1

Literatura:

1. Ekonomia menedżerska, William F. Samuelson, Stephen G.

Marks ; red. nauk. przekł.: Ryszard Rapacki, Polskie Wydaw.
Ekonomiczne, Warszawa 1998.

2. Begg D., Dornbusch R., Fischer S.: Ekonomia. Mikroekonomia

(tom 1),PWE, Warszawa 2002

3. Panek E., Ekonomia matematyczna, Wydawnictwo AE, Poznań

2000

4. Samuelson P.A., Nordhaus W.D., Ekonomia, PWN, tom 1 -

Warszawa 2003,tom 2 - Warszawa 2004

5. Zalega T., Podstawy mikroekonomii Warszawa, Wydaw.

Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego,
Warszawa 2003

2

Ekonomia menedżerska - definicja

Ekonomia menedżerska – analiza istotnych decyzji
podejmowanych przez menedżerów przy użyciu
narzędzi stosowanych przez ekonomistów.

Ekonomia

menedżerska

–

zajmuje

się

adoptowaniem i wykorzystaniem różnych narzędzi
ekonomii

tak,

by

mogły

wspierać

procesy

podejmowania decyzji przez menedżerów.

Typowe sytuacje decyzyjne, w których ma zastosowanie
ekonomia menedżerska:
1. Ustalenie wielkości produkcji maksymalizującej zysk
2. Ustalenie cen na poszczególne rynki
3. Wybór strategii wprowadzania na rynek nowego produktu
4. Określenie grupy klientów docelowych
5. Ocena siły oddziaływania różnych czynników mikro i
makroekonomicznych na przedsiębiorstwo

3

Etapy podejmowania decyzji

1. Zdefiniowanie problemu

Na czym polega problem ?
Kto podejmuje decyzję ?
Jak szeroko należy go zdefiniować ?
Jakie jest tło i kontekst problemu ?
Jak waży jest dla realizacji celów ?

2. Określenie celu

Co jest celem decydenta?
Do czego dąży decydent ?
Jak powinien ocenić i zmierzyć wynik decyzji ?
Czy cel nie jest sprzeczny z innymi celami i co zrobić, gdy okaże się
być niezgodny?

3. Zbadanie wariantów wyboru

Czy istnieją i jakie są alternatywy wyboru?
W jakim zakresie decydent może kontrolować każdy wariant?
Czy są czynniki ograniczające możliwość wyboru wariantów?

4

Etapy podejmowania decyzji cd…

4. Przewidzenie konsekwencji

Jakie są konsekwencje każdego wariantu?
Jaki wpływ na wyniki działań może mieć zmiana warunków?
Jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia wyników w każdym
wariancie?
Czy można zdobyć pełniejsze informacje, by przewidzieć rezultaty?
Jakim posłużyć się modelem decyzyjnym ?

5. Wybór optymalnego wariantu

Jaki jest wariant preferowany w świetle wcześniejszych analiz ?

6. Dokonanie analizy wrażliwości

Jakie cechy determinują wybór optymalnego wariantu ?
Jak zmieniłaby się optymalna decyzja w przypadku zmiany warunków ?
Czy na wybór wpływają kluczowe zmienne ekonomiczne, co do których
menedżer nie ma pewności ?

5

Zasada racjonalnego gospodarowania

Zasada racjonalnego gospodarowania (zasada

racjonalności) ujmowana bywa dwojako:

1) Zasada największego efektu, tzn. należy

dążyć do uzyskania jak największego efektu z
danego zbioru nakładów.

2) Zasada najmniejszych nakładów, tzn. należy

dążyć, by dany efekt uzyskać przy jak
najmniejszym poziomie nakładów.

6

Optimum Pareto

Ekonomista włoski Vilfredo Pareto

Optimum Pareto - taki podział dóbr, którego nie
można już poprawić nie pogarszając jednocześnie
sytuacji któregokolwiek z podmiotów.

Słabości:

Największym ograniczeniem tej zasady jest, że odwołuje się do
indywidualnych preferencji i nie uwzględnia interesu społecznego,
czego przykładem jest np. osiągnięcie optimum Pareto w sytuacji
zablokowania budowy drogi przez jednego z właścicieli gruntu.

Optimum Pareto osiągane jest wówczas, gdy wszystkie zasoby są
u jednego właściciela, a inni nie posiadają nic.

7

Zasada Kaldora-Hicksa

Twórcami są: Nicholas Kaldora oraz John Hicks

W myśl zasady efektywności Koldora-Hicksa
rozwiązanie

jest

efektywne

(zwiększa

łączną

efektowność), gdy jeden podmiot zyskuje więcej niż
traci inny. Przyjmuje się również, że istnieje
(przynajmniej teoretyczny) sposób kompensacji strat
podmiotu tracącego przez zyskujący. Jeżeli taka
kompensacja istnieje, wówczas zasada efektywności
Koldora-Hicksa byłaby również efektywna w sensie
Pareto.

8

Przedsiębiorstwo i cele przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo

-

jednostka

gospodarcza

wyodrębnione organizacyjnie, ekonomicznie i prawnie,
wyspecjalizowana

w

prowadzeniu

działalności

określonej w sferze.

Cel działalno ci przedsiębiorstwa):

Cele prywatne:

 maksymalizacja zysku (prosty model przedsiębiorstwa)

 maksymalizacja wartości przedsiębiorstwa (bardziej rozwinięte

teorie przedsiębiorstwa)

Cele publiczne: np. dobrobyt społeczny - analiza kosztów i
korzyści

9

Podejmowanie optymalnych decyzji

Menedżer kierujący przedsiębiorstwem, podejmując
decyzje o wielkości produkcji i cenie (w przypadku
konkurencji doskonałej tylko o produkcji, cenę
wyznacza rynek), kieruje się dążeniem do osiągnięcia
jak najwyższego zysku.

max

)

(



Q



)

(

)

(

)

(

Q

C

Q

R

Q







0





dQ

d

M





0







dQ

dC

dQ

dR

dQ

d



MC

MR

dQ

dC

dQ

dR







Maksymalizacja zysku

Zysk – nadwyżka utargu nad kosztami

Maksymalizacja zysku – zysk
krańcowy równy zero

Maksymalizacja zysku - utarg
krańcowy równy kosztowi
krańcowemu

1
0

Podejmowanie optymalnych decyzji





















Q

R

MR

dQ

dR

MR

Utarg krańcowy (marginalny)
oznacza dodatkowy utarg uzyskany w
wyniku

sprzedaży

dodatkowo

wyprodukowanej jednostki produktu (o
ile wzrośnie utarg, jeżeli produkcję
zwiększymy o jednostkę)





















Q

C

MC

dQ

dC

MC

Koszt krańcowy (marginalny)
oznacza koszt wyprodukowania
dodatkowej jednostki produktu (o ile
wzrosną koszty
produkcji, jeżeli produkcję zwiększymy
o jednostkę)

1
1

Korzyści całkowite i marginalne

Korzyści marginalne –
przyrost korzyści
całkowitych w wyniku
wzrostu produkcji
(konsumpcji) dobra o
kolejną jednostkę.

1
2

Koszty całkowite i marginalne

Koszt marginalny – przyrost
kosztów całkowitych w
wyniku wzrostu produkcji
(konsumpcji) dobra o
kolejną jednostkę.

1
3

Optymalizacja decyzji

Optimum decyzji polega na
znalezieniu najwyższych w
danych warunkach korzyści
netto (różnicy pomiędzy
korzyściami całkowitymi, a
kosztami całkowitymi).

Optimum to znajduje się
przy wielkości produkcji
zrównującej poziom korzyści
i kosztów marginalnych.

1
4

Popyt rynkowy

Popyt rynkowy – zapotrzebowanie na dane dobro, za
które nabywca gotowy jest zapłacić ustaloną na rynku
cenę, dysponując do tego odpowiednią sumą środków
pieniężnych

Prawo popytu – wraz ze wzrostem ceny rynkowej
produktu zmniejsza się, ceteris paribus, popyt na ten
produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt
wzrasta.

Rodzaje popytu:

Popyt efektywny – chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem
odpowiedniego ekwiwalentu (możliwościami dochodowymi).
Popyt nieefektywny – chęć nabycia towaru nie jest poparta
odpowiednią siłą nabywczą.

Popyt funkcjonalny – wynikający z cech użytkowych dobra, będący
funkcją wartości użytkowej.
Popyt niefunkcjonalny – wynikający z oddziaływania efektów
zewnętrznych na użyteczność. Użyteczność dobra zmienia się wraz ze
zmianami zachowania innych konsumentów (naśladownictwo,
demonstracja: snobizm, efekt Veblena

).

Popyt spekulacyjny – związany z oczekiwanymi w przyszłości zmianami
cen.

1
5

Popyt – ilustracja graficzna

1
6

Cena i pozacenowe determinanty popytu

Pozacenowe czynniki wpływające na popyt

1) Dochody ludności (konsumentów) – w
zdecydowanej

większości

przypadków

wzrost

dochodów powoduje wzrost popytu na dobra i usługi.
Odstępstwem od reguły są dobra niższego rządu.
2) Ceny innych dóbr:
Ceny dóbr substytucyjnych (zamienników, dóbr
mogących się zastępować, zaspokajających tą samą
potrzebę)

Dwa dobra są substytucyjne wówczas, gdy wzrost ceny
jednego z nich powoduje spadek jego popytu i
jednoczesny wzrost popytu na drugie z dóbr. Popyt
przesuwa się więc w kierunku dobra relatywnie
tańszego.

Podstawowy determinant popytu – CENA DOBRA

1
7

Pozacenowe determinanty popytu

Ceny dóbr komplementarnych (uzupełniających,
konsumowanych wspólnie przy zaspokajaniu tej samej
potrzeby)

Dwa dobra są komplementarne wówczas, gdy wzrost
ceny jednego z nich powoduje spadek jego popytu i
jednoczesny spadek popytu na drugie z dóbr.

3) Gusta i preferencje konsumentów (czynniki
psychologiczne):
Efekt naśladownictwa – popyt jednego konsumenta
zmienia się zgodnie ze zmianami popytu większości
konsumentów, zmianami popytu rynkowego.
Efekt demonstracji – nabywanie dóbr odmiennych od
innych

konsumentów

celem

wyróżnienia

się,

manifestacji, prestiżu, podkreślenia pozycji społecznej.

1
8

Pozacenowe determinanty popytu

Efekty demonstracji dzieli się na:
Efekt snobizmu – popyt na dane dobro zmienia się
odwrotnie niż popyt większości konsumentów, odwrotnie
niż popyt rynkowy.
Efekt (paradoks) Veblena – zaobserwowany wśród
dóbr ekskluzywnych. Popyt na dane dobro wzrasta wraz
ze wzrostem ceny dobra ekskluzywnego. Nabywcy
kupują te dobra celem podkreślenia własnego prestiżu,
wyróżnienia się itp.

4) Przewidywane zmiany cen – spodziewany wzrost
cen w przyszłości powoduje wzrost popytu na dobro.
5) Jakość produktów
6) Liczba kupujących
7) Możliwość zwiększania siły nabywczej (kredyty
bankowe, systemy ratalne itp.)

1
9

Prosty model przedsiębiorstwa

Przedsiębiorstwo wytwarza jeden produkt lub
usługę, sprzedając je na jednym rynku

Przedsiębiorstwo jest w stanie (w sposób
deterministyczny) przewidzieć skutki swoich
decyzji

Dążeniem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja
sprzedaży.
Czy maksymalizacja sprzedaży odpowiada
maksymalizacji zysku?
Jak maksymalizować zysk?

2
0

Ustalenie poziomu produkcji zapewniającego

maksymalizację zysku

Lp.

Popyt

Cena

Przychody

całkowite

Przychody

marginalne

Koszty

całkowite

Koszty

marginalne

Zysk

1

60

250

15 000

11 000

4 000

2

70

240

16 800

1 800

12 000

1 000

4 800

3

80

230

18 400

1 600

13 000

1 000

5 400

4

90

220

19 800

1 400

14 000

1 000

5 800

5

100

210

21 000

1 200

15 000

1 000

6 000

6

110

200

22 000

1 000

16 000

1 000

6 000

7

120

190

22 800

800

17 000

1 000

5 800

8

130

180

23 400

600

18 000

1 000

5 400

9

140

170

23 800

400

19 000

1 000

4 800

10

150

160

24 000

200

20 000

1 000

4 000

11

160

150

24 000

0

21 000

1 000

3 000

12

170

140

23 800

-200

22 000

1 000

1 800

13

180

130

23 400

-400

23 000

1 000

400

14

190

120

22 800

-600

24 000

1 000

-1 200

15

200

110

22 000

-800

25 000

1 000

-3 000

16

210

100

21 000

-1 000

26 000

1 000

-5 000

17

220

90

19 800

-1 200

27 000

1 000

-7 200

18

230

80

18 400

-1 400

28 000

1 000

-9 600

19

240

70

16 800

-1 600

29 000

1 000

-12 200

20

250

60

15 000

-1 800

30 000

1 000

-15 000

2
1

Ustalenie optymalnego poziomu produkcji

-20 000

-15 000

-10 000

-5 000

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

35 000

60 70 80 90 100 110 120 130 140 150 160 170 180 190 200 210 220 230 240 250

Przychody całkowite

Koszty całkowite

Zysk

Koszty marginalne

Przychody

marginalne

2
2

Podejmowanie decyzji menedżerskiej - przykład

Zadaniem nowego menedżera zatrudnionego w
przedsiębiorstwie

produkującym

szkło

okienne

hartowane jest ustalenie, czy osiąga ono optymalne
efekty, możliwe do zrealizowania przy obecnych
warunkach rynkowych i wewnętrznych (optimum
produkcji lub optimum zysku).

Gdyby okazało się, że istnieją możliwości poprawy
sytuacji, zadaniem jego jest zaproponowanie
możliwych do podjęcia działań, wraz z określeniem ich
skutków.

1. Zdefiniowanie problemu

2. Określenie celu

3. Zbadanie wariantów wyboru4. Przewidzenie konsekwencji

5. Wybór optymalnego wariantu6. Dokonanie analizy wrażliwości

2
3

Dane przedsiębiorstwa w procesie decyzyjnym

Dane finansowe przedsiębiorstwa

Lp.

Produkcja i

sprzedaż w

sztukach [A]

Cena

jednostkowaw

w złotych [B]

Całkowite

przychody w

[C=AxB]

Całkowite koszty

wytworzenia [D]

Zysk całkowity

[E=C-D]

1

1 460,0

154,50

225 570,0

193 147,3

32 422,7

2

1 473,0

154,00

226 842,0

193 242,0

33 600,0

3

1 484,0

153,50

227 794,0

195 697,5

32 096,5

4

1 492,0

153,00

228 276,0

196 413,2

31 862,8

5

1 501,0

152,50

228 902,5

196 500,3

32 402,2

6

1 507,0

152,00

229 064,0

197 004,6

32 059,4

7

1 511,0

151,50

228 916,5

196 801,8

32 114,7

8

1 526,0

150,50

229 663,0

199 270,6

30 392,4

9

1 529,0

149,50

228 585,5

199 756,7

28 828,8

10

1 534,0

149,00

228 566,0

198 915,8

29 650,2

11

1 541,0

148,50

228 838,5

198 915,1

29 923,4

12

1 552,0

147,50

228 920,0

201 183,4

27 736,6

1 440

1 460

1 480

1 500

1 520

1 540

1 560

144

146

148

150

152

154

156

2
4

Funkcja popytu rynkowego przedsiębiorstwa

Q

P

0799

,

0

91

,

271 



25

Produkcja zapewniająca maksymalne przychody

Q

P

0799

,

0

91

,

271 



2

0799

,

0

91

,

271

Q

Q

R

Q

P

R









Q

dQ

dR

R

cx

b

y

cx

bx

a

y

0799

,

0

2

91

,

271

'

2

'

2























6

,

701

1

1598

,

0

91

,

271

0

0799

,

0

2

91

,

271











Q

Q

26

Funkcja kosztów całkowitych przedsiębiorstwa

Q

TC

842

,

84

196

69





27

Funkcja zysku i zysk maksymalny

2

2

0799

,

0

07

,

187

196

69

)

842

,

84

196

69

(

0799

,

0

91

,

271

Q

Q

Z

Q

Q

Q

Z

TC

R

Z





















Q

dQ

dZ

Z

Q

dQ

dZ

Z

cx

b

y

cx

bx

a

y

1598

,

0

07

,

187

'

0799

,

0

2

07

,

187

'

2

'

2





























6

,

170

1

1598

,

0

07

,

187

0

1598

,

0

07

,

187









Q

Q

28

Funkcja zysku i zysk maksymalny – ilustracja graficzna

6

,

170

1

1598

,

0

07

,

187

0

1598

,

0

07

,

187









Q

Q

29

Wartość zysku maksymalnego

Ile wynosi zysk maksymalny, możliwy do osiągnięcia?

ac

b

c

bx

ax

y

4

2

2











































y

x

a

a

b

W

4

,

2

879,40

12

)

196

69

(

)

0799

,

0

(

4

)

07

,

187

(

4

196

69

07

,

187

0799

,

0

2

2

2

2





































ac

b

Q

Q

Z

c

bx

ax

y

298,48

40

)

0799

,

0

(

4

879,40

12

-

4

max















a

Z

30

Zmiana wariantu decyzyjnego

Jakie działania można zaproponować, by ekstremum
zysku osiągnięte zostało przy obecnym poziomie
produkcji, tj. Q=1600 jednostek?

2

2

2

0799

,

0

)

91

,

271

(

196

69

)

196

69

(

0799

,

0

91

,

271

)

842

,

84

196

69

(

0799

,

0

91

,

271

Q

Q

kj

Z

Q

kj

Q

Q

Z

Q

Q

Q

Z





























Q

kj

Z

Q

kj

dZ

dQ

Z

Q

kj

Q

Q

Z

Q

Q

Q

Z

1598

,

0

91

,

271

'

0799

,

0

2

91

,

271

'

)

196

69

(

0799

,

0

91

,

271

)

842

,

84

196

69

(

0799

,

0

91

,

271

2

2



































23

,

16

68

,

255

91

,

271

600

1

1598

,

0

91

,

271

0

600

1

1598

,

0

91

,

271

0

'

;

600

1

























kj

kj

kj

Z

Q

dla

31

Ustalenie maksimum zysku za pomocą analizy marginalnej

2

0799

,

0

91

,

271

Q

Q

R





Q

Q

dQ

dR

R

cx

b

y

cx

bx

a

y

1598

,

0

91

,

271

0799

,

0

2

91

,

271

'

2

'

2



























Q

TC

842

,

84

196

69





842

,

84

'

842

,

84

196

69

'

















dQ

dTC

TC

Q

TC

b

y

bx

a

y

6

,

170

1

1598

,

0

842

,

84

91

,

271

842

,

84

1598

,

0

91

,

271

'

'













Q

Q

TC

R

32

Ustalenie maksimum zysku za pomocą analizy marginalnej

6

,

170

1

1598

,

0

842

,

84

91

,

271

842

,

84

1598

,

0

91

,

271

'

'













Q

Q

TC

R