Wykład 3

Poznanie społeczne i postrzeganie

innych ludzi

Psychologia społeczna

CZĘŚĆ I – Poznanie społeczne

Postrzeganie rzeczywistości



To w jaki sposób postrzegamy

rzeczywistość zależy od naszej wiedzy oraz
tego jakie obszary wiedzy są w danym
momencie aktywne



Aby zrozumieć najprostszą wypowiedź lub

zdarzenie konieczna jest wiedza o
rzeczywistości szerszej niż bezpośrednio
obserwowana



„lubię książki”

Schemat – prototyp –
egzemplarz



Tym co odróżnia schematy od pojęć jest

fakt, że tworzące je elementy
(egzemplarze) mogą być lepszymi lub
gorszymi prototypami



Lepsze egzemplarze  bliższe schematowi



Im mniej dany egzemplarz jest podobny do

schematu tym większe wątpliwości czy
wiedza, którą zawiera dany schemat może
być użyta w tej sytuacji

Skrypty

. WYKSZTAŁCENIE SKRYPTU W UMYŚLE –

odbywa się w trakcie procesu socjalizacji i jest
względnie uniwersalne kulturowo

2. AKTYWIZACJA SKRYPTU – przejście schematu

z pamięci długotrwałej do pamięci operacyjnej



Aktywizacja odbodźcowa – reakcja na sytuację
(nauczyciel wchodzący do klasy)



Aktywizacja przedpercepcyjna – dostępność
danego schematu jest zwiększona już przed
wejściem w sytuację
(debata feministyczna przed randką)

3. „WEJŚCIE W ROLĘ”

HEURYSTYKA – uproszczone reguły

myślenia pozwalające formułować sądy bez

analizy większości informacji związanych z

sądzeniem



HEURYSTYKA DOSTĘPNOŚCI –

przypisywanie większego
prawdopodobieństwa zdarzeniom, które
łatwiej nam przywołać do świadomości



Łatwiej przywołujemy wydarzenie, które są silnie
nacechowane emocjonalnie oraz ich egzemplarze
pojawiały się w naszym umyśle wielokrotnie



Rola mediów

Heurystyki c.d.



ZAKOTWICZENIA - ocena pewnej wartości liczbowej
często jest zmodyfikowaną wartością liczby łatwo
nam dostępnej (np. podaną przez innych)



Heurystyka zakotwiczenia jest ważnym elementem
działań ekonomicznym i biznesowym



Efekt ceny wywoławczej, handlowania się



REPREZENTATYWNOŚCI - Klasyfikowanie zjawiska
na podstawie jego podobieństwa do typowego
przypadku



leżący na ziemi człowiek (pijak czy chory?)



człowiek mówiący do siebie (słuchawka telefoniczna
czy wariat?)

SCHEMATY CECH



Określone zachowanie może być lepszym

lub gorszym dowodem cechy



Zachowanie może świadczyć o kilku

cechach.



Cecha może przejawiać się w wielu

zachowaniach

Ekologia

Szacunek dla

środowiska

Moda, konformizm

oszczędność

Poznawanie innych -
atrybucje

W jaki sposób interpretujemy przyczyny
zachowania innych osób i własnego zachowania?

Klasyczne teorie atrybucji



Fritz Heider (1958)



Zachowanie wypadkową sił zewnętrznych i cech
wewnętrznych



Działanie = siły zewnętrzne + zdolności x usiłowanie



Bernard Weiner (1979) – zróżnicowane
postrzeganie przyczyn porażki lub sukcesu



Czynniki kontrolowalne vs niekontrolowane



Stałe vs zmienne



Wewnętrzne i zewnętrzne



Przykład: Paweł wypadł słabo na egzaminie.
Dlaczego?

Podstawowy błąd atrybucji



Wyciąganie wniosków o cechach aktora nawet
wtedy, gdy jego zachowanie uwarunkowane
sytuacyjnie , przecenianie czynników
wewnętrznych, a niedocenianie zewnętrznych



Silnej wnioskujemy o cechach aktora, gdy



Jego zachowanie wyróżnia się



Gdy jest sprzeczne z oczekiwaniami



Gdy jego zachowanie ma poważne

konsekwencje



Gdy jego działania są postrzegane ksobnie przez

obserwatora

Asymetria atrybucji aktora i
obserwatora



Cudze zachowania wyjaśniamy raczej

czynnikami wewnętrznymi



Swoje zachowania wyjaśniamy raczej

czynnikami wewnętrznymi



Wyjaśnienia:



Ukierunkowanie uwagi



Zróżnicowana wiedza na temat siebie i

aktorów społecznych



Zróżnicowany język

Egotyzm atrybucyjny



Tendencja do wyjaśniania własnych

zachowań w przychylny dla siebie sposób



Własne sukcesy – atrybucja wewnętrzna



Własne porażki – atrybucja zewnętrzna

(obronna)



Wyjaśnienia:



Podtrzymanie wysokiej samooceny



Zgodność z oczekiwaniami



Egocentryzm atrybucyjny – przecenianie

własnego wkładu, w efekt osiągnięty przez
grupę



Przecenianie stopnia, w jakim ludzkie

działania i wygląd są zauważane przez innych

„Ukryte teorie osobowości”



Sieć pomiędzy poszczególnymi cechami

(pewne cechy są przez nas kojarzone z
innymi, więc na podstawie jednej cechy
wnioskujemy o innych)



„ukryte” – bezwiedne, nieświadomie

stosowane



Istnieją pewne cechy „centralne” (mocna

podstawa do wnioskowania, np. ciepły –
chłodny)

Samospełniająca się przepowiednia

1.

Obserwator formułuje błędną hipotezę na
temat obserwowanej osoby lub osób

2.

Traktuje tę osobę stosownie do swoich
oczekiwań

3.

Osoba ta reaguje na to zachowaniem,
które potwierdza hipotezę obserwatora



Rosenthal i Jacobson (1968) – rola
oczekiwań nauczycieli w wynikach
szkolnych uczniów