Polityka transgraniczna
(współpraca
transgraniczna)

Pojęcie współpracy

transgranicznej

współpraca transgraniczna – może być definiowana
na wiele sposobów, jest to związane z szerokim
zakresem merytorycznym takiej współpracy. Państwa i
regiony Unii Europejskiej traktują współpracę
transgraniczną jako potencjalną sposobność
poszerzenia kontaktów społeczno-gospodarczych w
tym możliwości pogłębienia kontaktów społeczno-
lokalnych, promocji regionu, pozyskania inwestorów
zagranicznych, a także wykorzystania do doświadczeń
międzynarodowych organizacji współpracy regionalnej
dla przyśpieszenia procesów rozwojowych na danym
obszarze

Współpraca transgraniczna jest odmianą współpracy
terytorialnej. W praktyce w ramach współpracy
terytorialnej wyróżniamy:

•

współpracę transgraniczną (przygraniczną)

•

współpracę międzyregionalną

•

współpracę ponadnarodową

Współpraca

międzyregionalna

•

odbywa się między jednostkami terytorialnymi i

innymi aktorami na poziomie lokalnym i
regionalnym, które ze sobą sąsiadują, ale nie
tworzą większego regionalnego obszaru
współpracy

Współpraca

transgraniczna i

transnarodowa

•

tworzona jest w ramach inicjatyw

wspólnotowych: Interreg II i interreg III
wdrażanych w latach 2004-2006, jest aktualnie
realizowana w Unii Europejskiej za pomocą
Programów Europejskiej Współpracy Terytorialnej.
Wyróżnia się ona działaniami prowadzonymi
przez jednostki po obu stornach granicy
państwowej lub w przypadku jej braku, gdy
jednostki współpracujące nie sąsiadują ze sobą
na podstawie specjalnie stworzonego programu –
„Ponad granicami”

Współpraca transgraniczna przyczyniła się
do pogłębienia procesów integracyjnych i
redukcji znaczenia tradycyjnych granic
państwowych, czego najlepszym przykładem
jest Układ z Schengen.

Układ z Schengen

•

jest umową międzynarodową zawartą między

niektórymi państwami UE mająca na celu
zapewnienie swobody przepływu osób,
składającymi się z terytoriów państw –
sygnatariuszy, w tym współpracę
przygraniczną; wynikająca z niego swoboda
przepływu osób wewnątrz tzw. „strefy
Schengen” dotyczy nie tylko obywateli państw
sygnatariuszy ale wszystkich osób dowolnej
narodowości i o dowolnym obywatelstwie, które
przekraczają granice wewnętrzne na obszarze
objętym układem

•

Belgia

•

Francja

•

Holandia

•

Niemcy

•

Luksemburg

•

Hiszpania

•

Portugalia

•

Włochy

•

Austria

•

Grecja

•

Dania

•

Finlandia

•

Monako (Francja)

•

San Marino (Włochy)

•

Szwecja

•

Islandia

•

Norwegia

•

Czechy

•

Estonia

•

Litwa

•

Łotwa

•

Malta

•

Polska

•

Słowacja

•

Słowenia

•

Węgry

•

Lichtenstein

•

Szwajcaria

•

Watykan (Włochy)

Państwa należące do Strefy

Schengen

Państwa chcące przystąpić

do Strefy Schengen

•

Cypr (najwcześniej 2016r.)

•

Bułgaria (data nieokreślona)

•

Rumunia (data nieokreślona)

Zakresy współpracy

transgranicznej

•

świadczenie usług

•

wymiana towarów i surowców

•

infrastruktury komunikacyjnej, technicznej, komunalnej,
zagospodarowania przejść granicznych

•

działalności informacyjno-promocyjnej

•

wymiany kulturowej, oświatowej i sportowej

•

działalności turystycznej

•

działalności badawczo-rozwojowej

•

ochrony środowiska naturalnego

•

planowania przestrzennego na obszarach przygranicznych

Szczególną formą współpracy
transgranicznej jest współpraca
euroregionalna. Wyróżnia się ona wyższą
formą industrializacji, czyli przekształcania
się społeczeństw tradycyjnych w
przemysłowe dzięki wprowadzaniu
gospodarki opartej na mechanizacji
produkcji.

W Polsce współpracą transgraniczną objęte są
podregiony, których granice stanowią granicę
państwową. Istnieje możliwość objęcia programem
współpracy transgranicznej podregionów
usytuowanych wzdłuż wybrzeża Morza Bałtyckiego.
Głównym celem tych programów jest promowanie
współpracy i bezpośrednich kontaktów
wspierających rozwój gospodarczy i społeczny oraz
ochronę środowiska w obszarach przygranicznych,
charakteryzujących się zwykle niższym poziomem
rozwoju w porównaniu do średniej krajowej.

Beneficjentami programów współpracy transgranicznej są przede
wszystkim:

•

jednostki samorządu terytorialnego

•

podmioty i jednostki organizacyjne powoływane lub tworzone
przez państwo

•

wojewodów lub jednostki samorządu terytorialnego w celu usług
publicznych

•

porządkowe organizacje non profit, izby (gospodarcze, handlowe i
rzemieślnicze)

•

szkoły wyższe

•

instytucje publiczne prowadzące działalność edukacyjną,
badawczą

•

instytucje kultury

•

kościoły i związki wyznaniowe

•

euroregiony

Europejska współpraca transgraniczna opiera się na
trzech zasadniczych dokumentach:

•

Europejskiej Konwencji Ramowej o Współpracy

Transgranicznej (tzw. Konwencja Madrycka Rady
Europy z 1980r.)

•

Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego z

1985r.

•

Europejskiej Karcie Regionów Granicznych i

Transgranicznych z 1995r.

Euroregiony

•

Bałtyk (Polska, Rosja, Litwa, Łotwa, Szwecja, Dania –

1998r.)

•

Beskidy (Polska, Czechy, Słowacja – 2000r.)

•

Bug (Polska, Ukraina, Białoruś – 1995r.)

•

Dobrawa (nieaktywny; Polska, Czechy – 2001r.)

•

Glacensis (Polska, Czechy – 1996r.)

•

Karpacki (Polska, Słowacja, Ukraina, Węgry, Rumunia –

1993r.)

•

Łyna – Ława (Polska, Litwa, Rosja, Szwecja – 2003r.)

•

Niemen (Polska, Litwa, Białoruś – 1997r.)

•

Nysa (Polska, Niemcy, Czechy – 1991r.)

•

Pomerania (Polska, Szwecja, Niemcy – 1995r.)

•

Pradziad (Polska, Czechy – 1997r.)

•

Pro Europa Viadrina (Polska, Niemcy – 1993r.)

•

Puszcza Białowieska (Polska, Białoruś – 2002r.)

•

Silesia (Polska, Czechy – 1998r.)

•

Sprewa – Nysa – Bóbr (Polska, Niemcy – 1993r.)

•

Szeszupa (Polska, Rosja – 2003r.)

•

Śląsk Cieszyński (Polska, Czechy – 1998r.)

•

Tatry (Polska, Słowacja – 1994r.)

Są to dane z książki S. Dołzbłasz, A. Raczyk: „Współpraca transgraniczna w Polsce
po akcesji do Unii Europejskiej” Warszawa 2010.

Euroregion – wydzielona jednostka na
obszarze dwóch lub więcej państw, forma
współpracy transgranicznej pomiędzy
regionami państw członkowskich UE,
państw kandydujących oraz regionami ich
sąsiadów

Podsumowanie

Współpraca transgraniczna pozwala
przełamywać historyczne uprzedzenia
towarzyszące niekiedy lokalnym
społecznościom, umożliwia kontakty, rozwój
gospodarczy, wspólne inicjatywny służące
rozwojowi całego regionu, który
niejednokrotnie jest sztucznie rozdzielony
granicą państwową.