Ćwiczenia lecznicze u

pacjentów

onkologicznych.

REHABILITACJA

W ONKOLOGII

1)PROFILAKTYCZNA
• ZAPOBIEGANIE POWIKŁANIOM I

CZYNNOSCIOWYM NASTEPSTWOM LECZENIA

2) LECZNICZA
• USUWANIE CZYNNOSCIOWYCH ZABURZEN

LECZENIA NOWOTWORÓW ZŁOSLIWYCH

3) PALIATYWNA
• ŁAGODZENIE OBJAWÓW TERMINALNEGO

OKRESU CHOROBY I POPRAWA JAKOSCI
ZYCIA.

• Kinezyterapia

• Fizykoterapia

• Masaż

Coraz lepsze rezultaty, coraz dłuższe

okresy życia pacjentów po przebytym
leczeniu powodują wzrost znaczenia
rehabilitacji jako postępowania
umożliwiającego powrót do pełnej
sprawności po przebytej terapii.
Rehabilitacja onkologiczna musi być
działaniem bardzo złożonym, ze względu
na ogromną rolę czynnika
psychologicznego, tkwiącego w społecznej
świadomości lęku przed rakiem i braku
wiary w możliwość wyleczenia.
Początkowo rehabilitacja onkologiczna
ograniczała się do usprawniania
ruchowego i protezowania po tych
zabiegach, które naruszały sprawność
fizyczną.

ĆWICZENIA RUCHOWE

PODSTAWĄ REHABILITACJI

MEDYCZNEJ W ONKOLOGII

Dlaczego potrzebna jest fizjoterapia w

onkologii:

- duża liczba zachorowań
- radykalność leczenia
- agresywność leczenia
- duża częstość powikłań
- czynnościowe zaburzenia po leczeniu nowotworów

złośliwych( nieunikniony koszt leczenia
onkologicznego, np. obrzęk limfatyczny)

Cele fizjoterapii w onkologii:
• zapobieganie powikłaniom i czynnościowym następstwom

leczenia przez utrzymanie:

- prawidłowej czynności układu oddechowego
- prawidłowego krążenia krwi i odpływu chłonki
- prawidłowej ruchomości w stawach i siły mięśniowej
- prawidłowej postawy ciała
• usuwanie czynnościowych zaburzeń leczenia nowotworów

złośliwych:

- upośledzenia wentylacji płuc
- obrzęków chłonnych
- ograniczenia ruchomości w stawach
- osłabienia siły mięśniowej
- zmniejszenia wydolności ogólnej

Zasady kinezyterapii:
• wczesność
• systematyczność
• odpowiednia intensywność
• odpowiednie pozycje wyjściowe

Aktywność ruchowa w chorobie nowotworowej

Psychofizyczne następstwa nowotworu i jego

leczenia:

• zmniejszenie aktywności fizycznej o 11-50%
• zmniejszenie wydolności fizycznej-

18ml/min/kg = ( 2-4 MET)

• zmęczenie- u 40-100% chorych
• obniżenie jakości życia
• depresja, niepokój, lęk
• niska samoocena

Czynniki ograniczające stosowanie

ćwiczeń ruchowych w chorobach

nowotworowych:

•

przeświadczenie o immunosupresyjnym
działaniu wysiłku fizycznego, zwłaszcza o dużej
intensywności

•

przeświadczenie o zwiększeniu
kardiotoksyczności po wysiłku fizycznym

•

obawa przed złamaniami patologicznymi

•

niechęć chorych wynikająca z ich złego stanu
psychicznego

Następstwa ograniczenia aktywności ruchowej u

osób leczonych z powodu nowotworu:

oszczędzający tryb życia  unikanie

wysiłków fizycznych  ograniczenie
aktywności ruchowej  ograniczenie
aktywności życiowej  zmniejszenie
zdolności wysiłkowej  nasilenie
objawów zmęczenia  obniżenie
jakości życia.

Zasady ćwiczeń ruchowych w chorobie

nowotworowej:

• naturalne formy ruchu angażujące duże

grupy mięśniowe( marsz, jazda na
cykloergometrze w pozycji siedzącej lub
leżącej)

• intensywność umiarkowana 50-75%

VO2max( HRrez) lub 60-80% Hrmax

• czas trwania 20-30min
• częstotliwość 3-5 x tygodniu
• trening ciągły lub interwałowy
• ćwiczenia oddechowe

Stosujemy :

• ćwiczenia czynne w odciążeniu,

wolne i z oporem

• ćwiczenia izometryczne( napięć

izometrycznych 1:1)

• ćwiczenia rozluźniające
• ćwiczenia oddechowe
• ćwiczenia zwiększające ruchomość i

siłę

• Trening interwałowy- chory

otrzymujący wysokie dawki
chemioterapii z guzami litymi i
chłonniakami.

• Trening ciągły- kobiety po raku

piersi

• Trening siłowy- chorzy leczeni z

powodu raka prostaty.

PRZYKŁADY

Usprawnianie ruchowe po mastektomii

Stadia sprawności kończyny górnej po mastektomii:
I : 0- 25 punktów( pełna sprawność)
II : 26- 50 punktów( wskazana fizjoterapia)
III : 51- 75 punktów( duża niesprawność)
IV : 76- 100 punktów( całkowita niesprawność)
 zakres ruchu = % spadku x 0,1pkt

- odwodzenie
- rotacja zewnętrzna
- prostowanie poziome( zakres 120°)

 siła mięśni

- zaciskanie ręki w pięść = % spadku x 0,2pkt
- zginacze stawu łokciowego = % spadku x 0,1pkt
- zginacze stawu ramiennego = % spadku x 0,1pkt

 różnica obwodów

- 10cm nad stawem łokciowym
- 10cm pod stawem łokciowym
- przez głowy kości śródręcza

 obrzęk:

- miękki- 5pkt
- twardy- 10pkt

• Zwiększanie zakresu ruchomości w stawie obręczy barkowej osiągane jest

przez stosowanie ćwiczeń czynnych.

• ćwiczenia z obciążeniem 20-30%wartości maksymalnej dają nam zwiększenie

siły mięśniowej.

• Ćwiczenia kończyny górnej strony operowanej wykonuje się w pozycjach

wysokich. Zwiększają one siłę mięśniową, ułatwiają odpływ chłonki oraz
wspomagają wytworzenie krążenia obocznego dzięki uruchomieniu ocalałej
sieci naczyń chłonnych .

• Ćwiczenia usprawniające powinny być przeplatane ćwiczeniami

oddechowymi, które kształtując klatkę piersiową usprawniają oddychanie i
wpływają korzystnie na przepływ chłonki .

• Ważne jest, aby w zestawie ćwiczeń znalazły się ćwiczenia koordynacyjno-

zręcznościowe w formie zabawowej, zwiększają one atrakcyjność
postępowania usprawniającego oraz wpływają korzystnie na zakres ruchu,
siłę mięśniową, układ krążenia upośledzonej kończyny .

Usprawnianie chorych w trakcie radioterapii :
• obowiązuje bezwzględny zakaz leżenia na

brzuchu do 6 tygodni od ostatniego
napromieniowania.

• zwiększona ilością ćwiczeń oddechowych i

relaksujących,

• zmniejszona intensywność
• ćwiczenia wykonywane są w pozycji siedzącej lub

leżącej na plecach i boku strony nieoperowanej.

Usprawnianie chorych w trakcie

chemioterapii:

• Chemioterapia nie jest przeciwwskazaniem do

ćwiczeń usprawniających kończyny strony
operowanej. Należy pamiętać o
zindywidualizowaniu ćwiczeń, w zależności od
wydolności wysiłkowej.

Ćwiczenie 1 .Pozycja wyjściowa: siedzenie na krześle z oparciem, łopatki wraz z

tułowiem

przylegają do oparcia, rece oparte na kolanach, trzymają laske nachwytem (ryc. 4).

Unoszenie

wyprostowanych rak przodem w górę, zatrzymanie przez 3 sekundy. Powrót do pozycji
wyjściowej (ryc. 5).

Ćwiczenie 2. Pozycja wyjściowa jak w ćwiczeniu 1. Zataczanie laską
dużych kół na zewnątrz
i do środka z zatrzymaniem w najwyższym punkcie przez 3 sekundy (ryc. 6).

Ćwiczenie 3. Pozycja wyjściowa jak w ćwiczeniu 1. Dłonie obejmują
konce laski. Ruch
odwodzenia kończyny operowanej za pomocą laski bokiem w góre,
zatrzymanie przez 3
sekundy (ryc. 7).

Ćwiczenie 4. Pozycja wyjściowa: stanie przodem przy ścianie, kończyny górne

oparte dłońmi

o ścianę pod katem prostym do tułowia. Wolne „maszerowanie” palcami po ścianie, w
najwyższym punkcie zatrzymanie przez 3 sekundy, odjecie dłoni od ściany, trzykrotny

ruch

okrężny dłoni, rozluźnienie mięsni, kilka ruchów wstrząsania kończyna. Powrót do

pozycji

wyjściowej (ryc. 12).

Ćwiczenie 5. Pozycja wyjściowa: stanie tyłem do ściany, łopatki,
pośladki i piety przywarte
do ściany, kończyny górne odwiedzione pod katem 90°. Wolne
„maszerowanie° palcami po
ścianie od pozycji wyjściowej w gore, w najwyższym punkcie zatrzymanie
przez 3 sekundy,
odjecie dłoni od ściany, trzykrotny ruch okrężny dłoni, rozluźnienie mięsni
kończyny, kilka
ruchów wstrząsania kończyną. Powrót do pozycji wyjściowej (ryc. 13).

Ćwiczenie 6.Pozycja wyjściową: leżenie na plecach, ręce skrzyżowane
na wysokości
brzucha (ryc. 22). Przeniesienie prostych rak w górę, w skos, do ułożenia na
podłożu (ryc.23).

Wymienione ćwiczenia należy wykonywać 2-3 razy dziennie,

od 20 do 30 minut, powtarzając

każde ćwiczenie od 6 do 10 razy.

Usprawnianie ruchowe chorych na raka jelita

grubego

U chorych leczonych z powodu nowotworów jelita grubego, u których

w wyniku operacji doszło do wytworzenia sztucznego odbytu brzusz-nego
(stomia), usprawnianie dzieli się na dwa okresy: przed- i pooperacyjny.

Postępowanie usprawniające przed zabiegiem operacyjnym obejmuje:
1. oddziaływania psychoterapeutyczne polegające na informowaniu,

edukacji i przekonaniu pacjentów o celowości i potrzebie ich czynnego
uczestnictwa w procesie rehabilitacji.

2. Nauka wykonywania ćwiczeń niezbędnych we wczesnym okresie

pooperacyjnym, zawsze z wyjaśnianiem celu i skutków powyższych
zabiegów. Ćwiczenia wykonywane w pierwszym okresie pooperacyjnym
mają zapobiegać powikłaniom płucnym jak i zakrzepom żylnym. Z uwagi
na przecięcie powłok brzusznych podczas operacji, należy przestawić
chorego na tor oddychania piersiowy, asekurując miejsce w którym
nastąpiło cięcie chirurgiczne.

3. W tym okresie uczymy również pacjentów efektywnego odkrztuszania i

kaszlu. W czasie tych zabiegów należy przytrzymywać dłońmi okolicę
rany operacyjnej. W celu poprawy odkrztuszania wskazane jest
oklepywanie klatki piersiowej i pleców oraz wykonywanie elementów
masażu (np. wibracja).

Okres pooperacyjny rehabilitacji obejmuje:
1. Ćwiczenia oddechowe – wprowadza się je jak

najwcześniej po operacji, a jako sprzęt
pomocniczy może posłużyć butelka z wodą, czy
zestawy do oddychania np. „Triflo”.

2. Profilaktykę przeciwzakrzepową.
3. Pozycje ułożeniowe i pionizację.
4. We wczesnym okresie pooperacyjnym nie

prowadzi się ćwiczeń wymagających dużego
napięcia w obrębie tłoczni brzusznej.

Usprawnianie ruchowe pacjentów po operacji

raka gruczołu krokowego

• W pierwszej dobie po operacji prowadzone są ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia z zakresu

profilaktyki przeciwzakrzepowej, a także przy braku przeciwwskazań pacjent asekurowany przez
terapeutę może odbyć krótki spacer. Szybka pionizacja przywraca prawidłową perystaltykę jelit,
wentylację płuc oraz znacznie poprawia samopoczucie psychiczne pacjenta.
Po upływie około 6–ciu tygodni od operacji możliwe jest rozpoczęcie rehabilitacji ambulatoryjnej
prowadzonej w formie ćwiczeń grupowych.

• Ćwiczenia indywidualne:

Przykład ćwiczenia (1):
• pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, kończyny dolne ugięte w kolanach, stopy oparte o podłoże

ruch:
1. napięcie mięśni dna miednicy (około 10 sek.)
2. rozluźnienie całego ciała i odpoczynek (około 30 sek.)

• Ćwiczenia poprawiające szybkość skurczu polegają na energicznym skurczu mięśni przez krótki

czas i rozluźnieniu trwającym dłużej.

Przykład ćwiczenia (2):
• pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, kończyny dolne ugięte w kolanach, stopy oparte o podłoże

ruch:
1. szybkie i silne napięcie mięśni dna miednicy (skurcz utrzymać przez 2-3 sek.)
2. rozluźnienie całego ciała i odpoczynek (około 30 sek.)

Przykład ćwiczenia (3):
• Pozycja wyjściowa: Stojąc stopy rozstawić na szerokość bioder, palce skierowane lekko do wewnątrz,

ciężar ciała równomiernie rozłożony na obu nogach;
ruch: wykonując wydech napiąć jednocześnie mięśnie dna miednicy, a przy wdechu rozluźnić (w trakcie
napinania przepony dodatkowo maszerować w miejscu).

Ćwiczenie powtórzyć 10 razy.

Wpływ ćwiczeń fizycznych na organizm ludzi

chorych na nowotwory złośliwe:

• zwiększenie wydolności o 17-20% o poziomu 8MET
• zwiększenie sprawności mięśni o 32-42%
• zwiększenie siły mięśni o 38-52%
• poprawa czynności komórek NK i monocytów
• wzrost proporcji krążących granulocytów
• skrócenie czasu neuropenii i trombocytopenii
• wydłużenie o 100% maksymalnego dystansu( z

1600m do 3200m)

• zmniejszenie HR podczas wysiłku

submaksymalnego( z 138 do 113/min)

• zmniejszenie stężenia mleczanów podczas wysiłku