Rośliny motylkowe

drobnonasienne

PAULINA WRONA

Rośliny te maja mają podstawowe znaczenie w produkcji pasz, dają

bowiem dużo białka w plonie z jednostki powierzchni.

Zalicza się je do roślin motylkowatych – Fabeceae (Papilionaceae,

Leguminosae). Znaczenie rolnicze mają następujące gatunki:

Koniczyna czerwona

Lucerna mieszańcowa

Koniczyna biała

Seradela

Koniczyna perska

Koniczyna białoróżowa

Esparceta siewna

Komonica zwyczajna

Do roślin motylkowatych drobnonasiennych należą rośliny

wieloletnie, dwuletnie i jednoroczne.

Roślinami jednorocznymi są seradela i koniczyna perska, dwuletnia

jest koniczyna czerwona a wieloletnimi są : koniczyna biała,

białoróżowa, lucerna mieszańcowa, komonica i esparceta.

Z rolniczego punktu widzenia największe znaczenie w uprawie tych

roślin ma plon masy nadziemnej, która może być wykorzystana w

różny sposób. Uprawa tych roślin na nasiona służy wyłącznie do

uzyskania

materiału

siewnego

do

obsiewu

powierzchni

przeznaczonych na paszę.

Rośliny motylkowe pastewne w fazie zakwitania zawierają w

suchej masie przeciętnie 18% białka surowego, 40% związków

bezazotowych wyciągowych, 27% włókna pokarmowego i około

10% popiołu surowego. Pasza uzyskana z roślin motylkowatych

dostarcza również wielu składników mineralnych. Ponadto rośliny

motylkowe drobnonasienne wieloletnie dostarczają również w

zielonce i w sianie znacznych ilości witamin B, C, D i K oraz

prowitaminy A.

Wartość pokarmowa zmienia się zależnie od fazy wegetacji roślin. W

miarę starzenia się roślin ich skład chemiczny ulega niekorzystnym

zmianom. Maleje bowiem zawartość substancji azotowych, tłuszczów,

witamin i karotenu, wzrasta natomiast zawartość włókna

pokarmowego.

Zawartość białka oraz jego strawność są wyższe w fazach

poprzedzających kwitnienie niż w fazach późniejszych.

Rośliny motylkowe pastewne odgrywają też dużą rolę w podnoszeniu

żyzności gleby

.

Uprawa tych roślin przyczynia się przede wszystkim do:

wzbogacania gleby w azot i zwiększania zawartości substancji

organicznej w glebie

polepszenia fizycznych właściwości gleby, głównie jej struktury

.

Podobnie jak rośliny strączkowe, tak i rośliny motylkowe

drobnonasienne współżyjąc z bakteriami brodawkowymi mogą

dostarczyć glebie od 80 do 200kg N na 1ha, zależnie od długości

czasu ich uprawy

.

Rośliny te charakteryzują się dużą zdolnością

wykorzystywania składników pokarmowych z gł

ę

b

s

zych warstw

gleby

,

szczególnie wapnia

,

fo

s

foru i potasu, oraz

przemieszczania ich

do wierzchnich warstw gleby. Ich zwarta ruń doskonale ocienia glebę,

chroniąc ją przed ujemnym wpływem czynników klimatycznych,

niszczących gruzełkowatą strukturę gleby. Silnie rozbudowany

system

korzeniowy

przyczynia

się

do

strukturotwórczego

oddziaływania roślin motylkowych drobnonasiennych na glebę. Pod

wpływem uprawy tych roślin gleba uzyskuje budowę gruzełkowatą, a

poszczególne agregaty glebowe stają się trwałe i wodoodporne.

WZROST I ROZWOJ

U wieloletnich motylkowych przebiega on nieco odmiennie niż u

roślin strączkowych, Wszystkie fazy wzrostu (8 faz) występują u tych

roślin tylko w pierwszym cyklu rozwojowym, podobnie jak u roślin

strączkowych. W następnych cyklach rozwój zaczyna się od fazy

formowania rozetki lub formowania pędów. Najczęściej są to rośliny

wielokośne, toteż w każdym odroście zaczyna się nowe formowanie

pędów. W ten sposób roślina przechodzi niektóre fazy wzrostu

kilkakrotnie w 1 okresie wegetacyjnym.

SYSTEM KORZENIOWY

Większość roślin motylkowych drobnonasiennych ma silnie rozwinięty

system korzeniowy, sięgający do znacznych głębokości. Korzenie tych

roślin, w odróżnieniu od innych, zachowują żywotność do końca życia

rośliny. Rośliny motylkowe wieloletnie wykształcają silne korzenie

palowe

z

licznymi

rozgałęzieniami

bocznymi,

na

których

rozmieszczone są brodawki bakterii przyswajających wolny azot z

powietrza. Kształt i rozmieszczenie brodawek są charakterystyczne

dla każdego gatunku, a liczba i ich I wielkość są zależne w dużym

stopniu od gleby, poziomu agrotechniki i aktywności bakterii

brodawkowych (Rhizobium) znajdujących się w glebie.

Grupę roślin motylkowych pastewnych można podzielić na:
•głęboko korzeniące się (do 2 m): lucerna mieszańcowa, esparceto,

koniczyna czerwona i komonica zwyczajna;

•płycej korzeniące się (do 50-60 cm): koniczyna białoróżowa i biała

oraz seradela.

Koniczyna biała ma ponadto zdolność wytwarzania korzeni

przybyszowych z węzłów płożących się łodyg.

Wzrost korzeni po fazie wschodów następuje u roślin motylkowych

drobnonasiennych stosunkowo szybko. Siewki 4-5-tygodniowe

wytwarzaj korzenie długości 25-30 cm, a pod koniec pierwszego roku

uprawy korzeni sięgają na znaczną głębokość, charakterystyczną dla

danego gatunku. U roślin wytwarzających silne korzenie mogą one

dochodzić w końcu pierwszego roku po siewie do 1,5-2,0 m, a po 2-3

latach uprawy do 3 m. Rozwój korzeni tych roślin zależy od

nawożenia, typu gleby, jej wilgotności oraz od zagęszczenia roślin na

powierzchni.

Najsilniejszy system korzeniowy wykształca się przy optymalnej

obsadzie, wynoszącej od 60 do 100 roślin na 1 m

2

. Rośliny motylkowe

drobnonasienne dzięki wytwarzaniu obfitego systemu korzeniowego o

wysokiej zawartości azotu wpływają dodatnio na podniesienie żyzności

gleby.

Ł

ODYG

I

Za

l

eż

nie od gatunku

r

ośliny s

ą

on

e

wyprostow

a

n

e,

wzni

e

sione

,

w

yr

as

t

a

j

ąc

e

sk

o

ś

n

ie

lub płożące się

.

Łodygi wznie

si

on

e

, pro

s

to

s

toj

ą

ce,

w

ytw

a

r

za

j

ą

e

s

pa

r

ce

ta

,

koniczyna czerwona

,

koniczyna pers

k

a i

białoróżowa

.

Lu

ce

rn

a

mi

esz

ańc

owa wytwarza łodygi sztywne

,

wyprostow

a

n

e

lub wyrast

a

jące

uk

oś

ni

e

,

z

t

e

n

de

n

c

j

ą

do pokładani

a

się. Pędy

wznies

i

one lub l

e

żą

c

e wytwarzają

k

on

i

c

z

y

n

a

biała

i

se

rad

e

la

.

L

IŚCIE

Większo

ś

ć

ro

ślin motylkowych ma

l

i

ś

c

i

e

trójlistkowe, takie liście

wykształcają lucerny, koniczyny i komonica

.

Esparceta wytwarza

liście nieparzystopierzaste, złożone z 6

-

12 par listków i jednego

listka szczytowego

.

Listki są ja

j

owate, wydłu

ż

on

e

. na stronie dolnej

omszone

.

Przylistki dłoniaste, ostro zakończone

.

Serad

e

la ma li

ś

cie

nieparzystopierzaste, składające się z 5--15 par listków, kształtu

eliptycznoowalnego lub lancetowatego

.

KWIATOSTAN

Rośliny motylkowe drobnonasienne wytwarzają kwiatostan w formie

grona mniej lub bardziej zbitego i wydłużonego (lucerny, esparcety)

lub główki kulistej

,

jajowat

e

j

,

mniej lub bardziej luźne

j

(kon

i

czyny i

komonice)

.

OWOC

Strąki wielonasienne wykształcają lucerna mieszańcowa, komon

i

ca

oraz seradela

.

Seradela wytwarza strąki składające się z 4--7

segmentów, które po dojrzeniu mogą się rozpadać. W każdym

segmencie znajduje się jedno nasienie. Strąki 2 – 3 -nasienne mają

koniczyna biała, białoróżowa i perska. Strą

k

i jednonasienne

zawiązują koniczyna czerwona i esparceta

.

.

NASIONA

Rośliny motylkowe pastewne mają nasiona zróżnicowane pod

względem kształtu, barwy i wielkości

:

najdrobniejsze, o masie 1000 nasion 0,5

-

2

,

0 g

,

mają koniczyny

perska, biała

i

białoróżowa oraz komonica;

średniej wielkości

,

o masie 1000 nasion 1,7-3,5 g

,

mają koniczyna

czerwona i lucerna mieszańcowa

;

można tu też zal

i

czyć segment

strąk

a

seradeli o długości 2-3 mm

;

masa 1000 segmentów wynosi

2

,

6 do 4

,

6 g

;

największe, o masie 1000 nasion łuskanych 12-15 g, a w strąkach

20-24 g ma esparceta.

K

ONICZYNA CZERWONA

W doborze znajdują się odmiany diploidalne

i t

e

t

r

a

pl

o

id

a

ln

e

.

Do

diploidalnych należą

:

Hruszowska, Nike i Parka

,

Bryza i Dojana

.

Są to

odmiany średnio wczesne, o przeciętnych wymaganiach gl

e

bowych,

zimotrwałe i stosunkowo mało wrażliwe na suszę. Odmiany te są

k

rót

k

otrwałe, zasadniczo przeznaczone do rocznego użytkowania, dające

2-3 pokosy rocznie. Do odmian tetraploidalnych należą: Jubilatka,

Radyka, Ulka, Etos i Karo. Odznaczają się one większą plennością i

trwałością niż odmiany diploidalne

.

KONICZYNA BłAŁOROŻOWA

Są dwie odmiany

:

Zorza i Iga

.

Zorza jest odmianą diploidalną, średnio

wc

z

es

ną, średnio zimotrwałą i

krótkotrwałą

,

ale w korzystnych warunkach utrzymuje się do 3 lat. Po

zbiorze pierwszego pokosu wrażliwa jest na sus

z

ę or

a

z

podatna na

niektóre choroby, zw

ł

aszcza na mączniaka

.

Średnio skłonna

d

o

wylegania

.

Plony daje duże

.

Udaje się w całym kraju w warunkach

dostatecznej wilgotności

.

Zrejonizowana jest głównie w województwach

północnych.

Iga jest odmianą tetraploidalną

.

Plonem zielonej

masy wyraźnie przewyższa Zorzę, plonem suchej

masy

'

- tylko nieznaczn

i

e. Takimi cechami jak

zimotrwałość, odrastanie, wyleganie, dojrzewanie i

wysokość roślin zbliżona do Zorzy.

KONICZYNA BIAŁA

W uprawie jest siedem odmian hodowlanych

:

Rema, Astra, Anda,

Armena, Santa, Radi i Romena

.

Są to odmiany średniowczesne

,

o dość

dobrej zimotrwałości, dające stosunkowo wysokie plony siana o dużej

zawartości białka

.

Udają się w całym kraju, mogą być uży

t

kowane kośnie

przez 2-3 lata lub pastwiskowo

.

LUCERNA

W doborze są obecnie cztery odmiany mieszańcowe krajowe oraz kilka

zagranicznych odmian lucerny siewnej

.

Z odmian

.

krajowych w uprawie są

:

Kometa, Boja, Tuła, Radius. Są to odmiany o przeciętnych wymaganiach

glebowych, wytrzymałe na suszę i niskie temperatury, dające stosunkowo

wysokie płony zielonki i suchej masy

.

W Polsce zrejonizowanych jest dziewięć odmian zagranicznych, głównie

francuskich. Ważniejsze z nich to

:

Maya, Alegro, Derby, Siteł, Alize.

KOMONICA ZWYCZAJNA

W uprawie jest jedna odmiana hodowlana

:

Skrzeszowicka

.

Daje ona 2

-

3

pokosy w okresie wegetacji, w uprawie utrzymuje się zwykle 3 lata

.

Jest

dość wczesna, średnio zimotrwała, wytrzymała na suszę

.

Nadaje s

i

ę do

uprawy na terenie całego kraju

.

ESPARCETA SIEWNA

W rejestrze jest jedna odmiana

:

Skrzeszowicka

.

Jest to odmiana dość

wczesna, jednokośna

,

odrastająca po pierwszym pokosie bardzo słabo

,

wytrzymała na su

s

zę i wyleganie

.

Najlepiej rośn

i

e i plonuje na płytkich

glebach wapiennych

.

SERADELA

W uprawie są cztery odmiany

:

Bydgoska, Mazurska Biała, Lanceta i

Libella

.

Są to odmiany średnio wczesne, nadają się do uprawy w

plonie głównym oraz jako wsiewki poplonowe, gdyż dobrze odrastają

po ścięciu rośliny ochronnej

.

Mogą być uprawiane na terenie całego

kraju.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ