LEKI

DZIAŁAJĄCE NA

UKŁAD

POKARMOWY

LEKI
PRZECIWBIEGUNKOWE

Leczenie biegunek może być objawowe lub

przyczynowe.

Działanie leków zapierających ma charakter

objawowy. Stosuje się je w celu zmniejszenia
zawartości wody w stolcu, utraty elektrolitów,
skrócenia czasu trwania biegunki. Należą do
nich: leki zmniejszające perystaltykę jelit,
środki ściągające, środki adsorbujące

W przypadku ostrej biegunki można rozważyć

stosowanie leków przeciwbakteryjnych.

Leczenie przyczynowe opiera się na

chemioterapii.

LEKI
PRZECIEBIEGUNKOWE

W biegunkach bakteryjnych o ciężkim i

powikłanym przebiegu stosuje się chemioterpeutyki
działające ogólnie: fluorochinolony (norfloksacyna,
cyprofloksacyna) cefalosporyny, aminopenicyliny.
Najczęściej stosowany jest metronidazol.

W leczeniu biegunek stosowane są preparaty

powodujące normalizację bakteryjnej flory
jelitowej, probiotyki (Lacidofil, Enterol)

DOUSTNE ŚRODKI
NAWADNIAJĄCE

Zawie

rają glukozę i elektrolity,

których niedobór stwierdza się w
biegunce. Zapobiegają kwasicy,
zaburzeniom elektrolitowym.



Gastrolit (proszek) –stosuje się
doustnie, rozpuszcza w niepełnej
szklance wody



Saltoral (tabletki)

LEKI ZMNIEJSZAJĄCE
PERYSTALTYKĘ JELIT

Morfina i inne związki pobudzają receptory

opioidowe w przewodzie pokarmowym
zwiększają napięcie mięśni okrężnych jelit, co
prowadzi do zahamowania perystaltyki i
wystąpienie zaparć spastycznych.



Loperamid

- w niewielkim stopniu wchłania

się z przewodu pokarmowego, nie przenika do
OUN, posiada działanie zapierające. Do działań
niepożądanych jakie wywołuje należy: suchość
w jamie ustnej, nudności, wymioty, bezsenność).
Przeciwwskazany w niedrożności jelit,
czerwonce bakteryjnej, biegunkach
bakteryjnych.

LEKI ZMNIEJSZAJĄCE
PERYSTALTYKĘ JELIT



Difenoksylat-

częściowo wchłania się z przewodu

pokarmowego, przenika do OUN, powoduje euforię i
uzależnienie psychofizyczne przy długotrwałym podawaniu.
Stosowany z atropiną.

Działania niepożądane: suchość w ustach, nudności,

wymioty, zaburzenia snu

Przeciwwskazania: niedrożność przewodu pokarmowego,

biegunka poantybiotykowa, w okresie ciąży i karmienia
piersią, biegunce infekcyjnej, toksycznej, jaskra



Reasec



(preparat złożony difenoksylat z atropiną, tabletki

LEKI ZMNIEJSZAJĄCE
PERYSTALTYKĘ JELIT



Środki ściągające-

prowadzą do zmniejszenia wysięku

zapalnego, utrudniają działanie substancji zawartych w treści
pokarmowej. Wywiera efekt przeciwbólowy, bakteriobójczy.



Garbniki-

związki występujące w wielu surowcach roślinnych

(korze dębu, dębiankach).



Najczęściej stosowana jest tanina (garbnik otrzymywany z
dębianek). W biegunkach podawana jest w postaci
rozpuszczonego w wodzie bałczanu taniny.



Sole bizmutu-

działanie ściągające, przeciwbakteryjne,

stosowany zapobiegawczo i leczniczo np. w biegunkach
podróżnych.



Tanninum albuminatum (tanninal) tabletki,



stosowane 3-4 razy dziennie przed jedzeniem

LEKI ZMNIEJSZAJĄCE
PERYSTALTYKĘ JELIT



Środki adsorbujące-

wiążą i pochłaniają

bakterie, toksyny bakteryjne, wydzieliny zapalne, gazy,
pobudzają motorykę jelit. Zmniejszają zawartość wody
w stolcu, poprawiają kondycję, zmniejszają liczbę
wypróżnień. Należy je podawać 1, 2 h po –podaniu
środka adsorbującego.



Węgiel leczniczy-

stosowany w biegunkach,

nieżytach żołądkowo-jelitowych, wzdęciach,
nadmiernej fermentacji jelitowej. Stosowany w
leczeniu zatruć wywołanych silnymi kwasami,
zasadami, alkoholem, solami żelaza. Musi być
podawany w wysokich dawkach.



Carbo medicinalis (tabletki)



nie należy ich rozdrabniać.

LEKI ZMNIEJSZAJĄCE
PERYSTALTYKĘ JELIT



Smekta

-powleka warstwą ochronna błonę śluzową

żołądka i jelit. Stosowany w ostrych, przewlekłych
biegunkach, szczególnie u dzieci.



Smecta (tabletki) podawane doustnie lub doodbytniczo



Leki przeczyszczające

-nasilają czynność

motoryczną jelit, ułatwiają wydalanie mas kałowych. Należy
podawać je możliwie jak najkrócej i często zmieniać
preparaty.



Działania niepożądane- podrażnienie, stany zapalne błony
śluzowej jelit, wzdęcia, bóle brzucha



Przeciwwskazania-



niedrożność przewodu pokarmowego,



stany zapalne jamy brzusznej,



bóle brzucha, ciąża, karmienie piersią



Środki zwiększające objętość mas
kałowych-

zaliczamy niektóre pokarmy ( otręby

pszenne, żytnie, pieczywo razowe, kasze, warzywa).
Związki te nie są wchłaniane w przewodzie
pokarmowym i nie ulegają wchłonięciu. Należy je
stosować z duża ilością płynów . Działanie łagodnie
przeczyszczające 12-72 godz. Są zalecane w
przewlekłych zaparciach.



Środki osmotyczne-

sole nieorganiczne,

półsyntetyczne disacharydy, nie wchłaniają się z
przewodu pokarmowego, zatrzymuję wodę w jelitach,
prowadzą do upłynnienia i powiększenia objętości mas
kałowych. Stosowane w leczeniu zatruć pokarmowych,
zaburzają gospodarkę elektrolitowo-wodną. Nie należy
stosować u pacjentów odwodnionych.



Fosforan sodu-

podany doustnie na czczo

działa po godzinie, a przyjęty po posiłku po 6-8 godz.



Fleet Phospho Sonda, Phospho-Laxative-płyn doustny



Laktuloza-

efekt podania leku pojawia się po1-2

dniach od przyjęcia leku



Przeciwwskazania- wzdęcia, świąd odbytu, bóle
brzucha, nudności.



Lactulose-Lactulosium- syrop, Duphac (proszek)



Makrogol-

działanie pojawią się w ciągu



24-48 godz. , lek bezpieczny,



nie powoduje zaburzeń i podrażnień

ŚRODKI ZMIĘKCZAJĄCE
KAŁ



Dokuzan sodu-

stosowany w

leczeniu zaparć u pacjentów nadmiernie
odwodnionych, u pacjentów u których
przeciwwskazane jest parcie na stolec,



Laxol (czopki)



Laxopol (syrop)



Środki przeczyszczające
( drażniące jelito grube)

–ze

względu na liczne działania niepożądane
powinny być krótko stosowane.



Glikozy antrachinonowe

–hamują

wchłanianie zwrotne wody i elektrolitów,
zwiększają objętości mas kałowych,
upłynniają je. Działają przeczyszczająco tylko
w podaniu doustnym.



Przeciwwskazania- silne bóle brzucha,
przekrwienie narządów jamy brzusznej, ciąża,
karmienie piersią.



Agiolax ( granulat)



Laxitab (tabletki)



Alax (drażetki)



Xenna (tabletki)



Leki pobudzające wydzielanie
żołądkowe

– stosowane w stanach

niedokwaśności, bezsoczności, w zaburzeniach
trawienia, braku łaknienia.



Kwas solny-

zwiększa kwasowość soku

żołądkowego, podawany łącznie z pepsyną



Maxitura pepsini (płyn)



Bepepsin (tabletki) zawierają pepsynę i
chlorowodowek betainy



Citropepsin (płyn)- zawiera pepsyna+kwas
cytrynowy+fosforan sodowy)



Gorycze

- substancje gorzkie wzmagają

wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego, żółci.
Występują w wielu surowcach roślinnych (ziele
tysięcznika, kłączu tataraku, korzenia goryczki)



Amarosal

(syrop) podaje się 1 łyżeczkę syropu 3-

4 razy dziennie przed jedzeniem



Krople żołądkowe-

stosuje się 3-6 razy

dziennie po 15 kropli w kieliszku wody na 30 min
przed jedzeniem lub doraźnie w zaburzeniach
trawienia



Leki hamujące wydzielanie
żołądkowe-

ich działanie polega na

blokowaniu receptorów histaminowych,
muskarynowych lub gastrynowych, Leki te
stosowane są w leczeniu chorób wrzodowych.
W leczeniu chorób wrzodowych stosuje się
leki ograniczające działanie czynników agresji
oraz leki wzmacniające właściwości obronne
błony śluzowej.

INHIBITORY POMPY
PROTONOWEJ

Najstarszym lekiem z tej grupy jest omeprazol, który

został wprowadzony do lecznictwa w latach 80. XX
wieku. Poza omeprazolem stosuje się obecnie
pantoprazol, lansoprazol, rabeprazol i esomeprazol
wykazujące zbliżone właściwości farmakologiczne.

Ich mechanizm działania polega na nieodwracalnym

hamowaniu aktywności H

+

/K

+

-ATP-azy,

odpowiedzialnej za aktywny transport jonów
wodorowych z komórek okładzinowych do światła
żołądka.

INHIBITORY POMPY
PROTONOWEJ

Blokada końcowego etapu wytwarzania kwasu

solnego prawie całkowicie hamuje
wydzielanie zarówno podstawowe, jak
również stymulowanie, bez względu na rodzaj
bodźca stymulującego.

Dostępność biologiczna omeprazolu po podaniu

doustnym wynosi 30-40%. Znacznie lepszą
biodostępność wykazuje pantoprazol – 77% i
lansoprazol – 80-86%.

INHIBITORY POMPY
PROTONOWEJ



Inhibitory pompy protonowej, zwłaszcza
pantoprazol i lansoprazol, uznawane są za
leki bezpieczne przy krótkim stosowaniu.
Najczęściej wywołują zaburzenia ze strony
przewodu pokarmowego, bóle i zawroty
głowy oraz reakcje nadwrażliwości,
zazwyczaj skórne. Potencjalne zagrożenia
mogą pojawić się podczas długotrwałego
stosowania tych leków. Utrzymujący się
wzrost pH, może wywołać hipergastrynemię
oraz namnażanie się bakterii w żołądku i
wytworzenie działających rakotwórczo
nitrozamin.

OMEPRAZOL

Poza typowymi dla całej grupy działaniami

niepożądanymi, może wywołać zaburzenia rytmu
serca, wzrost ciśnienia krwi, a także niedokrwistość
hemolityczną i ostre śródmiąższowe zapalenie nerek.
Istnieją również doniesienia o występowaniu
zaburzeń słuchu i widzenia po dożylnym podawaniu
tego leku.

Preparaty i dawkowanie:
Bioprazol, Polprazol, Prazol, Omeprazol-Egis, Helicid
Doustnie stosuje się 20mg, a dożylnie 40mg raz

dziennie, w chorobie wrzodowej dwunastnicy przez 2-
4 tygodnie, w chorobie wrzodowej żołądka przez 4-8
tygodni.

PROSTAGLANDYNY

Prostaglandyny E

1

, E

2

i prostacyklina działają

cytoprotekcyjnie na błonę śluzową żołądka i
dwunastnicy. Oznacza to, że chronią ją przed
zmianami zapalnymi lub martwiczymi w
warunkach gdy błona śluzowa narażona jest na
działanie czynników szkodliwych. Efekt ten jest
wynikiem zwiększenia wydzielania śluzu i
wodorowęglanów oraz nasilenia przepływu
krwi przez śluzówkę żołądka.

Prostaglandyny endogenne w niewielkim

stopniu zmniejszają wydzielanie kwasu solnego
i gastryny. Znacznie silniejsze działanie
wykazują ich syntetyczne pochodne.

PROSTAGLANDYNY

Analogi prostaglandyn E

1

i E

2

są

stosowane w profilaktyce i leczeniu
choroby wrzodowej, głownie u chorych
leczonych niesteroidowymi lekami
przeciwzapalnymi. Niesteroidowe leki
przeciwzapalne wywołują niedobór
endogennych prostaglandyn, co jest
podstawową przyczyną uszkodzenia
błony śluzowej żołądka i dwunastnicy.

MIZOPROSTOL

Jest syntetyczna pochodną prostaglandyny

E

1.

Hamuje wydzielanie kwasu solnego i działa

ochronnie na błonę śluzową żołądka i
dwunastnicy. Obecnie uważa się, że
zmniejszenie wydzielanie kwasu solnego jest
podstawowym mechanizmem działania
przeciwwrzodowego mizoprostolu.
Mizoprostol dobrze i szybko wchłania się z
przewodu pokarmowego. Absorpcję opóźnia
pokarm z dużą zawartością tłuszczów.

W leczeniu choroby wrzodowej podaj się

0,8mg na dobę w 2-4 dawkach.

LEKI OSŁANIAJĄCE

Ochraniają błonę śluzową żołądka przed działaniem

soku żołądkowego. Wyróżniamy wśród nich leki
nieselektywne, które osłaniają całą błonę śluzową
oraz leki selektywne wykazujące powinowactwo do
uszkodzonej lub zmienionej zapalnie błony śluzowej.

Wartość lecznicza środków nieselektywnych, takich

jak: agar, kaolin i śluzy roślinne jest wątpliwa.
Natomiast selektywne leki osłaniające są
skutecznymi środkami przeciwwrzodowymi.

Do tej grupy leków zaliczmy Surfaktant, który

stosowany jest w leczeniu choroby wrzodowej.
Podawany jest on 3 razy dziennie, minimum 30
minut przed posiłkiem oraz dodatkowo przed snem.
Maksymalna dzienna dawka wynosi 8g.

LEKI NEUTRALIZUJĄCE
KWAS SOLNY (ANTACIDA)

Mechanizm działanie tej grupy leków polega

na chemicznym zobojętnieniu wydzielanego
przez komórki okładzinowe kwasu solnego.

Leki neutralizujące przyspieszają gojenie

się wrzodów dwunastnicy i żołądka w stopniu
zbliżonym do cymetydyny. Pod względem
skuteczności środki te ustępują lekom nowej
generacji i obecnie w leczeniu choroby
wrzodowej nie są stosowane same.

LEKI NEUTRALIZUJĄCE
KWAS SOLNY (ANTACIDA)

Leki neutralizujące są również mniej wygodne

w użyciu. Ze względu na krótki czas działania
wymagają częstego podawania w ciągu doby
oraz stosowania stosunkowo dużych dawek.

Odgrywają one rolę leków wspomagających,

o działaniu głownie objawowym.

Najczęściej występującymi działaniami

niepożądanymi są zaburzenia w oddawaniu
stolca. Preparaty zawierające związki glinu
lub węglan wapnia powodują zaparcia,
natomiast związki magnezu działają
przeczyszczająco.

LEKI NEUTRALIZUJĄCE
KWAS SOLNY (ANTACIDA)

Związki glinu

Wykazują umiarkowane działanie

zobojętniające. Dzięki temu nie wywołują
wtórnego wzrostu wydzielania kwasu
solnego.

Preparaty :
Aluminium hydroxide, Aluminium phosphate,

Aluminium carbonate basic.

LEKI NEUTRALIZUJĄCE
KWAS SOLNY (ANTACIDA)

Zawiązki magnezu

Związki magnezy wykazują silniejsze

działanie zobojętniające niż związki glinu.
Powstające w jelicie i trudno wchłanialne sole
działają przeczyszczająco. Preparaty
zawierające magnez są przeciwwskazane u
chorych z niewydolnością nerek, może
bowiem dochodzić do kumulacji tego metalu i
związanych z tym zaburzeń ze strony OUN i
upośledzenia przekaźnictwa nerwowo-
mięśniowego.

Magnesium trisilicate podaje się 3-4 razy

dziennie po 1-2 tabletki.

LEKI ŻÓŁCIOTWÓRCZE I
ŻÓŁCIOPĘDNE

Leki wpływające na czynność wątroby można

podzieli na leki żółciotwórcze, które zwiększają
wytwarzanie żółci przez komórki wątrobowe i
leki żółciopędne powodujące skurcz i
opróżnienie pęcherzyka żółciowego. Większość
stosowanych leków wykazuje podwójny
mechanizm działania.

Leki żółciotwórcze i żółciopędne stosuje się w

zaburzeniach trawienia i wchłaniania tłuszczów
spowodowanych niedostatecznym wydzielaniem
żółci, w profilaktyce i leczeniu kamicy żółciowej,
dyskinezach pęcherzyka żółciowego i dróg
żółciowych oraz w stanach zapalnych dróg
żółciowych pochodzenia bakteryjnego.

LEKI ŻÓŁCIOTWÓRCZE
(CHOLERETICA)

Najsilniejsze działanie żółciotwórcze wykazują

kwasy żółciowe, zwłaszcza kwas dehydrocholowy
i deoksycholowy. Kwasy żółciowe oznaczają się
jednak znaczną toksycznością. Podawane
długotrwale mogą powodować uszkodzenia
mięśnia sercowego, nerek i wątroby. Działanie
żółciotwórcze wykazują również związki
syntetyczne i olejki eteryczne występujące w
surowcach roślinnych.

Preparaty i dawkowanie:
Dehydrocholic acid, Raphacholin forte
Stosuje się 1-2 tabletki, 3 razy dziennie po

jedzeniu

LEKI ŻÓŁCIOTWÓRCZE
(CHOLERETICA)



Hydroksymetylonikotynamid

Pochodna kwasu nikotynowego. Działa żółciopędnie,

żółciotwórczo i ochronnie na wątrobę, a także
odkażająco na drogi żółciowe.



Hymekromon

Wykazuje silne działanie spazmolityczne, szczególnie

na zwieracz bańki wątrobowo-trzustkowej oraz łagodne
działanie żółciopędne i żółciotwórcze.

Nicotinylmethylamide- Cholamid- tabl. O,5 g.



Olejki eteryczne

Wykazują słabe działanie żółciotwórcze i żółciopędne.

Zawierają je liczne surowce roślinne. Mogą być używane
w postaci ziółek. Wyciągi otrzymywane z tych surowców
wchodzą w skład wielu preparatów złożonych.

LEKI ŻÓŁCIOPĘDNE
(CHOLEKINETICA)

Żółciopędnie działają leki

cholinergiczne, osmotyczne leki
przeczyszczające (np. siarczan
magnezu) oraz niektóre produkty
pokarmowe: oliwa, żółtko jaja,
czekolada, śmietana.

LECZENIE ZAKAŻEŃ
HELICOBACTER PYLORI

Za najczęstsza przyczynę wrzodu

trawiennego uznaje się obecnie zakażenie
wywołane przez H. pylori.

H. pylori wytwarza szereg substancji

wytwarzających błonę śluzową i jej warstwę
ochronną.

Eliminacja współistniejącego z chorobą

wrzodową zakażenia przyspiesza gojenie się
owrzodzeń, zarówno żołądka, jak i
dwunastnicy oraz zmniejsza liczbę nawrotów
wrzodów.

LECZENIE ZAKAŻEŃ
HELICOBACTER PYLORI

Podstawowe znaczenie w leczeniu

zakażenie mają leki przeciwbakteryjne,
jednak monoterapia antybiotykowa nie
prowadzi do całkowitej eradykacji
H.pylori.

Zadawalającą skuteczność można

uzyskać tylko przy zastosowaniu
leczenia skojarzonego, które polega na
podawaniu leku hamującego
wydzielanie kwasu solnego i co
najmniej dwóch chemioterapeutyków.

LEKI
PRZECIWWYMIOTNE

Nudności i wymioty są częstymi objawami

chorób, zwłaszcza przewodu pokarmowego
i OUN. Występują też w zatruciach
pokarmowych, przy zaburzeniach błędnika,
w okresie ciąży i jako następstwo
stosowania cytostatyków, środków
znieczulenia ogólnego i innych leków.

W profilaktyce oraz leczeniu nudności i

wymiotów stosuje się antagonistów
receptorów doparninergicznych,
cholinergicznych, histaminowych lub
serotoninergicznych.

LEKI
PRZECIWWYMIOTNE



Metoklopramid

Pobudza czynność skurczową górnego

odcinka przewodu pokarmowego,
zamyka zwieracz wpustu, przyspiesza
opróżnianie żołądka i nasila
perystaltykę dwunastnicy.

Metodoprium-tabl.0,01 g; doustnie

stosuje się 5-10mg, 3 razy dziennie
przed posiłkami, domięśniowo lub
dożylnie



Neuroleptyki

Hamują ośrodek wymiotny poprzez

blokowanie receptorów
dopaminergicznych.

LEKI
PRZECIWWYMIOTNE



Tietyloperazyna

Stosowana jest wyłącznie jako lek

przeciwwymiotny, również w wymiotach
pochodzenia błędnikowego. Może
wywoływać objawy niepożądane typowe
dla neuroleptyków, są one jednak słabiej
wyrażone i mają charakter przemijający.

Thiethylperazine- Torecan- tab.

0,0065g.

Stosuje się w dawce 6,5mg 1-3 razy na

dobę.

DROGI

PODAWANIA

LEKÓW

PODAWANIE LEKÓW

PRZEZ UKŁAD

POKARMOWY



Podawanie leków doustnie



Podawanie leków okołopoliczkowo



Podawanie leków podjęzykowo



Podawanie leków doodbytniczo

PODAWANIE LEKÓW

PRZEZ UKŁAD

ODDECHOWY



Podawanie leków wziewne



Podawanie tlenu

PODAWANIE LEKÓW NA

SKÓRĘ I BŁONĘ

ŚLUZOWĄ



Podawanie leków do worka
spojówkowego



Podawanie leków do ucha



Podawanie leków do nosa



Podawanie leków dopochwowo



Podawanie leków na skórę

PODAWANIE LEKÓW DOTKANKOWO



Wstrzyknięcie podskórne



Wstrzyknięcie śródskórne



Wstrzyknięcie domięśniowe



Wstrzyknięcie dożylne



Podawanie leków doszpikowo



Podawanie leków drogą dotchawiczą