Referują:
Anna Szczerbowska
Anna Wolańska

Ekonomika nauki

Ekonomika

- (łac. oeconomicus z gr.

oikonomikós),

dyscyplina ekonomiczna badająca zjawiska

występujące w określonym dziale

gospodarki.

Ekonomika nauki

jest nową

dyscypliną, która należy do grupy

dyscyplin naukoznawczych, powstała w

wyniku przenikania się ekonomii

i tradycyjnego naukoznawstwa, w

znacznym stopniu pod wpływem

określonych potrzeb praktycznych

Cele ekonomiki nauki to badania w zakresie:

- efektywności nauki na szczeblu

gospodarki narodowej,

- efektywności poszczególnych

przedsięwzięć badawczych,

- efektywności działania placówek i

zespołów badawczych.

Ekonomika nauki zajmuje się sprawami

finansowymi. Bada:

- źródła finansowe badań,

- formy finansowania,

- tryb planowania środków finansowych

na badania,

- tryb finansowania badań,

- założenia i realizację systemu

finansowania nauki.

Ekonomika Nauki

jest nauką

o działalności naukowej, dotyczącą

warunków

i możliwości jej prowadzenia,

oraz prawidłowościach występujących

w podejmowanych decyzjach.

Zakres przedmiotowy ekonomiki nauki

odpowiada terminowi „ prace badawcze

i rozwojowe”. Prace badawcze ( zwane

w systematyce GUS pracami naukowo

-badawczymi) obejmują:

- badania podstawowe,

- stosowane.

SPOŁECZNA

EFEKTYWNOŚĆ

NAUKI

W ocenie pracowników naukowych, do

podstawowych motywów wyboru pracy

naukowej należą:

- pasja poznawcza,

-możliwość realizacji własnych zainteresowań,

-kontakt ze światem poprzez uczestniczenie

w stypendiach i konferencjach

zagranicznych.

Pracę naukową można scharakteryzować za

pomocą następujących cech:

- twórcza,

-wymagająca zarówno umiejętności

organizacyjnych, jak i merytorycznych,

-wymagająca znajomości języków obcych,

- charakteryzująca się nienormowanym

czasem jej wykonania,

-stwarzająca możliwość niezależności,

osiąganej jednak po dość długim czasie

pracy naukowej

Charakter pracy sprawia, że pracownikom

naukowym stawia się określone wymagania.

Oczekuje się, aby były to osoby:

- o ponadprzeciętnych zdolnościach,

-posiadające duży zasób wiedzy i umiejętności,

-zorientowane bardziej na wartości poznawcze

niż materialne (szczególnie w warunkach

polskich),

-samotne,

-dyspozycyjne ( przynajmniej na początku

kariery naukowej)

Podstawową wadą pracy naukowej są bardzo

niskie płace. Jest to powszechne odczucie

środowiska naukowego. Zmusza to

pracowników do pracy poza jednostką

macierzystą, do wieloetatowości, co odbija

się niekorzystnie na pracy naukowej.

Niedostateczne jest wyposażenie w

aparaturę

i środki techniczne, szczególnie te

najbardziej nowoczesne. Prowadzi to

niekiedy do sytuacji patologicznych,

wymuszających ograniczenie dostępu do tej

aparatury.

W pracy naukowej i dydaktycznej

oczekiwane są zmiany zarówno w jej

organizacji, finansowaniu, jak i dydaktyce.

Prowadzenie badań i dydaktyki wymaga

dziś nierutynowych, elastycznych

rozwiązań organizacyjnych, swobodnego

dostępu do informacji naukowej i nowych

technologii.

EFEKTYWNOŚĆ

PRZEDSIĘWZIĘĆ

BADAWCZYCH,

PLACÓWEK

I ZESPOŁÓW

BADAWCZYCH

Efektywność to rezultat podjętych

działań, opisany relacją uzyskanych

efektów

do poniesionych nakładów.

Efektywność ekonomiczna działalności

naukowo- badawczej i prac

rozwojowych

to wymierzalny pieniężnie stosunek

nakładów na badania i rozwój, do

osiągniętego rezultatu.

Społeczna efektywność badań i

rozwoju to wszelkie efekty uzyskane

dzięki działalności badawczej i rozwojowej,

mierzalnej jak

i niemierzalnej ekonomicznie.

Badania i rozwój (B + R) ujmują

systematycznie prowadzone prace twórcze

realizowane w celu zwiększenia zasobów

wiedzy.

Badania i rozwój obejmują trzy rodzaje

działalności:

- badania podstawowe

- badania stosowane

- prace rozwojowe

Placówki badawczo-rozwojowe w

Polsce:

- placówki naukowe Polskiej Akademii Nauk

- państwowe jednostki badawczo-

rozwojowe

- szkoły wyższe publiczne i prywatne

prowadzące działalność badawczo-

rozwojową

- jednostki obsługi nauki

- jednostki rozwojowe

- pozostałe

ŹRÓDŁA I FORMY

FINANSOWANIA

NAUKI

Polityka

stypendialna

Kasa im. Mianowskiego powstała w

1881 roku

w Warszawie.

Obejmowała finansowanie:
- wyjazdów w celu kontynuowania studiów

w zagranicznych ośrodkach

badawczych

- samodzielnego prowadzenia badań poza

granicami państwa,

- kontynuacji badań podjętych w kraju,
- badań terenowych

Józef Mianowski- ur. 1804, lekarz, profesor

fizjologii Akademii Medyko-Chirurgicznej

w Wilnie i Petersburgu, rektor

Warszawskiej Szkoły Głównej,

zmarł 6 I 1879 r.

Fundusz Kultury Narodowej powstał w

1928 roku z inicjatywy Józefa Piłsudskiego.

Była to instytucja o charakterze rządowym

działająca w Polsce do wybuchu II wojny

światowej, a następnie na emigracji

w Wielkiej Brytanii.

Jej głównym celem było przygotowanie kadr

dla nauki w Polsce.

Uchwały:

- 100 nowych katedr

- 330 stypendystów rocznie

- 5 tys. Naukowców

Podział stypendiów na:

- Zagraniczne

- Krajowe

Polska Akademia Nauk (PAN) została

utworzona w 1951 roku.

Polska Akademia Nauk zajmowała się

działalnością:

- naukowo- badawczą,

- naukowo- organizacyjną,

- edukacyjną,

- wydawniczą,

- ekspercką.

Instytut Kształcenia Kadr Naukowych

został powołany w 1950 przez Adama

Schaffa. Zadaniem Instytutu było

kształcenie kierowniczych kadr

naukowych w oparciu

o sprawdzone wzory nauki radzieckiej.

W skład Instytutu wchodziły wydziały:

- Materializmu Dialektycznego i

Historycznego, Historii Filozofii oraz Teorii

Państwa i Prawa,

- Ekonomii Politycznej,

- Historii Polski, Historii Powszechnej i

Historii Komunistycznej Partii Związku

Radzieckiego

Adam Schaff - ur. 10 III 1913, filozof,

działacz komunistyczny; profesor

Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu

w Wiedniu; członek Państwowej Akademii

Nauk i Towarzystwa

Naukowego Warszawskiego,

zmarł 12 XI 2006

roku.

Komitet Badań Naukowych – zgodnie z

zapisem Ustawy z 12 stycznia 1991 był to

naczelny organ administracji rządowej do

spraw polityki naukowej i naukowo-

technicznej Polski.

Ustawa z dnia 8 października 2004 r.

o zasadach finansowania nauki przekazała

zadania Komitetu Badań Naukowych w zakresie

finansowania ministrowi właściwemu dla spraw

nauki.

Najważniejszą częścią działania KBN było

rozdzielanie niemal całości środków

finansowych przeznaczanych przez budżet

państwa na rozwój i utrzymanie nauki w Polsce.

Finansowanie nauki

współcześnie.

Główne instytucje.

Narodowe Centrum Nauki zostało

powołane

w celu wspierania działalności naukowej

w zakresie badań podstawowych, czyli

prac eksperymentalnych lub

teoretycznych. Siedziba Narodowego

Centrum Nauki mieści się

w Krakowie.

Narodowe Centrum Nauki finansuje:

- badania podstawowe realizowane w

formie projektów badawczych,

- stypendia doktorskie i staże po uzyskaniu

stopnia naukowego doktora,

- projekty badawcze,

- badania naukowe, które nie należą do

zakresu badań finansowanych przez

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju.

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa

Wyższego

- urząd utworzony w Polsce 5 maja 2006

roku

do obsługi Ministra Nauki i Szkolnictwa

Wyższego.

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego

planuje oraz przekazuje środki finansowe dla

jednostek naukowych, uczelni i innych

podmiotów jako dysponent części

budżetowych Nauka

i Szkolnictwo Wyższe oraz instytucja

pośrednicząca w trzech programach

operacyjnych: Innowacyjna Gospodarka,

Kapitał Ludzki oraz Infrastruktura i Środowisko.

Do kompetencji Ministra Nauki i

Szkolnictwa Wyższego należy:

- planowanie finansowe dotyczące budżetu

nauki, w tym poziomu finansowania

Narodowego Centrum Nauki

i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju,

- finansowanie działalności statutowej

jednostek naukowych,

- finansowanie inwestycji w zakresie dużej

infrastruktury badawczej,

- finansowanie inwestycji budowlanych,

- finansowanie współpracy międzynarodowej,

- finansowanie działalności

upowszechniającej naukę,

- ustanawianie i finansowanie specjalnych

programów i przedsięwzięć na rzecz rozwoju

nauki.

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju jest

agencją wykonawczą Ministra Nauki i

Szkolnictwa Wyższego. Zostało powołane

latem 2007 roku.

Do głównych zadań Narodowego

Centrum Badań i Rozwoju należy:

- zarządzanie i realizacja strategicznych

programów badań naukowych oraz prac

rozwojowych, które bezpośrednio

przekładają się na rozwój innowacyjności,

- wspieranie komercjalizacji wyników badań

naukowych,

- zapewnienie dobrych warunków dla

rozwoju kadry naukowej, w szczególności

udziału młodych naukowców w programach

badawczych,

- realizacja międzynarodowych programów

mobilności naukowców,

- inne zadania zlecone przez Ministra Nauki

i Szkolnictwa Wyższego.

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej

istnieje od 1991 roku i jest niezależną,

samofinansującą się instytucją

pozarządową.

Główne cele Fundacji na rzecz Nauki

Polskiej to:

- wspieranie wybitnych naukowców i

zespołów badawczych,

- działanie na rzecz transferu osiągnięć

naukowych do praktyki gospodarczej,

- wspomaganie różnych inicjatyw

inwestycyjnych służących nauce w Polsce.

Zadania:

- przyznawanie indywidualnych nagród

i stypendiów dla naukowców,

- przyznawanie subwencji na modernizację

warsztatów naukowych i ochronę zbiorów

naukowych,

- przyznawanie subwencji na wdrażanie

osiągnięć naukowych do praktyki

gospodarczej,

- inne formy wspierania ważnych

przedsięwzięć służących nauce (jak np.:

programy wydawnicze, konferencje).

Główne źródła finansowania B+R:

- środki publiczne,

- środki przedsiębiorstw,

- fundusze pochodzące z zagranicy

- środki instytucji non-profit (organizacja,

która prowadząc swoją działalność skupia się

na wspieraniu prywatnego lub publicznego

dobra, nie kierując się osiągnięciem zysku

np. stowarzyszenia),

- źródła zagraniczne.

PLANOWANIE

ROZWOJU

NAUKI

I TECHNIKI

System planowania powinien:

zapewnić realizacje zasady łączenia celów

stawianych przed nauką przez

społeczeństwo

z celami, które nauka i technika sama

stawia przed sobą do rozwiązania.

Fazy planowania rozwoju nauki i

techniki:

- prognozowanie rozwoju Nauki i Techniki,

- planowanie strategiczne i programowe

rozwoju Nauki i Techniki,

- planowanie operacyjne.

Fazy te nie są oddzielone w czasie.

Polityka innowacyjna

a innowacja naukowo-

techniczna

Innowacja to nowość, istotna zmiana,

ulepszenie. Za innowacje uważa się

wszelkie fakty, procesy oraz zjawiska o

charakterze technicznym, organizacyjnym,

społecznym

i psychologicznym

Innowacja naukowo- techniczna jest to

wprowadzenie do praktyki produkcyjnej

nowych wynalazków technicznych lub

usprawnień, które umożliwiają radykalny

wzrost ilości i jakości wyprodukowanych dóbr,

wzrost wydajności pracy i poziom inwestycji,

a także stworzenie lepszej technologii

i organizacji produkcji.

Polityka innowacyjna – zadaniem jej jest

wzmacnianie potencjału nauki oraz

współpracy sektora nauki z gospodarką, a

także wsparcie rozwoju społeczeństwa

informacyjnego.

Celem polityki innowacyjnej jest wspieranie

innowacyjności gospodarki.

W latach 1989 – 2001 nastąpił powolny,

stopniowy rozwój techniczny naszej

gospodarki. Rozwój ten w dużej mierze był

możliwy dzięki napływom innowacji z

zagranicy.

Bariery dla innowacji:

- brak własnych środków finansowych

w przedsiębiorstwach,

- zbyt wysokie oprocentowanie kredytów

bankowych,

- wysoka niepewność zbytu nowości/ryzyko

ekonomiczne,

- brak własnego zaplecza badawczo-

rozwojowego,

- wadliwe uregulowania prawne, normy,

przepisy.

Trzy argumenty na rzecz polityki

innowacyjnej

w Polsce:

- innowacje techniczne i nauka powinny

otrzymywać dofinansowanie rządowe podobnie

jak to ma miejsce w innych krajach wysoko

rozwiniętych,

- większość instytucji badawczych i duża część

przedsiębiorstw nadal ma status państwowych,

a więc podlega rządowi,

- bez wsparcia ze strony państwa wobec

sfer nauki i techniki transformacja polskiej

gospodarki będzie niemożliwa.

Przyczyny niskich wydatków państwa na

B+R

w okresie transfomacji:

- wiara w tzw. rolę „niewidzialnej ręki” rynku,

która zapanowała w naszym kraju wraz

z początkiem transformacji,

- występujące w tym czasie trudności

finansowe rządu,

- niski poziom społecznego zrozumienia

i akceptacji współczesnej roli nauki w polskim

społeczeństwie, a także u polityków.

Brak przekonania w to, że na nauce i

technice można „zarobić”,

- proces „makroekonomicznego

przystosowania”, w pełni uzasadniony

w początkowym okresie przemian

gospodarczych w naszym kraju.

Ocena działań polityki innowacyjnej:

- zdecydowana większość to narzędzia

finansowe; pozostałe rodzaje przedsięwzięć

wydają się być niedocenione,

- wyraźnie dominują działania strony

podażowej nad popytową,

- większość z nich jest adresowana

do przedsiębiorstw/przemysłu jako całości,

- zbyt duży nacisk położony jest na wsparcie

tworzenia nowych osiągnięć naukowych

zamiast na ich wdrążanie,

- brakuje narzędzi adresowanych do branż

wysokiej techniki,

- instrumenty wspierania innowacji są

zorientowane raczej na generowanie

innowacji niż na ich dyfuzje; trudno wśród

nich znaleźć takie narzędzia, które miały by

na celu wyłącznie transfer techniki.

Obecne w dzisiejszych czasach wyzwania dla

polityki innowacyjnej w Polsce to:

- niewielka współpraca strefy B+R z

gospodarką,

- instytucje otoczenia innowacyjnych

przedsiębiorstw,

- niskie wykorzystanie praw własności

przemysłowej,

- kadry dla nowoczesnej gospodarki,

- koordynacja polityki innowacyjnej.

Krajową politykę innowacyjną wspierają

następujące instytucje:

- Ministerstwo Gospodarki,

- Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa

Wyższego,

- Polska Agencja Rozwoju

Przedsiębiorczości,

- Agencja Rozwoju Przemysłu,

- Bank Gospodarstwa Krajowego.

POTENCJAŁ NAUKI

Potencjał nauki jest elementem

składowym sił wytwórczych społeczeństwa.

Stanowi on bazę realizacji postępu

naukowego, technicznego, ekonomicznego

i społecznego.

 

Zadaniem potencjału nauki jest

określenie:

- jego istoty, funkcji i charakteru,

- części składowych,

- czynników stymulujących jego wzrost,

- metod pomiaru potencjału nauki oraz

metod jego analizy,

- zasad gospodarowania nim.

Elementy potencjału nauki:

- kadra naukowa,

- informacja naukowo- badawcza,

- środki materialne,

- organizacja nauki.

Wyróżniamy:

- potencjał badawczy,

- potencjał kadrowy,

- potencjał informacyjny,

- potencjał rzeczowy,

- potencjał organizacyjny

Potencjał kadrowy to:

- kadry naukowe i pomocnicze,

- struktura kadr według kwalifikacji,

- rezerwy kadrowe,

- struktura organizacyjna zespołów naukowych,

- aktywność twórcza kadr naukowych

Funkcje potencjału kadrowego to:

- wytwarzanie nowych idei,

- wskazywanie sposobów wykorzystywania

idei, teorii

i odkryć,

- udział w zastosowaniach nowych odkryć i

wynalazków,

- projektowanie oraz wytwarzanie

specjalistycznej aparatury naukowo-

badawczej,

- popularyzacja wiedzy,

- organizowanie działalności badawczo-

rozwojowej

Potencjał informacyjny to:

- ilość idei naukowych,

- liczbę i wielkość bibliotek,

- pracowników służb informacji, bibliotek,

archiwów,

- banki i bazy danych

Potencjał rzeczowy to:

- środki trwałe czyli budynki, aparatura,

- inwestycje naukowe

- środki nietrwałe

Potencjał organizacyjny obejmuje:

- jednostki organizacyjne nauki czyli np.

uniwersytety, szkoły wyższe,

- powiązania między jednostkami,

- rozmieszczenie geograficzne jednostek

naukowych,

- wewnętrzne organizacje jednostek,

- kwalifikacje kierownictwa,

- powiązania z gospodarką

 

- Drogosz-Zabłocka Elżbieta: Uwarunkowania pracy naukowej - wtórna

analiza badań nt. "Mobilność pracowników naukowych". Zagadnienia
Naukoznawstwa 2001, nr 2, s. 329-340.

- Innowacja naukowo- techniczna [w:] Encyklopedia Powszechna PWN,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991.

- Jasiński Andrzej H. Czy polityka innowacyjna ma wpływ na innowacje?

Zagadnienia Naukoznawstwa 2004, nr 1, s.41-50.

- Kaczmarek Żywia: Nauka, polityka naukowa, ekonomika nauki. W: Wybrane

problemy ekonomiki nauki, praca zbiorowa pod red. Stanisława Szeflera,
Wrocław 1980, s. 5-22.

- Piskurewicz Jan: Udział instytucji rządowych i pozarządowych w

przygotowaniu kadr dla nauki w Polsce. Zagadnienia naukoznawstwa 2001,
nr 2, s. 369-386.kadr dla nauki w Polsce. Zagadnienia Naukoznawstwa
2001, ill 2, s. 369-386.

- Polityka innowacyjna [w:]

http://innopomorze.pomorskie.eu/pobierz.pdf.html?url=polityka-
innowacyjna-w-polsce.

Bibliografia

DZIĘKUJEMY

ZA UWAGĘ