SANACJA

•

Sanatio, czyli uzdrowienie sytuacji przedsiębiorstwa,
kilku przedsiębiorstw lub całego sektora, który znalazł
się w kryzysie.

•

Warunkiem poprzedzającym sanację jest
przedsanacyjny kryzys.

•

Kryzys przedsiębiorstw (lub sektora) wyraża się ich
niemożliwością do realizacji swoich
zobowiązań/spełnienia obietnic.

•

Przedmiotem kontrowersji pozostaje kwestia, co w
takim wypadku jest „uzdrowieniem” sytuacji.

•

Procesy sanacyjne polegają na działaniach, które mają
na celu usunąć skutki lub objawy kryzysu.

KLASYFIKACJA PROCESÓW

SANACYJNYCH (1)

•

Pod względem zakresu: mikroekonomiczne i
makroekonomiczne.

•

Gdy kryzys ma charakter mikroekonomiczny, to
znaczy dotyczy sytuacji konkretnego
przedsiębiorstwa (lub sektora).

•

Na przykład kryzys w produkcji jedwabiu w Japonii
po wynalezieniu nylonu.

CIEKAWOSTKA

•

Japonia była
potentatem w
produkcji jedwabiu
(z którego robiono
spadochrony).

•

Wynalezienie
nylonu stanowiło
poważny cios w
jego produkcję.

MIKROEKONOMICZNA SANACJA

•

Krzywa możliwości
produkcyjnych.

•

Wynalezienie
nylonu przesunęło
krzywą możliwości
produkcyjnych,
zmniejszając
spektrum alokacji
jedwabiu.

SZOK TECHNOLOGICZNY I SANACJA

•

W tym wypadku kryzys jest powodowany przez
zmianę technologiczną.

•

Proces sanacyjny, który ma na celu uzdrowienie,
będzie wobec tego procesem mikroekonomicznym.

•

Przykład dotyczy całego sektora: innowacja
wymusza diamentralne zmiany procesów
produkcji.

•

Istotne: procedura ma charakter
zdecentralizowany (nie ma kogo „obwinić” jak w
wypadku procesów politycznych).

INNE PRZYKŁADY SANACJI

MIKROEKONOMICZNEJ

•

Defraudacja i celowa konsumpcja kapitału np. Enron
(aktywa na ponad 60 miliardów dolarów), który
pociągnął za sobą Arthur Andersena.

•

Złe zarządzanie firmą np. United Airlines
(niemożliwość pozyskania kapitału).

•

Opieszałość innowacyjna np. Kodak (Nokia?). Inne
firmy potrafiły się dostosować do nowych cyfrowych
warunków.

•

Przeinwestowanie w reklamę np. „No to Fru! go”.

•

Skutki rządowych regulacji np. bezpośrednie zakazy
prowadzenia działalności (regulacja hazardu).

SANACJA MAKROEKONOMICZNA

•

Gdy kryzys przedsanacyjny ma swoje podłoże w
przyczynach, które określamy
makroekonomicznymi.

•

Związanymi z polityką makroekonomiczną, a więc:

•

Cyklem koniunkturalnym.

•

Polityką pieniężną.

•

Polityką fiskalną.

•

Itd..

MAKROEKONOMICZNA SANACJA

•

Krzywa możliwości
produkcyjnych.

•

Praktycznie
wszystkie sektory
(poza drobnymi
wyjątkami)
przeżywają zastój
w branży lub
kryzys.

PRZYKŁADY SANACJI

MAKROEKONOMICZNEJ

•

Z powodu „bańki finansowej” na rynku
nieruchomości np. firmy na rynku amerykańskim
od 2008.

•

Z powodu problemów fiskalnych w Europie po 2009
roku.

•

Takie sanacje mają w sobie również aspekty
mikroekonomiczne (nie wszystkie firmy z danych
sektorów bankrutują).

•

Podział na sanację mikroekonomiczną i
makroekonomiczną dotyczy nie tylko zakresu, lecz
również genezy.

KLASYFIKACJA PROCESÓW

SANACYJNYCH (2)

•

Ze względu na metodę: autonomiczne i
niesamorzutne.

•

Autonomiczne są przeprowadzane w ramach
porozumień czysto rynkowych.

•

Nie są odgórnie dekretowane, lecz wynikają z
zawieranych i negocjowanych kontraktów.

•

Relacja między podmiotami jest równorzędna.

PRZYKŁADY SANACJI

AUTONOMICZNEJ

•

Pozyskanie nowych inwestorów, którzy dostarczą
kapitału.

•

Negocjowanie opóźnienia w spłacie kredytu.

•

Uzyskanie preferencyjnej pożyczki.

•

Przejęcie spółki przez inny podmiot.

•

Przeprowadzenie bankructwa i zaspokojenie
wierzycieli.

•

W żadnym ze scenariuszy nie ma bezpośrednio
zaangażowanego rządu.

PROCESY SANACYJNE

NIESAMORZUTNE

•

Przeprowadzane są za pomocą regulacji
państwowych.

•

Nie wynikają z kontraktów między podmiotami (lub
przynajmniej nie tylko).

•

Relacja między podmiotami nie jest równorzędna,
ponieważ uwikłane w proces jest prawo
administracyjne (podmiot państwowy).

PRZYKŁADY SANACJI

NIESAMORZUTNEJ

•

Państwo podejmuje decyzję o nacjonalizacji
przedsiębiorstwa.

•

Państwo podejmuje decyzję o udzieleniu dotacji.

•

Państwo pożycza pieniądze podmiotom
zagrożonym.

•

Państwo wprowadza rozwiązania, które
zmniejszają zagrożenie konkurencyjne (np. cła, lub
jakieś regulacje).

PRAWO JAKO DOBRO

•

Granica między sanacją autonomiczną a
niesamorzutną jest płynna.

•

Ponieważ współcześnie państwo zawsze jest jakoś
uwikłane w procesy sanacyjne.

•

Z powodu produkcji prawa.

•

Prawo jest również dobrem ekonomicznym.
Współcześnie produkowanym niemal wyłącznie
przez państwa.

•

Nawet przy procesach, które wymieniliśmy jako
„autonomiczne” państwo jest jakoś „obecne”.

PRAWO JAKO DOBRO PRYWATNE

•

Pewien zakres prywatnej produkcji prawa (np.
arbitraż).

•

Ciągle jednak jest to prawo, które jest podrzędne
wobec prawa państwowego.

•

Przykładowo: strony kontraktu mogą się zgodzić
na poddanie prywatnemu arbitrażowi.

•

Jednakże: ciągle jest to droga, którą można
podważyć odwołując się do prawa i aparatu
państwowego.

KLASYFIKACJA PROCESÓW

SANACYJNYCH (3)

•

Pod względem celowości: destrukcyjne i
konserwacyjne.

•

Destrukcyjne mają na celu de facto likwidację
podmiotu, lub znaczącą redukcję jego działalności.

•

Może to wyrażać się malejącym udziałem w rynku.

•

Jak również zmniejszaniem liczby zatrudnionych.

PRZYKŁADY SANACJI

DESTRUKCYJNEJ

•

Przykładowo firma zostaje przejęta ze względu na
rosnący udział w rynku, a jej działalność będzie
stopniowo wygaszana (np. Kredyt bank).

•

Firma ogłasza bankructwo i zostaje upłynniona
(np. Lehman Brothers).

•

Rząd prywatyzuje państwową firmę, która jest
kupiona tylko ze względu na pewien majątek i
potem upłynniona (np. Browar Piasta).

SANACJA KONSERWACYJNA

•

Ma na celu działania, które mają doprowadzić do
utrzymania działalności lub przywrócenia sytuacji
sprzed kryzysu przedsanacyjnego.

•

Może to wyrażać się celem utrzymania stałego lub
rosnącego udział w rynku.

•

Może dotyczyć utrzymania zatrudnienia na danym
poziomie.

PRZYKŁADY SANACJI

KONSERWACYJNEJ

•

Rząd udziela pożyczki Oplowi w celu podtrzymania
działalności (jednocześnie sanacja
makroekonomiczna niesamorzutna).

•

Warren Buffett kupuje Media General (dostarcza
kapitału lokalnym gazetom).

•

Rząd nacjonalizuje upadające banki (przykład
irlandzki).

PŁYNNA GRANICA

•

Czasami (jak we wcześniejszych wypadkach)
można zatrzeć granicę między działaniem
destrukcyjnym a konserwacyjnym.

•

Na przykład może być sporne, czy redukcja
zatrudnienia w firmie o 20% to działanie
destrukcyjne… czy też konserwacyjne.

•

Podobnie częściowe przestawienie firmy z jednego
rynku na drugi może być różnie interpretowane.

•

Klasyfikacja jest ex ante do pewnego stopnia
decyzją spekulatywną.

PRODUCENT A FIRMA

•

Produkcja oznacza ekonomiczne wytwarzanie
określonego dobra lub usługi.

•

Obiektywny termin, który wyraża pewną
aktywność ekonomiczną.

•

Firma jest pojęciem prawnym i odnosi się do
struktury własnościowej.

•

Kwestie „firmy” wpływają bezpośrednio na
„produkcję”.

•

Sanacja opisuje sprawy związane z „firmami”.

BANKRUCTWO A REALOKACJA

•

„W drodze do długookresowej równowagi
nieefektywne firmy, te, które używają
niewłaściwych technologii oraz te, które
nadprodukują pewne dobra, zostają
wyeliminowane. Konsumenci korzystają na tym w
długim okresie, ponieważ dobra i usługi są
produkowane i sprzedawane po możliwie
najniższych cenach. Prawny mechanizm, dzięki
któremu te firmy są eliminowane, to bankructwo”
(White 1989, s. 129)

•

„Społeczna funkcja bankructwa”.

WYZWANIA SANACJI

•

Największym wyzwaniem w kryzysie
przedsanacyjnym jest hierarchizacja interesów.

•

Po pierwsze, czyje interesy mają zostać
zaspokojone.

•

Po drugie, w jakiej kolejności będą zaspokajane te
interesy.

•

Po trzecie, jakim kosztem będzie realizowana
sanacja?

INTERESARIUSZE SANACJI

•

Wierzyciele:

•

Banki.

•

Posiadacze obligacji korporacyjnych.

•

Inni pożyczkodawcy.

•

Akcjonariusze (właściciele firmy).

•

Pracownicy (na kontraktach):

•

Kwestia wypłat zaległych wynagrodzeń (odpraw).

•

Kwestia zatrudnienia.

•

Menedżerowie (zarząd firmy).

•

Zatrudnienie?

•

Ewentualna odpowiedzialność osobista i karna.

•

Podatnicy (w wypadku sanacji niesamorzutnej).

JAKIE BANKRUCTWO?

•

Bankructwo finansowe oznacza „niewypłacalność”.

•

Z tym pojęciem wiążą się kontrowersje.

•

Bankructwo społeczne dotyczy polityki rządowej,
mającej „cele społeczne” ponad finansowymi.

•

Gdy mówimy o kryzysie przedsanacyjnym może
równie dobrze chodzić o niewypłacalność
społeczną (ZUS, służba zdrowia, PKP itd.)

•

Zależy, czy mówimy o podmiotach komercyjnych
(rynkowych), czy niekomercyjnych (rządowych)

DWA RODZAJE UPADŁOŚCI FIRM

•

Upadłość likwidacyjna (występują wierzyciele i
odwołują się do sądu).

•

Upadłość układowa (na wniosek firmy).

•

Główny cel w Polsce: zaspokojenie wierzycieli.

•

Upadłość zgłasza się przy „niewypłacalności”.

•

Upadłość można wyprzedzić występując o
„postępowanie naprawcze”.

PODSTAWA OGŁOSZENIA

UPADŁOŚCI

•

„Niewypłacalność” w większości przypadków.

•

W wypadku osób prawnych „nadmierne
zadłużenie”.

•

Mimo to istnieje możliwość prawna odroczenia
upadłości.

•

W wypadku gdy opóźnienie w opłacie nie
przekracza 3 miesięcy, a suma zobowiązania 10%
aktywów.

•

Lub gdy nie wystarczy majątku nawet na koszt
postępowania

FUNKCJE UPADŁOŚCI WG ZEDLERA

(1)

•

Funkcja naprawcza (sanacja!).

•

Celem jest „odzyskanie zdolności do konkurowania
na rynku”.

•

Funkcja windykacyjna.

•

Zaspokojenie wierzycieli.

•

Nawet jeśli nie mogą zostać zaspokojeni w całości,
należy zapewnić maksymalną realizację ich
interesów.

FUNKCJE UPADŁOŚCI WG ZEDLERA

(2)

•

Funkcja zapobiegawcza.

•

Groźba efektu domina i „deflacyjne spirali” przy
braku spłaty zobowiązań.

•

Funkcja oddłużeniowa.

•

Możliwość uwolnienia majątku od „kajdan długu”.

•

Funkcja wychowawcza.

•

Efekt zewnętrzny prawa o upadłości.

ZASADY PRAWA UPADŁOŚCIOWEGO

•

Naczelne: optymalizacji i dominacji interesów
wierzycieli.

•

Formalizmu procesowego.

•

Ustność i pisemność.

•

Kontradyktoryjność (sporność).

•

Rozporządzalność.

•

Jawność.

•

Interes wierzycieli i równość.

ZASADA OPTYMALIZACJI

•

Czyli „odpowiednie wykorzystanie majątku” w celu
maksymalnego zaspokojenia wierzycieli.

•

Co to znaczy „odpowiednie wykorzystanie
majątku”?

•

Konkretna decyzja upadłościowa jest również
decyzją przedsiębiorczą.

•

Na przykład odsprzedaż całego przedsiębiorstwa
kontra licytacja całego majątku.

ZASADA DOMINACJI INTERESÓW

WIERZYCIELI

•

Czyli w pierwszej kolejności dostarczyciele
zewnętrznego kapitału.

•

Co to znaczy „interes wierzycieli”?

•

Wierzyciele mogą mieć bardzo różne interesy.

•

Likwidacja czy kontynuacja działalności?

ZASADY SZCZEGÓŁOWE

•

Nacisk na formalność postępowania (formalizm
procesowy).

•

W związku z tym pisemność (choć ustność w
pewnym stopniu dopuszczalna).

•

Kontradyktoryjność (brak stron, są uczestnicy).

•

Rozporządzalność (przez strony składnikami
materialnymi i uprawnieniami procesowymi).

•

Jawność (wewnętrzna, nie zawsze zewnętrzna).

•

Równość (ujednolicenie wierzytelności na moment
upadłości).