PIELĘGNIARKA W

ŚRODOWISKU NAUCZANIA

I WYCHOWANIA

Mgr Magdalena Gawałko
AWF-Medicover-Pielęgniarstwo-
Europejskie standardy Zawodu

Podstawa prawna do sprawowania opieki w ramach

medycyny szkolnej:

Ustawa z dnia 23 stycznia 2003roku o powszechnym

ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia
(Dz.U. 2003.45.391, z późniejszymi zmianami).
Szczegółowe zasady sprawowania profilaktycznej
opieki zdrowotnej nad uczniami reguluje
rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia
2004r. W sprawie zakresu świadczeń opieki
zdrowotnej, w tym badań przesiewowych oraz
okresów, w których te badania są przeprowadzane.

Cele profilaktycznej opieki zdrowotnej

nad uczniami:

Wspieranie rozwoju i edukacji

dzieci i młodzieży w wieku
szkolnym,

Współdziałanie na rzecz ochrony i

promocji zdrowia uczniów.

Założenia systemu opieki zdrowotnej nad

uczniami

1)Podmiotem troski jest środowisko społeczne

szkoły które tworzą: uczniowie zdrowi i z
zaburzeniami zdrowia i rozwoju (lub ryzykiem ich
wystąpienia), nauczyciele, inni pracownicy szkoły
oraz rodzice.

2) Główny nacisk kładzie się na promocję zdrowia i

profilaktykę I fazy.

3) Szkoła powinna być środowiskiem wspierającym

zdrowie i realizować program szkoły promującej
zdrowie

Zdrowie człowieka zależy od czterech

grup czynników „Koło pól zdrowia” M.
Lalonde’a

Osoby uczestniczące w ochronie i promocji zdrowia

uczniów

1. Rodzice ponoszą prawną i moralną odpowiedzialność za

zdrowie swoich dzieci,

2. Uczeń w procesie wychowania i przy udziale lekarzy i

pielęgniarek uczy się odpowiedzialności za swoje zdrowie,

3. Szkoła odpowiedzialna też za stworzenie uczniom

środowiska fizycznego i społecznego sprzyjającego
zdrowiu oraz umożliwić uczniom edukację zdrowotną,

4. Pracownicy systemu opieki zdrowotnej zapewniają

świadczenia medyczne, uczestniczą w edukacji
zdrowotnej, wspierają uczniów, rodziców i szkołę w
rozwiązywaniu różnych problemów zdrowotnych.

Do zapewnienia wszystkim uczniom dostępności

do profilaktycznej opieki zdrowotnej oraz
dobrej jakości tej opieki, konieczne jest
funkcjonowanie systemu składającego się z:

• Profilaktycznej opieki zdrowotnej świadczonej

przez pracowników medycznych,

• Nadzoru nad realizacją tej opieki ,
• Kształcenie i doskonalenie pracowników,
• Monitorowanie stanu zdrowia uczniów i

zabezpieczanie profilaktycznej opieki zdrowotnej
nad uczniami.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA I NADZÓR

MERYTORYCZNY

Obecnie nie istnieje jedna struktura merytoryczno-organizacyjna, która zajmowałaby się

profilaktyczna opieką zdrowotną nad uczniami. Cały czas trwają prace nad

stworzeniem jednolitego systemu nadzoru oraz nad jego umiejscowieniem w

systemie opieki nad zdrowiem uczniów.

1. Minister Zdrowia wraz z Ministrem Edukacji

Narodowej i Ministrem Sportu i Turystyki, wspierany
przez konsultantów krajowych w dziedzinach
medycyny tj. pediatria, pielęgniarstwo pediatryczne,
pielęgniarstwo środowiskowo-rodzinne, medycyna
rodzinna, medycyna pracy, stomatologia dziecięca
oraz Instytut Matki i Dziecka.

Ubezpieczyciel czuwa nad jakością usług,

Państwowa Inspekcja Sanitarna sprawuje
nadzór nad warunkami higieny procesów:
nauczania, wychowania, wypoczynku, rekreacji
oraz sanitarno-epidemiologicznymi pomieszczeń
i personelu. Prowadzi działalność w zakresie
zapobiegania i zwalczania chorób zakaźnych i
innych spowodowanych warunkami środowiska.

Wojewoda nadzór prawny i organizacyjny
poprzez Wojewódzkie Centra Zdrowia
Publicznego.

5. Samorządy terytorialne

reprezentują interesy mieszkańców
w danym regionie, tworzą zakłady
opieki zdrowotnej wg potrzeb
społeczeństwa i je nadzorują.

6. Samorządy zawodowe

pielęgniarskie i lekarskie
sprawują nadzór nad wykonywaniem
indywidualnych praktyk
pielęgniarskich i lekarskich.

7. Instytut Matki i dziecka nadzór nad

profilaktyczną opieką zdrowotną z
ramienia MZ w ramach Zakładu Medycyny
Szkolnej. Zadania:

 Prowadzenie badań naukowych i

wdrażanie nowych rozwiązań,

 Monitorowanie realizacji profilaktycznej

opieki zdrowotnej w szkołach,

 Doradzanie i opiniowanie w sytuacjach

niejasnych.

Wojewódzkie Centra Zdrowia Publicznego nadzór
nad profilaktyczną opieką zdrowotną z ramienia
wojewody. Zadania:

 gromadzenie i przetwarzanie danych dotyczących

opieki zdrowotnej w placówkach oświatowo-
wychowawczych i kontrola stanu zdrowia populacji w
wieku szkolnym,

 okresowa kontrola pracy personelu medycznego w

szkołach,

 Formułowanie wniosków naprawczych i doradztwo,
 Szkolenie kadr medycznych,
 Sporządzanie planów zabezpieczenia opieki zdrowotnej.

KONTROLA PRACY PERSONELU

MEDYCZNEGO SZKOŁY NA
POZIOMIE WOJEWÓDZKIM

• Instytucje (organizacje) dokonujące

audytu zewnętrznego: Wojewódzkie
Centra Zdrowia Publicznego,
Ubezpieczyciel, samorządy
zawodowe lekarskie i pielęgniarskie.

• Częstość kontroli okresowo i

systematycznie.

• Zagadnienia podlegające kontroli:
Struktura: kwalifikacje personelu,

istnienie i wyposażenie gabinetu
profilaktycznego,

postępowanie – realizacja

standardów,

Współdziałanie – współpraca z

lekarzem POZ i personelem szkoły,

satysfakcja świadczeniobiorców.

• Osoby podlegające kontroli
pielęgniarki/higienistki szkolne,
lekarze POZ sprawujący opiekę nad

uczniami w szkole,

dyrektorzy szkół.

• Osoby badane w celu zbierania

opinii:

rodzice uczniów klas III szkół

podstawowych,

Uczniowie klas I gimnazjów oraz klas

I szkół ponad gimnazjalnych.

• Technika badawcza : badanie

kwestionariuszowe (wywiad
standaryzowany, ankieta
anonimowa).

Struktura nadzoru w profilaktycznej

opiece zdrowotnej nad uczniami

JAKOŚĆ W MEDYCYNIE SZKOLNEJ

DEFINICJA JAKOŚCI WG NORMY ISO 8402:

Jakość to ogół cech i właściwości wyrobu lub usług,

decydujących o zdolności wyrobu lub usługi do

zaspokojenia stwierdzonych i przewidywanych

potrzeb”

E Deming - amerykański specjalista ds.

zarządzania definiuje jakość jako „to co

zadowala, a nawet zachwyca klienta; to sposób

myślenia, który powoduje, że stosuje się i bez

przerwy poszukuje najlepszych rozwiązań”.

Czynniki podnoszące jakość profilaktycznej

opieki medycznej nad uczniami:

• realizacja zadań wg standardów opieki,
• szkolenia pracowników,
• sprawnie funkcjonujący system nadzoru.
Miarą wysokiej jakości usług medycznych

jest:

• zgodność ze standardami,
• stopień zadowolenia uczniów i ich rodziców,
• satysfakcja świadczeniodawców z pracy.

KOMPETENCJE I ZADANIA

PIELĘGNIARKI MEDYCYNY

SZKOLNEJ

Koniec lat 80tych XX wieku niemal

całkowicie zlikwidowano stanowisko
lekarza szkolnego.

W większości szkół jedynymi osobami

mającymi fachowe przygotowanie
medyczne są pielęgniarki i higienistki
szkolne (higienistki szkolne stanowią
10% ogółu personelu).

KWALIFIKACJE PIELĘGNIARKI SZKOLNEJ
• Prawo wykonywania zawodu,
• Ukończony kurs kwalifikacyjny z pielęgniarstwa

środowiska nauczania i wychowania (najpóźniej 2 lata od
rozpoczęcia pracy),

• Ukończony kurs w zakresie wykonywania szczepień

ochronnych, ukończone szkolenie w zakresie profilaktyki
próchnicy zębów i chorób przyzębia,

• Zalecane: posiadanie specjalizacji z pielęgniarstwa

środowiska nauczania i wychowania, pielęgniarstwa
pediatrycznego i innych kursów specjalistycznych i
doskonalących (uczestniczenie co najmniej w jednym
kursie co 3 lata).

LICZBA UCZNIÓW BĘDĄCYCH POD OPIEKĄ

PIELĘGNIARKI/HIGIENISTKI SZKOLNEJ.

Liczba uczniów będąca pod opieką jednej pielęgniarki to

800 +10% uczniów.

Sytuacje wymagające zmniejszenia liczby uczniów:
• W szkołach zawodowych, gdzie prowadzona jest

praktyczna nauka zawodu - 700 uczniów.

• Sprawowanie opieki w więcej niż3 oddalonych od siebie

szkołach, liczba uczniów pomniejszona o 20-30%,

• W szkołach specjalnych, integracyjnych i klasach

integracyjnych włączających uczniów
niepełnosprawnych.

CZAS PRACY

PIELĘGNIARKI/HIGIENISTKI

SZKOLNEJ

Zależy od liczby uczniów w danej

placówce z uwzględnieniem planu

lekcyjnego.

Pielęgniarka/higienistka szkolna

pracuje w miejscu wyodrębnionym

na terenie szkoły jest to gabinet

profilaktyczny (zwany niegdyś

gabinetem medycznym).

WYPOSAŻENIE GABINETU

PROFILAKTYCZNEGO

1. Urządzenie gabinetu:

umywalka z bieżącą ciepłą i zimną wodą,

jednorazowe ręczniki, wiadro pedałowe z workami jednorazowymi, czajnik
elektryczny, łączność telefoniczna, meble (szafka na leki, kozetka, stolik
zabiegowy, parawan, biurko, dwa krzesła, taboret obrotowy, szafka na
dokumentację, szafa i wieszak na ubranie.

2. Sprzęt i pomoce do wykonywania testów

przesiewowych i interpretacji ich wyników.

3. Sprzęt do wykonywania szczepień ochronnych

(lodówka z termometrem, torba-termos, lampa bakteriobójcza,
sprzęt jednorazowy do wstrzyknięć, pojemniki na zużyty sprzęt,
zestaw p/wstrząsowy, aktualny program szczepień ochronnych).

4. Sprzęt i leki do udzielania pomocy

medycznej:

szyny Kramera lub

pneumatyczne, termometr, nożyczki

miska

nerkowata, kieliszki do leków, kieliszek do
płukania oka, woreczki z lodem w lodówce, leki i
artykuły sanitarne (paracetamol, no-spa,
neospazmina, sól fizjologiczna, altacet, woda
utleniona, spirytus salicylowy, plastry, wata,
lignina, kompresy jałowe, gaziki jałowe,
rękawiczki jałowe i niejałowe, bandaże dziane i
elastyczne, chusta trójkątna i agrafki.

5. Środki i sprzęt do nadzorowanej,

grupowej profilaktyki próchnicy zębów:

preparaty fluorkowe (1,0%-2,0% fluorek sodowy lub
związki amino fluorków w postaci płynu lub żelu ), w
szkołach specjalnych dodatkowo preparaty do
płukania jamy ustnej (0,12% roztwór glukonianu
chlorhexydyny), kubki jednorazowego użytku, pomoce
do demonstracji metody szczotkowania zębów.

Inny sprzęt i materiały:

koc, prześcieradła,

fartuchy, środki dezynfekcyjne.

Dokumentacja medyczna.

DOKUMENTACJA UCZNIA

ZASADY PRZECHOWYWANIA:

• Dokumentacja medyczna ucznia jest przechowywana w

gabinecie profilaktycznym w szkole;

• W przypadku zmiany szkoły przez ucznia, dokumentację

medyczną ucznia odbierają rodzice lub opiekunowie
prawni i przekazują szkole przejmującej ucznia;

• Dokumentacja ucznia prowadzona jest na oryginalnych

formularzach wg instrukcji w nich zawartych;

• Dokumentacji ucznia nie można udostępniać osobom

trzecim gdyż informacje w niej zawarte stanowią
tajemnicę zawodową.

WYKAZ DOKUMENTACJI GABINETU

MEDYCZNEGO:

1. Dokumentacja indywidualna ucznia:

• Karta zdrowia ucznia,
• Wkładka do karty zdrowia ucznia,
• Karta profilaktycznego badania lekarskiego (bilanse),

2. Dokumentacja szczepień ochronnych:

• Karta uodpornienia,
• Informacja dotycząca szczepienia ochronnego,
• Zgłoszenie niepożądanego odczynu poszczepiennego,
• Rejestr kart wydanych i przyjętych,
• Rejestr pomiarów temperatury w lodówce,
• Rejestr zużycia szczepionek,

3. Dokumentacja gabinetu

profilaktycznego:

• Listy klasowe,
• Zeszyt porad ambulatoryjnych,
• Dokumentacja pracy

pielęgniarki/higienistki szkolnej,

4. Formularze sprawozdawcze.

STANDARDY W MEDYCYNIE SZKOLNEJ

STANDARD I
• Informowanie ucznia o planowanych zabiegach i

badaniach, przekazywanie informacji zwrotnej o
wynikach badań,

• Dbanie o intymność ucznia w sytuacjach które

może on uznać za krępujące,

• Przestrzeganie tajemnicy zawodowej,
• Stwarzanie w pracy z uczniem życzliwej atmosfery

z poszanowaniem praw określonych w Konwencji o
Prawach Dziecka i Karcie Praw Dziecka.

STANDARD II TESTY

PRZESIEWOWE

• Przeprowadzanie odpowiednich

testów przesiewowych,

• Kierowanie na badania

specjalistyczne w przypadku
wątpliwości co do nieprawidłowości
stanu zdrowia dziecka.

STANDARD III BADANIA PROFILAKTYCZNE
• Przygotowanie karty profilaktycznego badania lekarskiego

ucznia,

• Poinformowanie wychowawcy klasy o badaniu i dopilnowanie

aby wypełnił Karty uczniów w odpowiednim miejscu,

• Wypełnienie kart przez pielęgniarkę/higienistkę szkolną,
• Poinformowanie rodziców uczniów o planowanym badaniu,

prośba o wypełnienie przez nich I część Karty i zgłoszenie się
do lekarza POZ,

• Zapoznanie się z wpisami w Karcie ucznia i na tej podstawie

zaplanowanie dalszego postępowania wobec ucznia,

• Interwencja w przypadku gdy rodzice nie zgłaszają się na

badania z dzieckiem.

STANDARD IV SZCZEPIENIA OCHRONNE – obecnie

nie wykonuje się szczepień obowiązkowych w
szkole.

• Zaplanowanie szczepień zgodnie z aktualnym

kalendarzem szczepień (odnotowanie w liście
klasowej),

• Przygotowanie dokumentacji,
• Przygotowanie sprzętu i materiałów do transportu i

przechowywania szczepionek, wykonywania
szczepionek, udzielania pierwszej pomocy,

• Zawarcie z lekarzem umowy dotyczącej kwalifikowania

do szczepień i jego obecności w trakcie szczepień,

• Poinformowanie rodziców uczniów o

planowanym szczepieniu (wypełniona
zgoda rodziców oraz formularz
kwalifikacyjny uprawnia do wykonania
szczepienia),

• Przekazanie uczniom niezbędnych

informacji na temat szczepienia i
postępowania w przypadku zaistnienia
odczynu poszczepiennego,

• Wykonanie szczepienia,
• Udokumentowanie szczepienia w „Karcie

Uodpornienia”, „Książeczce Zdrowia Dziecka” i
„Karcie Klasowej”,

• Zabezpieczenie zużytego sprzęt materiałów,
• Udzielenie uczniowi pomocy w sytuacji

wystąpienia niepożądanego odczynu
poszczepiennego (NOP).Zgłoszenie tego faktu
do Państwowego Powiatowego Inspektora
Sanitarnego przez przesłanie części V
wypełnionego formularza zgłoszenia NOP.

STANDARD V PROFILAKTYKA PRÓCHNICY
• Zaplanowanie terminów szczotkowania zębów w klasach

I-VI,

• Przygotowanie środków i materiałów,
• Informowanie uczniów, rodziców, nauczycieli o terminie

akcji,

• Przeprowadzenie nadzorowanego szczotkowania zębów,
• Udokumentowanie faktu uczestnictwa uczniów w akcji

szczotkowania zębów,

• Zachęcanie nauczycieli aby umożliwiali mycie zębów w

czasie pobytu w szkole,

• Prowadzenie edukacji zdrowotnej.

STANDARD VI AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA
• Przekazywanie nauczycielom wf informacji o kwalifikacji

uczniów do odpowiednich grup wf.

• Odnotowanie w Liście Klasowej grupy wf do których

uczęszczają uczniowie,

• Dokumentowanie w Kartach Zdrowia zwolnień z wf,
• Ustalenie z nauczycielami wf postępowania wobec uczniów

którzy byli często nieobecni na zajęciach wf,

• Zwrócenie uwagi na wybranych uczniów bardzo szczupłe

dziewczęta, po urazach, z nadpobudliwością
psychoruchową, astmą oskrzelową, uprawiający sport poza
szkołą i innych,

• Zachęcanie uczniów i ich rodziców do aktywności fizycznej.

STANDARD VII EDUKACJA ZDROWOTNA
• Prowadzenie edukacji zdrowotnej uczniów i ich

rodziców,

• Uczestnictwo w planowaniu, realizacji i ewaluacji

szkolnego programu edukacji zdrowotnej oraz
programów profilaktycznych i promocji zdrowia,

• Konsultowanie z nauczycielami medycznych aspektów

edukacji prozdrowotnej,

• Uczestnictwo w pracach szkolnego zespołu promocji

zdrowia,

• Współpraca w zakresie realizacji edukacji zdrowotnej z

właściwą powiatową stacją sanitarno-epidemiologiczną.

STANDARD IX TWORZENIE

OPTYMALNYCH WARUNKÓW DO NAUKI
I ROZWOJU W SZKOLE

• Udział w dokonywaniu przeglądów i

zgłaszanie dyrekcji szkoły konieczności
zmian w zakresie: warunków sanitarnych,
doboru mebli, rozkładów lekcji,

• Współorganizowanie posiłków,
• Współuczestnictwo w tworzeniu programu

profilaktyki zachowań problemowych,

• Analizowanie danych dotyczących urazów uczniów

w szkole i przedstawianie wniosków dyrektorowi
szkoły i radzie pedagogicznej 1 raz w roku,

• Identyfikowanie uczniów często zgłaszających się do

gabinetu profilaktycznego,

• Tworzenie środowiska społecznego szkoły

wspierającego zdrowie psychiczne społeczności
szkolnej (tworzenie odpowiedniego klimatu
sprzyjającego zdrowiu, pomoc uczniom w sytuacjach
trudnych, przedkładanie wniosków dotyczących
promocji zdrowia psychicznego dyrektorowi i radzie
pedagogicznej 1 raz w roku).

STANDARD X I POMOC
• Udzielanie uczniom i pracownikom szkoły pierwszej

pomocy w nagłych wypadkach i zachorowaniach,

• Dokumentowanie zdarzeń w „Zeszycie porad

ambulatoryjnych”,

• Niezwłoczne poinformowanie rodziców ucznia, dyrektora o

zaistniałym zdarzeniu wymagającym pomocy lekarskiej,

• Współdziałanie z dyrekcją szkoły w tworzeniu warunków

do udzielania przez pracowników szkoły pierwszej pomocy,

• Prowadzenie szkoleń z udzielania pierwszej pomocy dla

pracowników szkoły i uczniów.

WSPÓŁPRACA MIĘDZY

PIELĘGNIARKĄ/HIGIENISTKĄ
SZKOLNĄ A PRACOWNIKAMI

SZKOŁY POLEGA NA WZAJEMNYM

WSPIERANIU SIĘ, UZUPEŁNIANIU W

RAMACH ZADAŃ, KTÓRE REALIZUJE

SZKOŁA W OCHRONIE I PROMOCJI

ZDROWIA UCZNIÓW I

PRACOWNIKÓW.

Pielęgniarka/higienistka szkolna na terenie szkoły współpracuje z:

1.Dyrektorem szkoły

(uzgadnianie zasad i organizacji opieki

profilaktycznej),

2.Radą pedagogiczną

(uczestniczy w radach

pedagogicznych 2 x w roku),

3.Pedagogiem i psychologiem szkolnym

(współdziała w rozwiązywaniu problemów ucznia, edukacji i
promocji zdrowia oraz organizacji posiłków),

4.Logopedą

(współdziała w organizowaniu pomocy dla uczniów

z zaburzeniami słuchu i mowy),

5.Radą szkoły

(przekazuje informacje na temat własnej

działalności i ewentualnego pozyskiwania środków na dalsze
przedsięwzięcia).

WSPÓLPRACA PIELĘGNIARKI /HIGIENISTKI SZKOLNEJ Z

LEKARZEM POZ

• Kierowanie do lekarza POZ uczniów z dodatnimi wynikami

testów przesiewowych,

• Rozpoczynanie postępowania w zakresie profilaktycznych

badan lekarskich,

• Analiza wyników badania po przeprowadzonym badaniu

profilaktycznym u lekarza pierwszego kontaktu, planowanie
dalszej opieki w oparciu o zalecenia lekarskie np. przydział
do grupy wf,

• Konsultowanie z lekarzem pierwszego kontaktu przypadków

trudnych (niepełnosprawny, choroba przewlekła),

• Współdziałanie w czasie szczepień ochronnych.

WSPÓLPRACA

PIELĘGNIARKI/HIGIENISTKI

SZKOLNEJ Z INSTYTUCJAMI

• Szkoła na terenie której pracuje,
• Przychodnia POZ w tym pielęgniarka

środowiskowo-rodzinna,

• Powiatowa stacja sanitarno-

epidemiologiczna,

• Poradnia psychologiczno-

pedagogiczna,

• Samorząd terytorialny.

Stan zdrowia dzieci i młodzieży szkolnej w

Polsce

1. Zmniejszanie się populacji wieku rozwojowego

(

liczba osób w wieku 0-17lat w 2010r 6,8mln, w 2030 5,3mln),

2. Narastanie nierówności społecznych (

bezrobocie,

ubóstwo)

3. Zmiany struktury zachorowań dzieci i

młodzieży(

trudności w mówieniu, alergie, przewlekłe nieżyty

oddechowe, nowotwory złośliwe, gruźlica, krztusiec, trudności
ograniczające aktywność fizyczną, biegunki, urazy, powikłania
ciąży, porodu i połogu),

4. Zmiany przyczyn umieralności dzieci i młodzieży

(urazy, wypadki, nowotwory)

PROBLEMY ZDROWOTNE SPOŁECZNE I

SZKOLNE UCZNIÓW

• Wypadki, urazy i zatrucia,
• Próchnica zębów i chorób przyzębia,
• Zaburzenia układu ruchu (skrzywienia

kręgosłupa, wady postawy, zniekształcenia
statyczne kończyn dolnych),

• Zaburzenia rozwoju fizycznego

(niskorosłość, niedobory masy ciała, otyłość,
zaburzenia dojrzewania płciowego),

• Zaburzenia zdrowia psychicznego (schizofrenia,

zaburzenia nastroju, zaburzenia nerwicowe,
upośledzenia umysłowe, zaburzenia zachowania i
emocji),

• Zaburzenia narządów zmysłów (zaburzenia wzroku,

słuchu i mowy),

• Niepełnosprawność i choroby przewlekłe (alergia,

astma, cukrzyca, hemofilia, choroby układu
moczowego, choroby skóry, serca, tarczycy,
padaczka, nowotwory, mózgowe porażenie
dziecięce, stany pourazowe),

• Uzależnienia.

PROBLEMY SPOŁECZNE

• Nieprzystosowanie społeczne,
• Przemoc w szkole (bezpośrednia i

pośrednia),

• Ciąże młodocianych,
• Zaburzenia odżywiania

PROBLEMY SZKOLNE

• Trudności w przystosowaniu do szkoły,
• Trudności w uczeniu się (dysleksja-czytanie,

dysortografia-pisanie, dysgrafia-dobry poziom graficzny
pisma, dyskalkulia-umiejętności matematyczne),

• Niepowodzenia w nauce (dydaktyczne i

wychowawcze),przyczyny: biopsychiczne, społeczno-
ekonomiczne i dydaktyczne,

• Nadpobudliwość u dzieci (zespół nadpobudliwości

psychoruchowej ADHD Attention Deficyt Hyperactivity
Disorder),

• Fobia szkolna.

URAZY WYPADKI I POMOC W

SZKOLE

URAZ to uszkodzenie tkanek ciała lub

narządów człowieka wskutek
działania czynnika zewnętrznego

Wypadek to nagłe zdarzenie

wywołane przyczyną zewnętrzną,
powodujące uraz lub śmierć, które
nastąpiło w związku z pobytem
dziecka w szkole.

Zasady bezpiecznego pobytu dziecka

na zajęciach szkolnych, na terenie
szkoły i poza nią reguluje
rozporządzenie Ministra Edukacji
Narodowej i sportu z dnia 31 grudnia
2002 roku w sprawie bezpieczeństwa
i higieny w publicznych i
niepublicznych szkołach i
placówkach.

ZADANIA PIELEGNIARKI /HIGIENISTKI

SZKOLNEJ W ZAKRESIE ZDARZEŃ
WYPADKOWYCH

•

Współpraca z dyrektorem szkoły nauczycielami i
radą szkoły polegająca na wskazywaniu zagrożeń
i wdrażaniu działań prewencyjnych,

•

Uczestniczenie posiedzeniach rady
pedagogicznej podczas omawiania problemów
bezpieczeństwa i higieny w szkole,

•

Udział w pracy komisji bezpieczeństwa i higieny
pracy i nauki w szkole,

• Udzielanie profesjonalnej pierwszej

pomocy w momencie zaistnienia
wypadku lub urazu,

• Opieka nad dzieckiem, które uległo

wypadkowi, do czasu przybycia
pogotowia ratunkowego i rodziców,

• Udzielanie wsparcia dyrektorowi

szkoły w podejmowaniu decyzji o
dalszym trybie postępowania z
poszkodowanym uczniem,

•

Pełnienie funkcji opiniodawczej w pracach
zespołu powypadkowego,

•

Czuwanie nad prawidłowym wyposażeniem
gabinetu profilaktycznego i pomoc dyrektorowi
szkoły w realizacji wymogu posiadania apteczek
pierwszej pomocy,

•

Obecność pielęgniarki szkolnej w każdym dniu
pracy dydaktycznej szkoły oraz w czasie trwania
szkolnych zawodów sportowych,

•

Promowanie zdrowia i zachowań prozdrowotnych
w zakresie zapobiegania wypadkom.

W przypadku każdego zdarzenia nagłego na

terenie szkoły należy:

1. Wyeliminować działanie czynnika uszkadzającego,
2. Ocenić stan ogólny poszkodowanego:
 Świadomość
 Drożność dróg oddechowych i wydolności

oddechu,

 Sprawności krążenia,
3. Wezwać pomoc (karetkę) jeśli sytuacja tego

wymaga,

4. Podjąć adekwatne działania medyczne.

URAZ GŁOWY
• Oceń:
stan świadomości skala Glasgow (GCS),
pamięć,
stan głowy,
stan źrenic,
niepokój.
Ułóż chorego:
w pozycji bezpiecznej,
na wznak z głową uniesioną pod kątem 30 stopni.

URAZ KRĘGOSŁUPA

•

Oceń:



Okolice kręgosłupa: bolesność, uszkodzenia
skóry,



Mrowienia, drętwienia części ciała, zaburzenia
czucia,

•

Zastosuj unieruchomienie szyi-kołnierz Schanza,

•

Ułóż poszkodowanego płasko na twardym
podłożu,

•

Wezwij karetkę pogotowia.

URAZY KOŃCZYN
• Oceń zabarwienie skóry, ciepłotę części obwodowych

kończyn, tętno na t. promieniowej lub grzbietowej stopy.

• W złamaniach trzonów kości długich należy unieruchomić

dwa sąsiednie stawy:

udo: od stopy do dolnego brzegu łopatki,
kolano: podudzie i udo do pachwiny,
podudzie: stopa, podudzie 1/3 dolnej części uda,
staw skokowy: stopa. Podudzie do dołu podkolanowego,
stopa: stopa do połowy podudzia,
• Nigdy nie zmieniać pozycji kończyny.
• W przypadku występowania ran – jałowy opatrunek.

USZKODZENIA POWŁOK SKÓRY:
• Wykonać toaletę rany wodnym

roztworem odkażającym,

• Założyć jałowy opatrunek,
• Przekazać informację z karty

szczepień dotyczącą szczepień
p/tężcowi.

STŁUCZENIA TKANEK MIĘKKICH:
• Schłodzić miejsce uszkodzone

okładem z lodu- przyspiesza proces
gojenia, zmniejsza krwawienie oraz
reakcję zapalną.

ZATRUCIA NAJCZĘŚCIEJ LEKAMI I

ŚRODKAMI CHEMICZNYMI UŻYTKU
DOMOWEGO

• Sprowokowanie wymiotów (wypicie szklanki

wody lub 0,9% roztworu NaCL 5ml/kg m.c.
lub mechaniczne drażnienie tylnej ściany
gardła. Nie wywoływać wymiotów gdy u
nieprzytomnego, gdy są zaburzenia rytmu
serca, oddychania, drgawki, w zatruciach
środkami żrącymi i detergentami.

• Po skutecznych wymiotach podać

węgiel aktywowany doustnie w
dawce 1g/kg m.c. nie podawać w
zatruciach środkami żrącymi,
związkami ołowiu, żelaza, litu, baru,
kwasem bornym, pochodnymi ropy
naftowej i innymi rozpuszczalnikami
organicznymi, cyjankami, fluorkami,
alkoholem, glikolem etylowym i
grzybami.

• W zatruciach detergentami nie podawać nic do

picia,

• Nie podawać nic do jedzenia,
• Zapewnić spokój, zabezpieczyć przed oziębieniem,
• Obserwować podstawowe parametry życiowe,
• Zapewnić dostęp do naczynia krwionośnego,

zawsze wezwać karetkę pogotowia,

• Pomocy można szukać w Krajowym Centrum

informacji toksykologicznej Instytutu Medycyny
Pracy lub w Klinice Ostrych Zatruć.

OPARZENIA
• Odizolować chorego od czynnika parzącego,
• Zdjąć ubranie z poszkodowanego,
• Oziębiać oparzoną skórę wodą,
• Chronić przed utratą ciepła,
• Podać środek przeciwbólowy,
• Zapewnić dostęp do naczynia krwionośnego,
• Pokryć powierzchnię oparzoną jałową serwetą,
• W oparzeniach twarzy transportować do

szpitala karetką reanimacyjną,

•

W oparzeniach chemicznych powierzchnię
oparzoną obficie spłukać bieżącą wodą,

•

W przypadku kontaktu z wapnem niegaszonym
usunąć mechanicznie przy pomocy oliwy (wapno
wchodzi w reakcję z wodo),

•

Przewiezienia do szpitala wymagają wszystkie
poparzone dzieci: powyżej 5% oparzonej
powierzchni ciała, prądem elektrycznym, a
oparzeniami rąk ,stóp i krocza, z okrężnymi
oparzeniami kończyn, z oparzeniami górnych
dróg oddechowych, narażone na inhalację dymu.

OMDLENIA
• Ułożyć płasko z nogami uniesionymi

do góry,

• Poluzować ubranie,
• Otworzyć okno.

UKĄSZENIA PRZEZ ŻMIJĘ
• Obserwować w kierunku wystąpienia

objawów uczulenia,

• Zastosować zimne okłady,
• Skierować do placówki w celu podania

surowicy,

• W przypadku uczulenia podać leki

p/uczuleniowe np. Clemastine,
Hydrosortisonum.

PORAŻENIA PRĄDEM
• Odłączyć dziecko od źródła prądu

(wykręcić bezpieczniki, przeciąć
przewód),

• Przystąpić do resuscytacji

krążeniowo-oddechowej wg
schematu ABC,

• Jak najszybciej wezwać pomoc.

UTONIĘCIA
• Przystąpić do resuscytacji

krążeniowo-oddechowej wg
schematu ABC,

• Zdjąć przemoczone ubranie, ogrzać

dziecko jak najszybciej wezwać
pomoc.

ZAASPIROWANIE CIAŁ OBCYCH
• DO NOSA:
Jeśli ciało obce wystaje usunąć

pęsetą,

Nie przepłukiwać wodą jeśli ciało

obce pęcznieje,

Zatkać drożną dziurkę i wydmuchać,
Jeśli powyższe działania nie pomogą

udać się do lekarza.

• DO UCHA
Odciągnąć małżowinę uszną do tyłu, jeśli w

kanale słuchowym znajduje się owad, wpuścić
kroplę oliwy,

Jeśli działania okażą się nieskuteczne, udać się do

lekarza,

• DO GARDŁA I PRZEŁYKU
Jeśli dziecko połknęło rybią ość należy udać się

do lekarza laryngologa,

Jeśli połknęło inne ciało obce należy dać do

zjedzenia chleb lub kaszę i obserwować stolec.

DO TCHAWICY

•

Jeśli dziecko oddycha należy zmuszać je do
kaszlu i powstrzymać od innych czynności,

•

Gdy dziecko wykazuje objawy słabnięcia albo
przestaje oddychać lub kaszleć, należy
przystąpić do uderzeń w plecy.

•

Jeśli powyższe czynności zawiodą można
wykonać rękoczyn Heimlicha,

•

Jeśli powyższe czynności nie pomogą można
wykonać na przemian 5 uciśnięć nadbrzusza i 5
uderzeń w plecy.

NAGŁE ZATRZYMANIE KRĄŻENIA

NZK

To stan w którym wystąpiła

niewydolność oddechowa i/lub
zatrzymanie czynności serca.

Stan ten wymaga podjęcia

resuscytacji, tj. postępowania

ratującego życie. Resuscytacja może

być prowadzona w każdych

warunkach, bez użycia sprzętu i

leków, również przez osoby nie

będące personelem medycznym.

UTRATA PRZYTOMNOŚCI
• Ocenić stan przytomności dziecka,
• Przywrócić i utrzymać drożność dróg

oddechowych,

• Jak najszybciej wezwać pomoc,
• Zabezpieczyć dostęp do naczynia

krwionośnego.

PROBLEMY W RODZINIE UCZNIA:
1. Dominacja jedynactwa
2. Rodziny niepełne
3. Rozwody
4. Bezrobocie
5. wydłużony czas pracy
6. Ubóstwo
7. Brak samodzielnego mieszkania

8. Patologiczne zjawiska w rodzinie:
• uzależnienie od alkoholu,
• Narkomania
• Przemoc w rodzinie,
• Inne.

ŚRODOWISKO FIZYCZNE SZKOŁY

1. BUDYNEK SZKOŁY

 najwyżej trzy kondygnacje
 Poza zasięgiem wszelkich szkodliwości
 Zaopatrzony w wodę
 Zaopatrzony w odprowadzenie ścieków
 Powinien posiadać instalację grzewczą,

elektryczną i wentylację

 Urządzenia umożliwiające osobom

niepełnosprawnym poruszanie się po wszystkich
kondygnacjach

Balustrady

przy schodach

uniemożliwiające wspinanie i
zjeżdżanie

Powierzchnia pomieszczenia

jednego ucznia to 2.5m2, placu poza
budynkiem 4m2

Spełniać wymaganie, że co najmniej

25% działki na której stoi budynek,
jest zagospodarowana pod zieleń i na
potrzeby rekreacji szkoły.

POMIESZCZENIA SZKOŁY

SZATNIA

centralna dla wszystkich uczniów

dostępna z holu w podpiwniczeniu,
0,25m2/ucznia

SANITARIATY

ogólnodostępne 1 sedes, 1

pisuar, 1 umywalka na 30 chłopców oraz 1
sedes i 1 umywalka na 20 dziewcząt, 1
sanitariat dla niepełnosprawnych na 1
piętro

PRZEBIERALNIE I NATRYSKOWNIE

2. WARUNKI W POMIESZCZENIACH

 MIKROKLIMAT

wszystkie pomieszczenia

powinny posiadać wentylację grawitacyjną a
niektóre jak pracownia chemiczna dodatkowo
wentylację mechaniczną. Przynajmniej połowa
okien powinna być otwierana podczas przerw
w celu wietrzenia. Optymalna temperatura w
salach lekcyjnych wynosi (+) 20stopni C, w
salach gimnastycznych, na klatkach
schodowych i korytarzach (+)16st.C; w
przebieralniach i natryskowniach (+)24st.C

HAŁAS

zakładanie ekranów akustycznych i

pasów zieleni wokół szkoły; wewnątrz
projektowanie i budowa szerokich i załamanych
korytarzy, klasy usytuowane tylko z jednej
strony korytarza, dźwiękoszczelne okna i mury.

OŚWIETLENIE

naturalne: odległość innego

budynku od szkoły nie powinna być mniejsza
niż 35m, szyby w oknach czyste, okna bez
firanek. Oświetlenie sztuczne: wskazane
oświetlenie fluorescencyjne, żarówki osłonięte,
czyste i odpowiednio konserwowane.

3. STANOWISKO PRACY UCZNIA

MEBLE SZKOLNE STOŁY I KRZESŁA

• Usytuowanie: pierwsze stoły powinny stać nie

bliżej jak 2.20m od tablicy, ostatnie nie dalej jak
9,6m od tablicy, kąt patrzenia nie większy jak
30 stopni,

• Wymogi techniczne określają normy „PN-ISO

5970: 1994-Meble, Krzesła i Stoły szkolne.
Wymiary funkcjonalne”, przygotowanych jest
sześć rozmiarów mebli wg wzrostu (stół i krzesło
powinny być zawsze w tym samym rozmiarze).

• Kryteria dobrego dopasowania stołu i

krzesła do sylwetki ucznia

• Kryteria bezpieczeństwa użytkowania

mebli dla uniknięcia zagrożeń dla
zdrowia określa norma „PS ()/F –
06009 – Meble szkolne i
przedszkolne. Wymagania i badania”

• Meble zakupione przez szkołę

powinny posiadać odpowiednie
certyfikaty.

PRACOWNIA KOMPUTEROWA

• Monitory ustawione bokiem do okna lub tyłem do okna

ze światłem padającym z lewej strony

• Na 1 komputer przypada ok. 6m2 powierzchni
• Oświetlenie elektryczne sufitowe o natężeniu min. 500lx
• Zapobieganie tworzeniu się pola elektromagnetycznego

(ubranie z włókien naturalnych na podłodze powinna
być nieelektryzująca się wykładzina)

BLOK SPORTOWY połączony łącznikiem z głównym

budynkiem składa się z Sali gimnastycznej i
pomieszczeń pomocniczych.

4. ORGANIZACJA PROCESU NAUCZANIA

 Czas trwania lekcji

30 min. W klasie I i

stopniowo wydłużane do 45 min. w V
klasie; dyspozycyjność ucznia do pracy jest
najwyższa w środkowej partii lekcji.

 Liczba lekcji

klasa I-III 3-4 lekcje; klasa IV 4-

5 lekcji; klasa V-VI, gimnazjum i kolejne
klasy 5-6 lekcji, liczba lekcji może być
zwiększona jedynie o zajęcia z wf.

Rozkład lekcji

rozpoczęcie zajęć

najlepiej między 8 a 9 stale tak
samo. Każda godzina wf powinna być
zaplanowana w innym dniu, jeśli w
ciągu dnia nie ma wf, powinny być
inne zajęcia związane z aktywnością
tj. muzyka, plastyka. Zdwajanie lekcji
z tego samego przedmiotu jest
niekorzystne. Wiosną należy zwolnić
tempo nauczania (przemęczenie
wiosenne)

PRZERWY MIĘDZYLEKCYJNE

najkrótsza

przerwa powinna trwać 10min, po 3 lub 4
godzinie powinna być przerwa 20-
minutowa. Nie wolno przedłużać lekcji
kosztem przerwy. Atmosfera na przerwie
powinna stwarzać swobodną atmosferę
do aktywności ruchowej, spożycia posiłku
lub załatwienia potrzeb fizjologicznych.

INDYWIDUALIZACJA WYMAGAŃ

ŚRODOWISKO SPOŁECZNE SZKOŁY

CZYNNIKI DECYDUJĄCE O JAKOŚCI

ŚRODOWISKA SPOŁECZNEGO
SZKOŁY

• Atmosfera panująca w szkole
• Możliwość osiągania sukcesów w

szkole

• Wsparcie psychologiczne

ATMOSFERA W SZKOLE

• Relacje między ludźmi, kontakty:
nauczyciel – uczeń poczucie złego traktowania,

reakcje mimiczne odczytywane jako wrogie,

Błędy wychowawcze: agresja, rygoryzm,

upokarzanie, faworyzowanie oraz akty przemocy.

nauczyciel – nauczyciel- dyrektywny styl

zarządzania przyjęty przez dyrektora, brak
wzajemnego zaufania, zawiść o przywileje, brak
wsparcia w w trudnych sytuacjach, brak
współpracy i wymiany informacji, rywalizacja.

uczeń – uczeń przemoc w szkole fizyczna,

psychiczna.

nauczyciel – rodzic nieprzygotowanie nauczycieli

do kontaktów z rodzicami (obrażanie się, brak
współpracy i porozumienia).

• Reguły życia w szkole: regulaminy, zasady,

ilość zajęć i przerwy między nimi, stawianie
stopni i system kar są odbierane przez uczniów
jako źródło presji i ograniczeń co stanowi o
nieatrakcyjności szkoły jako miejsca spędzania
czasu.

MOŻLIWOŚĆ OSIĄGANIA SUKCESÓW W

SZKOLE

Niewielka liczba uczniów ma poczucie przeżywania

sukcesów w szkole. Dla zdecydowanej większości
poczucie lęku i nudy jest przeważające w szkole a
mają na to wpływ:

• Wymagania nauczycieli nieadekwatne do potrzeb

i możliwości uczniów,

• Bierny sposób nauczania,
• Nieprawidłowy system oceniania

WSPARCIE PSYCHOLOGICZNE W SZKOLE

•

Wsparcie ze strony szkoły (brak zaangażowania i
obojętność nauczycieli rzadkie wspomaganie
słabych uczniów, nieprawidłowy stosunek
nauczycieli do uczniów, dystans fizyczny, brak
etatu pedagoga szkolnego),

•

Wsparcie ze strony kolegów - 30% uczniów
odczuwa osamotnienie w szkole,

•

Wsparcie dla nauczycieli (zaburzone relacje
między nauczycielami i zespól wypalenia
zawodowego)

PRZYCZYNY STRESÓW WE

WSPÓŁCZESNEJ SZKOLE:

• Wymagania nieadekwatne do

potrzeb i możliwości uczniów,

• Niesprawiedliwy system oceniania
• Nieprawidłowe relacje

interpersonalne,

• Brak osób i instytucji udzielających

wsparcia społecznego na terenie
szkoły.

PRZEJAWY DOBREGO SAMOPOCZUCIA UCZNIA W

SZKOLE

• Czuje sympatię, szacunek i zaufanie wobec ludzi go

otaczających i ma poczucie że oni czują to samo,

• Może mówić otwarcie o swoich problemach
• Wie że otrzyma wsparcie gdy będzie go potrzebował,
• Ma poczucie przynależności do grupy,
• Opiekuje się kimś lub doznaje opieki,
• Odczuwa satysfakcję ze zdobywanej wiedzy
• Podkreśla swą tożsamość i odrębność,
• Czuje się odpowiedzialny za siebie,
• Chętnie dzieli się swoimi radościami z innymi.

DZIAŁANIA NA RZECZ ZDROWEGO

ŚRODOWISKA SPOŁECZNEGO SZKOŁY

• Zapobieganie agresji i przemocy w szkole,
• Kształtowanie umiejętności

psychospołecznych (poznawanie siebie,
zwiększanie poczucia własnej wartości,
przeżywanie radości z własnego rozwoju,
poprawa komunikacji, umiejętność
kontrolowania stresu)

• Otrzymywanie i dawanie wsparcia,

• Zapewnienie zdrowego stylu życia,
• Nabywanie umiejętności relaksowania się,
• Tworzenie odpowiedniego klimatu szkoły,
• Tworzenie środowiska sprzyjającego

człowiekowi,

• Identyfikowanie i udzielanie pomocy

osobom cierpiącym z powodu stresu,

• Demokratyzacja życia w szkole

(możliwość współdecydowania itp.

DZIAŁANIA PIELĘGNIARKI WOBEC DZIECKA

CHOREGO I NIEPEŁNOSPRAWNEGO W SZKOLE

ZADANIA PIELĘGNIARKI SZKOLNEJ WOBEC DZIECKA

CHOREGO I NIEPEŁNOSPRAWNEGO FIZYCZNIE LUB

PSYCHICZNIE WYNIKAJĄ Z ZAŁOŻEŃ

PROFILAKTYCZNEJ OPIEKI ZDROWOTNEJ NAD

UCZNIAMI W ŚRODOWISKU NAUCZANIA I

WYCHOWANIA, ZATEM SĄ TAKIE SAME JAK WOBEC

UCZNIA ZDROWEGO, Z UWZGLĘDNIENIEM

SPECYFIKI POTRZEB UCZNIA CHOREGO I

NIEPEŁNOSPRAWNEGO.

CHARAKTERYSTYKA UCZNIA

CHOREGO/NIEPEŁNOSPRAWNEGO

1. Specyficzne problemy zdrowotne: przykurcze,

zmiany troficzne skóry, dysfunkcje układu
oddechowego, zaparcia, dysfunkcja pęcherza
moczowego, przewlekłe bóle głowy, zaburzenia
widzenia, próchnica zębów,

Choroby genetyczne, metaboliczne, wady wrodzone,

zaburzenia odporności,

ostre choroby infekcyjne, zaburzenia ze strony różnych

narządów i układów i zaburzenia uwarunkowane
środowiskowo np. nerwice oraz wypadki i urazy.

2. Większe narażenie na zagrożenia zdrowia w

szkole w stosunku do ucznia zdrowego,

3. Przymusowa pozycja ciała,
4. Niepełnosprawność umysłowa powoduje gorsze

przyswajanie wiedzy a przez to zniechęcanie się i
brak motywacji do samodzielnego działania,

5. Większa absencja na zajęciach w szkole,
6. Wysoki poziom lęku powoduje że dziecko

odmawia współpracy w działaniach medycznych
podejmowanych w stosunku do niego.

ZADANIA PIELĘGNIARKI W STOSUNKU

DO UCZNIA

CHOREGO/NIEPEŁNOSPRAWNEGO W

SZKOLE

1. Objęcie opieką określonej liczby uczniów:
• Dzieci z lekkim upośledzeniem

umysłowym sprawnych ruchowo,
niewidomych, niedowidzących, głuchych,
niedosłyszących, przewlekle chorych – 150
na jedną pielęgniarkę szkolną,

• Dzieci z lekkim upośledzeniem

umysłowym i niepełnosprawnych
ruchowo, z umiarkowanym
upośledzeniem umysłowym i sprawnych
ruchowo – 80 na jedną pielęgniarkę,

• Dzieci z umiarkowanym i znacznym

upośledzeniem umysłowym i
niepełnosprawnych ruchowo – 30 na
jedną pielęgniarkę

2. Praca indywidualna z uczniem,
3. Praca w zespole na rzecz ucznia,
4. Diagnozowanie problemów w środowisku szkolnym,
5. Planowanie przedsięwzięć medycznych:
• Pokonywanie lęku dziecka przed interwencjami

medycznymi,

• Stosowanie specyficznych metod przeprowadzania

procedur medycznych

• Pilnowanie terminów szczepień ochronnych i

zachęcanie rodziców do szczepienia dzieci