Oznaki
niegeologiczne

PRZESŁANKI i OZNAKI WYSTĘPOWANIA RUD
METALI

- pośrednie i bezpośrednie -

- geologiczne i niegeologiczne -

Anomalie

geofizyczne Wietrzeniowe zmiany

na wychodniach

Metasomatyczne zmiany

okołorudne

Aureole rozproszenia

Przesłanki i oznaki

mineralogiczne

METODY POSZUKIWAŃ ZŁÓŻ RUD
METALI
- badanie przesłanek i oznak -

- pośrednie i
bezpośrednie -

Kartowanie

mineralogiczne

(przesłanki i oznaki mineralogiczne)

Studia historyczne itp.

(oznaki niegeologiczne)

Metody

geofizyczne

(anomalie geofizyczne)

Kartowanie geologiczne

powierzchniowe &

wgłębne

(wychodnie, aureole rozproszenia i

metasomatyczne)

Metody geochemiczne,

szlichowe itp.

(aureole rozproszenia)

WIETRZENIOWE ZMIANY NA
WYCHODNIACH

siarczki metali

a uwodnione siarczany pierwiastków skałotwórczych (gips

+ melanteryt, jarosyt, epsomit, halotrychit, copiapit)

piryt, pirotyn i markasyt FeS a goethyt i lepidokrokit FeOOH (limonit)

chalkopiryt i bornit CuFeS a malachit i azuryt Cu(OH)CO, chryzokola Cu(OH)SiO,
FeOOH

chalkozyn i kowelin CuS a kupryt i tenoryt CuO, miedź rodzima Cu

sfaleryt ZnS a smithsonit ZnCO, hemimorfit Zn(OH)SiO

galena PbS a cerusyt PbCO, wanadynit PbClVO

skutterudyt i saffloryt CoAs, smaltyn (Co,Ni)As a erytryn Co[AsO]•H

2

O

(kwiat kobaltowy) nikielin, chloantyt i rammelsbergit NiAs a annabergit

Ni[AsO]•H

2

O

magnetyt FeO a hematyt FeO (martyt), goethyt i lepidokrokit FeOOH
(limonit)

rodochrozyt MnCO i rodnonit CaMn[SiO] a piroluzyt MnO, psylomelan (Ba,Mn)

(O,OH)MnO uraninit UO a uranofan (HO)Ca[UO][SiO]•H

2

O, autunit Ca[UO]

[PO]•H

2

O

PSEUDOMORFOZY & RELIKTY

BARWNE NALOTY:

Zn,Pb

/

Mn /

Ni,Cu,U /

Cu /

U,W,As /

Fe /

Fe,As /

Co

METASOMATYCZNE ZMIANY
OKOŁORUDNE

Oskarnowanie u

Fe, Cu, Zn, Pb, Sn, W,

Mo

Grejzenizacja u Sn, W, Mo,

Be Albityzacja u Nb, Ta,

REE, U Feldszpatyzacja u

Cu, Mo Okwarcowanie u

Cu, Au Argilityzacja u Cu,

Zn, Pb, Au, U

Chlorytyzacja, Serycytyzacja u Cu, Zn,

Pb, Au Propylityzacja u Au, Ag, Cu,

Zn, Pb Dolomityzacja u Zn, Pb

Hematytyzacja u U

strefowość zmian:

•pozioma i pionowa

•prosta lub

teleskopowa

AUREOLE ROZPROSZENIA

•geochemiczn

e

•mineralogicz

ne

•metali i minerałów

kruszcowych

(w tym nieprzemysłowych)

•niemetali (F, Ba, B, Cl, J)

•tło planetarne (klark)

•tło i anomalie regionalne

(tow. jednostkom
metalogenicznym)

•tło i anomalie lokalne

(tow. poszczególnym złożom)

PIERWOTN
E

WTÓRNE

Strefy w sąsiedztwie złoża o anomalnej
(podwyższonej kilka-kilkaset razy w
stosunku

do

tła)

zawartości

składników rudy

AUREOLE

ROZPROSZENIA

- pierwotne -

•dodatnie (doprowadzenie

pierwiastka)

•ujemne (odprowadzenie

pierwiastka)

•proste (proces jednostadialny  stopniowy spadek zawartości pierwiastka, prosty

kształt)

•złożone (proces wielostadialny  lokalne wzbogacenia i strefy płone, kształt

zróżnicowany)



wokół złóż magmowych, w następstwie stopniowej krystalizacji i

grawitacyjnego
rozfrakcjonowania stygnącego stopu



wokół złóż pomagmowych, w następstwie infiltracji (rzadziej dyfuzji)

roztworów kruszconośnych w otaczające skały

strefowość okruszcowania:

•pozioma i pionowa

•prosta (a) lub teleskopowa

(b)

AUREOLE i POTOKI

ROZPROSZENIA

- wtórne -



utworzone w wyniku wietrzenia i/lub erozji wychodni złoża
(powierzchniowe

lub przypowierzchniowe), mogą tworzyć się współcześnie

MECHANICZNE (eluwialne = rezydualne, deluwialne, proluwialne,
aluwialne,

lateralne,

soliflukcyjne,

postglacjalne,

eoliczne)

-

przemieszczenie minerałów pierwotnych, odpornych na wietrzenie, oraz wtórnych
produktów rozpadu minerałów nieodpornych
u

Au, Sn, W, Ti, Ce

LITOGEOCHEMICZNE (w skałach pierwotnych, zwietrzelinie, glebie) -
wyługowanie podatnych na wietrzenie składników rudy, a następnie ich wytrącenie
się z roztworów (także adsorpcja przez minerały ilaste lub materię organiczną) u

Cu, Zn, Mo, Mo, Ni, Co, U

ATMOGEOCHEMICZNE (gazowe) - gazy i emanacje w powietrzu nad złożami rud

•

aureole radonu (rozpad promieniotwórczy) i helu u U

•

pary rtęci u Hg

•

H

2

S, SO

2

, CO

2

, J, aerozole metali (As, Sb, porfiryny) u Cu, Zn, Pb, Ni

(siarczki)

>

Cr, Ti

(tlenki)

AUREOLE i POTOKI

ROZPROSZENIA

- wtórne -

HYDROGEOCHEMICZNE

(wodne) -

obszar

występowania

wód powierzchniowych

i

podziemnych, które wskutek zetknięcia ze złożem cechują się podwyższoną
zawartością

jonów
metali

2-

oraz SO

4

,

podwyższonym
stosunkiem

2-

SO

4

: Cl oraz

podwyższoną

kwasowością (niskie pH) u

Zn, Mo, Ag, U & produkty rozpadu (wśród

towarzyszących niemetali: B, F, He)

BIOGEOCHEMICZNE - w popiołach roślin pobierających wodę oraz sole mineralne
(wraz z dobrze przyswajalnymi metalami) z gleb na wychodniach lub aureolach u

Zn, Mn, Mo (w liściach), Cu, Ag (w korzeniach), Pb, Cd, Ni, Co, Se, Sb, Hg, Li,
Cs, Cr, U, Au, Pt

GEOBOTANICZNE - bujny rozrost lub choroby określonych gatunków roślin, rośliny
wskaźnikowe (indykatory) np. fiołek galmanowy

METODY GEOCHEMICZNE

Badania pierwotnych i wtórnych aureoli rozproszenia (gł.
metalometryczne) + kontrolne badania geologiczne (często z wykonaniem robót
górniczych)

METODY LITOCHEMICZNE

(badania

aureoli

litogeochemicznych

i

mechanicznych

w glebach,

zwietrzelinie, aluwiach oraz podłożu skalnym)
a. Opróbowanie punktowe z uwzględnieniem zmienności makroskopowej skał

-

powierzchniowe (wzdłuż linii profilowych lub regularnej siatki)

-

wgłębne (z otworów wiertniczych, w określonych interwałach)

b.

Analiza chemiczna, często w laboratoriach polowych (gł. szybka i tania metoda

spektralna + atomowo-absorpcyjna, kolorymetryczna i inne)

c.

Interpretacja wyników (mapy i model statystyczny)  tło geochem. i koncentracje
anomalne

Typ badań

Gęstość opróbowania

Zakre

s

analiz

y

Skala

mapy

Przeglądowe

Regionalne

• 10-15 / km

2

• co 200-500 m

w profilach co 1-2 km

wszystki

e
metale

1 : 100 000

-

1 : 200

000

Lokalne

• 20-40 / km

2

• co 50-100 m

w profilach co 0,5-1 km

1 : 25 000 -

1 : 50

000

Szczegółowe

w siatce 100 • 5-20

m (z lokalizacją

geodezyjną)

wytypowa

ne

metale

1 : 2 000 -

1 : 10

000

METODY GEOCHEMICZNE

w
ciekach,

METODY HYDROCHEMICZNE

(badania aureoli

hydrogeochemicznych źródłach, studniach, wierceniach i
wyrobiskach górn.)
a. Opis warunków hydrogeologicznych

- rodzaj skał wodonośnych

- kierunki spływu

- wydajność przepływu
b. Pobranie i analiza próbek wody (0.5-1 dm

3

)

- własności fizyczne wody (temperatura)
- skład chemiczny i wskaźniki hydrochemiczne (SO

4

i metal :

mineralizacja ogólna)

- charakter osadu

- geneza wody

METODY ATMOCHEMICZNE (badanie aureoli atmogeochemicznych) -
opróbowanie w otworach wiertniczych, wkopach i naturalnych zagłębieniach terenu,
rzadko przy powierzchni; sporadycznie analiza próbek lotniczych (z wys. do 100 m) i
zdjęć satelitarnych

METODY BIOCHEMICZNE i

GEOBOTANICZNE

(badanie

aureoli

biogeochemicznych

i geobotanicznych)
a. Rozpoznanie flory badanego obszaru (wytypowanie indykatorów)
b. Wykonanie map botanicznych
c. Określenie litologii podłoża i warunków hydro(geo)logicznych
d. Analiza popiołu z określonych części wytypowanych roślin (próbki 0.5-1 kg)

METODY SZLICHOWE

Badanie aureoli wtórnych typu
mechanicznego

SZLICH = koncentrat minerałów
ciężkich (>2.8 g/cm

3

= ciężar kwarcu)

wydzielony z utworów luźnych; w jego
skład wchodzą metale rodzime (

Au),

minerały kruszcowe (Fe, Ti, Cr, Sn, W,
Nb, Ta, Zr, Ce + Hg, Sb, Mn), granaty i
minerały ciemne

1.

Przygotowanie szlichu w terenie



systematyczne opróbowanie wzdłuż cieków lub
pokryw zwietrzelinowych (próbki 12-15 kg)*



przemycie wodą (w specjalnych miskach lub
korytkach)



wstępna analiza terenowa  określenie
kierunku dalszych prac

poszukiwawczych

2.

Laboratoryjne określenie składu fazowego

(analiza sitowa, separatory magnetyczne i

elektryczne, ciecze ciężkie, analiza
mineralogiczna i chemiczna)

3.

Konstrukcja mapy szlichowej i

interpretacja wyników

*

dna dolin + zbocza; miejsca spadku energii transportu

(wnętrza zakoli, ujścia rzek, podnóża progów lub wydm); z

powierzchni terenu i wkopów



Rudy = duży ciężar właściwy, wysoka przewodność elektryczna (zwł.

siarczków), niska pojemność cieplna, niekiedy magnetyczność lub

promieniotwórczość

GRAWIMETRYCZNE u

Fe, Cr, polimetale (bogate rudy masywne)

MAGNETYCZNE u Fe (magnetyt), Fe-Ti-V (tytanomagnetyt), Cr (chromit), Ni-

Cu (pirotyn) ELEKTRYCZNE u Cu, Zn-Pb (rudy siarczkowe)

RADIOMETRYCZNE u U, REE-Th + Nb, Ta, Zr, Be (rudy pegmatytowe z U lub
Th)

TERMICZNE u

Cu, Zn-Pb (utlenianie siarczków), U (rozpad promieniotwórczy)

METEOROLOGICZNE (wyładowania atmosferyczne towarzyszące anomaliom
megnetycznym i elektrycznym)

ANOMALIE GEOFIZYCZNE (oznaki
bezpośrednie)