Analiza ABC - racjonalne

rozmieszczenie zapasów w magazynie

autor: mgr Janusz Gniewkowski
recenzent: mgr inż. Adam Koliński

Opracowanie prezentacji współfinansowane

przez Unię Europejską w ramach

Europejskiego Funduszu Społecznego

aktualizacja: 26.09.2011

Prezentacja dystrybuowana bezpłatnie, udostępniana do celów dydaktycznych.

Przedsiębiorstwa zaangażowane w opracowanie prezentacji

PROMAG S.A.

PROMAG S.A. już od 30 lat udoskonala przestrzeń magazynową
i produkcyjną swoich Klientów poprzez optymalny dobór
wyposażenia magazynowego. Regały magazynowe, wózki
widłowe,

meble

metalowe,

urządzenia

dźwignicowe,

przeładunkowe i do pakowania to część bogatej oferty firmy.

STILL Polska Sp. z o.o.

STILL jest wiodącym dostawcą inteligentnego sterowania
logistyki wewnętrznej. STILL oferuje wózki widłowe, podnośniki
paletowe, gęstą sieć serwisową, rozwiązania software, usługi
finansowe

oraz

inne

rozwiązania

systemowe

logistyki

wewnątrzzakładowej.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

PLAN PREZENTACJI

1) Zapas
2) Analiza ABC
3) Zastosowanie reguły 20/80 w biznesie i poza nim
4) Grupy według klasyfikacji ABC
5) Przykłady analizy ABC (wartości)
6) Przykłady analizy XYZ (ilości)
7) Metody i reguły zarządzania zapasami
8) Rozmieszczenie towarów w magazynie (obrót towarów)

foto: PROMAG S.A.

ZAPAS

Zapas

zdefiniować można jako określoną ilość dóbr znajdujących się

w

przedsiębiorstwie

lub

łańcuchu

dostaw,

bieżąco

nie

wykorzystywanych,
a przeznaczonych do późniejszego przetworzenia lub sprzedaży. Dobra
te mają precyzyjnie określoną lokalizację, a wielkość ich wyrażona jest w
miarach ilościowych lub wartościowych.*

*źródło: S. Krzyżaniak, P. Cyplik, „Zapasy i magazynowanie”, Tom I. Wyd. 2, Biblioteka Logistyka

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

foto: STILL Polska Sp. z o.o.

foto: PROMAG S.A.

ZAPAS

Zarządzanie zapasem wymaga dobrej wiedzy o nim. Zarządzający musi wiedzieć:

•

jak wygląda popyt w minionych okresach?

•

czy był ustabilizowany, a może wykazywał trend albo sezonowość?

•

czy wykazywał szybki a może wolny obrót?

•

czy wobec innych pozycji asortymentowych różni się wartością zużycia?

•

czy wpływają na niego czynniki z otoczenia…?

Tak duża ilość kryteriów często powoduje że, analizy mają charakter

jednowymiarowy

(np.

tylko

na popycie w minionych okresach), przez co wyniki raczej dezinformują, niż
informują.

foto: PROMAG S.A.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

ANALIZA ABC

Dobrym przykładem zastosowania wielu kryteriów jednocześnie jest

analiza

ABC

.

Jest to technika służąca do podziału (klasyfikacji) na grupy od 3 grup
wzorcowych

(np. A, B, C) do 9 grup, wobec których należy stosować odmienne polityki
zarządzania
(np. zapasów). Analiza ta opiera się na regule 20/80, zwanej w naukach
ekonomicznych zasadą Pareto.

Analiza ABC polega na wyodrębnieniu z analizowanego zbioru elementów (np.
pozycji asortymentowych) tworzących grupę 20% liczebności, która generuje
80% efektów w drugim zbiorze elementów (np. obrotów, zysków, wartości).

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

ZASTOSOWANIE REGUŁY 20/80 W BIZNESIE I POZA NIM

•

80% zysku wypracowują 20% pracowników,

•

80% obrotu całkowitego generuje 20% naszych klientów,

•

80% wartości zakupów będzie pochodziło od 20% dostawców,

•

80% wypadków powoduje 20% kierowców,

•

80% czasu nosimy 20% wszystkich naszych ubrań,

•

80% uczniów ZSCKU im. S. Batorego w Koninie pochodzi z 20%
miejscowości,

•

80% wyników wypływa tylko z 20% przyczyn.

foto: iStockphoto.com

foto: iStockphoto.com

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

GRUPY WEDŁUG KLASYFIKACJI ABC

Dla całości asortymentu zależności układają się następująco:

Jak zastosować tę regułę do zarządzania zapasami? Jak odpowiednio
pogrupować

zgodnie

z przyjętym kryterium (np. wartości obrotu, marzy, wartości zapasu), a także
co

istotne

w magazynie – ze względu na wielkość i częstość pobrań? Przecież w tylko w
jednym małym sklepie mamy np. nawet 100 tysięcy pozycji asortymentowych!

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

Grupa wg klasyfikacji ABC

Procentowy udział łącznej

wartości obrotu

danej grupy w obrocie

całkowitym

Procentowy udział

liczebności danej grupy w

odniesieniu

do liczebności wszystkich

rozpatrywanych pozycji

A (x)

80%

20%

B (y)

15%

30%

C (z)

5%

50%

PRZYKŁAD ANALIZY ABC (WARTOŚCI)

W przypadku zapasów prawie zawsze sprawdza się reguła 80/20.
Stad też jest bardzo popularną metoda analizowania zapasów,
pozwala na ustalenie wśród tysięcy pozycji zapasów tych, które
wymagają szczególnej troski z uwagi na ich koszty utrzymania czy
np. koszty zamrożenia środków obrotowych.

Przykład takiej analizy zawiera tabela 1. Dla uproszczenia przyjęto
iż, w firmie sprzedaje się 25 różnych towarów. Do obliczeń
wykorzystamy popularny arkusz kalkulacyjny EXCEL.

Tabela

poniżej

przedstawia

alfabetyczny

wykaz

towarów

sprzedawanych w ciągu ostatniego roku w sklepie Bibuła, w dziale z
artykułami papierniczymi.

Polecenie:

należy dokonać podziału asortymentu w na grupy A, B, C

przyjmując kryterium wartość sprzedaży (A80%, B15%, C5%).

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

PRZYKŁAD ANALIZY ABC (WARTOŚCI)

W kolumnie „Towary” zebrano w porządku alfabetycznym towary, które
podamy analizie. Następne kolumny to cena jednostkowa (jest to?), ilości
sprzedaży w tym okresie oraz wartość sprzedaży – kolor żółty (gdybyśmy jej
nie mieli to jak można ją obliczyć ?).

Analizę ABC przeprowadzimy według kryterium wartości sprzedaży.

foto: iStockphoto.com

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

PRZYKŁAD ANALIZY ABC (WARTOŚCI)

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

LP

Towar

Cena jednostkowa [zł]

Sprzedaż ilościowa

[szt.]

Wartość sprzedaży [zł]

1

Atrament typ A

5

360

1800

2

Atrament typ B

10

220

2200

3

Atrament typ C

6

30

180

4

Brulion typ A

5

1000

5000

5

Długopis typ A

2

135

270

6

Długopis typ B

5

34

170

7

Długopis typ C

5

3000

15000

8

Gra planszowa typ A

11,25

16

180

9

Gra planszowa typ A

35

4

140

10

Gumka typ A

1,5

120

180

11

Komplet cyrkli typ A

20

10

200

12

Komplet cyrkli typ B

20

150

3000

13

Ołówek typ A

2

80

160

14

Ołówek typ B

2,5

400

1000

15

Piórnik typ A

10

35

350

16

Piórnik typ B

11,5

20

230

17

Pióro typ A

150

1

150

18

Pióro typ B

100

15

1500

19

Puzzle duże typ A

70

2

140

20

Puzzle małe typ A

5

70

350

21

Puzzle małe typu B

5

56

280

22

Puzzle średnie typ A

30

10

300

23

Zeszyt typ A

4

2500

10000

24

Zeszyt typ B

5,5

40

220

25

Zeszyt typ C

5

1400

7000

PRZYKŁAD ANALIZY ABC (WARTOŚCI)

Analizę ABC przebiega według następującego schematu:
1) wstawiamy tabelę do Excela
2) porządkujemy badany zbiór pozycji asortymentu według kryterium

malejącej wartości obrotu.

Zaznacz całą tabelę i następnie →

dane/sortuj/kolumnę E/malejąco/ok

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

PRZYKŁAD ANALIZY ABC (WARTOŚCI)

3) W kolumnie F obliczamy wartość skumulowaną - narastające sumy

obrotów.

W oknie F2 wpisz =E2 enter, a w oknie F3 wpisz =F2+E3 enter i przeciągnij w dół.

4) W kolumnie G obliczamy narastający udział procentowy w całkowitym

obrocie.

W oknie G2 wpisz =F2/$F$26*100 enter i przeciągnij w dół.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

PRZYKŁAD ANALIZY ABC (WARTOŚCI)

5) W kolumnie H dokonaj podziału:

•

grupa A (A ≤ 80)

•

grupa B (80 B ≤ 95)

•

grupa C (95 < C)

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

PRZYKŁAD ANALIZY ABC (WARTOŚCI)

Cały asortyment został pogrupowany na 3 podstawowe grupy A, B i C. Reguła
80/20 stanowi podstawę klasyfikacji asortymentu według wartości obrotu
(zużycia) i pozwala wyodrębnić szczególnie ważne pozycje.

Wartościowo: 20% liczebności towarów z Grupy A generuje 80% wartości
Rentownościowo: 20% liczebności towarów z Grupy A generuje 80% zysku

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

Kryterium - wartość sprzedaży

Asortyment podzielony zgodnie z

zasadą Pareto

Liczebność

Grupa A - wartościowo 80%
To towary o wysokiej wartości i (lub)

dużym

udziale

w

kosztach

materiałowych

• Długopis typ C
• Zeszyt typ A
• Zeszyt typ C
• Brulion typ A
• Komplet cyrkli typ B

20%

Grupa B - wartościowo 15%

To materiały o średniej wartości i
średnim udziale w ogólnych kosztach

materiałowych

• Atrament typ B
• Atrament typ A
• Pióro typ B
• Ołówek typ B
• Piórnik typ A
• Puzzle małe typ A

30%

Grupa C - wartościowo 5%
To towary o niskiej wartości i (lub)

małym udziale w ogólnych kosztach
materiałowych

Puzzle średnie typ A,Puzzle małe typu B,
Długopis typ A, Piórnik typ B, Zeszyt
typ B Komplet cyrkli typ A, Atrament typ
C, Gra planszowa typ A, Gumka typ A,
Długopis typ B, Ołówek typ A, Pióro typ
A, Gra planszowa typ A, Puzzle duże typ
A

50%

PRZYKŁAD ANALIZY ABC (WARTOŚCI)

Uzasadnione będzie więc odmienne traktowanie każdej z trzech wydzielonych

grup:

1) Grupę A (materiały o wysokiej wartości i/lub dużym udziale w kosztach

materiałowych ogółem) należy traktować ze szczególną uwaga w zakresie:

•

analizy struktury kosztów, cenowej i rynkowej,

•

przygotowania szczegółowych procedur doboru dostawców,

•

właściwego zarządzania poziomami zapasów,

•

precyzyjnego ustalania zapasów bezpieczeństwa.

2) Dla materiałów z grupy B (materiały o średniej wartości i średnim udziale

w ogólnych kosztach materiałowych) w grę wchodzi droga pośrednia
między działaniami właściwymi dla grupy A i grupy C.

3) Dla artykułów z grupy C (materiały o niskiej wartości i/lub małym udziale

w ogólnych kosztach materiałowych) obowiązują następujące zasady:

•

maksymalnej redukcji nakładów oraz stosowania prostych procedur,

•

dążeniu do obniżenia kosztów dostaw i zamówień handlowych działania
operacyjne powinny koncen trować się na uproszczeniu procedur
dyspozycyjnych i rutynowym składaniu zamówień u stałych dostawców.*

*źródło: M. Gubała, „Wiele aspektów jednej metody – ABC w praktyce”

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

PRZYKŁAD ANALIZY XYZ (ILOŚCI)

Podział całego asortymentu zgodnie z zasadą ABC jest z reguły niewystarczająca dla
podejmowania optymalnej decyzji związanych z utrzymaniem zapasów.
Drugim kryterium obok wartości sprzedaży, powinno być podziału materiałów i towarów
według kryterium ilości sprzedaży. Podział do grupy według tego kryterium ilości
sprzedaży

nazywany

jest

Analizą

XYZ

(X-80%, Y-15%, Z-5%). W praktyce zastosowanie podziału XYZ ma sens w połączeniu z
klasyfikacją ABC. Dokonujemy podziału na 9 grup relacyjnych.
Sposób przeprowadzenia analizy XYZ jest podobny do analizy ABC (potrzebna jest kolumna
D – sprzedaż ilościowa).

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

PRZYKŁAD ANALIZY XYZ (ILOŚCI)

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

PRZYKŁAD ANALIZY XYZ (ILOŚCI)

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

Kryterium

Grupa X ilościowo

To towary wydawane

w dużych ilościach,

o masowym

charakterze

(szybko rotacyjne)

Grupa Y ilościowo

To towary o średniej

wielkości, w ujęciu

ilościowym

(średnio rotacyjne)

Grupa Z ilościowo

To towary wydawane

sporadycznie, w ujęciu

jednostkowym

(wolno rotujące)

Grupa A wartościowo
80%
To towary o wysokiej
wartości i (lub) dużym
udziale w kosztach
materiałowych

• Długopis typ C
• Zeszyt typ A

• Zeszyt typ C
• Brulion typ A

• Komplet cyrkli typ B

Grupa B wartościowo
15%
To materiały o średniej
wartości i średnim
udziale
w ogólnych kosztach
materiałowych

• Ołówek typ B

• Atrament typ B
• Atrament typ A

• Pióro typ B

• Piórnik typ A
• Puzzle małe typ A

Grupa C wartościowo
5%
To towary o niskiej
wartości
i (lub) małym udziale
w ogólnych kosztach
materiałowych

• Długopis typ A,

• Gumka typ A,

Puzzle średnie typ A,

Puzzle małe typu B, Piórnik
typ B, Zeszyt typ B

Komplet cyrkli typ A,
Atrament typ C, Gra

planszowa typ A, Długopis
typ B, Ołówek typ A, Pióro

typ A, Gra planszowa typ
A, Puzzle duże typ A

METODY I REGUŁY ZARZĄDZANIA ZAPASAMI

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

X

Y

Z

A

Towary o dużej wartości obrotu,

dużym równomiernym ilościowym
zużyciu, niewielkie błędy prognozy.

•

wysoki poziom obsługi,

•

stosowanie metod
prognozy,

•

szybko rotujące w
magazynie, zapasy

koniecznie zmniejszyć np.
system Just-in-Time.

Towary o średniej wartości obrotu,

dużym równomiernym ilościowym
zużyciu, niewielkie błędy prognozy.

•

monitoring

poziomu

obsługi,

•

zapas zmniejszyć.

Towary o małej wartości obrotu,

dużym równomiernym ilościowym
zużyciu, niewielkie błędy prognozy.

•

nieutrzymywanie pozycji

w zapasie, bardzo duży błąd
prognozy,

•

sporadycznie wydawane,
dokładna prognoza.

B

Towary o dużej wartości obrotu,

mniejszym i mniej równomiernym
ilościowym zużyciu, większe błędy

prognozy.

•

stosowanie metod prognozy
wraz z metodą

odnawiania zapasów
(dwóch worków),

•

szybko rotujące w
magazynie.

Towary o średniej wartości obrotu,

mniejszym i mniej równomiernym
ilościowym

zużyciu,

błędy

prognozy.

•

średni poziom obsługi i
wolno rotujące.

Towary o małej wartości obrotu,

mniejszym

i

mniej

równomiernym ilościowym zużyciu,

większe błędy prognozy.

•

bardzo duży błąd prognozy,

•

sporadycznie wydawane.

C

Towary o dużej wartości obrotu,
niewielkim ilościowym zużyciu,

duże

błędy

prognozy,

duża

niepewność co do rzeczywistego

popytu.

•

uproszczone metody
odnawiania zapasów

( dwóch worków).

Towary o średniej wartości , duże
błędy prognozy duża niepewność

co

do

rzeczywistego

popytu

obrotu,

niewielkim

ilościowym

zużyciu.

•

uproszczone metody
odnawiania zapasów

( dwóch worków) wolno
rotujące.

Towary o małej wartości obrotu,
niewielkim ilościowym, duże błędy

prognozy duża niepewność co do
rzeczywistego popytu zużyciu.

•

rezygnacja z kontroli stanu

zapasów, odnawianie
zapasów

w systemie jeden za jeden,
bardzo duży błąd prognozy.

ROZMIESZCZENIE TOWARÓW W MAGAZYNIE

Możemy też mówić o interpretacji analizy ABC w skali mikro np. w ramach
magazynu. Istnieje możliwość zastosowania metody ABC do określenia
koncepcji racjonalnego rozmieszczenia zapasu towarów w strefach
składowania lub w strefach kompletacji. W przypadku tego rodzaju
zastosowań konieczne jest bowiem uwzględnienie dwóch wymiarów
przestrzennego rozplanowania ośrodków składowania horyzontalnego (w
poziomie) – przyjmujemy podział według częstości wydań oraz wertykalnego
(w pionie) – przyjmując podział według wielkości wydań.

W

procesie

horyzontalnego

(poziomego)

rozmieszczania

materiałów

decydującym czynnikiem jest częstotliwość pobrań (zamówień) w danym
okresie. Materiały najczęściej zamawiane powinny być zlokalizowane
możliwie blisko punktu wydawania i/lub pakowania, gdyż wtedy suma
czynności

manipulacyjno-transportowych

ulega

minimalizacji.

W konsekwencji maleje pracochłonność tych czynności, co jest równoznaczne
ze wzrostem efektywności funkcjonowania ośrodka składowania.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

ROZMIESZCZENIE TOWARÓW W MAGAZYNIE

Rozmieszczenie grup towarów w poziomie w magazynie o układzie
technologicznym przelotowym pokazano poniżej. Towary z grupy A, które są
najczęściej popierane, umieszczane są możliwie blisko drogi. Grupa B jest
lokowana w środkowej części strefy składowania, a towary zaliczane do grupy
C najdalej wyjścia. Dzięki temu skraca się pokonywaną drogę, jak i czas
potrzebny do przemieszczania jednostek ładunkowych .

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

ROZMIESZCZENI
TOWARÓW W MAGAZYNIE

W

rozmieszczenie

towarów

w

układzie wertykalnym (pionowym)
na plan pierwszy wysuwa się
wielkość ich wydań (czyli ilość
zamawiana w danym okresie) .
Przedmioty

zamawiane

w

największych ilościach powinny być
składowane w obszarze
normalnego

zasięgu

ruchu

rąk

pracownika magazynowego.
Miejsce składowania, wymagające
od pracownika pochylenia się lub
sięgnięcia w górę, powinny być
zarezerwowane dla przedmiotów
zamawianych w małych ilościach.
Podejmowanie

przez

pracownika

magazynowego

przedmiotów

z

miejsc trudniej dostępnych wymaga
bowiem

zwiększonego

wydatku

energetycznego i jest na ogół
niekorzystne z punktu widzenia
ergonomicznego.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

ROZMIESZCZENIE TOWARÓW W MAGAZYNIE

Wyniki analizy ABC według wielkości wydań wykorzystywane są przy
określeniu rodzaju i wielkości lokalizacji, z której prowadzona jest
kompletacja (np. pole odkładcze, kanał regału przepływowego, półka). Inne
zasady stosowanie przy rozmieszczeniu towarów to:
1. umieszczenie lżejszych jednostek ładunkowych nad cięższymi,
2. składowanie towarów płynnych pod suchymi,
3. wypełnianie regałów od dołu do góry.*

To od nas zależy, ile zastosowań (interpretacji) będzie miało dane narzędzie
oraz jakie korzyści nam przyniesie. Omówiona analiza ABC pozwala na:
•

zarządzać przez odpowiednie grupowanie, klasyfikacje dóbr w licznych
zbiorach,

•

zarządzać zapasem w rozległych i wielopoziomowych sieciach
dystrybucyjnych,

•

zarządzaniem lokalizacją pozycji w centrach logistycznych czy
magazynach,

•

optymalizacje kosztu zamrożenia kapitału,

•

utrzymanie odpowiednich dostępności co wpływa na poziom obsługi
klienta,

•

dywersyfikację portfela dostawców,

•

dywersyfikację portfela klientów.**

* źródło: A. Niemczyk, „Zapasy i magazynowanie”, Tom II. Magazynowanie, Wyd. 2, Biblioteka Logistyka
** źródło: M. Gubała, „Wiele aspektów jednej metody - ABC w praktyce”

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

LITERATURA

1. S. Krzyżaniak, P. Cyplik, „Zapasy i magazynowanie”, Tom I. Zapasy, Wyd.

2, Biblioteka Logistyka

2. M. Gubała, „Wiele aspektów jednej metody – ABC w praktyce”

3. A. Niemczyk, „Zapasy i magazynowanie”, Tom II. Magazynowanie, Wyd. 2,

Biblioteka Logistyka

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie

WYŻSZA SZKOŁA LOGISTYKI

Wyższa Szkoła Logistyki jest pierwszą w Polsce uczelnią
logistyczną, utworzoną w 2001 roku z inicjatywy Instytutu Logistyki i
Magazynowania oraz Centrum Edukacji Logistycznej. Kadra uczelni
składa się z wybitnych specjalistów z zakresu logistyki i praktyków
gospodarczych. Doceniając wagę doświadczenia jakiego wymaga się
dzisiaj od absolwentów uczelni wyższych, WSL umożliwia również
odbywanie praktyk i staży w wiodących firmach logistycznych
będących

partnerami

uczelni.

Dzięki

umowom

bilateralnym

podpisanym z uczelniami z krajów europejskich studenci WSL
korzystający
z programu Erasmus wyjeżdżają na studia za granicę. W ramach
współpracy
z uczelniami z Niemiec i Wielkiej Brytanii mają także możliwość
zdobywania podwójnych dyplomów z zakresu logistyki.

Wyższa Szkoła Logistyki przejęła rolę patrona edukacyjnego dla
szkół ponadgimnazjalnych kształcących w zawodach: technik logistyk i
technik

spedytor

w

zakresie

nowoczesnego

kształcenia

dostosowanego do potrzeb rynku. Uczelnia realizuje unikatowy w skali
kraju program współpracy z ponad 200 szkołami ponadgimnazjalnymi.

Niniejsza prezentacja została opracowana w ramach projektu
"Wielkopolska musi wiedzieć" - partnerstwo szkolnictwa zawodowego i
rynku pracy kluczem do podniesienia atrakcyjności zawodów technik
logistyk i technik spedytor w województwie wielkopolskim (projekt
numer: POKL.09.02.00-30-077/09) współfinansowanego przez Unię
Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.

Analiza ABC - racjonalne rozmieszczenie zapasów w magazynie