Rośliny motylkowe
drobnonasienne
PAULINA WRONA
Rośliny motylkowe
drobnonasienne
PAULINA WRONA
Rośliny te maja mają podstawowe znaczenie w produkcji pasz, dają
bowiem dużo białka w plonie z jednostki powierzchni.
Zalicza się je do roślin motylkowatych – Fabeceae (Papilionaceae,
Leguminosae). Znaczenie rolnicze mają następujące gatunki:
Koniczyna czerwona
Lucerna mieszańcowa
Koniczyna biała
Seradela
Koniczyna perska
Koniczyna białoróżowa
Esparceta siewna
Komonica zwyczajna
Do roślin motylkowatych drobnonasiennych należą rośliny
wieloletnie, dwuletnie i jednoroczne.
Roślinami jednorocznymi są seradela i koniczyna perska, dwuletnia
jest koniczyna czerwona a wieloletnimi są : koniczyna biała,
białoróżowa, lucerna mieszańcowa, komonica i esparceta.
Z rolniczego punktu widzenia największe znaczenie w uprawie tych
roślin ma plon masy nadziemnej, która może być wykorzystana w
różny sposób. Uprawa tych roślin na nasiona służy wyłącznie do
uzyskania
materiału
siewnego
do
obsiewu
powierzchni
przeznaczonych na paszę.
Rośliny motylkowe pastewne w fazie zakwitania zawierają w
suchej masie przeciętnie 18% białka surowego, 40% związków
bezazotowych wyciągowych, 27% włókna pokarmowego i około
10% popiołu surowego. Pasza uzyskana z roślin motylkowatych
dostarcza również wielu składników mineralnych. Ponadto rośliny
motylkowe drobnonasienne wieloletnie dostarczają również w
zielonce i w sianie znacznych ilości witamin B, C, D i K oraz
prowitaminy A.
Wartość pokarmowa zmienia się zależnie od fazy wegetacji roślin. W
miarę starzenia się roślin ich skład chemiczny ulega niekorzystnym
zmianom. Maleje bowiem zawartość substancji azotowych, tłuszczów,
witamin i karotenu, wzrasta natomiast zawartość włókna
pokarmowego.
Zawartość białka oraz jego strawność są wyższe w fazach
poprzedzających kwitnienie niż w fazach późniejszych.
Rośliny motylkowe pastewne odgrywają też dużą rolę w podnoszeniu
żyzności gleby
.
Uprawa tych roślin przyczynia się przede wszystkim do:
wzbogacania gleby w azot i zwiększania zawartości substancji
organicznej w glebie
polepszenia fizycznych właściwości gleby, głównie jej struktury
.
Podobnie jak rośliny strączkowe, tak i rośliny motylkowe
drobnonasienne współżyjąc z bakteriami brodawkowymi mogą
dostarczyć glebie od 80 do 200kg N na 1ha, zależnie od długości
czasu ich uprawy
.
Rośliny te charakteryzują się dużą zdolnością
wykorzystywania składników pokarmowych z gł
ę
b
s
zych warstw
gleby
,
szczególnie wapnia
,
fo
s
foru i potasu, oraz
przemieszczania ich
do wierzchnich warstw gleby. Ich zwarta ruń doskonale ocienia glebę,
chroniąc ją przed ujemnym wpływem czynników klimatycznych,
niszczących gruzełkowatą strukturę gleby. Silnie rozbudowany
system
korzeniowy
przyczynia
się
do
strukturotwórczego
oddziaływania roślin motylkowych drobnonasiennych na glebę. Pod
wpływem uprawy tych roślin gleba uzyskuje budowę gruzełkowatą, a
poszczególne agregaty glebowe stają się trwałe i wodoodporne.
WZROST I ROZWOJ
U wieloletnich motylkowych przebiega on nieco odmiennie niż u
roślin strączkowych, Wszystkie fazy wzrostu (8 faz) występują u tych
roślin tylko w pierwszym cyklu rozwojowym, podobnie jak u roślin
strączkowych. W następnych cyklach rozwój zaczyna się od fazy
formowania rozetki lub formowania pędów. Najczęściej są to rośliny
wielokośne, toteż w każdym odroście zaczyna się nowe formowanie
pędów. W ten sposób roślina przechodzi niektóre fazy wzrostu
kilkakrotnie w 1 okresie wegetacyjnym.
SYSTEM KORZENIOWY
Większość roślin motylkowych drobnonasiennych ma silnie rozwinięty
system korzeniowy, sięgający do znacznych głębokości. Korzenie tych
roślin, w odróżnieniu od innych, zachowują żywotność do końca życia
rośliny. Rośliny motylkowe wieloletnie wykształcają silne korzenie
palowe
z
licznymi
rozgałęzieniami
bocznymi,
na
których
rozmieszczone są brodawki bakterii przyswajających wolny azot z
powietrza. Kształt i rozmieszczenie brodawek są charakterystyczne
dla każdego gatunku, a liczba i ich I wielkość są zależne w dużym
stopniu od gleby, poziomu agrotechniki i aktywności bakterii
brodawkowych (Rhizobium) znajdujących się w glebie.
Grupę roślin motylkowych pastewnych można podzielić na:
•głęboko korzeniące się (do 2 m): lucerna mieszańcowa, esparceto,
koniczyna czerwona i komonica zwyczajna;
•płycej korzeniące się (do 50-60 cm): koniczyna białoróżowa i biała
oraz seradela.
Koniczyna biała ma ponadto zdolność wytwarzania korzeni
przybyszowych z węzłów płożących się łodyg.
Wzrost korzeni po fazie wschodów następuje u roślin motylkowych
drobnonasiennych stosunkowo szybko. Siewki 4-5-tygodniowe
wytwarzaj korzenie długości 25-30 cm, a pod koniec pierwszego roku
uprawy korzeni sięgają na znaczną głębokość, charakterystyczną dla
danego gatunku. U roślin wytwarzających silne korzenie mogą one
dochodzić w końcu pierwszego roku po siewie do 1,5-2,0 m, a po 2-3
latach uprawy do 3 m. Rozwój korzeni tych roślin zależy od
nawożenia, typu gleby, jej wilgotności oraz od zagęszczenia roślin na
powierzchni.
Najsilniejszy system korzeniowy wykształca się przy optymalnej
obsadzie, wynoszącej od 60 do 100 roślin na 1 m
2
. Rośliny motylkowe
drobnonasienne dzięki wytwarzaniu obfitego systemu korzeniowego o
wysokiej zawartości azotu wpływają dodatnio na podniesienie żyzności
gleby.
Ł
ODYG
I
Za
l
eż
nie od gatunku
r
ośliny s
ą
on
e
wyprostow
a
n
e,
wzni
e
sione
,
w
yr
as
t
a
j
ąc
e
sk
o
ś
n
ie
lub płożące się
.
Łodygi wznie
si
on
e
, pro
s
to
s
toj
ą
ce,
w
ytw
a
r
za
j
ą
e
s
pa
r
ce
ta
,
koniczyna czerwona
,
koniczyna pers
k
a i
białoróżowa
.
Lu
ce
rn
a
mi
esz
ańc
owa wytwarza łodygi sztywne
,
wyprostow
a
n
e
lub wyrast
a
jące
uk
oś
ni
e
,
z
t
e
n
de
n
c
j
ą
do pokładani
a
się. Pędy
wznies
i
one lub l
e
żą
c
e wytwarzają
k
on
i
c
z
y
n
a
biała
i
se
rad
e
la
.
L
IŚCIE
Większo
ś
ć
ro
ślin motylkowych ma
l
i
ś
c
i
e
trójlistkowe, takie liście
wykształcają lucerny, koniczyny i komonica
.
Esparceta wytwarza
liście nieparzystopierzaste, złożone z 6
-
12 par listków i jednego
listka szczytowego
.
Listki są ja
j
owate, wydłu
ż
on
e
. na stronie dolnej
omszone
.
Przylistki dłoniaste, ostro zakończone
.
Serad
e
la ma li
ś
cie
nieparzystopierzaste, składające się z 5--15 par listków, kształtu
eliptycznoowalnego lub lancetowatego
.
KWIATOSTAN
Rośliny motylkowe drobnonasienne wytwarzają kwiatostan w formie
grona mniej lub bardziej zbitego i wydłużonego (lucerny, esparcety)
lub główki kulistej
,
jajowat
e
j
,
mniej lub bardziej luźne
j
(kon
i
czyny i
komonice)
.
OWOC
Strąki wielonasienne wykształcają lucerna mieszańcowa, komon
i
ca
oraz seradela
.
Seradela wytwarza strąki składające się z 4--7
segmentów, które po dojrzeniu mogą się rozpadać. W każdym
segmencie znajduje się jedno nasienie. Strąki 2 – 3 -nasienne mają
koniczyna biała, białoróżowa i perska. Strą
k
i jednonasienne
zawiązują koniczyna czerwona i esparceta
.
.
NASIONA
Rośliny motylkowe pastewne mają nasiona zróżnicowane pod
względem kształtu, barwy i wielkości
:
najdrobniejsze, o masie 1000 nasion 0,5
-
2
,
0 g
,
mają koniczyny
perska, biała
i
białoróżowa oraz komonica;
średniej wielkości
,
o masie 1000 nasion 1,7-3,5 g
,
mają koniczyna
czerwona i lucerna mieszańcowa
;
można tu też zal
i
czyć segment
strąk
a
seradeli o długości 2-3 mm
;
masa 1000 segmentów wynosi
2
,
6 do 4
,
6 g
;
największe, o masie 1000 nasion łuskanych 12-15 g, a w strąkach
20-24 g ma esparceta.
K
ONICZYNA CZERWONA
W doborze znajdują się odmiany diploidalne
i t
e
t
r
a
pl
o
id
a
ln
e
.
Do
diploidalnych należą
:
Hruszowska, Nike i Parka
,
Bryza i Dojana
.
Są to
odmiany średnio wczesne, o przeciętnych wymaganiach gl
e
bowych,
zimotrwałe i stosunkowo mało wrażliwe na suszę. Odmiany te są
k
rót
k
otrwałe, zasadniczo przeznaczone do rocznego użytkowania, dające
2-3 pokosy rocznie. Do odmian tetraploidalnych należą: Jubilatka,
Radyka, Ulka, Etos i Karo. Odznaczają się one większą plennością i
trwałością niż odmiany diploidalne
.
KONICZYNA BłAŁOROŻOWA
Są dwie odmiany
:
Zorza i Iga
.
Zorza jest odmianą diploidalną, średnio
wc
z
es
ną, średnio zimotrwałą i
krótkotrwałą
,
ale w korzystnych warunkach utrzymuje się do 3 lat. Po
zbiorze pierwszego pokosu wrażliwa jest na sus
z
ę or
a
z
podatna na
niektóre choroby, zw
ł
aszcza na mączniaka
.
Średnio skłonna
d
o
wylegania
.
Plony daje duże
.
Udaje się w całym kraju w warunkach
dostatecznej wilgotności
.
Zrejonizowana jest głównie w województwach
północnych.
Iga jest odmianą tetraploidalną
.
Plonem zielonej
masy wyraźnie przewyższa Zorzę, plonem suchej
masy
'
- tylko nieznaczn
i
e. Takimi cechami jak
zimotrwałość, odrastanie, wyleganie, dojrzewanie i
wysokość roślin zbliżona do Zorzy.
KONICZYNA BIAŁA
W uprawie jest siedem odmian hodowlanych
:
Rema, Astra, Anda,
Armena, Santa, Radi i Romena
.
Są to odmiany średniowczesne
,
o dość
dobrej zimotrwałości, dające stosunkowo wysokie plony siana o dużej
zawartości białka
.
Udają się w całym kraju, mogą być uży
t
kowane kośnie
przez 2-3 lata lub pastwiskowo
.
LUCERNA
W doborze są obecnie cztery odmiany mieszańcowe krajowe oraz kilka
zagranicznych odmian lucerny siewnej
.
Z odmian
.
krajowych w uprawie są
:
Kometa, Boja, Tuła, Radius. Są to odmiany o przeciętnych wymaganiach
glebowych, wytrzymałe na suszę i niskie temperatury, dające stosunkowo
wysokie płony zielonki i suchej masy
.
W Polsce zrejonizowanych jest dziewięć odmian zagranicznych, głównie
francuskich. Ważniejsze z nich to
:
Maya, Alegro, Derby, Siteł, Alize.
KOMONICA ZWYCZAJNA
W uprawie jest jedna odmiana hodowlana
:
Skrzeszowicka
.
Daje ona 2
-
3
pokosy w okresie wegetacji, w uprawie utrzymuje się zwykle 3 lata
.
Jest
dość wczesna, średnio zimotrwała, wytrzymała na suszę
.
Nadaje s
i
ę do
uprawy na terenie całego kraju
.
ESPARCETA SIEWNA
W rejestrze jest jedna odmiana
:
Skrzeszowicka
.
Jest to odmiana dość
wczesna, jednokośna
,
odrastająca po pierwszym pokosie bardzo słabo
,
wytrzymała na su
s
zę i wyleganie
.
Najlepiej rośn
i
e i plonuje na płytkich
glebach wapiennych
.
SERADELA
W uprawie są cztery odmiany
:
Bydgoska, Mazurska Biała, Lanceta i
Libella
.
Są to odmiany średnio wczesne, nadają się do uprawy w
plonie głównym oraz jako wsiewki poplonowe, gdyż dobrze odrastają
po ścięciu rośliny ochronnej
.
Mogą być uprawiane na terenie całego
kraju.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ