Zasady i założenia

metody ośrodków

pracy

Zasady i założenia

metody ośrodków

pracy

trochę historii



wprowadzona w Polsce w latach 20-tych XX wieku przez
Marię Grzegorzewską



wywodzi się z metody ośrodków zainteresowań Ovide
Decroly'ego



Ośrodki zainteresowań opierały się na:



rozwoju psychicznym dziecka



zainteresowaniach wyplywających z potrzeb



proces nauczania nie uwzględniał podziału naprzedmioty
lecz przebiegał wg następującego schematu:



obserwacja



kojarzenie w czasie i przestrzeni



ekspresja

dydaktyka i rewalidacja



metoda przez całościowe nauczanie pozwala łączyć
działania dydaktyczne i rewalidacyjne.
Jest to szczególnie ważne ze względu na specyficzne
właściwości psychofizyczne uczniów z upośledzeniem
umysłowym, którzy mają duże trudności w:



różnicowaniu



uogólnianiu



abstrahowaniu



wiązaniu logicznych całości



tworzeniu nowych pojęć,



wnioskowaniu



samodzielnym myśleniu



orientacji w nowej sytuacji

wartości rewalidacyjne
MOP



przyczynia się do wyrobienia aktywnej postawy
uczniów



zmusza do poszukiwań własnych rozwiązań,
zdobywania wiedzy własnymwysiłkiem



wykorzystywania wiedzy w praktyce



poprzez ścisły związek z życiem wprowadza
stopniowo w poznanie świata i włącza w nurt
zmieniającej się rzeczywistości



aktywność dziecka traktuje jako podstwwową zasadę
poznawczą



daje możliwość kontrolowania zdobytych wiadomości
w działalności praktycznej

MOP uczy



widzenia, obserwowania



badania myślenia



rozumienia zjawisk przyrodniczych i

społecznych



wyciągania wniosków



przyczynowego i systematyczngo ujmowania

zjawisk społeczno - przyrodniczych



pracy zespołowej

treści nauczania w MOP



czerpane są ze środowiska przyrodniczo
-społecznego i obejmują następujące działy:



pory roku i zmiany w przyrodzie oraz zajęcia
przyrodnicze



szkoła i klasa, otoczenie szkoły, droga do szkoły



rodzinny dom dziecka, życie w rodzinie, mieszkanie



rodzinnamiejscowość i okolice, urzędy, zajęcia ludzi,
zabytki itd.,



tematyka okolicznościowa:święta iaktualne
wydarzenia



Program jest zbudowany

koncentrycznie

konstrukcja MOP



lekcje jednego dnia tworzą podstawową

jednostkę dydaktyczną – dzienny ośrodek pracy



Nauczyciel wychodzi z jednego zagadnienia,
stanowiącego centrum, wokoło którego grupuje
się inne, bezpośrednio z nim wiążące się
problemy



Dzienne ośrodki pracy składają się na

tygodniowe



Tygodniowe ośrodki pracy składają się na

okresowe

Przykład konstrukcji MOP



Ośrodek okresowy „Zima”



Ośrodek tygodniowy: zabawy na śniegu



Dzienne ośrodki pracy:



Ubiór w czasie zabaw na śniegu



Zabawy w śnieżki i lepienie bałwana



Na lodowisku



Na górce – jazda na sankach i nartach



Bawimy się bezpiecznie



Struktura dziennego ośrodka pracy



Zajęcia wstępne



Praca poznawcza – obserwacja, kojarzenie



Ekspresja



Zajęcia końcowe

Zasady nauczania w ośrodkach

pracy



Wykorzystując tego typu organizację zajęć szkolnych
nauczyciel powinien stosować ogólnie znane zasady
nauczania, jednak z uwagi na specyficzne potrzeby rozwojowe
dziecka upośledzonego umysłowo konieczne jest
wprowadzenie dodatkowych, specjalnych zasad
dydaktycznych uwzględniających nie tylko swoistość procesów
poznawczych ucznia, ale też i pracę nauczyciela nad
rozwijaniem i usprawnianiem aparatu poznawczego dziecka.



Według Seniów (1972) zasady te to:



zasada poznania bezpośredniego;



zasada poznania wielozmysłowego;



zasada poznania całościowego;



poznanie aktywne w procesie działania dziecka.

zasada poznania bezpośredniego



Tutaj dodajemy jeszcze, iż oprócz faktu, że w bezpośrednim
kontakcie z poznawaną rzeczywistością



najsilniej działają bodźce będące w stanie wywołać u
uczniów zainteresowanie nauką

,



warunki bezpośredniego poznawania w naturalnych
okolicznościach umożliwiają dzieciom zdobycie wielu
osobistych doświadczeń związanych z
dostrzeganiem związków i zależności łączących
różne elementy tej rzeczywistości.



Przeżywanie takich sytuacji poznawczych

najczęściej w

scenerii wycieczki pobudza również emocje,

które

pozytywnie wpływają na funkcjonowanie kory mózgowej,
na jej ożywienie i plastyczność.

zasada poznania wielozmysłowego



Przestrzeganie zasady poznania

wielozmysłowego sprzyja przede wszystkim
adekwatnemu odzwierciedleniu rzeczywistości
w umyśle dziecka, co jest efektem wielości
pobudzeń kory mózgowej płynących od
różnych zmysłów.



Zasada ta ma umożliwić dziecku przeżywanie

sytuacji poznawczych poprzez poruszenie i
zaangażowanie jego wszystkich sfer
psychofizycznych, łącznie z emocjami.

zasada poznania
całościowego



Przeżywanie przez dziecko całej sytuacji poznawczej
(chodzi, ogląda, dotyka, pyta, wyraża słowami swoje
spostrzeżenia, przeżycia i uczucia) ma znaczenie
zespołowego bodźca warunkowego działającego na całą
jego strukturę psychofizyczną.



Stąd też omawianą zasadę rozpatrywać należy w dwóch
aspektach:



z jednej strony z punktu widzenia poznawanego przez
dziecko wycinka rzeczywistości, który poznawany jest w
„całym swym istnieniu",



z drugiej zaś - z punktu widzenia pracy poznawczej
dziecka, które w globalne poznanie tej rzeczywistości
angażuje wszystkie swoje władze psychiczne i fizyczne.

poznanie aktywne w procesie
działania dziecka



Ostatnia z wymienionych zasad silnie akcentuje

rolę samego ucznia w

procesie poznawania świata.

Nie ma on być jedynie biernym

uczestnikiem tego procesu czekającym na gotowe informacje od nauczyciela,
ale poprzez własną aktywność, dociekliwość, penetrację przedmiotów,
obserwację zjawisk i próby wpływania na ich przebieg powinien owe informacje
i wiadomości zdobywać.



Bez własnej pracy, bez aktywności nie ma poznania.



Szczególne znaczenie w procesie poznawania świata przez dzieci upośledzone
umysłowo odgrywa ich działanie fizyczne.



Działanie myślą i rękami - w opinii Marii Grzegorzewskiej (za: Seniów, 1972) -

jest

twórczą przeróbką materiału poznawczego,

a nie jedynie

wyuczeniem się przekazywanych wiadomości. Ponadto pamiętać należy, że



praktyczne zastosowanie już zdobytej wiedzy jest najlepszym weryfikatorem jej
zrozumienia. Jeżeli dziecko nie potrafi wykorzystać jej w konkretnym działaniu,
to znaczy, że nie nastąpiło u niego jeszcze zrozumienie nowych treści.

Zasadnicze założenia metody
ośrodków pracy



Dane zagadnienie stanowi ośrodek, wokół którego
ogniskują się inne (logiczne powiązania treści
programowych, specjalna konstrukcja organizacja
lekcji: lekcja całego dnia – lub cykl lekcji – tworzy
całość, nie ma podziału na przedmioty.



Zainteresowaniem uczniów kieruje nauczyciel



Maksymalna aktywność dziecka



Wprowadzanie czynne dziecka w nurt otaczającego
życia



Powiązanie pracy fizycznej z pracą umysłową



Konieczność pracy zespołowej (Grzegorzewska 1968)

A jak jest w naszym elementarzu

Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim



Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim to dzieci, które w procesie
edukacji realizują założenia podstawy programowej kształcenia ogólnego. Jednak z
uwagi na obniżenie możliwości poznawczych mogą napotykać trudności w wielu
obszarach, takich jak:



» spostrzeganie – wolny tok, nieprecyzyjność, brak umiejętności wyróżnienia istotnych
szczegółów – uczeń wymaga pomocy nauczyciela, nazwania tego, co obserwuje;



» uwaga – trudności z koncentracją, labilność uwagi, krótki czas skupienia uwagi,
zwłaszcza na materiale bardziej abstrakcyjnym – pomocne jest kierowanie uwagą ucznia,
praca głównie na materiale konkretnym, częstsza zmiana aktywności;



» pamięć – konieczne są jak najczęstsze powtórzenia, powracanie do poznanych treści w
różnych zajęciach, wykorzystywanie zajęć ruchowych i plastycznych do utrwalania
wiadomości i umiejętności;



» myślenie – przeważa myślenie konkretno-obrazowe, operacje logiczno-matematyczne
dostępne są głównie na materiale konkretnym, wprowadzanie pojęć ogólnych wymaga od
nauczyciela upewnienia się, że dziecko rozumie wyjaśnienie;



wydłużony jest okres definiowania pojęć z pominięciem cech ogólnych, co oznacza, że uczeń może
preferować definicje oparte na skojarzeniach (bez odniesienia do klasy nadrzędnej);



uczeń potrzebuje zachęty do samodzielnego myślenia, wzmacniania kreatywności, pobudzania
krytycyzmu;

A jak jest w naszym elementarzu



» mowa/komunikacja – rozwój mowy może być opóźniony,
zasób słownictwa ubogi, występują agramatyzmy, trudności
w formułowaniu wypowiedzi,



unikanie wypowiadania się – bardzo ważna jest życzliwa
zachęta ze strony nauczyciela,



docenianie wysiłków dziecka; pomocne w rozumieniu pojęć i
formułowaniu wypowiedzi może okazać się korzystanie z
piktogramów (patrz podrozdział: Praca z dzieckiem
niemówiącym);



» rozwój emocjonalny – osłabiona jest kontrola emocji i sfera
wolicjonalna, co może skutkować problemami z motywacją
do wykonywania szkolnych zadań;



nauczyciel powinien pamiętać o odpowiednich zachętach i
nagrodach.

A jak jest w naszym elementarzu



Dziecko z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim wymaga szczególnego
wsparcia w procesie kształtowania pojęć,



uogólniania,



wnioskowania,



nabywania umiejętności logicznego i krytycznego myślenia,



a także w rozumieniu i budowaniu relacji społecznych.



Również proces nauki czytania przebiega zwykle wolniej, często wymaga
najpierw



wprowadzenia czytania globalnego,



posługiwania się etykietami.



Dzieci z niepełnosprawnością intelektualną mają trudności w planowaniu
podejmowanych czynności, w związku z czym konieczne jest wsparcie
nauczyciela w ustaleniu, jaka ma być kolejność działań.



Złożone ćwiczenia muszą być podzielone na etapy z instrukcją podawaną przed
każdymkolejnym etapem.



Uczeń wymaga znacznej liczby ćwiczeń i powtórzeń, zanim nabędzie daną wiedzę
czy umiejętność.