DEMENCJA

I-

Czym jest demencja?

II-

Choroby otępienne jako przyczyny

demencji

III-

Objawy

IV

-Jak wygląda życie chorych i ich

rodzin?

V-

Leczenie i opieka

I-

Czym jest demencja?

Demencja, zwana także otępieniem, jest przewlekłą

postępującą chorobą mózgu. Charakteryzuje się spadkiem

wszystkich wyższych funkcji poznawczych, takich jak pamięć,

myślenie, osąd, orientacja, rozumienie, przetwarzanie danych,

zdolność do uczenia się i wyrażania siebie. Towarzyszą jej

zmiany emocjonalne: lęk, drażliwość, zmiany osobowości,

utrata szacunku dla samego siebie, depresja, wahania

emocjonalne, zmniejszenie ilości wyrażanych uczuć, mniejsze

natężenie emocji, obojętność. Pacjent może również całkowicie

zmienić sposób myślenia.

Demencja ogólnie odnosi się do utraty pamięci i innych

zdolności intelektualnych. Jest to poważna choroba i stanowi

zagrożenie dla życia. Istnieje kilka form demencji, niektóre są

bardziej powszechne niż inne, choć wszystkie oznaczają
chorobę znacznie utrudniającą codzienne życie. Jest

progresywna i trwa do końca życia.

• Jaka jest różnica między zapominaniem a

demencją?

Zapominanie może przytrafić się każdemu. W podeszłym wieku problemy z

pamięcią są znacznie bardziej powszechne i nie zawsze oznaczają one

demencję.

*

Demencja jest ogólnym upośledzeniem zdolności umysłowych.

*

Pacjenci cierpiący na demencję nie tylko zapomną wziąć parasola do

pociągu zapomną nawet, że do niego wsiedli.

*

Zapominają nazwiska swoich bliskich i mylą ze sobą ludzi.

*

W późniejszych etapach nie udaje im się nawet rozpoznać swoich bliskich

lub też uznają obcych za kogoś, kogo pamiętają z przeszłości.

*

Ponieważ pacjenci łatwo zapominają o bieżących wydarzeniach, lubią

mówić o przeszłości, którą przypominają sobie zwykle bez problemu, a

przynajmniej w początkowych etapach demencji.

*

Problemy stają się tak przytłaczające, że uniemożliwiają życie codzienne,

a pacjenci tracą swoją niezależność.

*

Pacjenci stają się coraz bardziej zależni od swoich opiekunów.

Typowe odpowiedzi pacjenta cierpiącego na

otępienie, który zapomina ostatnie

wydarzenia, podczas gdy stare wspomnienia

zdają się być nienaruszone.

Pytanie: Czy możesz mi powiedzieć jaki mamy dziś

dzień?

Odpowiedź: Maj 1988.

Pytanie: Ile masz lat?

Odpowiedź: 1919.

Pytanie: Co jadłeś na śniadanie?

Odpowiedź: Chleb, ziemniaki, kukurydzę, ciasto ...

Pytanie: Czy pamiętasz, gdzie uczęszczałeś do

szkoły?

Odpowiedź: Liceum ogólnokształcące. Było nas 20

w klasie, 14 chłopców i 6 dziewcząt.

Choroby prowadzące do

otępienia

Najbardziej znanym przykładem jest CHOROBA ALZHEIMERA , która
wywołuje otępienie o typie alzheimerowskim .
Objawem osiowym, przynajmniej w początkowych stadiach choroby,
jest stopniowe pogarszanie się zdolności do zapamiętywania nowych
informacji w zakresie

pamięci deklaratywnej

, przy, początkowo

przynajmniej, względnie zachowanej zdolności uczenia się w zakresie
różnych form

pamięci

niedeklaratywnej. Spowodowane jest to tym, że

w początkowych stadiach choroby największej degeneracji ulegają
struktury przyśrodkowe płata skroniowego, a szczególnie

hipokamp

i

okoliczna kora.
Osoba chora, zwłaszcza gdy ma wyższe wykształcenie i wysokie zasoby
intelektualne, w tym początkowym okresie może sprawiać niejasne
wrażenie, że coś jest z nią nie tak, lecz wykonując codzienne
czynności i obowiązki zawodowe, z którymi jest znakomicie obeznana
i które są doskonale zautomatyzowane, nie sprawia wrażenia osoby,
która ma problem z pamięcią. Zaburzenia takie będą widoczne
dopiero w nowych sytuacjach, wymagających giętkości myślenia i
uczenia się nowego materiału.
Wraz z postępem choroby, zaburzenia pamięci jednak staną się
wyraźne nawet i w codziennych sytuacjach, mogą pojawić się
trudności z robieniem zakupów, z posługiwaniem się pieniędzmi itp.

Wyodrębnia się także inne warianty tej choroby, np. z

towarzyszącym parkinsonizmem – (

Otępienie z ciałami

Lewy'ego) – co jeszcze bardziej utrudnia diagnostykę.

Choroba

Picka i zaburzenia jej pokrewne prowadzą do

degeneracji płatów

czołowych

i skroniowych, jednak –

przynajmniej w początkowych stadiach – z zaoszczędzeniem

przyśrodkowych struktur płata skroniowego. Zmiany

degeneracyjne w tym przypadku koncentrują się na bocznej

powierzchni płata skroniowego. Rozwijający się w wyniku

tych zmian proces otępienny ma odmienny charakter od

opisanego powyżej. Otępienie czołowo-skroniowe może

przybierać objawy zależnie od tego, która część mózgu ulega

większej degeneracji. Zgodnie z najpopularniejszym

podziałem wyróżnia się postać otępienia manifestującego się

początkowo zespołem czołowym, gdzie dominują zaburzenia

w zakresie kontroli emocjonalnej i osobowości, postać

postępującej afazji niepłynnej – również wynikającej z

degeneracji płata czołowego, oraz postać afazji postępującej

płynnej, gdzie w większym stopniu ulega degeneracji płat

skroniowy.

Wyróżnia się także otępienie w chorobie Parkinsona, oraz

bardzo podobne otępienie z ciałkami Lewy`ego. Generalnie

uważa się, że charakter tych zaburzeń, przynajmniej w

początkowych stadiach, może mieć lżejszy przebieg niż

otępienie alzheimerowskie.

Pewną cechą charakterystyczną otępienia z ciałkami Lewy`ego

jest częstość występowania – zwłaszcza w początkowych

stadiach –zaburzeń o charakterze

psychiatrycznym

,

przypominających stany psychotyczne. Cecha ta nie jest

jednak jednoznaczna, bowiem w zaawansowanej chorobie

Parkinsona z towarzyszącym otępieniem, objawy psychotyczne

mogą występować jako skutek uboczny leków (oddziałujących

na system dopaminergiczny, który wykazuje niedobór w

chorobie Parkinsona, ale nadmiar w psychozach). Chorobie

Parkinsona towarzyszy także spowolnienie, które jest też

niespecyficzną cechą zespołów otępiennych. Także istnienie

wariantu choroby Alzheimera z parkinsonizmem utrudnia

diagnostykę.

Wreszcie, wyróżnia się również otępienie towarzyszące

chorobie Huntingtona

, gwałtownie i szybko postępujące

otępienie w

chorobie

Creutzfeldta-Jakoba, oraz zaburzenia

neuropsychologiczne o cechach demencji w zakażeniu

wirusem HIV/AIDS.

Obok chorób neurodegeneracyjnych i zakaźnych

również choroby naczyniowe mogą prowadzić do

powstania objawów otępienia. Zdarzyć się może, że

po wystąpieniu kilku udarów mózgu, gdzie każdy

objął spory obszar tkanki mózgowej i wywołał

ubytek w zakresie różnych funkcji, obserwujemy po

każdym udarze skokowe i trwałe pogorszenie się

funkcjonowania osoby chorej (jest to otępienie

wielozawałowe). Niekiedy też pojedynczy udar

mózgu, jeżeli prowadzi do znaczącego ubytku kilku

istotnych funkcji poznawczych, prowadzi do

przewlekłego i przykrego kalectwa, mającego

charakter "nagłego" otępienia (otępienie

naczyniowe z ostrym początkiem).

III-

Objawy

•

10 wczesnych objawów otępienia

1.

Kłopoty z pamięcią.

2.

Utrata poczucia czasu i miejsca.

3.

Rozdrażnienie lub pobudzenie.

4.

Depresja.

5.

Nierozpoznawanie rodziny i znajomych.

6.

Trudności w wykonywaniu codziennych czynności i

zadań.

7.

Chowanie i gubienie przedmiotów.

8.

Bezsenność.

9.

Zmiany osobowości.

10.

Problemy z rozpoznawaniem następstwa

zdarzeń.

Pierwsze sygnały

ostrzegawcze:

ZAPOMINANIE dotyczące sfery zawodowej czy prywatnej: chorzy pytają

ciągle o to samo,

mimo, że już dawno otrzymali odpowiedź.

TRUDNOŚCI W ŻYCIU CODZIENNYM: chory ma częściowe trudności z

wykonywaniem

zadań rutynowych, np. chory potrafi pojechać samochodem do centrum, tam

jednak

zapomina, że przyjechał samochodem i wraca autobusem.

TRUDNOŚCI Z DOBIERANIEM SŁÓW: chory zapomina pojedyncze słowa, np.

„łyżka” i

określa je jako „to do jedzenia zupy”.

ZABURZENIA ORIENTACJI: chory gubi się w najbliższym otoczeniu, budynki

wydają mu

się inne niż te, które zna od lat.

NIEWŁAŚCIWA OCENA SYTUACJI: chory potrafi wyjść z domu i nie pamięta,

że krótko

przedtem coś gotował lub prasował i pozostawia włączona kuchenkę lub

żelazko.

ZABURZENIA MYŚLENIA ABSTRAKCYJNEGO, MYŚLENIE KONKRETNE: np.

chory

zapomina numerów telefonów, a kiedy mu się je przypomni, nie wie, co ma z

nimi zrobić.

ZABURZENIA KONCENTRACJI, „ROZTARGNIENIE”: chory przenosi

przedmioty na

miejsca zupełnie się do tego nienadające, np. kładzie portfel do lodówki, a

później długo go

szuka.

ZMIANA OSOBOWOŚCI: chory często reaguje nieodpowiednio do sytuacji,

staje się

agresywny i nadpobudliwy albo nieufny i lękliwy.

PORZUCENIE ZAINTERESOWAŃ: chory odmawia wykonywania rzeczy, które

do tej pory

lubił robić, staje się bezczynny i trzeba go długo namawiać do jakiejkolwiek

aktywności.

Podsumowanie - 10 ważnych

informacji

Otępienia to grupa chorób, których podstawowymi

objawami są kłopoty z pamięcią, uczeniem się,

orientacją. Zdecydowanie najczęstszą przyczyną

otępienia jest choroba Alzheimera. Poza

zaburzeniami pamięci, zaburzenia zachowania są

bardzo typowym elementem obrazu klinicznego

otępienia -

w miarę progresji choroby występują u praktycznie

wszystkich chorych. Na zakończenie warto po raz

kolejny wypunktować najważniejsze informacje

dotyczące postępowania z podopiecznym z

zaburzeniami zachowania w otępieniu.

1.

Objawy zaburzeń zachowania należy leczyć! Nieleczone zaburzenia zachowania prowadzą do

szybszego tempa progresji choroby, zwiększonej niesprawności, obniżonej jakości życia zarówno

opiekuna, jak i pacjenta.

2.

Leczenie zaburzeń zachowania jest zwykle skuteczniejsze niż leczenie samych kłopotów z pamięcią!

3.

Interweniować należy jak najwcześniej, zanim sytuacja problemowa przeistoczy się w kryzysową.

Opiekun powinien zawsze wzywać pomocy, jeśli uważa, że zachowanie pacjenta zagraża samemu

choremu lub osobom z jego otoczenia.

4.

Zaburzenia zachowania są zwykle najbardziej nasilone w umiarkowanej fazie choroby. Przebiegają z

okresami zaostrzeń i remisji, warto więc na bieżąco - co 2-3 miesiące - weryfikować konieczność

podawania leków (odstawiając je i obserwując czy dochodzi do pogorszenia).

5.

U podłoża zaburzeń zachowania leży zwykle wiele czynników jednocześnie, objawy rzadko wynikają z

samego postępu choroby (czyli pojawiają się „bez powodu“). Trzeba bezwzględnie pamiętać, że zmiana

zachowania chorego może wynikać z bólu, innej choroby (np. infekcji), głodu czy pragnienia, może też

być wynikiem niepożądanego działania stosowanych leków!

6.

Objawy zaburzeń zachowania są głównym źródłem stresu i zmęczenia opiekunów, czyli tzw.

obciążenia opieką. Opiekunowie

muszą pamiętać, że nie tylko podopieczny wpływa na ich stan zdrowia, ale i ich zachowanie w istotnym

stopniu przekłada się również na samopoczucie pacjenta.

7.

Podstawą leczenia zaburzeń zachowania są metody niefarmakologiczne - zapewnienie choremu

względnie stałego, niestresującego otoczenia, właściwy sposób zachowania się opiekuna, identyfikacja i

próba korekty czynników spustowych (leczenie chorób towarzyszących, korekta schematu stosowanych

leków). Podstawowa reguła brzmi: „jak rozwiązałbym ten problem, gdyby moim podopiecznym było 3-5-

letnie dziecko?“

8.

Stosowanie leków powinno być ograniczone do przypadków, w których interwencje

niefarmakologiczne nie mogą być zastosowane lub okazały się nieskuteczne, a objawy są nasilone i

mogą stanowić zagrożenie dla życia lub zdrowia pacjenta lub opiekuna.

9.

Leki powinny być stosowane rozważnie, na początku w bardzo małych dawkach, które - w miarę

potrzeby - mogą być podnoszone wyłącznie powoli i pod warunkiem monitorowania objawów

niepożądanych. Przed zastosowaniem silnych leków psychotropowych pacjent powinien być

bezwzględnie leczony tzw. „lekami alzheimerowskimi“.

10.

Opiekun powinien pamiętać, że jego dobre samopoczucie przekłada się na dobry nastrój chorego.

Opiekunowie powinni zostawić sobie trochę czasu na odpoczynek i własne przyjemności, nagradzać

siebie i pacjenta za postępy we wprowadzaniu zmian.