OCENA

SZKOLNA

KONTROLOWANIE I

OCENIANIE

• Na kontrolowanie i ocenianie składają

się czynności nauczyciela, których
celem jest zebranie informacji
potrzebnych do podjęcia rozumnej
decyzji.

• Ocena powinna być zawsze

rezultatem oceniania czyli
wartościowaniem rozbieżności
między aktualnym a pożądanym
poziomem wiedzy ucznia.

ZADANIA OCENY

• Służy dziecku i dorosłemu oraz pozwala im

właściwie korygować swe dotychczasowe
postępowanie

• Uruchamia refleksję nad sobą: jak

działam, jak bardzo się angażuję w to co
robię, co osiągam, jaki jest efekt mojej
pracy i czy spełnia on moje wcześniejsze
oczekiwania, czy jest zgodny z tym, co
zamierzałem osiągnąć, co mogę zmienić w
samym sposobie działania

• Dostarcza informacji zwrotnych

odnoszących się do tego, jak działa i
co osiąga – tylko wtedy, gdy posiada
się takie informacje, możliwe jest
wprowadzenie zmian do swych
sposobów działania

• Formułuje jasno sprecyzowane

kryteria, ze względu na które
analizowany jest proces i działanie
dziecka, i uzyskiwany przez nie efekt

KONSEKWECJE TRADYCYJNEGO

OCENIANIA

• Blokowanie twórczych możliwości dziecka

i obniżanie ciekawości poznawczej

• Stymulowanie egocentryzmu dziecka
• Prowokowanie do niewychowawczej

rywalizacji, konkurowania z innymi

• Wzmacnianie jedynie zewnętrznej

dyscypliny, a osłabianie wewnętrznej

• Zdobywanie dobrej oceny jest głównym

celem działania dziecka

Aby dokonać jakichkolwiek zmian w

systemie oceniania, należy

postawić kilka zasadniczych pytań:

• Komu ma służyć ocenianie?
• Co oceniać?
• Jak ujmować związek między

programem kształcenia a
ocenianiem?

• Po co oceniać?

OCENA OPISOWA

• Ministerstwo Edukacji Narodowej w

1992 roku wprowadziło zarządzeniem
ocenę opisową – model bez stopni,
ale klasyfikacyjny. To rozwiązanie
przyniosło jednak ze sobą wiele
problemów i kontrowersji, choć
niewątpliwie zapoczątkowało także
szereg przemian i innowacji w
nauczaniu początkowym.

RÓŻNORODNOŚĆ FORM OCENY

OPISOWEJ

• Charakterystyka ucznia
• List do ucznia
• List do rodziców
• Recenzje rozbudowane
• Komentarz

WALORY OCENY

OPISOWEJ

• Dostrzeganie wysiłku dziecka i umacnianie w

nim wiary we własne siły

• Przygotowanie ucznia do samokontroli i

samooceny

• Zapewnienie dziecku bezpieczeństwa

psychicznego

• Nauczenie uczniów rozsądnej współpracy i

wzajemnej pomocy

• Podejmowanie przez dzieci zadań, za których

wykonanie nie grozi im ocena negatywna

• Rzadsze zrażanie się uczniów do

rozwiązywania trudnych zadań

• Osiąganie lepszych wyników przez ucznia
• Większa obiektywność
• Dowartościowanie, mobilizacja i

umożliwienie harmonijnego rozwoju

• Dostarczenie uczniowi możliwości

przeżywania i odkrywania wiedzy dla
wiedzy, a nie dla stopnia

Aby móc posługiwać się oceną

opisową nauczyciel powinien:

• Znać cele kształcenia, z którymi

wiążą się cele oceniania

• Znać właściwości psychofizyczne

ucznia

• Uświadomić sobie dokładnie co

ocenia, po co, kogo, za co, na jakiej
podstawie, kiedy i jak

Małgorzata Kramarz

Ocena opisowa w oczach rodziców

• Grupa rozmówców liczyła 15 osób (w tym jedenaście

matek i czterech ojców). Zdecydowana większość
mieszka we Wrocławiu (dwanaścioro rodziców), a ich
dzieci uczęszczają do ośmiu publicznych szkół
podstawowych. Pozostałe trzy osoby są mieszkańcami
małych miast na Dolnym Śląsku.

• Z ich wypowiedzi autorka starała się wyłuskać

oczekiwania w stosunku do oceny opisowej. W sumie
dobrze je oddaje wypowiedź jednej z matek:

„Czytając wnikliwie informacje o dziecku, staram

się odkryć obraz mojej córki jako uczennicy. Z czym sobie
dobrze radzi, co już umie, a co nastręcza jej trudności,
jak i w czym mogę jej pomóc".

Spośród badanych trzy osoby wyraziły pełne zadowolenie

z oceniania opisowego, uzasadniając to następująco:

• "Ocena opisowa dostarcza szczegółowych informacji

o dziecku. Pozwala obrazowo przedstawić jego
funkcjonowanie w klasie oraz postępy w nauce".

• "Nie stresuje ucznia ani rodziców".
• "Zawiera wskazówki przydatne w pracy domowej

z dzieckiem".

• Dzięki wprowadzeniu oceny opisowej nie ma wśród

uczniów podziału na prymusów, średniaków i nieuków.

• Ocena opisowa doskonale służy ocenianiu zachowania.

Dawniej, gdy obowiązywały określenia typu: "wzorowy",
"wyróżniający", "poprawny" trudno było dowiedzieć się
czegoś konkretnego o funkcjonowaniu dziecka w szkole.
Obecnie w arkuszu osiągnięć ucznia zawarte są szczegółowe
informacje o aktywności, samodzielności, pilności,
współpracy z kolegami.

Dziewięcioro rodziców akceptuje taką formę

oceniania, dostrzegając jednak jej złe strony.

• Ocena zawiera wiele niezrozumiałych terminów, na przykład: Uczeń

częściowo rozumie pojęcia matematyczne. Nasuwa się tu pytanie -
o jakie pojęcia chodzi i które z nich nie zostały zrozumiane? A może
dziecko częściowo rozumie każde z pojęć? (jeśli to w ogóle jest możliwe).

• Nic nowego nie wnosi. Prawdziwe, rzetelne informacje o dziecku płyną

z indywidualnych rozmów rodzica z nauczycielem, a nie z oceny opisowej.

• Brakuje komentarza odnośnie do wielu sformułowań, np. co oznacza

stwierdzenie: Orientuje się w środowisku przyrodniczym - czy to dobrze,
czy całkiem słabo, a może odpowiednio do oczekiwań nauczyciela?

• Ocena wystawiana jest za późno. Rodzice oraz ich dzieci nie mają

pewności, czy osiągnięcia szkolne w trakcie trwania semestru (pełne pięć
miesięcy nauki) są adekwatne do wymagań nauczyciela. Wprawdzie
informacje o postępach i problemach ucznia są przekazywane rodzicom
podczas zebrań śródrocznych, jednak w większości wypadków okazują się
niewystarczające.

• Z kolei na zakończenie roku szkolnego pojawiają się "laurki". Nie

dość, że zafałszowują faktyczny obraz dziecka (na świadectwie
umieszcza się wyłącznie osiągnięcia), to jeszcze usypiają czujność
rodziców. Jedna z matek przeczytała fragment takiej oceny: Uczeń
prawidłowo intonuje czytany tekst w dość dobrym tempie. Zna
litery i cyfry. Prawidłowo umieszcza je w liniach. Przepisuje, nie
popełniając błędów. Potrafi samodzielnie rozwiązać bardzo proste
zadanie tekstowe. Interesuje się otaczającym światem. Chętnie
podejmuje prace plastyczno-technicznie. Czytając takie
informacje, odnosi się wrażenie, że dotyczą one zdolnego dziecka,
które dobrze radzi sobie w szkole. Tymczasem rozmówczyni jest
innego zdania: "To nieprawda! Jako matka wiem, ile trudności
sprawia mu czytanie i pisanie, widzę również, jak poziom jego
wiedzy i stopień opanowania umiejętności odbiega od poziomu
innych uczniów w klasie".

• Brak punktów odniesienia, jakiejkolwiek skali obrazującej poziom

osiągnięć ucznia.

• Nie wykorzystuje się możliwości, jakie stwarza ocenianie opisowe

w odniesieniu do uczniów funkcjonujących inaczej niż większość
zespołu klasowego (dzieci pracujące w wolnym tempie, zahamowane
emocjonalnie, nadpobudliwe, wybitnie zdolne). Ilustruje to przykład
chłopca, który - z uwagi na wolne tempo pracy - nie był w stanie
w wyznaczonym czasie dokończyć pisania sprawdzianów wiadomości.
W rezultacie, na zakończenie semestru, w ocenie opisowej pojawiła się
informacja: Nie rozpoznaje w zdaniu rzeczowników, czasowników
i przymiotników. Dziecko po przeczytaniu tego poczuło się skrzywdzone:
"Ja to umiem, tylko po prostu nie zdążyłem napisać".

• Ocena opisowa nie motywuje ucznia do pracy. Brak wyraźnych

odniesień oceny ucznia do wymagań powoduje, że dziecko jest niepewne
opinii nauczyciela o nim, zdezorientowane. Ojciec ucznia klasy drugiej
przytoczył wypowiedź syna: "Jeśli pani napisała, że potrafię dodawać
w zakresie 0 - 50, to chyba wystarczy i nie muszę umieć więcej".

•

Brak ocen cząstkowych utrudnia przepływ informacji zwrotnych
od nauczyciela do ucznia. Jeden z rodziców z rozżaleniem opowiedział, że
po zakończeniu pięknej recytacji wiersza syn usłyszał: "Siadaj!". Nie pojawiła
się żadna forma oceny, co wywołało we wrażliwym dziecku sprzeciw i poczucie
krzywdy. Po powrocie do domu chłopiec stwierdził, że nie będzie się już starał
ładnie recytować, bo nie wie, jak to powinien zrobić (pani nie wyraziła opinii).
Na prośbę rodziców, nauczycielka wyjaśniła tę sytuację następująco: "Przecież
teraz nie ma stopni, a ocenę opisową dostaną państwo na koniec roku".

•

Rodzice nie znają oczekiwań nauczyciela wobec dzieci. Nie mają więc
żadnego punktu odniesienia w momencie otrzymania świadectwa czy oceny
śródrocznej. Wynika stąd wiele niejasności. Jeśli, na przykład, w arkuszu
osiągnięć ucznia pojawia się informacja Umie nazwać liczby w dodawaniu
i odejmowaniu, to rodzic nie wie, czy te umiejętności wystarczą na danym
etapie kształcenia, a może dziecko powinno już umieć więcej, na przykład
nazywać liczby w mnożeniu i dzieleniu. Czego oczekuje nauczyciel?

•

Formularz świadectwa nie nadaje się do umieszczania w nim oceny opisowej
- można tam wpisać tylko kilka lapidarnych zdań, które nic nie mówią
o rzeczywistych osiągnięciach dziecka.

Trzy osoby zdecydowanie skrytykowały

ocenę opisową. Oto ich argumenty:

• Ocena opisowa dobrze służy wyłącznie dzieciom zdolnym.

Natomiast uczniowie, którzy mają problemy, są traktowani
z naiwną pobłażliwością.

• "Dawniej, gdy uczeń dostał ocenę niedostateczną, to wiedział, że

musi wziąć się do pracy. Obecnie przyjęty system oceniania
szkodzi uczniom, ponieważ nie ma w nim miejsca na mobilizację
do nauki"

• "Mam wrażenie, że mój syn wciąż chodzi do przedszkola" - wyznał

jeden z ojców. "W pierwszej klasie dopuszczałbym jeszcze oceny
"obrazkowe" (buźki, ptaszki itp.), ale w trzeciej to już przesada!".

• "Nie wierzę, że nauczyciel jest w stanie wnikliwie ocenić pracę

trzydzieściorga dzieci. Musiałby zapamiętać zbyt wiele informacji.
Sądzę, że oceny opisowe są sporządzane szablonowo. Gdyby je
porównać, to okazałoby się, że pasują do każdego ucznia" - to
zdanie jednej z matek.