PRAWA

I OBOWIĄZKI

OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Osobom

niepełnosprawnym

należy

umożliwić korzystanie z praw i
obowiązków

przysługujących

wszystkim

obywatelom,

a

także

podejmowanie indywidualnych decyzji
i

samodzielne

kierowanie

swoim

życiem.

Osoby

niepełnosprawne

powinny móc prowadzić normalne
życie, dlatego ważne jest zapewnienie
im dostępu do wszelkiego rodzaju
usług oraz ich integracja z resztą
społeczeństwa. W pierwszej kolejności
należy zagwarantować im dostęp do
długotrwałej

opieki

oraz

usług

wsparcia.

Osobom

niepełnosprawnym

należy

umożliwić korzystanie z praw i
obowiązków

przysługujących

wszystkim

obywatelom,

a

także

podejmowanie indywidualnych decyzji
i

samodzielne

kierowanie

swoim

życiem.

Osoby

niepełnosprawne

powinny móc prowadzić normalne
życie, dlatego ważne jest zapewnienie
im dostępu do wszelkiego rodzaju
usług oraz ich integracja z resztą
społeczeństwa. W pierwszej kolejności
należy zagwarantować im dostęp do
długotrwałej

opieki

oraz

usług

wsparcia.

Prawa

osób

niepełnosprawnych

gwarantowane są w Konstytucji RP z
2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz.
483, z późn. zm.). Zapewnia ona
prawo do niedyskryminacji stanowiąc,
że nikt nie może być dyskryminowany
w życiu politycznym, społecznym lub
gospodarczym

z

jakiejkolwiek

przyczyny (art. 32 pkt 2. Ustawa
zasadnicza nakłada też na władze
publiczne

obowiązek

zapewnienia

szczególnej

opieki

zdrowotnej

osobom niepełnosprawnym, (art. 68),
a także obowiązek pomocy tym
osobom

w

zabezpieczeniu

egzystencji, przysposobieniu do pracy
oraz komunikacji społecznej (art. 69).

Prawa

osób

niepełnosprawnych

gwarantowane są w Konstytucji RP z
2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz.
483, z późn. zm.). Zapewnia ona
prawo do niedyskryminacji stanowiąc,
że nikt nie może być dyskryminowany
w życiu politycznym, społecznym lub
gospodarczym

z

jakiejkolwiek

przyczyny (art. 32 pkt 2. Ustawa
zasadnicza nakłada też na władze
publiczne

obowiązek

zapewnienia

szczególnej

opieki

zdrowotnej

osobom niepełnosprawnym, (art. 68),
a także obowiązek pomocy tym
osobom

w

zabezpieczeniu

egzystencji, przysposobieniu do pracy
oraz komunikacji społecznej (art. 69).

Karta Praw Osób

Niepełnosprawnych.

W dokumencie tym, poza zdefiniowaniem
prawa

osób

niepełnosprawnych

do

niezależnego i samodzielnego, aktywnego i
wolnego od przejawów dyskryminacji życia,
zawarto również katalog dziesięciu praw,
wskazując tym samym najważniejsze
obszary,

w

których

niezbędne

są

intensywne działania. Dokument podkreśla,
że osoby niepełnosprawne mają prawo do
niezależnego, samodzielnego i aktywnego
życia

oraz

nie

mogą

podlegać

dyskryminacji.

Ustawa z dn. 27 sierpnia 1997 r. o

rehabilitacji zawodowej i społecznej

oraz zatrudnianiu osób

niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r.

Nr 127, poz. 721, z późn. zm.)

Ustawa

stanowi,

że

rehabilitacja

osób

niepełnosprawnych

oznacza

zespół

działań

(organizacyjnych,

leczniczych,

psychologicznych,

technicznych,

szkoleniowych,

edukacyjnych,

społecznych) zmierzających od osiągnięcia, przy
współudziale tych osób, możliwie najwyższego poziomu
ich funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej
(art.7).
Rehabilitacja zawodowa ma na celu ułatwienie osobom
niepełnosprawnym uzyskania i utrzymania zatrudnienia
(służą temu: szkolnictwo zawodowe, poradnictwo i
pośrednictwo pracy). Natomiast rehabilitacja społeczna
służy temu, by osobom niepełnosprawnym umożliwić
pełne uczestnictwo w życiu społecznym (art. 8 i 9).

UPRAWNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

WYNIKAJĄCE Z INNYCH PRZEPISÓW PRAWA

Komunikacja/podróż
Zestawienie

ulg

przysługujących

osobom

niepełnosprawnym w podróży środkami publicznego
transportu zbiorowego kolejowego (PKP) i autobusowego
(PKS) reguluje ustawa z dnia 20 czerwca 1992 r. o
uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami
publicznego transportu zbiorowego (Dz. U. z 2002 r. Nr
175, poz. 1440, z późn. zm.).
Prawa i obowiązki niepełnosprawnych pasażerów w ruchu
kolejowym

uregulowane

zostały

przepisami

Rozporządzenia

(WE)

Nr

1371/2007

Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r.
Dodatkowo

wiele

przydatnych

informacji

dla

niepełnosprawnych pasażerów w ruchu kolejowym można
odnaleźć na stronie:

www.pasazer.utk.gov.pl

UPRAWNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

WYNIKAJĄCE Z INNYCH PRZEPISÓW PRAWA

Karta parkingowa
Kwestie związane z otrzymaniem karty parkingowej
reguluje ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu
drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, z późn.
zm.).

Poczta
Udogodnienia związane z usługami pocztowymi regulują
przepisy ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo
pocztowe (Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1159, z późn.
zm.).

Telekomunikacja
Udogodnienia dla osób niepełnosprawnych w ramach
usług telekomunikacyjnych reguluje ustawa z dnia 16
lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171,
poz. 1800, z późn. zm.).

UPRAWNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

WYNIKAJĄCE Z INNYCH PRZEPISÓW PRAWA

Karta parkingowa
Kwestie związane z otrzymaniem karty parkingowej
reguluje ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu
drogowym (Dz. U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908, z późn.
zm.).

Poczta
Udogodnienia związane z usługami pocztowymi regulują
przepisy ustawy z dnia 12 czerwca 2003 r. Prawo
pocztowe (Dz. U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1159, z późn.
zm.).

Telekomunikacja
Udogodnienia dla osób niepełnosprawnych w ramach
usług telekomunikacyjnych reguluje ustawa z dnia 16
lipca 2004 r. Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171,
poz. 1800, z późn. zm.).

UPRAWNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

WYNIKAJĄCE Z INNYCH PRZEPISÓW PRAWA

Radio i Telewizja
Kwestie zwolnień od opłaty abonamentu RTV regulują przepisy
ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych
(Dz. U. Nr 85, poz. 728, z późn. zm.)
Podatki
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, z późn. zm.)
reguluje kwestie ulg w podatku dochodowym.
Zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych
Kwestie zwolnień od podatku od czynności cywilnoprawnych
określa ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności
cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649, z późn. zm.)
Wybory
Szereg uprawnień związanych z wyborami do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej,
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, do Parlamentu
Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, do organów
stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, wójtów,
burmistrzów i prezydentów miast gwarantuje wyborcom
niepełnosprawnym ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks
wyborczy (Dz. U. z 2011 r. Nr 21, poz. 112, z późn. zm.).

UPRAWNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

WYNIKAJĄCE Z INNYCH PRZEPISÓW PRAWA

Radio i Telewizja
Kwestie zwolnień od opłaty abonamentu RTV regulują przepisy
ustawy z dnia 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych
(Dz. U. Nr 85, poz. 728, z późn. zm.)
Podatki
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, z późn. zm.)
reguluje kwestie ulg w podatku dochodowym.
Zwolnienie z podatku od czynności cywilnoprawnych
Kwestie zwolnień od podatku od czynności cywilnoprawnych
określa ustawa z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności
cywilnoprawnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649, z późn. zm.)
Wybory
Szereg uprawnień związanych z wyborami do Sejmu
Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej,
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, do Parlamentu
Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, do organów
stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, wójtów,
burmistrzów i prezydentów miast gwarantuje wyborcom
niepełnosprawnym ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks
wyborczy (Dz. U. z 2011 r. Nr 21, poz. 112, z późn. zm.).

UPRAWNIENIA OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH WYNIKAJĄCE

Z INNYCH PRZEPISÓW PRAWA

Kultura fizyczna i sport

Uprawnienia związane z kulturą fizyczną i sportem osób
niepełnosprawnych wynikają z ustawy z dnia 25 czerwca
2010

r.

o sporcie (Dz. U. z 2010 r. Nr 127, poz. 857, z późn. zm.).

Kultura i sztuka

Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu
i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2001 r. Nr
13, poz. 123, z późn. zm.) nie przewiduje szczególnych
uprawnień wynikających z niepełnosprawności, ale osoby
niepełnosprawne mogą ubiegać się o pomoc stypendialną
na ogólnych zasadach.

UPRAWNIENIA OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH WYNIKAJĄCE

Z INNYCH PRZEPISÓW PRAWA

Kultura fizyczna i sport

Uprawnienia związane z kulturą fizyczną i sportem osób
niepełnosprawnych wynikają z ustawy z dnia 25 czerwca
2010

r.

o sporcie (Dz. U. z 2010 r. Nr 127, poz. 857, z późn. zm.).

Kultura i sztuka

Ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu
i prowadzeniu działalności kulturalnej (Dz. U. z 2001 r. Nr
13, poz. 123, z późn. zm.) nie przewiduje szczególnych
uprawnień wynikających z niepełnosprawności, ale osoby
niepełnosprawne mogą ubiegać się o pomoc stypendialną
na ogólnych zasadach.

UPRAWNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

WYNIKAJĄCE Z INNYCH PRZEPISÓW PRAWA

Edukacja
Najważniejsze zasady dotyczące kształcenia w Polsce, w tym
kształcenia osób niepełnosprawnych, reguluje ustawa z dnia 7
września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256,
poz. 2572, z późn. zm.).
Uczniowie niepełnosprawni mogą uzyskać dodatkowe wsparcie
w ramach niektórych programów celowych Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Szczegółowe
informacje o programach znajdują się na stronie internetowej
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych
– www.pfron.org.pl
Szkolnictwo wyższe
Kształcenie na poziomie szkolnictwa wyższego reguluje ustawa
z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z
2005 r. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.).
 
Ważną rolę w ułatwieniu dostępu do edukacji osób
niepełnosprawnych odgrywa także pomoc udzielana ze środków
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.,
np. w ramach programów celowych. Szczegółowe informacje o
programach znajdują się na stronie internetowej Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

UPRAWNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

WYNIKAJĄCE Z INNYCH PRZEPISÓW PRAWA

Edukacja
Najważniejsze zasady dotyczące kształcenia w Polsce, w tym
kształcenia osób niepełnosprawnych, reguluje ustawa z dnia 7
września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256,
poz. 2572, z późn. zm.).
Uczniowie niepełnosprawni mogą uzyskać dodatkowe wsparcie
w ramach niektórych programów celowych Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Szczegółowe
informacje o programach znajdują się na stronie internetowej
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

– www.pfron.org.pl

Szkolnictwo wyższe
Kształcenie na poziomie szkolnictwa wyższego reguluje ustawa
z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z
2005 r. Nr 164, poz. 1365, z późn. zm.).
 
Ważną rolę w ułatwieniu dostępu do edukacji osób
niepełnosprawnych odgrywa także pomoc udzielana ze środków
Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.,
np. w ramach programów celowych. Szczegółowe informacje o
programach znajdują się na stronie internetowej Państwowego
Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Orzecznictwo

Zgodnie z przepisami ustawy o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób

niepełnosprawnych,

niepełnosprawność oznacza trwałą lub
okresową niezdolność do wypełniania ról
społecznych

z

powodu

stałego

lub

długotrwałego

naruszenia

sprawności

organizmu, w szczególności powodującą
niezdolność do pracy.

Orzecznictwo

Zgodnie z przepisami ustawy o rehabilitacji
zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
osób

niepełnosprawnych,

niepełnosprawność oznacza trwałą lub
okresową niezdolność do wypełniania ról
społecznych

z

powodu

stałego

lub

długotrwałego

naruszenia

sprawności

organizmu, w szczególności powodującą
niezdolność do pracy.

Orzecznictwo

O niepełnosprawności orzekają:

-Powiatowe zespoły do spraw
orzekania o niepełnosprawności
– jako pierwsza instancja;

- Wojewódzkie zespoły do
spraw

orzekania

o

niepełnosprawności

–

jako

druga instancja.

Orzecznictwo

O niepełnosprawności orzekają:

-Powiatowe zespoły do spraw
orzekania o niepełnosprawności
– jako pierwsza instancja;

- Wojewódzkie zespoły do
spraw

orzekania

o

niepełnosprawności

–

jako

druga instancja.

Orzecznictwo

Ustala się trzy stopnie
niepełnosprawności:

- znaczny
- umiarkowany
- lekki

Orzecznictwo

Znaczny stogień niepełnosprawności

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osoby:
1. niezdolne do pracy, albo
2. zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej.
Uwaga!
Zarówno osoby z pierwszej jak i drugiej grupy muszą
jednocześnie mieć naruszoną sprawność organizmu i wymagać
stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w celu
pełnienia ról społecznych, w związku z niezdolnością do
samodzielnej egzystencji. Zatem zaliczenie do znacznego stopnia
niepełnosprawności możliwe jest wówczas, gdy u osoby
zainteresowanej

występują

jednocześnie

ograniczenia

w

wykonywaniu zatrudnienia i konieczność stałej lub długotrwałej
opieki i pomocy.
Ważne: zaliczenie do znacznego stopnia niepełnosprawności
osoby zainteresowanej, nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej
osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy
chronionej, w przypadkach:
- przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb
osoby niepełnosprawnej;
- zatrudnienia w formie telepracy.

Orzecznictwo

Znaczny stogień niepełnosprawności

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osoby:
1. niezdolne do pracy, albo
2. zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej.
Uwaga!
Zarówno osoby z pierwszej jak i drugiej grupy muszą
jednocześnie mieć naruszoną sprawność organizmu i wymagać
stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w celu
pełnienia ról społecznych, w związku z niezdolnością do
samodzielnej egzystencji. Zatem zaliczenie do znacznego stopnia
niepełnosprawności możliwe jest wówczas, gdy u osoby
zainteresowanej

występują

jednocześnie

ograniczenia

w

wykonywaniu zatrudnienia i konieczność stałej lub długotrwałej
opieki i pomocy.
Ważne: zaliczenie do znacznego stopnia niepełnosprawności
osoby zainteresowanej, nie wyklucza możliwości zatrudnienia tej
osoby u pracodawcy niezapewniającego warunków pracy
chronionej, w przypadkach:
- przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy do potrzeb
osoby niepełnosprawnej;
- zatrudnienia w formie telepracy.

Orzecznictwo

Umiarkowany stopień niepełnosprawności

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza
się osoby z naruszoną sprawnością organizmu:
1. niezdolne do pracy albo
2. zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy
chronionej lub
3. wymagające czasowej albo częściowej pomocy
innych osób w pełnieniu ról społecznych.
Ważne:
zaliczenie

do

umiarkowanego

stopnia

niepełnosprawności

osoby

zainteresowanej,

nie

wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u
pracodawcy

niezapewniającego

warunków

pracy

chronionej, w przypadkach:
- przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy
do potrzeb osoby niepełnosprawnej,
- zatrudnienia w formie telepracy.

Orzecznictwo

Umiarkowany stopień niepełnosprawności

Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza
się osoby z naruszoną sprawnością organizmu:
1. niezdolne do pracy albo
2. zdolne do pracy jedynie w warunkach pracy
chronionej lub
3. wymagające czasowej albo częściowej pomocy
innych osób w pełnieniu ról społecznych.
Ważne:
zaliczenie

do

umiarkowanego

stopnia

niepełnosprawności

osoby

zainteresowanej,

nie

wyklucza możliwości zatrudnienia tej osoby u
pracodawcy

niezapewniającego

warunków

pracy

chronionej, w przypadkach:
- przystosowania przez pracodawcę stanowiska pracy
do potrzeb osoby niepełnosprawnej,
- zatrudnienia w formie telepracy.

Orzecznictwo

Lekki stopień
niepełnosprawności

Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza
się osoby o naruszonej sprawności organizmu:
1. powodującej w sposób istotny obniżenie
zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu
do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych
kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością
psychiczną i fizyczną;
2. mające ograniczenia w pełnieniu ról
społecznych dające się kompensować przy pomocy
wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki
pomocnicze lub środki techniczne.
Uwaga! nie ma wymogu, aby przesłanki powyższe
(w pkt 1 i 2) występowały łącznie.

Orzecznictwo

Orzeczenie o niepełnosprawności
zawiera:

- oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie;
- datę wydania orzeczenia;
- datę złożenia wniosku;
- podstawę prawną wydania orzeczenia;
- imię i nazwisko dziecka, datę urodzenia, adres zamieszkania
lub pobytu oraz numer ewidencyjny - Powszechnego
Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL);
- numer dokumentu potwierdzającego tożsamość dziecka;
- ustalenie lub odmowę ustalenia niepełnosprawności;
- symbol przyczyny niepełnosprawności;
- datę lub okres powstania niepełnosprawności;
- okres, na jaki orzeczono niepełnosprawność;
- wskazania określone przez skład orzekający;
- uzasadnienie;
- pouczenie o przysługującym odwołaniu;
- podpis z podaniem imienia i nazwiska przewodniczącego składu
orzekającego oraz pozostałych członków tego składu.

Orzecznictwo

Orzeczenie o niepełnosprawności
zawiera:

- oznaczenie zespołu, który wydał orzeczenie;
- datę wydania orzeczenia;
- datę złożenia wniosku;
- podstawę prawną wydania orzeczenia;
- imię i nazwisko dziecka, datę urodzenia, adres zamieszkania
lub pobytu oraz numer ewidencyjny - Powszechnego
Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL);
- numer dokumentu potwierdzającego tożsamość dziecka;
- ustalenie lub odmowę ustalenia niepełnosprawności;
- symbol przyczyny niepełnosprawności;
- datę lub okres powstania niepełnosprawności;
- okres, na jaki orzeczono niepełnosprawność;
- wskazania określone przez skład orzekający;
- uzasadnienie;
- pouczenie o przysługującym odwołaniu;
- podpis z podaniem imienia i nazwiska przewodniczącego składu
orzekającego oraz pozostałych członków tego składu.

WSPARCIE

z

PFRON

PFRON

to skrót

oznaczający Państwowy Fundusz

Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych, czyli

instytucję, do której wpływają

środki przeznaczane na

rehabilitację zawodową i

społeczną osób

niepełnosprawnych. W ramach

PFRON realizowane są różne

programy, których głównym

celem jest likwidowanie barier

utrudniających

niepełnosprawnym codzienne

życie.

Pieniądze z PFRON służą:

-dofinansowaniu

wynagrodzeń,

zatrudnianiu,

szkoleniom i przekwalifikowaniu zawodowemu osób
niepełnosprawnych,
- przystosowaniu nowych i istniejących miejsc pracy
dla niepełnosprawnych,
- finansowaniu osobom niepełnosprawnym sportu,
kultury i turystyki,
- zaopatrzeniu w sprzęt rehabilitacyjny,
-

likwidacji

barier

architektonicznych

i

komunikacyjnych,
- wspieraniu edukacji niepełnosprawnych uczniów i
studentów,
-

realizacji

własnych

programów

i

współfinansowaniu

projektów

Europejskiego

Funduszu Społecznego.

Programy

celowe

PFRON

Komputer dla Homera — pomoc w
zakupie

sprzętu

komputerowego,

elektronicznego

i

oprogramowania

umożliwiającego

niewidomym

i

niedowidzącym rehabilitację zawodową
i społeczną,
Pitagoras — program przeznaczony
dla

osób

niesłyszących

i

niedosłyszących, ułatwiający im dostęp
do edukacji, zwłaszcza w szkolnictwie
wyższym,
Edukacja — wyrównywanie szans w
dostępie do nauki niepełnosprawnych
dzieci i młodzieży,

Student — program ułatwiający osobom
niepełnosprawnym zdobywanie wyższego
wykształcenia i zwiększający ich szanse na
rynku pracy,

Junior — program sprzężony z Krajowym
Programem

Aktywizacji

Zawodowej

Absolwentów

„Pierwsza

Praca”,

umożliwiający niepełnosprawnym odbycie
stażu i wejście na rynek pracy,

Pegaz

—

likwidowanie

barier

w

komunikowaniu się i barier transportowych
uniemożliwiających

lub

utrudniających

osobom

niepełnosprawnym

funkcjonowanie w życiu społecznym i
zawodowym,

Partner 2006 — wspieranie projektów realizowanych
na rzecz osób niepełnosprawnych przez organizacje
pozarządowe,

Osoby niepełnosprawne w służbie publicznej —
inicjowanie lub wspieranie działań prowadzonych
przez instytucje administracji publicznej na rzecz osób
niepełnosprawnych, promocja zatrudniania
niepełnosprawnych, zwłaszcza na stanowiskach
związanych z obsługą baz danych oraz obsługą
recepcyjną,

Program wyrównywania różnic między regionami
— wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych
zamieszkujących regiony słabo rozwinięte
gospodarczo i społecznie w dostępie do rehabilitacji
zawodowej i społecznej,

Partner 2006 — wspieranie projektów realizowanych
na rzecz osób niepełnosprawnych przez organizacje
pozarządowe,

Osoby niepełnosprawne w służbie publicznej —
inicjowanie lub wspieranie działań prowadzonych
przez instytucje administracji publicznej na rzecz osób
niepełnosprawnych, promocja zatrudniania
niepełnosprawnych, zwłaszcza na stanowiskach
związanych z obsługą baz danych oraz obsługą
recepcyjną,

Program wyrównywania różnic między regionami
— wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych
zamieszkujących regiony słabo rozwinięte
gospodarczo i społecznie w dostępie do rehabilitacji
zawodowej i społecznej,

Program ograniczania

skutków niepełnosprawności

— szybka aktywizacja

zawodowa i społeczna osób,

które utraciły sprawność

organizmu, przyśpieszenie

procesu ich adaptacji poprzez

wspieranie przedsięwzięć

zmierzających do ograniczenia

skutków niepełnosprawności.

Program ograniczania

skutków niepełnosprawności

— szybka aktywizacja

zawodowa i społeczna osób,

które utraciły sprawność

organizmu, przyśpieszenie

procesu ich adaptacji poprzez

wspieranie przedsięwzięć

zmierzających do ograniczenia

skutków niepełnosprawności.

PFRON

dofinansowuje

również turnusy

rehabilitacyjne

dla

niepełnosprawn

ych.

Skąd

pochodzą

środki

PFRON?

Skąd

pochodzą

środki

PFRON?

Przychodami Funduszu są głównie środki pochodzące z
obowiązkowych miesięcznych wpłat. Wpłat tych dokonują
pracodawcy,

którzy

zatrudniają

co

najmniej

25

pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,
a wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w ich
zakładzie jest niższy niż 6 procent.

Z wpłat na Fundusz zwolnieni są pracodawcy, u których
wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co
najmniej 6 proc., a także pracodawcy prowadzący zakłady
pracy będące w likwidacji lub które ogłosiły upadłość.

Ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych mogą być finansowane następujące
wsparcia:
- staż,

-refundacja kosztów wyposażenia stanowiska pracy dla
osoby niepełnosprawnej.

Kontakt:

Państwowy

Fundusz

Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych

Al. Jana Pawła II 13

00-828 Warszawa

tel. [phone]

Bezpłatna infolinia

PFRON:

0800 533 335

(dostępna od

poniedziałku do

piątku

w godz. 10.00-

18.00)

Instytuc

je

pomocow

e

Pomoc w załatwianiu różnych
spraw

Osoby niepełnosprawne w wielu
aspektach życia mogą korzystać z
różnego rodzaju pomocy, np.
załatwiać swoje sprawy poza
kolejnością

w

instytucjach

i

urzędach. Pomocy udziela się im
także w czasie wyborów, w razie
konieczności wystąpienia w sądzie
lub gdy korzystają z usług
niektórych instytucji.

W przypadku wyborów do Sejmu i Senatu
osobom niepełnosprawnym ułatwiono głosowanie
poprzez określenie w przepisach rozporządzenia
ministra spraw wewnętrznych i administracji z
dnia 31 lipca 2001 r. w sprawie lokali obwodowej
komisji wyborczej dostosowanych do potrzeb
wyborców niepełnosprawnych (patrz podstawa
prawna)

wymogów

technicznych

lokali

wyborczych.
Lokale wyborcze dostosowane do potrzeb tej
grupy wyborców powinny znajdować się na
parterze budynku (wyposażonego w podjazdy lub
inne urządzenia, umożliwiające samodzielne
poruszanie się osoby na wózku inwalidzkim) oraz
mieć

wymiary

zapewniające

swobodne

poruszanie

się

po

nim

wyborców

niepełnosprawnych.

Określone

parametry

powinny mieć także drzwi wejściowe do lokalu
oraz urna wyborcza.

Pomoc w sądzie

Konieczność udziału w postępowaniu sądowym może
okazać się dla osoby niepełnosprawnej wyzwaniem
trudnym do podjęcia. Zawiłość sprawy, wymogi
procedury sądowej i szereg formalności, które trzeba
spełnić, to utrudnienia, które mogą zniechęcić każdego,
a

tym

bardziej

osobę,

która

z

uwagi

na

niepełnosprawność nie jest w stanie wykonać niektórych
czynności samodzielnie.
Przepisy kodeksu postępowania cywilnego
umożliwiają zatem występowanie przed sądem w
imieniu takich osób (w niektórych sprawach) innych
uprawnionych podmiotów. Zgodnie z art. 61 par. 1
k.p.c., organizacje społeczne, których zadania nie
polegają na prowadzeniu działalności gospodarczej,
mogą bowiem wytyczać powództwa na rzecz obywateli.
Wykaz organizacji uprawnionych do działania przed
sądem w imieniu lub na rzecz obywateli zawiera
rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 10
listopada 2000 r.

W urzędzie

Osoba niepełnosprawna lub z dzieckiem
niepełnosprawnym może załatwiać sprawy
poza kolejnością w instytucjach i urzędach
publicznych oraz w sklepach.
Osoby posiadające orzeczenie o stopniu
niepełnosprawności mają prawo do
korzystania w życiu codziennym z pewnych
ulg i uprawnień. Są one uzależnione od
schorzenia i stopnia niepełnosprawności.
Warto się z nimi zapoznać, gdyż mogą one,
choćby w niewielkim stopniu, ułatwić
codzienne funkcjonowanie osobie z
niepełnosprawnością.

Instytucje

pomagające

osobom

niepełnosprawny

m:

1. Państwowy Fundusz

Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych (PFRON)

www.pfron.org.pl

2. Biuro Pełnomocnika Rządu

ds. Osób Niepełnosprawnych

www.niepelnosprawni.gov.pl

3. Polska Organizacja

Pracodawców Osób

Niepełnosprawnych (POPON)

www.popon.pl

4. Krajowa Izba

Gospodarczo-

Rehabilitacyjna (KIG-R)

www.kigr.pl

5. Stowarzyszenie

Przyjaciół Integracji

www.niepelnosprawni.pl

6. Fundacja Fuga Mundi

www.ffm.pl

7. Stowarzyszenie Organizatorów

Zatrudnienia Osób

Niepełnosprawnych OZON

www.ozon.org.pl

8. Agencja Zatrudnienia dla Osób

Niepełnosprawnych Fundacji

Fuga Mundi

www.praca.ffm.pl

9. Biuro Karier Osób

Niepełnosprawnych

www.biurokarier.idn.org.pl

10. Centra Doradztwa
Zawodowego i Wspierania Osób
Niepełnosprawnych
Intelektualnie DZWONI

www.centrumdzwoni.pl

11. Wszelkiego rodzaju
organizacje pozarządowe
działające na rzecz osób
niepełnosprawnych (Fundacje,
Stowarzyszenia)

12. Warsztaty Terapii Zajęciowej,
Środowiskowe Domy
Samopomocy, inne dzienne
ośrodki wsparcia

Ustawa

o

pomocy

społecznej

W świetle nowej ustawy instytucje pomocy społecznej
udzielają

pomocy

osobom

i

rodzinom

w

szczególności z powodu:
- ubóstwa
- sieroctwa
- bezdomności
- bezrobocia
- niepełnosprawności
- długotrwałej lub ciężkiej choroby
- przemocy w rodzinie
- potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności
- bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i
prowadzenia gospodarstwa domowego, - zwłaszcza w
rodzinach niepełnych lub wielodzietnych
- braku umiejętności w przystosowaniu do życia
młodzieży

opuszczającej

placówki

opiekuńczo-

wychowawcze
- trudności w integracji osób, które otrzymały status
uchodźcy
- trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z
zakładu karnego
- alkoholizmu lub narkomanii
- zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej
- klęski żywiołowej lub ekologicznej

Komu przysługuje prawo
do świadczeń z pomocy
społecznej

Osobom

posiadającym

obywatelstwo

polskie mającym miejsce zamieszkania i
przebywającym na terytorium RP
Cudzoziemcom

mającym

miejsce

zamieszkania

i

przebywającym

na

terytorium RP posiadającym zezwolenie na
osiedlenie się, zgodę na pobyt tolerowany
lub status uchodźcy nadany w RP
Obywatelom państw członkowskich Unii
Europejskiej lub Europejskiego Obszaru
Gospodarczego,

przebywającym

na

terytorium RP, którzy uzyskali zezwolenie
na pobyt

Kryterium dochodowe

– obowiązujące do

września 2012

Większość świadczeń pieniężnych z
pomocy

społecznej

przysługuje

osobom,

których

dochody

nie

przekraczają kryterium dochodowego.

-Kryterium

dochodowe

osoby

samotnie gospodarującej:

461 zł

-Kryterium dochodowe na osobę w
rodzinie:

316 zł

-Dochód z 1 hektara przeliczeniowego
wynosi:

194 zł

Aktualnie

obowiązujące

kryteria dochodowe

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady
Ministrów z dnia 17 lipca 2012r. w
sprawie zweryfikowanych kryteriów
dochodowych oraz kwot świadczeń
pieniężnych z pomocy społecznej
uległy zmianie kryteria dochodowe,
które od 1 października 2012 r.
wynoszą:

– dla osoby samotnie gospodarującej:

542 zł.

– dla osoby w rodzinie:

456 zł.

Świadczenia

z pomocy

społecznej

Pomoc społeczna udziela

wsparcia w formie świadczeń

pieniężnych oraz

niepieniężnych.

Świadczenia

pieniężne to:

- zasiłek stały
- zasiłek okresowy
- zasiłek celowy i specjalny zasiłek
celowy
- zasiłek i pożyczka na ekonomiczne
usamodzielnienie
- pomoc dla rodzin zastępczych
- pomoc na usamodzielnienie się oraz
kontynuowanie nauki
- świadczenie pieniężne na utrzymanie i
pokrycie wydatków związanych z nauką
języka polskiego dla uchodźców

Świadczenia

niepieniężne to:

- praca socjalna
- bilet kredytowy
- składki na ubezpieczenie zdrowotne
- składki na ubezpieczenie społeczne
- pomoc rzeczowa, w tym na ekonomiczne
usamodzielnienie
- sprawienie pogrzebu
- poradnictwo specjalistyczne
- interwencja kryzysowa
- schronienie
- posiłek
- niezbędne ubranie

Świadczenia

niepieniężne to:

- usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach
wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy
-

specjalistyczne

usługi

opiekuńcze

w

miejscu

zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia
mieszkanie chronione
- pobyt i usługi w domu pomocy społecznej
- opieka i wychowanie w rodzinie zastępczej i w placówce
opiekuńczo-wychowawczej
-

pomoc

w

uzyskaniu

odpowiednich

warunków

mieszkaniowych, w tym w mieszkaniu chronionym, pomoc
w uzyskaniu zatrudnienia, pomoc na zagospodarowanie -
w formie rzeczowej dla osób usamodzielnionych
- szkolenia, poradnictwo rodzinne i terapia rodzinna
prowadzone przez ośrodki adopcyjno-opiekuńcze

Zasiłek stały

Przysługuje pełnoletniej osobie samotnie
gospodarującej, całkowicie niezdolnej do
pracy

z

powodu

wieku

lub

niepełnosprawności, jeśli nie przekracza ona
kryterium dochodowego osoby samotnie
gospodarującej, czyli 461 zł.
Zasiłek stały przysługuje także osobie
pełnoletniej

pozostającej

w

rodzinie,

całkowicie niezdolnej do pracy z powodu
wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej
dochód, jak również dochód na osobę w
rodzinie

nie

przekracza

kryterium

dochodowego na osobę w rodzinie.

Zasiłek stały

-Wysokość zasiłku stałego jest uzależniona od
wysokości dochodu osoby oraz dochodu rodziny i
ustala się ją w następujący sposób:
w przypadku osoby gospodarującej samotnie,
zasiłek

stanowi

różnicę

między

kryterium

dochodowym osoby samotnie gospodarującej a
dochodem tej osoby. Zasiłek nie może w tym
wypadku przekroczyć 418 zł.
w przypadku osoby w rodzinie, zasiłek stanowi
różnicę między kryterium dochodowym na osobę w
rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie
-Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30
zł miesięcznie.
 
W przypadku zbiegu uprawnień do zasiłku stałego i
renty socjalnej, zasiłek stały nie przysługuje.

 

Zasiłek

okresowy

Przysługuje w szczególności ze

względu na długotrwałą chorobę,

niepełnosprawność, bezrobocie,

możliwość utrzymania lub nabycia

uprawnień do świadczeń w innych

systemach zabezpieczenia

społecznego.

Aby uzyskać zasiłek, należy

spełniać kryterium dochodowe.

Zasiłek

okresowy

Przysługuje w szczególności ze

względu na długotrwałą chorobę,

niepełnosprawność, bezrobocie,

możliwość utrzymania lub nabycia

uprawnień do świadczeń w innych

systemach zabezpieczenia

społecznego.

Aby uzyskać zasiłek, należy

spełniać kryterium dochodowe.

Zasiłek okresowy

Wysokość zasiłku okresowego jest uzależniona od wysokości
dochodu osoby oraz rodziny i ustala się ją w następujący
sposób:
w przypadku osoby gospodarującej samotnie, zasiłek
stanowi różnicę między kryterium dochodowym osoby
samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby. Zasiłek nie
może w tym wypadku przekroczyć 418 zł.
w przypadku osoby w rodzinie, zasiłek stanowi różnicę
między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a
dochodem na osobę w rodzinie
 
Kwota zasiłku ustalona w ten sposób nie może być niższa niż
50 proc. różnicy między kryterium dochodowym a
dochodem. Jednocześnie nie może być on niższy niż 20 zł.
 
Okres przyznawania takiego zasiłku ustalany jest przez
ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności
sprawy.

Zasiłek okresowy

Wysokość zasiłku okresowego jest uzależniona od wysokości
dochodu osoby oraz rodziny i ustala się ją w następujący
sposób:
w przypadku osoby gospodarującej samotnie, zasiłek
stanowi różnicę między kryterium dochodowym osoby
samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby. Zasiłek nie
może w tym wypadku przekroczyć 418 zł.
w przypadku osoby w rodzinie, zasiłek stanowi różnicę
między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a
dochodem na osobę w rodzinie
 
Kwota zasiłku ustalona w ten sposób nie może być niższa niż
50 proc. różnicy między kryterium dochodowym a
dochodem. Jednocześnie nie może być on niższy niż 20 zł.
 
Okres przyznawania takiego zasiłku ustalany jest przez
ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności
sprawy.

Zasiłek celowy

Jest on przyznawany za zaspokojenie
niezbędnej potrzeby bytowej, w
szczególności na:
- zakup żywności
- leki lub leczenie
- opał
- odzież
- niezbędne przedmioty użytku
domowego
- drobne remonty i naprawy w
mieszkaniu

Zasiłek celowy

może zostać

przyznany

osobie

lub

rodzinie,

które

poniosły

straty w wyniku zdarzenia
losowego, klęski żywiołowej
lub ekologicznej. W takich
wypadkach

pomoc

przyznawana

jest

bez

względu na dochód.

Pomoc w formie pieniężnej:

- jednorazowy zasiłek celowy

-nieoprocentowana pożyczka, która może
być umorzona w części lub w całości

Pomoc w formie rzeczowej:

- udostępnienie maszyn i narzędzi pracy
stwarzającym możliwość zorganizowania
własnego warsztatu pracy oraz urządzeń
ułatwiających pracę osobom
niepełnosprawnym.

Poradnictwo
specjalistyczne

zwłaszcza prawne, psychologiczne i
rodzinne.

Pomoc

społeczna

ma

obowiązek udzielać informacji z zakresu
prawa rodzinnego i opiekuńczego,
zabezpieczenia

społecznego

oraz

ochrony

lokatorów.

W

zakresie

poradnictwa

psychologicznego

i

rodzinnego ośrodki pomocy społecznej
powinny

prowadzić

diagnostykę,

profilaktykę oraz terapię.

Usługi opiekuńcze

Wsparcie w postaci usług opiekuńczych oraz
specjalistycznych usług opiekuńczych udzielana
jest osobom, które z powodu wieku, choroby itd.
potrzebują pomocy innych osób.
Usługi takie mogą być przyznane Zarówno
osobom samotnym, jaki i osobom, które mają
rodzinę, w przypadku, gdy rodzina nie jest w
stanie opieki takiej zapewnić.
Usługi obejmują przede wszystkim pomoc w
zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych,
opiekę higieniczną, pielęgnację zaleconą przez
lekarza. W ramach specjalistycznych usług
opiekuńczych pomoc dostosowana jest do
szczególnych potrzeb osoby wynikających z
rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności.

Mieszkania
chronione

Jest to forma pomocy społecznej. Może nią
zostać objęta Osoba, która ze względu na
trudną

sytuację

życiową,

wiek,

niepełnosprawność

lub

chorobę

potrzebuje wsparcia w funkcjonowaniu w
codziennym życiu, ale nie wymaga usług
świadczonych

przez

jednostkę

całodobowej opieki. Pomoc w postaci
mieszkań chronionych ma na celu
przygotowanie osób tam przebywających
do prowadzenia samodzielnego życia.

Domy pomocy społecznej

Pomoc w postaci pobytu w domu pomocy społecznej
skierowana jest do osób, które wymagają całodobowej opieki
z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej
samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, a dla której
pomoc nie może być zrealizowana w postaci usług
opiekuńczych.

Domy pomocy społecznej dzielą się na:
domy dla osób w podeszłym wieku
domy dla osób przewlekle somatycznie chorych
domy dla osób przewlekle psychicznie chorych
domy dla dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie
domy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie
domy dla osób niepełnosprawnych fizycznie

Za pobyt w domu pomocy
społecznej opłaty wnoszą w
kolejności:
- mieszkaniec domu
-

małżonek,

zstępni

przed

wstępnymi

-gmina, z której osoba została
skierowana

do

domu

opieki

społecznej

W przypadku, gdy mieszkaniec
domu ponosi pełną odpłatność,
rodzina oraz gmina nie mają
obowiązku wnoszenia opłat.

Kontrakt

socjalny

Pracownik socjalny może zawrzeć
kontrakt z osobą lub rodziną w
trudnej sytuacji życiowej. Kontrakt
będzie

określał

zasady

współdziałania

tych

osób

z

ośrodkiem

pomocy

społecznej.

Odmowa

zawarcia

kontraktu

socjalnego lub niedotrzymywanie
jego postanowień mogą stanowić
podstawę do odmowy przyznania
świadczenia, uchylenia decyzji o
przyznaniu

świadczenia

lub

wstrzymania świadczeń pieniężnych
z pomocy społecznej.