OBRAZ SEKCYJNY W

CHOROBACH

OŚRODKOWEGO

UKŁADU NERWOWEGO

Urazy OUN



Jedna z głównych przyczyn zgonów



Częstość - 300/100 000



½ ciężkich urazów kończy się
zgonem

Urazy OUN



Wypadki komunikacyjne



Upadki z wysokości



Obrażenia wskutek użycia
przedmiotów twardych i
tępokrawędzistych



Obrażenia wskutek uzycia broni
palnej

Urazy OUN



Uszkodzenia:



Ogniskowe – bezpośrednie działanie siły

urazu



Rozlane – skutek działania sił powodujących

nagłe przyspieszenie/opóźnienie

Urazy OUN



Uszkodzenia:



Pierwotne

○

Powstają podczas urazu lub bezpośrednio po
nim



Wtórne

○

Obrzęk mózgu

○

Zapalenia mózgu

○

Ubytki neurologiczne

Krwiaki śródczaszkowe

Krwiak nadtwardówkowy

Krwiak podtwardówkowy

Krwiaki śródczaszkowe

Krwiak nadtwardówkowy

Wynaczynienie krwi pomiędzy kość czaszki a oponę twardą

Następstwo urazu czaszki ze złamaniem kości
(najczęściej łuski kości skroniowej)

Krwiaki śródczaszkowe

Krwiak nadtwardówkowy

Złamana kość uszkadza tętnicę oponową środkową
powodując wypływ i gromadzenie się krwi pomiędzy
kością czaszki a oponą twardą

Wynaczyniona krew
uciska powierzchnię
mózgu doprowadzając
do ciasnoty
śródczaszkowej z
objawami
neurologicznymi
ogniskowymi i
możliwością powstania
wklinowań

Objawy narastają szybko – od kilku minut do kilku
godzin

Krwiaki śródczaszkowe

Krwiak podtwardówkowy

Wynaczynienie krwi pomiędzy oponę twardą a oponę pajęczą

Następstwo silnego, tępego urazu
czaszki

Krwiaki śródczaszkowe

Krwiak podtwardówkowy

Przesuwający się podczas urazu mózg powoduje
napinanie i zrywanie żył pomostowych
odprowadzających krew żylną z powierzchni mózgu
do zatok opony twardej

Krwiaki śródczaszkowe

Krwiak podtwardówkowy

UWAGA! Krwiak podtwardówkowy łatwiej występuje
u osób starszych ze względu na zanik mózgu i
związane z tym większe napięcie żył pomostowych!

Objawy narastają wolno – od kilku godzin do kilku
dni

Wynaczyniona krew uciska powierzchnię mózgu na
dużej powierzchni doprowadzając do powstania
objawów ogólnych ciasnoty śródczaszkowej – bólów
głowy, zaburzeń świadomości, zamroczenia, utraty
przytomności

Krwiaki śródczaszkowe

Krwiak

podpajęczynówkowy

Krwiaki śródczaszkowe

Krwiak podpajęczynówkowy

Przyczyny:

Tętniaki (tzw. berry aneurysm) koła tętniczego
mózgu

Nadciśnienie tętnicze

Uraz czaszki

Krwiaki śródczaszkowe

Krwiak podpajęczynówkowy

Tętniaki koła tętniczego mózgu:
Najczęściej w przedniej części koła tętniczego na
podstawie mózgu - na tętnicy łączącej przedniej
oraz w okolicy odgałęzień innych tętnic od
tętnicy szyjnej wewnętrznej

Krwiaki śródczaszkowe

Krwiak podpajęczynówkowy

Objawy kliniczne:

 nagły początek

 Gwałtowne i bardzo silne bóle

głowy

 utrata przytomności

 duża śmiertelniść w pierwszej

fazie choroby (około 45%) !

Jeśli chory przeżyje, krwiak
zostanie uprzątnięty przez
granulocyty i makrofagi (około 2
tyg.)

Pourazowy krwotok
śródmózgowy



Wylew krwi ze zniszczeniem tkanki
mózgowej



Następstwo urazów

○

Zamkniętych

○

Otwartych



Najczęstsze umiejscowienie

○

Istota biała płata skroniowego i czołowego

○

Jadra podstawy

Pourazowy krwotok
śródmózgowy

Zejście – jama poudarowa –
tkanka nigdy nie wraca do stanu
poprzedniego

Stłuczenie mózgu



Następstwo silnego, tępego urazu
głowy



Zmiany w korze i w sąsiadującym z
nią obszarze istoty białej



Opony miękkie i twarda
nieuszkodzone

Stłuczenie mózgu



Rozległość uszkodzenia zależy od
siły urazu



Umiejscowienie uszkodzenia – od
kierunku urazu i ruchu głowy

Stłuczenie mózgu



Oddziaływanie siły urazu na
powierzchnię czaszki nieruchomej
powoduje zmiany bezpośrednio
poniżej miejsca urazu (stłuczenie z
uderzenia - ang. coupe contusion)

Stłuczenie mózgu



Uraz, w następstwie którego
dochodzi do akceleracji, a potem
do nagłej deceleracji głowy
powoduje powstanie ognisk
stłuczenia głównie albo jedynie po
stronie przeciwnej do miejsca
przyłożenia siły (stłuczenie z
przeciwuderzenia – ang.
contrecoup contusion)

Stłuczenie mózgu



Uraz, w następstwie którego dochodzi do
akceleracji, a potem do nagłej deceleracji
głowy powoduje powstanie ognisk stłuczenia
głównie albo jedynie po stronie przeciwnej do
miejsca przyłożenia siły (stłuczenie z
przeciwuderzenia – ang. contrecoup contusion)

Stłuczenie mózgu

Ogniska stłuczenia
występują najczęściej:

• w okolicy biegunów

czołowych i skroniowych

• na podstawie płatów

czołowych i skroniowych

• w płatach potylicznych

• pniu mózgu i w móżdżku

Udar

Uszkodzenie mózgu w następstwie
zaburzeń w krążeniu

Niedokrwienn
y

Krwotoczn
y

Wtórnie
ukrwotoczniony

Udar



Ryzyko udaru rośnie z wiekiem.



Najczęściej u osób starszych (średni wiek - 70
lat)



W Polsce 60 000 nowych zachorowań rocznie



Zapadalność:



175/100 000 mężczyzn



125/100 000 kobiet



Trzecia co do częstości przyczyna śmierci



Główna przyczyna trwałego kalectwa i braku
samodzielności u osób dorosłych

Udar

Udar niedokrwienny

Naczynia prawidłowe

Zaczopowanie dużego naczynia
przez skrzep

Udar niedokrwienny

Udar krwotoczny

Nagle

Silny ból głowy

Nudności i wymioty

Utrata przytomności

Porażenie połowicze

Opadanie kącika ust po stronie porażonej (objaw

fajki)

Objawy oponowe

Objawy udaru

Objawy zależą od miejsca uszkodzenia

Obrzęk mózgu



Towarzyszy licznym stanom chorobowym
i urazowym



Może być stanem zagrożenia życia



Dwa typy:



Naczyniowy



cytotoksyczny

Obrzęk mózgu



Typ naczyniowy



Uszkodzenie bariery krew – mózg



Płyn gromadzi sie zewnątrzkomórkowo



Typ cytotoksyczny



Kwasica, niedotlenienie, toksyny



Płyn gromadzie się wewnątrzkomórkowo

Obrzęk mózgu



Wzrost objętości mózgowia



Ciasnota śródczaszkowa



ból głowy



senność



zaburzenia świadomości



zaburzenia widzenia



nudności i wymioty



zaburzenia równowagi



sztywność karku



tarcza zastoinowa na dnie oka

Obrzęk mózgu



Wzrost objętości mózgowia



Ciasnota śródczaszkowa



ból głowy



senność



zaburzenia świadomości



zaburzenia widzenia



nudności i wymioty



zaburzenia równowagi



sztywność karku



tarcza zastoinowa na dnie oka

Obrzęk mózgu



Zakręty spłaszczone



Bruzdy spłycone

Obrzęk mózgu

Obrzęk mózgu -
wklinowania

1. Wgłobienie zakrętu

obręczy pod sierp
mózgu

2. Wgłobienie osiowe

pnia mózgu do
otworu potylicznego
wielkiego

3. Wgłobienie

migdałków móżdżku
do otworu
potylicznego
wielkiego

4. Wgłobienie zakrętu

hipokampa we
wcięcie namiotu

Obrzęk mózgu -
wklinowania

Wgłobienie migdałków móżdżku do otworu potylicznego wielkiego

MENINGITIS

PURULENTA

Ropne zapalenie opon

mózgowo-

rdzeniowych

Ropne zapalenie opon
m-rdz.



Zapalenie wysiękowe,
ropne
dotyczące przestrzeni
podpajęczynówkowej
(między pajęczynówką a
naczyniówką)

Ropne zapalenie opon m-
rdz.



Różny czynnik patogenetyczny w zależności
od wieku (w zasadzie każda bakteria może być

przyczyną zapalenia opon m-dz.



Noworodki – Streptokoki z grupy B,

Escherichia coli



Dzieci i młodzież – Haemophilius influenzae



Młodzież i dorośli – Neisseria meningitis



Osoby starsze – Streptococcus pneumoniae,

Listeria monocytogenes



U chorych po leczeniu immunosupresyjnym –

Klebsiella albo bakterie beztlenowe,

nietypowe objawy i przebieg

Ropne zapalenie opon m-
rdz.



Objawy kliniczne związane z
podrażnieniem opon



Sztywność karku



Bóle głowy, wymioty



Zaburzenia i utrata świadomości



W badaniu płynu m-rdz. kilkadziesiąt
tysięcy granulocytów
obojętnochłonnych w mm³ oraz
obniżenie poziomu glukozy i
podniesienie poziomu białka

Ropne zapalenie opon
m-rdz.



Makroskopowo w przestrzeni
podpajęczynówkowej treść
ropna
o zabarwieniu żółto-
śmietankowym najobfitsza w
okolicy sklepienia półkul
w części czołowej

Ropne zapalenie opon m-
rdz.

Ropne zapalenie opon m-rdz.

Ropne zapalenie opon m-
rdz.

Ropne zapalenie opon
m-rdz.



U części chorych (nieleczeni lub
źle leczeni) proces zapalny
szerzy się wzdłuż naczyń do
mózgu (encephalitis) - zejście
śmiertelne



U chorych leczonych prawidłowo
proces zapalny cofa się bez
pozostawienia śladów

Ropne zapalenie opon
m-rdz.



W części przypadków odczyny
pozapalne,

o trwałym charakterze



Zwłóknienie opon m-rdz.



Wodogłowie okluzyjne



Zarostowe zapalenie opony

pajęczej
(w zapaleniu pneumokokowym)

Wodogłowie pozapalne

Ropne zapalenie opon m-rdz.



Wysięk ropny
(ropa) w
przestrzeni
podpajęczej

Wysięk ropny składa się



granulocytów
obojętnochłonnych



martwych tkanek



bakterii

Ropne zapalenie opon m-rdz.

Nowotwory OUN

KLASYFIKACJA WHO NOWOTWORÓW UKŁADU
NERWOWEGO 2007

NOWOTWORY NEUROEPITELIALNE

NOWOTWORY NERWÓW CZASZKOWYCH I
RDZENIOWYCH

NOWOTWORY OPON

CHŁONIAKI I NOWOTWORY UKŁADU KRWIOTWÓRCZEGO

NOWOTWORY GERMINALNE

NOWOTWORY OKOLICY SIODŁA

NOWOTWORY PRZERZUTOWE

GLIOBLASTOMA

Glejak złośliwy



Glioblastoma –
najczęstszy pierwotny,
złośliwy nowotwór OUN
wywodzący się z gleju
astrocytarnego. Wg
klasyfikacji WHO należy
do guzów
neuroepitelialnych.

Glejak złośliwy



Najbardziej złośliwa postać glejaka
(IVº złośliwości) z krótkim okresem
przeżycia (rzadko więcej niż 1 rok)



Nowotwór wieku starszego (M>K)



Zajmuje najczęściej obszar
nadnamiotowy

Glejak złośliwy



Dwie postaci glejaka złośliwego
odmienne w badaniach genetycznych
i przebiegu klinicznym



Pierwotny – de novo (u starszych

osób)



Wtórny - powstający na podłożu

gwiaździaków rozlanych (nowotwory
astrocytarne) – u osób młodych

Glejak złośliwy

Obraz makroskopowy



Granice makroskopowo nieostre ale
nawet gdy wyraźne to mikroskopowo
rozległe naciekanie mózgu



Różnobarwny (pola martwicy, wylewy
krwi, tkanka nowotworu)



Gdy dociera do powierzchni kory może
naciekać oponę a nawet kości sklepienia
czaszki



Może tworzyć wewnątrz- i
przynowotworowe torbiele

Glejak złośliwy

obraz motyla – zajęcie obydwu półkul

Glejak złośliwy

Wykładniki mikroskopowe



Polimorfizm komórkowy (od małych,
jednojądrowych komórek do dużych,
wielojądrowych)



Liczne proliferujące śródbłonki naczyń
(kłębuszki naczyniowe)



Pola martwicy palisadowej

Wykładniki mikroskopowe

Rozrosty śródbłonka

Martwica palisadowa

Polimorfizm komórkowy

Polimorfizm komórkowy

Rozrosty śródbłonka

Martwica palisadowa

Wykładniki
mikroskopowe

Polimorfizm

komórkowy

Wykładniki
mikroskopowe

Rozrosty

śródbłonka

Wykładniki
mikroskopowe

Martwica

palisadowa

Glejak złośliwy



Odmiany glejaka złośliwego



Olbrzymiokomórkowy – z

obecnością komórek
olbrzymich wielojądrowych



Glejakomięsak – guz

dwukomponentny (utkanie
glejaka i mięsaka)

Oponiak



Pierwotny nowotwór OUN
wywodzący się z
meningothelialnych
(arachnoidalnych)
komórek nabłonka opon

Oponiak



Oponiaki to druga po glejakach,
najliczniejsza grupa pierwotnych
nowotworów OUN (13-26%)



Aż 15 różnych postaci mikroskopowych
wyodrębnionych w klasyfikacji WHO



Większość oponiaków do nowotwory łagodne
(Iº złośliwości histologicznej), ale tez guzy o
IIº i IIIº złośliwości histologicznej

Oponiak



U osób dorosłych VI i VII dekada życia

(K>M),
jedynie odmiana brodawkowata i

anaplastyczna częściej u dzieci



W większości śródczaszkowo – 90%

(zatoka strzałkowa, kąt mózgu, okolica

czołowa, podstawa czaszki , opuszki

węchowe), też kanał kręgowy oraz

lokalizacje poza OUN (skóra, zatoki,

nos, kości)

Oponiak

Czynniki sprzyjające rozwojowi

oponiaka



Napromienianie głowy w młodości



Rozległe urazy głowy



Przewlekły krwiak podtwardówkowy



Przewlekle zapalenie opon m-rdz.



Zaburzenia hormonalne
(progesteron, estrogeny)

Oponiak



Rosną na powierzchni opon, nie
naciekają mózgu, wzrost rozprężający
(guzy przymózgowe)



Gdy inwazja mózgu to duża tendencja
do nawrotu

Oponiak

Wykładniki mikroskopowe



Najczęstsze trzy typy:



Meningotelialny (Iº)



Włóknisty (Iº)



Przejściowy (Iº)

Oponiak



Oponiak meningotelialny



Komórki z jądrem o delikatnej

chromatynie, bruzdami i wakuolami
wewnątrzjądrowymi



Niewyraźne granice komórkowe

(syncytium)



Układy cebulkowate ( zrazikowe)



Brak figur podziału



Zdarzają się ciała piaszczakowate

Oponiak
meningotelialny



Niewyraźne
granice
komórkowe
(syncitium)

Oponiak
meningotelialny



Układy
zrazikowe
(cebulowat
e)

Oponiak
meningotelialny



1. Jądra z wakuolami

wewnątrzjądrowymi



2. Jądra z bruzdami
wewnątrzjądrowymi

Oponiak



Oponiak włóknisty



Przeplatające się pasma komórek

wydłużonych przypominających
fibroblasty



Kolagen i włókna retikulinowe w

przestrzeniach międzykomórkowych



Oponiak przejściowy



Układy jak w dwóch opisanych powyżej



Częste ciała piaszczakowate

Oponiak
włóknisty



Przeplatające

się pasma komórek

Oponiak
przejściowy



Utkanie mieszane

Oponiak
przejściowy



Układy wirowe

Oponiak - ciała piaszczakowate

Oponiak

Pozostałe typy oponiaków



Atypowy (IIº) – tendencja do nawrotów



Polimorfizm komórkowy (małe komórki i z jądrami

różnej wielkości)



Nieliczne mitozy



Brodawczakowaty (IIIº) – częste nawroty, mogą

naciekać mózg i kości czaszki



Tworzenie brodawek wokół naczyń



Włókna retikulinowe



Złośliwy (IIIº) – nawroty, naciekający wzrost oraz

przerzuty



Wybitny polimorfizm (hiperchromazja jąder)



Liczne mitozy (powyżej 20 w10 HPF)



Martwica

SCHWANNOMA

Nerwiak osłonkowy



Neurilemmoma, Schwannoma,

Neurinoma



Łagodny nowotwór układu

nerwowego
(Iº złośliwości histologicznej)

wywodzący się z osłonek

Schwanna nerwów czaszkowych

lub rdzeniowych (obwodowych)

Nerwiak osłonkowy



Etiologia nie jest wyjaśniona,
niektórzy

podnoszą rolę napromieniowania

lub urazu



W każdym wieku (V dekada życia)



Neurofibromatozie typu
pierwszego zmiany mnogie
(pacjenci 10 lat młodsi)

Nerwiak osłonkowy



Najczęściej w nerwach obwodowych
(głowa, kark, kończyny), ale też
wewnątczaszkowo w kontakcie z
nerwami czaszkowymi (V,VII, VIII)
i kanale kręgowym w związku z
nerwem rdzeniowym (30% guzów
rdzenia)



Pozostaje w wyraźnym związku z
nerwem,
z którego osłonek się wywodzi i
otoczony jest torebką