DEMENCJA
Demencja (otępienie) - łac. dementia - to spowodowane uszkodzeniem mózgu znaczne obniżenie się sprawności umysłowej.
Otępienie (demencja) - zespół objawów zwykle o charakterze przewlekłym i postępującym będących wynikiem zmian zwyrodnieniowych w mózgu prowadzącym do upośledzenia wyższych funkcji korowych pamięci, myślenia, rozumienia oraz do zaburzeń zachowania i zmiany osobowości. Świadomość pozostaje niezaburzona.
Demencja (otępienie) - zmniejszenie aktywności i zaburzenie funkcjonowania społecznego (głównie są to zaburzenia pamięci - niezdolność zapamiętywania nowych informacji, problemy z odtwarzaniem wcześniej już nabytych).
Demencja - osłabienie zdolności umysłowych w zakresie pamięci, mowy, planowania lub postrzegania, które znacznie utrudniają codzienne życie i komunikację z innymi.
Według Światowej Organizacji Zdrowia (ICD-10):
Zespół otępienny to zespół objawów wywołany chorobą mózgu, zwykle przewlekłą lub o postępującym przebiegu, charakteryzujący się klinicznie licznymi zaburzeniami wyższych funkcji korowych, takich jak pamięć, myślenie, orientacja, rozumienie, liczenie, zdolność do uczenia się, język i ocena. Ponadto, zaburzeniom funkcji poznawczych często towarzyszą, lub nawet je poprzedzają zaburzenia emocjonalne, zaburzenia zachowania i motywacji. Takiemu obrazowi nie mogą towarzyszyć zaburzenia świadomości.
Osłabienie pamięci przejawia się głównie w zakresie uczenia się nowych informacji (może być również zaburzone odtwarzanie wcześniej nabytych informacji). Obecność zaburzeń pamięci powinna być potwierdzona także - jeśli jest to możliwe - wynikami badania neuropsychologicznego lub testów psychometrycznych oceniających procesy poznawcze. Zaburzenia pozostałych funkcji poznawczych przejawiają się upośledzeniem zdolności dokonywania ocen, myślenia, planowania i organizowania przebiegu złożonych czynności oraz ogólnym osłabieniem procesu przetwarzania informacji. Obecność tych zaburzeń powinna być potwierdzona także - jeśli jest to możliwe - wynikami badania neuropsychologicznego lub testów psychometrycznych oceniających procesy poznawcze. Przy tym zachowana jest orientacja w miejscu, występuje również: chwiejność emocjonalna, drażliwość, apatia, bądź prymitywność w interakcjach społecznych, zaś wszystkie te objawy są obecne co najmniej przez pół roku.
Według DSM-IV:
Otępienie jest zespołem objawów zaburzeń procesów poznawczych obejmujących - oprócz zaburzeń pamięci - deficyty co najmniej dwóch z następujących funkcji poznawczych: mowy (afazja), celowej złożonej aktywności ruchowej (apraksja), zdolności rozpoznawania i identyfikowania przedmiotów (agnozja) oraz zaburzeń planowania, inicjowania, kontroli i korygowania przebiegu złożonych zachowań (zaburzenia funkcji wykonawczych). Deficyty poznawcze powinny być na tyle głębokie, by zaburzały aktywność zawodową, funkcjonowanie społeczne oraz wykonywanie codziennych czynności.
Pojęcie demencji odnosi się wyłącznie do sfery psychicznej i nie określa samo w sobie żadnej konkretnej jednostki chorobowej. Istnieje bardzo wiele czynników, które mogą uszkodzić mózg i doprowadzić do obniżenia się sprawności umysłowej.
Osłabienie tej sprawności może mieć różny charakter, jak i nasilenie.
Demencja nie jest upośledzeniem umysłowym.
Tradycyjny punkt widzenia przyjmuje, że demencja ma charakter progresywny (funkcje umysłowe słabną wraz z postępem czasu) i nieodwracalny. Natomiast samo osłabienie się funkcji umysłowych jest znacznie większe, niż mogłoby to wynikać z naturalnego procesu starzenia się.
Większość podejść obecnie przyjmuje, że objawy demencji nie muszą być stricte progresywne.
Niektóre podejścia z kolei przyjmują, że demencja może być odwracalna, co prawdopodobnie większość badaczy kwestionuje i przypisuje np. trudnościom diagnostycznym Określa się ją poprzez wykazanie występowania zaburzeń funkcji poznawczych, przy czym szczególne znaczenie ma tutaj zaburzenie w zakresie zapamiętywania nowych informacji, lecz nie tylko.
POSTACIE DEMENCJI
Podział I:
1. demencja o typie alzheimerowskim (wywołana przez chorobę Alzheimera) dzieli się na postać:
- wczesną (tzw. postać właściwa), kiedy objawy choroby pojawiają się ok. 50. roku życia
- późną, gdzie objawy pojawiają się po 65 roku życia
2. otępienie czołowo-skroniowe (wywołane chorobą Picka i zaburzeniami jej pokrewnymi):
otępienie manifestujące się początkowo zespołem czołowym (dominują zaburzenia w zakresie kontroli emocjonalnej i osobowości)
postać postępującej afazji niepłynnej (również wynikającej z degeneracji płata czołowego)
postać afazji postępującej płynnej (w większym stopniu ulega degeneracji płat skroniowy)
demencja semantyczna (odzwierciedla objawy wywołane zanikiem płata skroniowego na bocznej powierzchni)
afazji postępującej pierwotnej (odzwierciedla objawy wywołane zanikiem płata skroniowego na bocznej powierzchni)
3. otępienie w chorobie Parkinsona
4. otępienie z ciałkami Lewy'ego
5. otępienie towarzyszące chorobie Huntingtona
6. otępienie w choroba Creutzfeldta-Jakoba
7. zaburzenia neuropsychologiczne o cechach demencji w zakażeniu wirusem HIV/AIDS
8. otępienie wielozawałowe (spowodowane kilkakrotnym udarem mózgu)
9. otępienie naczyniowe z ostrym początkiem (spowodowane pojedynczym udarem mózgu)
Podział II:
demencja typu Alzheimera
demencja naczyniowa
demencja spowodowana ogólnym stanem zdrowia
demencja wynikająca z zarażenia HIV
demencja spowodowana urazem głowy
demencja spowodowana chorobą Parkinsona
emencja spowodowana chorobą Huntingtona
demencja spowodowana chorobą Picka
demencja spowodowana chorobą Creutzfeldta-Jakoba
demencja spowodowana innymi czynnikami ogólnego stanu zdrowia
demencja spowodowana zażyciem substancji
demencja o mnogiej etologii
PRZYCZYNY
Wyróżnia się 6 głównych grup czynników prowadzących do otępienia
- zmiany zwyrodnieniowe
- naczyniowe
- infekcyjne
- toksyczne
- metaboliczne
- urazy OUN.
OBJAWY
Wyróżnia się 10 podstawowych objawów otępienia:
1. utrata pamięci szczególnie krótkoterminowej - jest to podstawowy objaw, należy odróżniać go od tzw zwykłego zapominania, które zdarza się każdemu. Osoba z otępieniem zapomina cały kontekst.
2. trudności w czynnościach dnia codziennego
toaleta
ubieranie się
przygotowywanie i spożywanie posiłków
3. problemy językowe
trudności w doborze słów
zapominanie słów
używanie niewłaściwych słów
mowa i pismo stają się trudne do zrozumienia
4. utrata orientacji w miejscu i czasie
nierozpoznawalnie dnia i nocy, znanego otoczenia
błądzenie, gubienie się
5. utrata umiejętności oceny otoczenia (np. w ciepły dzień ubranie się w zimową odzież)
6. problem z utrzymaniem kontaktu w czasie rozmowy
- utrata umiejętności podtrzymania konwersacji
- utrata umiejętności uzyskania informacji
7. gubienie przedmiotów (odkładanie na niewłaściwe miejsce i ciągłe szukanie)
8. zmiany samopoczucia i zachowania
obniżony nastrój
gwałtowne reakcje emocjonalne nieadekwatne do sytuacji
9. zmiany osobowości
podejrzliwość
ciągłe poirytowanie
10. utrata inicjatywy