SYTUACJA ZDROWOTNA
LUDNOŚCI POLSKI
I JEJ UWARUNKOWANIA
PZH, WARSZAWA 2012

OBCIĄŻENIE NOWOTWORAMI
ZŁOŚLIWYMI W POLSCE

Karolina Grzeca, Dagmara Steinhagen, Anna
Raywer, Magdalena Piotrowska, Anna Rybczyńska

Dietetyka I rok, stacjonarne I stopnia
Rok akademicki 2013/14

NAJCZĘSTSZE NOWOTWORY
ZŁOŚLIWE

ZACHOROWALNOŚĆ



W Polsce najczęstszym rakiem, który stanowił
20% był rak płuca. Współczynnik
zachorowalności wynosił 58,9/100 tys.



Inne pospolite nowotwory to:



rak piersi (36,4/100 tys.),



jelita grubego (36,3/100 tys.),



Gruczołu krokowego (27,2/100 tys.).



W 2008 roku na te nowotwory zachorowało
około 70,3 tys. osób, co stanowiło około 50%
zachorowań na nowotwory złośliwe ogółem



W krajach UE pospolite nowotwory stanowiły
ponad połowę (56%) nowych zachorowań,



struktura zachorowań była inna, najczęstszy
był:



rak piersi, współczynnik zachorowalności
prawie dwukrotnie wyższym niż w Polsce
(54,7/100 tys.),



rak jelita grubego, także z wyższym
współczynnikiem (47,5/100 tys.).



W przeciwieństwie do sytuacji
epidemiologicznej w Polsce, udział raka płuca
był znacznie mniejszy i wynosił 13%.



Znacząco niższy był także współczynnik
zachorowalności na raka płuca i wynosił
43,8/100 tys.



Rak gruczołu krokowego ze współczynnikiem
46,2 /100 tys. był czwartym najczęstszym
nowotworem.

UMIERALNOŚĆ

POLSKA



Rak płuca w Polsce (ze współczynnikiem
umieralności 50,9/100 tys.) był także najczęstszą
przyczyną zgonu.



Kolejne to:



rak jelita grubego (22,1/100 tys.),



żołądka (12,1/100tys.),



piersi (11,9/100 tys.)



trzustki (9,9/100 tys.).

UMIERALNOŚĆ

KRAJE UNII EUROPEJSKIEJ



Rak płuca był najczęstszą przyczyną zgonu w
krajach UE, ze znacząco niższym (37,2/100
tys.) współczynnikiem umieralności w
porównaniu do Polski.



Zbliżony był współczynnik umieralności na
raka jelita grubego (19,8/100 tys.).



Umieralność na raka piersi (13,1/100 tys.) i
trzustki (9,9/100 tys.) były częstsze niż na
raka żołądka (8,5/100 tys.).

TRENDY UMIERALNOŚCI NA
NOWOTWORY ZŁOŚLIWE W
LATACH 2000 – 2011

WYLECZALNOŚĆ CHORYCH
NA NOWOTWORY
ZŁOŚLIWE



Wyleczalność chorych na nowotwory złośliwe
obrazuje wskaźnik względnych 5-letnich
przeżyć.



W Polsce wskaźnik ten u chorych, którzy
zachorowali w latach 2000 – 2002, wynosił u
mężczyzn 38,8% i 48,3% u kobiet.



Wskaźnik ten był znacznie niższy od średniej
europejskiej zarówno u mężczyzn (47,3%),
jak i u kobiet (55,8%).



Rocznie odpowiada to około 11 tys.
zgonów, których można byłoby uniknąć,
gdyby wyleczalność nowotworów w
Polsce była na średnim poziomie
europejskim.



Wartość wskaźnika przeżyć w populacji zależy od
struktury zachorowań, dostępności profilaktyki
oraz standardu leczenia.



Wysoka w Polsce, jak też w niektórych regionach
Europy, proporcja nowotworów o złym rokowaniu,
głównie raka płuca i żołądka u mężczyzn, wpływa
na znaczne zróżnicowanie wskaźnika na niekorzyść
mężczyzn.



Natomiast wysoka proporcja nowotworów dobrze
rokujących, np. raka piersi wykrytego we
wczesnym stopniu zaawansowania choroby w
ramach populacyjnych programów skryningowych
oraz dostępność do leczenia według zasad
najlepszej praktyki, spowodowało poprawę
wyleczalności i w konsekwencji zmniejszenie
umieralności na nowotwory w niektórych krajach.



Wyleczalność chorych na raka piersi w UE
wynosiła średnio 79%, a w niektórych krajach
przekraczała nawet 85%, natomiast w krajach
dawnego bloku wschodniego szansa przeżycia
5 lat była znacznie mniejsza i w Polsce
wynosiła 73,9%.



Poza proporcją wczesnych rozpoznań, na
wartość wskaźników przeżyć istotnie
wpływały: częstość stosowania operacji
oszczędzającej pierś z uzupełniającą
radioterapią, zakres operacyjnej oceny
pachowych węzłów chłonnych, stosowanie
uzupełniającej chemioterapii, stosowanie
hormonoterapii w guzach z obecnymi
receptorami estrogenowymi.



W Polsce niekorzystna sytuacja dotyczyła
także wyleczalności raka jelita grubego.



W Polsce wskaźnik 5-letnich przeżyć wynosił
46%, zaś średnia europejska była wyższa o
ponad 10 pkt.% i znacznie wyższa w wielu
krajach UE.



Przyczyny tego były podobne - wykazano
istotne zróżnicowanie w standardach leczenia
w Europie.



Poza proporcją chorych leczonych radykalnie z
zastosowaniem operacji chirurgicznej,
czynnikiem istotnym dla rokowania okazał się
zasięg operacji i wykrycie przerzutów w
węzłach chłonnych, co stanowi podstawę do
zastosowania uzupełniającej chemioterapii.



Wraz z rozwojem planowej walki z rakiem, tj.
głównie ze zwiększeniem dostępności do
profilaktyki i standardowego leczenia oraz
kontroli jakości na każdym etapie, poprawiają się
wyniki leczenia.



Wstępne wyniki 5. edycji EUROCARE obejmujące
zachorowania w latach 2000-2007 i obserwacje
chorych do roku 2012 wykazały poprawę
wyleczalności nowotworów w krajach
europejskich.



Wzrosły także wskaźniki 5-letnich przeżyć w
Europie Wschodniej.



W Polsce, w woj. świętokrzyskim, gdzie na
początku stulecia nowoczesne Centrum
Onkologii podjęło pełnoprofilową działalność,
wskaźnik 5-letnich przeżyć ogółem wzrósł o 9,7
pkt.%.

CHOROBOWOŚĆ



W 2008 roku w Polce żyło około

323,6 tyś

osób

, które na nowotwór złośliwy zachorowali

w ciągu ostatnich 5 lat. W grupie tej
najwięcej jest osób, które chorowały



na raka piersi, gruczołu krokowego,
jelita grubego oraz płuca i stanowią razem

ponad 54%.



W krajach UE chorobowość wynosi

6.617,4

tys

. Przebyty rak piersi, gruczołu krokowego,

jelita grubego oraz pęcherza stanowią

prawie

58%.

Przebyty rak płuca stanowi mniej niż 5

% chorobowości ogółem, podczas gdy w
Polsce wciąż jeszcze sięga prawie 9%.

UMIERALNOŚĆ Z POWODU NOWOTWORÓW ZŁOŚLIWYCH JEST

W POLSCE WYŻSZA NIŻ ŚREDNIA DLA KRAJÓW UNII

EUROPEJSKIEJ, O OKOŁO 20% U MĘŻCZYZN I OKOŁO 10% U

KOBIET

PRZYCZYNY



Główną przyczyną jest palenie papierosów. Działanie
dymu tytoniowego wpływa szkodliwie na osoby palące i
na biernych palaczy przebywających w pobliżu osób
palących.



Według prof. Witolda Zatońskiego z Centrum Onkologii w
Warszawie, największym sukcesem Polski w walce z
rakiem w ostatnich dekadach jest zmniejszenie liczby
zachorowań na raka płuc, przede wszystkim u mężczyzn
młodych i w średnim wieku.



Dodał on, że główną tego zasługą jest zmniejszenie się
częstości palenie tytoniu. O ile w 1982 r. paliło papierosy
63 proc. mężczyzn, to w 2007 r. było ich tylko 35 proc.



"Niestety, coraz więcej kobiet pali papierosy, czego
efektem jest też wzrost zachorowań na raka płuc" -
podkreślił prof. Zatoński. Ten typ nowotworu jest już
częstszą przyczyną zgonów wśród kobiet niż rak piersi.



"W przypadku raka piersi możemy mówić o
sukcesie, gdyż dzięki większej skuteczności
wczesnego wykrywania i leczenia nowotworów
złośliwych, coraz więcej chorych na raka żyje
znacznie dłużej  niż 20 czy 30 lat temu„- według
prof. Jacka Jassema, prezesa Polskiego Towarzystwa
Onkologicznego.



Najlepsze efekty uzyskuje się w walce z rakiem
piersi. Skuteczność leczenia tej choroby średnio
wzrosła w Polsce do 75 proc. Wiele Polek ma szanse
żyć z tą chorobą 20 lat.



Gorzej wypada natomiast rak prostaty u mężczyzn. 
O ile w Szwecji, USA i Czechach spada umieralność
na ten typ nowotworu, to w Polsce rośnie. A może to
wynikać z tego że bardzo mała liczba mężczyzn
poddaje się badaniu, które pozwoliłoby wykryć
nowotwór.



Europejski kodeks walki z rakiem z roku
2003(wydawca centrum onkologi) mówi o kilku
podstawowych czynnościach skutecznych w walce z
nowotworem:

1.

Nie pal

2.

Wystrzegaj się otyłości

3.

Bądź codziennie aktywny

4.

Spożywaj więcej warzyw i owoców

5.

Ogranicz spożycie alkoholu

6.

Unikaj nadmiernej ekspozycji na słońce

7.

Unikaj substancji rakotwórczych

8.

Kobiety po 25. roku życia: badania w kierunku rak
a szyjki macicy

9.

Kobiety po 50. roku życia: badania w kierunku rak
a piersi

10.

Kobiety i mężczyźni po 50. roku życia: badania w 
kierunku raka jelita grubego

11.

Zaszczep się przeciwko WZW typu B 

WOJEWÓDZTWA



Standaryzowane współczynniki
zachorowalności na nowotwory złośliwe 
ogółem u mężczyzn mieszczą się dla
poszczególnych województw w przedziale od 
209 do 303 na 100 tys. i przyjmują najwyższe
wartości w regionach:



pomorskim,



wielkopolskim



dolnośląskim.



W przypadku kobiet standaryzowane
współczynniki zachorowalności  wahają się
od 176 na 100 tys. w Podlaskim do 249 w
Pomorskim. 

RYZYKO ZGONU



U mężczyzn najwyższe ryzyko zgonów z powodu
nowotworów notowane jest w województwach
północnych i zachodnich:



w kujawsko-pomorskim współczynnik 209 na 100
tys.,



pomorskim,



zachodniopomorskim i wielkopolskim - 192.



Najniższe ryzyko obserwowane jest z kolei w
regionach południowo-wschodnich:



w Podkarpackim - 151



Lubelskim - 161, przy czym zróżnicowanie to wynika
z rozkładu nowotworów płuca, będących przyczyną
1/3 zgonów nowotworowych wśród mężczyzn. 



W populacji kobiet najwyższe ryzyko zgonu
notowane jest w pasie województw
zachodnio-środkowej Polski z najwyższymi
współczynnikami:



w kujawsko-pomorskim (119 na 100 tys.)



warmińsko-mazurskim (109)



zachodniopomorskim (107).



Najniższe ryzyko dotyczy regionów:



podkarpackiego (75),



lubelskiego (84)



świętokrzyskiego (87). 

STRUKTURA ZACHOROWAŃ



Z powodu nowotworów złośliwych  u mężczyzn 
jest w poszczególnych regionach kraju
podobna:



pierwsze miejsce zajmuje wszędzie nowotwór
złośliwy płuca z udziałem od 17,8 proc. w
Podkarpackiem  do 28,1 proc. w Warmińsko-
Mazurskiem.



Na kolejnych miejscach plasują się nowotwory
złośliwe:



jelita grubego (11 - 13,5 proc.),



gruczołu krokowego (9,2 - 16,8 proc.),



pęcherza moczowego (4,2 - 8,5 proc.),



żołądka (3,8 - 5,8 proc.).



Struktura zachorowań z powodu nowotworów
złośliwych u kobiet powiela w poszczególnych
województwach jeden wzorzec:



pierwsze miejsce zajmuje wszędzie nowotwór
złośliwy sutka: od 17, 1 proc. w
Świętokrzyskiem do 27,1 proc. w
Zachodniopomorskiem.



Następne miejsca zajmują nowotwory
złośliwe:



jelita grubego (9,3 - 11,4 proc.),



nowotwory płuca, które w trzech regionach
zajmują drugą pozycję (6,4 - 12,4 proc.),



trzonu macicy (6 - 9,1 proc.)



jajnika i szyjki macicy. 

ZACHOROWANIA NA NOWOTWORY ZŁOŚLIWE WEDŁUG REGIONÓW,

WOJEWÓDZTW I PŁCI W 2009 ROKU.



„

W Polsce, w woj. świętokrzyskim,

gdzie na początku stulecia
nowoczesne Centrum Onkologii
podjęło pełnoprofilową
działalność, wskaźnik 5-letnich
przeżyć ogółem wzrósł o 9,7 pkt.
%30.”