Polityka społeczna

WYKŁAD:

Międzynarodowe podmioty polityki

społecznej i ich wpływ

Struktura wykładu

1.

Skale polityki społecznej

2.

Międzynarodowa PS i jej cztery aspekty

3.

Podmioty międzynarodowej PS - ONZ

4.

Aktorzy globalni poza ONZ

5.

Międzynarodowe organizacje regionalne i
pozarządowe

6.

Instrumenty wpływu na PS i poglądy na jej
temat w organizacjach międzynarodowych

7.

Wpływ organizacji międzynarodowych na
polską politykę w okresie transformacji

8.

Wnioski

Skale PS



Polityka społeczna może być obserwowana i
analizowana w różnych skalach:

›

Wieś

›

Miasto

›

Gmina

›

Powiat

›

Województwo

›

Państwo

›

Unia Europejska

›

Organizacja Narodów Zjednoczonych



Każdy z tych poziomów oznacza pewien rodzaj
wspólnoty politycznej



Z każdym poziomem wyżej pojawiają się problemy
koordynacji kompetencji i działań

Lokalna

Regionaln
a
Państwow
a

Ponadpaństwow
a
Globalna

Umiędzynarodowienie PS



Jan Rosner „Międzynarodowa polityka
społeczna”, 1967

›

„Międzynarodowa polityka społeczna
implikuje istnienie instytucji
międzypaństwowych i organizacji
międzynarodowych, których działalność
wpływa w specyficzny sposób na warunki
bytu oraz na warunki i stosunki pracy
pozostające w zasięgu działania tych
podmiotów działalności międzynarodowej”

›

Instrumentem MPS jest „przede wszystkim
Międzynarodowa Organizacja Pracy i
niektóre inne organizacje specjalne ONZ…”

Trzy aspekty MPS +1



Włodzimierz Anioł „Międzynarodowa
polityka społeczna”, 1989

1.

„Działalność międzynarodowych podmiotów
polityki społecznej (takich jak MOP czy
ONZ)”

2.

„Systematyczne zaostrzanie się tzw.
światowych kwestii społecznych”

3.

Wpływ „międzynarodowych oddziaływań
społecznych”, „międzynarodowego
otoczenia społecznego” na krajową politykę
społeczną

4.

Społeczny wymiar regionalnych organizacji
międzynarodowych

Podmioty MPS w systemie
ONZ

Organizacje wyspecjalizowane



Praca i zabezpieczenie społeczne:

Międzynarodowa Organizacja Pracy

(ILO)

– 187 konwencji i 198 zaleceń w zakresie
prawa pracy i zabezpieczenia społecznego



Zdrowie i edukacja:

Światowa Organizacja

Zdrowia

(WHO),

Organizacja Narodów

Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki
i Kultury

(UNESCO)



Głód i ubóstwo na wsi:

Organizacja

Narodów Zjednoczonych do spraw
Wyżywienia i Rolnictwa

(FAO)

Podmioty MPS w systemie
ONZ

Organizacje wyspecjalizowane



Finanse i gospodarka:

Międzynarodowy Fundusz

Walutowy

(IMF),

Bank Światowy

(WB), czyli

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD)i
Międzynarodowe Stowarzyszenia Rozwoju (IDA)

Programy ONZ



Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju

(UNDP)

Program NZ ds. Środowiska

(UNEP),

Światowy Program Żywnościowy

(WFP)

Program NZ ds. Siedzib Ludzkich

(UN-HABITAT),

Globalny Program NZ w sprawie
Niepełnosprawności

(UN-ENABLE), ),

Wspólny

Program ONZ ds. HIV/AIDS

(UNAIDS, połączone

wysiłki 10 organizacji wyspecjalizowanych ONZ)

Podmioty MPS w systemie
ONZ

Fundusze



Fundusz NZ na rzecz Dzieci

(UNICEF),

Fundusz Rozwoju na rzecz Kobiet

(UNIFEM),

Fundusz Ludnościowy NZ

(UNFPA),

Międzynarodowy Fundusz

Rozwoju Rolnictwa

(IFAD)

Inne



Biuro NZ ds. Narkotyków i
Przestępczości

(UNODC),

Biuro

Wysokiego Komisarza ONZ ds.
Uchodźców

(UNHCR),

Biuro Wysokiego

Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka

(OHCHR)

Światowe szczyty ONZ



Światowa Konferencja na temat środowiska i Rozwoju
(„Szczyt Ziemi”) w Rio De Janeiro (1992, w 1997 +5)



Światowa Konferencja Praw Człowieka w Wiedniu (1993,
m.in. konsensus w sprawie prawa do rozwoju i integralności
praw człowieka)



Międzynarodowa Konferencja na temat Ludności i
Rozwoju w Kairze (1994)



Światowy Szczyt Rozwoju Społecznego w Kopenhadze
(1995, w 2000 +5)



Czwarta Światowa Konferencja na temat Kobiet w
Pekinie (1995)



Druga Międzynarodowa Konferencja na temat Ludzkich
Osiedli Habitat II w Istambule (1996)



Szczyt Milenijny ONZ (2000, przyjęto tam Milenijne Cele
Rozwoju)



Światowa Konferencja Przeciw Rasizmowi,
Dyskryminacji Rasowej, Ksenofobii i związaną z nimi
Nietolerancją w Durbanie (2001);



Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju w
Johannesburgu (2002)

Aktorzy globalni poza ONZ



Organizacja Współpracy Gospodarczej i
Rozwoju

(OECD, „badania OECD wyraźnie pokazują,

że” PS jest bardzo zła dla zatrudnienia i
podwyższania poziomu życia)



Światowa Organizacja Handlu

(WTO, kontynuacja

GATT, jak zasady liberalizacja handlu światowego
wpływają na środowisko, prawa człowieka itp.? np.
„W WTO interesy handlowe biorą górę nad kwestiami
ochrony środowiska”)



G-8

(w 2005 r. w Szkocji uzgodniono m.in. formy

pomocy dla Afryki, aby zwiększyć jej szanse na
osiągnięcie Milenijnych Celów Rozwoju do 2015 r.)

Organizacje regionalne



Unia Europejska(EU) i Rada Europy (RE)



Organizacja Państw Amerykańskich (OAS)



Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu
(NAFTA), Wspólny Rynek Południa w Ameryce
Południowej (MERCOSUR lub MERCOSUL), Strefa
Wolnego Handlu Ameryk (FTAA)



Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-
Wschodniej (ASEAN), Układ o Współpracy
Gospodarczej Azji i Pacyfiku(APEC)



Unia Afrykańska (AU, zastąpiła Organizację
Jedności Afryki od 2002), Wspólnota Rozwoju
Południowej Afryki (SADC), Wspólnota
Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS)

Organizacje pozarządowe



Globalne organizacje pozarządowe, np.
Greenpeace, Human Rights Watch



Regionalne federacje organizacji
pozarządowych, np. European Anti-Poverty
Network (EAPN), Social Platform (Platforma
Europejskich Organizacji Socjalnych),
European Disability Forum, European
Federation of National Organisations working
with the Homeless (FEANTSA)



Regionalne federacje organizacji
związkowych, np. European Trade Union
Confederation (ETUC)

Instrumenty wpływu OM

Instrument

Organizacje i opis zastosowania

Pożyczki z warunkami

społecznymi

WB pożycza pieniądze pod warunkiem zmiany polityki

społecznej

Pożyczki z warunkami

gospodarczymi

IMF pożycza pieniądze pod warunkiem zmiany polityki

gospodarczej (co wpływa na politykę społeczną)

Dodatkowe bodźce

UE i granty dostosowane do zasobów lokalnych

Regulacje prawne

RE i ocena rozwiązań krajowych w świetle ratyfikowanej

EKS, podobnie ILO i ocena w świetle ratyfikowanych

konwencji [a także UE i dostosowanie ustawodawstwa

krajowego do prawa unijnego]

Doradztwo techniczne i

szkolenia

Większość organizacji dostarcza rad tego typu i oferuje

szkolenia

Polityczna umowa

UE i układy stowarzyszeniowe z postkomunistycznymi

krajami

Redystrybucja zasobów

w innej formie niż

pożyczki

UE i fundusze strukturalne, RE i Fundusz Rozwoju

Społecznego, UNICEF/UNDP granty na konkretne

projekty

Konferencje

koordynacyjne i

związane z nimi

publikacje

Otwarte dla wszystkich i stosowane w celu wpływania

na klimat opinii wśród organizacji

Wzajemne wspieranie

UNDP może wykorzystywać i/lub finansować prace ILO

Akcje bezpośrednie

Organizacje pozarządowe

Poglądy OM na temat PS

Poglądy na temat

polityki społecznej

Typ rekomendacji

Organizacje

Polityka społeczna jako

ciężar i kula u nogi

gospodarki

Liberalizm (historycznie

USA)

IMF

(historycznie),

OECD

(historycznie)

Polityka społeczna jako

społeczna integracja

Konserwatywny

korporatyzm

UE, WB, ILO,

OECD, UNICEF

Polityka społeczna jako

instrument

redystrybucji

Socjaldemokratyzm

(historycznie Skandynawia)

UNICEF?

Polityka społeczna jako

inwestycja w

gospodarkę

Infrastruktura dla

inwestycji (Azja

Południowo-Wschodnia)

OECD, WB

Polityka społeczna jako

sieć bezpieczeństwa

socjalnego

Wersja a) powszechne

świadczenia oparte na

zasadzie pomocy

społecznej

UE, WB

Polityka społeczna jako

instrument zwiększania

aktywności zawodowej

Wersja b) powszechne

świadczenia aktywizujące

do pracy

IMF

Polityka społeczna jako

prawo obywatelskie

Dochód obywatelski

Osoby związane z

ILO i RE

Debaty o PS w OM



UE - spór między euroliberałami i
eurokorporatystami



ILO – z jednej strony byli zwolennicy
tradycyjnego modelu europejskiego z
rozbudowanym zabezpieczeniem społecznym
i dialogiem społecznym (konserwatywny
korporatyzm), a z drugiej pojawiły się opinie
popierające ideę dochodu obywatelskiego



OECD - przejście od amerykańskiego modelu
do społecznie regulowanego kapitalizmu



WB – spory wokół zaleceń dotyczących
reform emerytalnych

Wpływ OM na
postkomunistyczną PS



Rekomendacje płynące z Zachodu nie powinny być
ujmowane jako imperializm gospodarczy o
monolitycznym charakterze



Siła i determinacja związków zawodowych i
podobnych aktorów narodowych może ułatwić
wpływ ILO, a zjednoczone siły z Bretton Woods
(IMF+WB) nie gwarantują jeszcze rzeczywistego
wpływu na politykę społeczną



Zmiany postkomunistycznej polityki społecznej pod
wpływem zachodnich rekomendacji pozostawały w
równowadze między liberalizmem z siecią
bezpieczeństwa socjalnego IMF/WB (np. Węgry) a
europejskim konserwatyzmem ILO/UNICEF (np.
Bułgaria)

Wpływy OM w Polsce



„Plan Balcerowicza” a Jeffrey Sachs i IMF

›

„Kamieniem milowym było przyjęcie przez
Polskę pod koniec 1989 r. programu
liberalizacji, stabilizacji i reform strukturalnych
popieranego przez IMF” (M. Camdesmuss,
1995)



Reforma emerytalna a WB

›

„Rząd Polski zakończył legislacyjne i
organizacyjne prace przygotowujące reformę
systemu emerytalno-rentowego... której
realizację aktywnie wspierał Bank Światowy -
zapewniając pomoc techniczną i analityczną...”
(Jeden z raportów WB, 1999)

Wpływy OM w Polsce



Oczekiwania WB w stosunku do polskiego rządu w okresie
pomocy 2003-2005

1.

Ograniczenie liczby funduszy pozabudżetowych.

2.

Poprawa struktury wydatków publicznych – więcej na infrastrukturę (np. drogi) i
lepsze adresowanie wydatków społecznych (np. tylko do tych, którzy są
ubodzy).

3.

Ograniczenie przywilejów emerytalnych.

4.

Lepsze adresowanie i ograniczenie wydatków KRUS.

5.

W ramach ograniczeń budżetowych (tzn. bez dodatkowych wydatków) poprawa
jakości wyników nauczania, zmniejszenie różnic między oświatą na wsi i w
miastach oraz racjonalizacja szkolnictwa.

6.

W ramach ograniczeń budżetowych należy ograniczyć zadłużenie służby
zdrowia o połowę. Przygotowanie planów racjonalizacji placówek zdrowotnych i
łóżek w szpitalach.

7.

Polska ma obniżyć udział wydatków publicznych w PKB do 15%.

8.

Wprowadzenie zmian w Kodeksie Pracy.

9.

Ograniczenie barier dla konkurencji, liberalizacja rynku, przyspieszanie
prywatyzacji.

10.

Przyjęcie planów reform i prywatyzacji sektorów energetycznego, gazowego i
węglowego.

Wpływy OM w Polsce

Wnioski



Międzynarodowa podmioty PS są bardzo liczne i
zróżnicowane



Organizacje międzynarodowe mają bardzo wiele
instrumentów wpływu na krajową politykę
społeczną



Rozwój polityki społecznej w krajach
postkomunistycznych odbywał się pod
zróżnicowanym wpływem OM



W Polsce większe wpływy na reformy społeczne
uzyskał tandem IMF-WB



Coraz większe znaczenie dla polskiej PS ma
polityka UE ze względu na akcesję w 2004 (np.
dyrektywy UE, OMK)

KONIEC