej – groupwork

Dialog wychowawcy z grupą:

• rozwojowo-wychowawczy
• rewalidacyjny
• psychoterapeutyczny

Metody pracy grupowej

Wychowanie w grupie

Metody wpływu społecznego:

• modyfikacja celów zespołu
• kształtowanie norm postępowania w zespole
• przekształcanie struktury wewnętrznej

zespołu

• nadawanie właściwego kierunku działaniu

kontroli społecznej w zespole

Metoda organizowania środowiska

• Zwraca uwagę na otoczenie

jednostki, środowisko w którym żyje

Wspomagan

ie rozwoju

Animacja społeczno-kulturalna

• Stymulacja do aktywnego

zachowania społeczności lokalnej jak
i małej grupy, która ma na celu
polepszenie życia społecznego
środowiska.

Kształcenie ustawiczne

• Odpowiedź na potrzebę ciągłego

uczenia się, podnoszenia kwalifikacji,
samokształcenia.

Metody kierowania
samowychowaniem:

• metoda przybliżania
• metoda stymulacji
• metoda przyswajania

Poradnictwo

• Wszelkie działania zmierzające do

organizacji sytuacji umożliwiających
rozwój wychowanka, polegający na
przystosowaniu się do zadań
wynikających z pełnionych ról
społecznych.

Szkoła - definicja

• szkoła jest instytucją powołaną do

planowego i systematycznego
kształcenia dzieci, młodzieży i
dorosłych stosownie do społecznie
akceptowanych planów i
programów nauczania

(Kupisiewicz)

Zadania szkoły

• tworzenie optymalnych warunków rozwoju,

• zaspokajanie potrzeb biologicznych,

psychicznych i społecznych uczniów,

• rozwijanie zainteresowań i zamiłowań,

• zapewnienie uczniom indywidualnego rozwoju,

• prowadzenie działalności korekcyjnej i

wyrównawczej

• pomoc uczniom w wyborze określonego

systemu wartości,

• pomoc w odnajdowaniu własnej drogi do ideału

człowieczeństwa,

• wychowanie do czasu wolnego

Typy klimatu klasowego

• autokratyczno – życzliwy
• demokratyczno – życzliwy
• autokratyczno - wrogi
• obojętnego leseferyzmu

Trudności wychowawcze

• zachowania niezgodne z powszechnie przyjętymi

normami

• trudności tkwiące w dziecku, które stwarzają

komplikacje

• formy zachowania utrudniające współżycie i

współdziałanie

• upór nie poddający się zabiegom wychowawczym
• nabyte formy zachowania
• zachowania negatywne utrudniające dalszy

rozwój dziecka.

Strategie przetrwania P.

Woodsa

• socjalizacja
• dominacja
• negocjacje
• fraternizacja
• nieobecność i wycofywanie się
• rutyna
• terapia zajęciowa
• moralizowanie

techniki przetrwania ucznia Ph.

Jacksona

• poszukiwanie specjalnych

względów

• asekuracja
• wycofanie, rezygnacja
• bierność

techniki przetrwania nauczycieli G.

Turnera

• uleganie
• uleganie z dystansem
• zamaskowane nieposłuszeństwo
• wycofywanie się
• sabotaż
• odmowa

Pozytywne cechy

nauczyciela

• otwartość i umiejętność kontaktu z

młodzieżą

• kompetencja merytoryczna i metodyczna

• poszanowanie godności ludzkiej

• sprawiedliwość i obiektywizm w ocenianiu

• dialogowość, negocjacyjność,

demokratyczny styl wychowania

• dyscyplina

• tolerancja, kultura ogólna i pedagogiczna

• umiejętność planowania i organizowania

pracy

• poczucie humoru

Typologia zarzutów ze strony

uczniów wobec wychowawcy

• niekompetentny tyran
• drugi rodzic
• śmieszny aktor
• nudny belfer

Postawy toksycznego

nauczyciela

• apodyktyczność
• leseferyzm
• stereotypizm wychowawczy (stereotypy

kija i marchewki, człowieka
oświeconego, wojny w edukacji,
dzbanka i kubka, niemocy słowa)

• rozczarowanie
• wypalenie zawodowe

Rodzice jako źródło toksycznych

interakcji szkolnych

• buntowanie
• obojętność
• zaniedbanie
• uciekanie przed problemem
• walka

Typologia ucznia nielubianego

(wg J. Mastalskiego)

• uparciuch
• uciążliwy mądrala
• przebiegły gracz
• niesympatyczny kłamczuch
• żałosny fajtłapa
• solidarny kumpel
• niezadowolony kontestator
• rozkapryszony dzieciak
• zarozumiały dzieciak
• niesłowny współpracownik

Jan Paweł II, 1998 r.

W systemie szkolnictwa można i

zapewne powinno się zmienić wiele.

Jedno jednak powinno być jasne: szkoła

nie może jedynie dostarczać młodym

informacji z różnych dziedzin wiedzy;

musi im także pomagać w poszukiwaniu

– we właściwym kierunku – sensu życia.

• Rodzice bogowie – doskonali
• Rodzice nieadekwatni
• Kontrolerzy
• Alkoholicy
• Niszczący słowem
• Dokonujący przemocy fizycznej
• Dokonujący kazirodztwa

Wychowanie w rodzinie toksycznej