C.d. Wykład 11.

06 grudnia 2012r.

III. Terminologia w pedagogice

2.Wychowanie jako podstawowy

termin w pedagogice

–sposoby definiowania .

1. Wychowanie

*Etymologia terminu „wychowanie”

w języku polskim;

*Klasyfikacja definicji wychowania

wg Stefana

Kunowskiego;

*Wychowanie w szerokim i węższym

znaczeniu.

*Etymologia terminu w
języku polskim

-Dawniej, w wieku XVIII – wychowanie

oznaczało tyle, co ,,żywienie”,

,,utrzymanie”, ,,chowanie”,

dostarczanie jednostce środków do życia

-,,Dobrze kogoś chować = dobrze

odżywiać”



Podobnie:

< j. rosyjski – wospitanije / pitanije –

jedzenie >

…wychowanie oznaczało tyle, co
,,żywienie”, ,,utrzymanie kogoś”….

Do początku XIX w. w Polsce używano terminu
„edukacja” zamiast „wychowanie

”

 

Łac.

< eduacare – ex – duco>

–

wyprowadzać, czyli: 

Łac.

„ edukacja”

= wyprowadzać ze

stanu gorszego do lepszego, ze

stanu ,,niższego” do

,,wyższego”, czyli ze stanu natury

( po urodzeniu ) do

stanu kultury

Podobnie:

 

- j. niemiecki – erziehen – wychowywać

( od ziehen – podnosić, ciągnąć /

 

- j. francuski – elever – wychowywać

( podnieść )

 

! Uwaga:

1773 -Komisja Edukacji Narodowej

nie nosiła

nazwy Komisji Wychowania

Narodowego

Znaczenie tyle co = Komisja

Aprowizacji

Współcześnie realne znaczenie

wychowania polega na

przekształcaniu człowieka,

na wyprowadzaniu

rozwijającej się jednostki ze

zwierzęcego stanu natury i

podnoszeniu jej do stanu

kulturalnego człowieczeństwa(S.

Kunowski)

*Klasyfikacja definicji wychowania według
S. Kunowskiego



 

Wychowanie – definicje o charakterze:

 

1* działaniowym / prakseologicznym

2* rozwojowym /ewolucyjnym
 
3* sytuacyjnym / warunkującym
 
4* wytworowym / adaptacyjnym

! Uwaga:
W teorii pojawiają się głównie definicje krzyżujące się.



 



 



 

Klasyfikacja definicji wychowania
wg S. Kunowskiego

(tabela i

opracowanie -M. Miksza)

Składniki

myślenia

o

wychowan

iu

Potoczne

przykłady

określeń

Grupa

definicji

wychowan

ia

Naukowe

przykłady

definicji

Koncepcje

pedagogic

zne

Działalność

wychowawc

za

czynności

wychowawc

ze

Rodzina

i

szkoła

zajmują się

wychowanie

m

O

charakterz

e

działaniowy

m,

prakseologi

cz nym –
działania:

celowe,

planowe,

metodyczn

e,

długotrwał

e,

kształcące..

.

,,Wychowani

e jest

planowym

oddziaływan

iem na

jeszcze

dające się

kształcić

wewnętrzne

życie

innych”

/ T. Waitz /

-

Socjologizm:

społeczne

działanie

dorosłych

-

Wychowanie

dyrektywne,

urabiające

osobowość

-,,stara

szkoła” J. F.

Herbarta

np. „Nauczyciel przekazuje w
systematyczny i
metodyczny sposób wartości i wiedzę…”

c.d.

Składniki

myślenia o

wychowani

u

Potoczne

przykłady

określeń

Grupa

definicji

wychowani

a

Naukowe

przykłady

definicji

Koncepcje

pedagogicz

ne

Zmiany,

rozwój

wychowanka

Dziecko się

rozwija,

dojrzewa,

nabiera

doświadczeń

, uczy się

O

charakterz

e

rozwojowy

m,

ewolucyjny

m

,,Wychowani

e jest

procesem

rozwoju,

który

zachodzi w

indywidualn

ej jednostce

jako rezultat

jej

działalności

w

środowisku i

jej reakcji na

to

środowisko”

/ I.

Doughton /

- Prądy

i

kierunki

,,nowego

wychowania

”:

podkreślając

e

indywidualn

ość

człowieka,

np.

pedagogika

naturalistycz

no –

liberalna,

personalizm

Np. „Dziecko buduje i rozwija swą
osobowość poprzez aktywność w
otoczeniu edukacyjnym”…

c.d.

Składniki

myślenia o

wychowani

u

Potoczne

przykłady

określeń

Grupa

definicji

wychowani

a

Naukowe

przykłady

definicji

Koncepcje

pedagogicz

ne

Warunki,

bodźce,

sytuacje

wychowawc

ze

Dziecko

potrzebuje

atmosfery

miłości,

podlega

wpływom

z

otoczenia

O

charakterz

e

sytuacyjny

m ,

warunkując

ym

organizowa

nie

środowiska

wychowawc

ze go,

biorąc pod

uwagę

wpływy

nieświado

me

,,Wychowani

e jako

przygotowan

ie do życia

przez życie”

/ O.

Decroly /

- pedagogika

społeczna

- Prądy

i

kierunki

,,nowego

wychowania”

podkreślające

problem

sytuacji

wychowawczy

ch

/ P. Petersen –

Plan Jenajski:

przeżycia

wspólnotowe

poprzez

zabawę,

pracę,

uroczystości /

Np. ”Organizowanie środowiska dla
przeżyć wspólnotowych poprzez rozmowę,
zabawę, zajęcia”….

c.d.

Składniki

myślenia

o

wychowaniu

Potoczne

przykłady

określeń

Grupa

definicji

wychowania

Naukowe

przykłady

definicji

Koncepcje

pedagogicz

ne

Wynik,

wytwór, cel

wychowania

(aspekt

psychologicz

ny-

osobowość

lub

socjologiczny

–adaptacja)

Człowiek ma

charakter;

człowiek ma

wychowanie,

jest

przystosowa

ny do życia

O

charakterze

wytworowy

m –

adaptacyjny

m

cel:

osobowość,

adaptacja

,,Wychowani

e

...zmierza do

rozwinięcia

w

dziecku

pewnej

liczby

stanów

fizycznych,

umysłowych

i

moralnych,

jakich

domagają się

od niego

społeczeństw

o”

/ E.

Durkheim /

- aksjologizm

socjologiczny

- odmiany

pedagogiki

socjologiczne

j,

np.

pedagogika

państwowa,

narodowa,

klasowa

Np. „Wychowanie do pełnienia ról
w
społeczeństwie”…

Trudności w jednoznacznym zdefiniowaniu terminu
,,wychowanie”:

- konieczność wskazania najbliższego

rodzaju pojęciowego

(

genum proximum

) i różnicy gatunkowej

(

differenntia specifica

)

- różne wskazane elementy myślenia

o wychowaniu

Stefan Kunowski

tzw. ramowe określenie wychowania:

 

,,Wychowanie jest zawsze społecznie

uznanym systemem działania pokoleń

starszych na dorastające celem

pokierowania ich wszechstronnym

rozwojem dla przygotowania według

określonego ideału nowego człowieka

do przyszłego życia”.

-To określenie pomaga w rozpoznawaniu

rodzaju definicji wychowania .

*Wychowanie
- ujęcie szerokie i wąskie

 

Znaczenie szerokie :



wychowanie obejmuje wszystkie cechy

człowieka, całą osobowość , stronę emocjonalno

wolicjonalną i intelektualną, czyli

cechy kierunkowe

i instrumentalne osobowości:  

dotyczy rozwoju umysłowego , uczuciowego człowieka

oraz w zakresie jego motywacji i konkretnych działań.

*Jest to nauczanie/uczenie się oraz wychowanie

w węższym znaczeniu.

Przedmiotem wychowania jest „całość

psychiki człowieka”, czyli „ogół

procesów i właściwości

psychicznych”, tj. zarówno

intelektualnych(umysłowych),

emocjonalnych(uczuciowych)

i wolicjonalnych(chcenia) łącznie

z działaniem(K.

Sośnicki).

Znaczenie wąskie

wychowania:

emocjonalno – wolicjonalna strona

osobowości, kierunkowa strona

osobowości

-Kształtowanie charakteru jednostki,

„ w którym stała, silna, samodzielna,

przedsiębiorcza i praktyczna wola jest

skierowana na cele wartościowe, w tym

przede wszystkim na cele moralne”

(B. Nawroczyński).

Sprzyja to rozwojowi postaw społecznych

i moralnych.

Wychowanie

Szerokie znaczenie:

wychowanie w

węższym znaczeniu +

nauczanie

Wąskie znaczenie

–wychowanie dotyczy

strony kierunkowej

osobowości

- Kierunkowa i

instrumentalna strona

osobowości

-Kierunkowa strona

osobowości

-Instrumentalna strona

osobowości to wiedza,

inteligencja,

umiejętności,

sprawności….

-Kierunkowa strona

osobowości to ideały,

wartości, postawy

społeczno-moralne,

charakter….

Literatura podstawowa
do wykładu:

-Kunowski Stefan, Podstawy współczesnej pedagogiki,

Warszawa 2001, s. 164 – 181.

- Łobocki Mieczysław, Teoria wychowania w zarysie,

„Impuls”, Kraków 2004, s.31 – 58.

+ własne opracowania

-Strony internetowe( fotografie )