FUNKCJE

FINANSÓW

CHARAKTER WSPÓŁCZESNYCH
SYSTEMÓW EKONOMICZNYCH

System

ekonomiczny

-

to

zespół,

kompleks

organizacji,

gospodarstw

domowych oraz jednostek działających
wg określonych zasad, bodźców, zakazów,
nakazów w dziedzinie produkcji, podziału,
wymiany i konsumpcji dóbr i usług.



Podmioty gospodarcze: konsumenci indywidualni, producenci jako
pracownicy najemni, gosp. domowe, przedsiębiorcy, organizacje
gospodarcze: spółki, zrzeszenia spółek, holdingi, organizacje,
pozarządowe organizacje non-profit, fundacje – pracujące nie dla
zysku – ich rola we współczesnym świecie rośnie, zw. zaw.),
państwo-

to

największy podmiot gospodarczy – czynnik

kontrolujący, sterujący, państwo jako przedsiębiorca ,



Wzajemne relacje między podmiotami

- wzajemne relacje pomiędzy podmiotami gospodarczymi: wzajemne

współzależności, określone przez stosunki własności, stosunki
współzawodnictwa,

kooperacji,

współzależności,

podległości,

zależności

- w komunizmie – stosunki miały charakter pionowe, hierarchiczny



Zasady postępowania – reguły, bodźce, nakazy, zakazy, normy.
Często przez instytucję nazywa się zasady jej postępowania.
Organizacja staje się instytucją gdy nastąpi internalizacja
nakazów, zakazów, przyjętych statutów. Gdy zaczniemy stale,
powtarzalnie zachowywać się w określony sposób. Zasady
postępowania: są dwa rodzaje 1. kształtują się w wyniku
świadomego

działania

jakiś

ciał:

organizacji,

państwa,

stowarzyszenia; 2. kształtują się samorzutnie.

W skład systemu ekonomicznego
wchodzą trzy składniki:



Gospodarka tradycyjna -

jest najstarszym sposobem organizacji

życia gospodarczego. Członkowie społeczeństwa żyli zgodnie z
obyczajami swoich przodków, powtarzając decyzje ekonomiczne
podjęte przez poprzednie pokolenia. Obecnie taki system gospodarczy
nie występuje już w żadnym państwie, jedynie jego elementy można
obserwować w systemach gospodarczych słabo rozwiniętych krajów
azjatyckich czy afrykańskich



Gospodarka centralnie planowana -

gospodarka, w której władze

ustalają, co, jak i dla kogo ma być produkowane. Ustalane są także
ceny poszczególnych produktów. System planowania gospodarczego
we wszystkich krajach okazuje się nieefektywny i prowadzi do
obniżenia stopy życiowej obywateli.



Kapitalizm

– system ekonomiczny oparty na prywatnej własności

środków produkcji czyli kapitału, który jest maksymalizowany przez
właściciela. Według marksistów jego przeciwieństwem jest socjalizm.
System kapitalistyczny opiera się na zasadach: wolnego obrotu
towarami i usługami, wolnej konkurencji pomiędzy podmiotami oraz
wolnego obrotu kapitałem oraz środkami produkcji



Gospodarka rynkowa

to taka, w której decyzje dotyczące zakresu i

sposobu produkcji, podejmowane są przez suwerenne podmioty
gospodarcze, kierujące się własnym interesem i postępujące zgodnie z
zasadami racjonalności gospodarowania.



Systemy mieszane

Współczesne systemy ekonomiczne

FUNKCJA
REDYSTRYBUCYJNA (ROZDZIELCZA)



Funkcja

redystrybucyjna

polega

na

przeprowadzaniu ponownego podziału
dóbr przez państwo, czyli na wtórnym
podziale produktu narodowego.



W każdym współczesnym społeczeństwie
istnieją potrzeby zbiorowe, które państwo
powinno zaspokajać, co rodzi potrzebę
stosowania

mechanizmu

podzielenia

środków

uzyskanych

w

sferze

produkcyjnej do sfery nieprodukcyjnej.



Funkcja ta jest podstawą funkcji finansów
publicznych.



CZYNNIKI:

Podatki i opłaty oraz wpłaty na

system ubezpieczeń społecznych – dzięki
tym świadczeniom, rząd, autonomiczne
instytucje publiczne i samorządy lokalne
pozyskują środki finansowe, które mogą
przeznaczyć na realizacje swoich celów.



CELE:

Realizacja podstawowych celów

państwa, czyli zapewnienie bezpieczeństwa
wewnętrznego i zewnętrznego, podniesienie
poziomu wiedzy obywateli, umożliwienie im
zaspokojenia

podstawowych

potrzeb

materialnych i niematerialnych.

Czynniki

i

cele

redystrybucji

dochodu
przez państwo

FUNKCJA
ALOKACYJNA



Polega przede wszystkim na podziale
środków przejętych od społeczeństwa
zgodnie z polityką państwa.

Rozdział dóbr publicznych



Rozdział zgromadzonych przez sektor
publiczny dóbr następuje na bardzo
zróżnicowanych zasadach, zawsze jednak
zgodnie z mechanizmem innym niż
rynkowy. Rozdział ten dokonywany jest
przez administrację państwową, dlatego
często mówi się o administracyjnym
mechanizmie rozdziału dóbr publicznych.



Znaczna część konsumpcji zbiorowej
odbywa się na zasadach bezpłatnych
świadczeń, np. bezpłatna nauka w
szkołach

publicznych,

a

także

zaspokojenie przez państwo pewnych
potrzeb bezpieczeństwa wewnętrznego,
jak i zewnętrznego, czyli np. wyżywienie
w wojsku.



Część dóbr publicznych dzielona jest na
zasadzie częściowej odpłatności, dotyczy
to między innymi teatrów czy muzeów
państwowych (opłata za wstęp pokrywa
tylko część kosztów działalności tych
instytucji).



Ważnym elementem funkcji alokacyjnej
są dotacje i subwencje publiczne.



DOTACJE

- nieodpłatna i bezzwrotna pomoc

finansowa udzielana najczęściej przez państwo
podmiotom dla poparcia ich działalności. Ma ona
charakter uznaniowy. Jednostka ubiegająca się o
nią, musi spełnić warunki wstępne, określone przez
podmiot

dysponujący

środkami

finansowymi.

Decyzję

o

sposobie

wykorzystania

dotacji

podejmuje organ, który ją przyznał.



SUBWENCJE

- nieodpłatna i bezzwrotna pomoc

finansowa udzielana najczęściej przez państwo
podmiotom

(np.

jednostkom

samorządu

terytorialnego,

prywatnym

przedsiębiorstwom,

organizacjom społecznym i osobom fizycznym) dla
poparcia ich działalności. Decyzję co do jej
rozdysponowania, podejmuje organ, który ja
otrzymał.

Pozwalają one na utrzymanie produkcji w wielu
dziedzinach gospodarki, np. w górnictwie, przemyśle
zbrojeniowym). Dzięki temu państwo ma istotny wpływ na
charakter i kierunku rozwoju.

FUNKCJA
STABILIZACYJNA



Państwo odgrywa bardzo dużą rolę gospodarczą,
dlatego stara się aktywnie oddziaływać na
koniunkturę gospodarczą. Mechanizmy rynkowe
są niedoskonałe, naturalnym zjawiskiem jest
występowanie cykli koniunkturalnych (po fazie
przyspieszonego rozwoju gospodarka wchodzi w
fazę recesji). Władze publiczne starają się, aby
wahania te były jak najsłabsze. W fazie ożywienia
gospodarczego polega to na zmniejszaniu tempa
rozwoju (wyhamowaniu gospodarki), a gdy
przychodzi osłabienie tempa rozwoju, władze
starają się przyspieszyć jego wzrost. Interwencja
władz publicznych ma więc na celu stabilizację
życia gospodarczego.

Instrumenty polityki stabilizacyjnej

Trzy typy instrumentów polityki stabilizacyjnej

instrumenty
podatkowe
wydatki
budżetowe
stopy
procentowe



INSTRUMENTY

PODATKOWE

-

zmniejszając

wysokość i strukturę podatków państwo może skłaniać
przedsiębiorstwa do zwiększenia lub zmniejszenia
zarówno produkcji, jak i inwestycji.



WYDATKI BUDŻETOWE –

przez zainwestowanie

dodatkowych ilości pieniądza w gospodarkę w sztuczny
sposób wywoływane jest ożywienie gospodarcze.



STOPA PROCENTOWA –

w Polsce zasadnicze

znaczenie w tym zakresie odgrywa Rada Polityki
Pieniężnej, która określa podstawowe stopy procentowe
NBP i stopę rezerwy obowiązkowej depozytów
bankowych. Podstawowe stopy procentowe banku
centralnego mają nieduże znaczenie bezpośrednie,
bowiem wielkość operacji finansowych tego typu
realizowanych przez NBP jest ograniczona. Mają one
natomiast spore znaczenie pośrednie – obydwie stopy
stanowią podstawę przy wyznaczeniu ceny większości
kredytów preferencyjnych udzielanych przez banki.

FUNKCJA FISKALNA,
MOTYWACYJNA I KONTROLNA



FUNKCJA FISKALNA (alimentacyjna)

- polega na

dążeniu do gromadzenia dochodów do budżetów
publicznych, zapewnienia odpowiedni wysokich wpływów
umożliwiających dostarczenie budżetom publicznym
wystarczających środków na realizację zadań podmiotów
publicznych



FUNKCJA MOTYWACYJNA -

oznacza wpływ jaki

procesy gromadzenia, podziału i wydatkowania środków
pieniężnych wywierają na zachowanie podmiotów
uczestniczących w tych procesach. Zachowanie to
przyjmuje

postać

reakcji

podmiotów

na

bodźce

wyrażonych w formie korzyści materialnych.



FUNKCJA KONTROLNA -

polega na wykorzystaniu

związków ruchu zasobów pieniężnych z ruchem wartości
materialnej w celu uzyskania sygnałów o przebiegu
procesów gospodarczych z obserwacji przebiegu zjawisk
finansowych.

BIBLIOGRAFIA

Denek E., Sobiech J., Wolniak J., Finanse
publiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2002

Dobosiewicz

Z.,

Wprowadzenie

do

finansów i bankowości, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2007

Kowalik

T.,

Współczesne

systemy

ekonomiczne,

Wydawnictwo

WSPiZ,

Warszawa 2000