Magdalena Cupryjak
Ewelina Iwaniuk

STOSUNEK

LUDZI DO

RYZYKA

POSTARAMY SIĘ

PORUSZYĆ

NASTĘPUJĄCE

KWESTIE:

Co to jest ryzyko i czym się charakteryzuje?

Co to jest niepewność ? Czy to jest to samo co
ryzyko?

Ewolucja ryzyka na przestrzeni wieków

Jak ryzyko wpływa na zachowania ludzi?

Ryzykując stracimy czy zyskamy? Jak unikać
ryzyka?

Co to jest uczciwa gra?

Jestem ryzykantem czy asekurantem?

Czy możemy sobie jakoś poradzić z ryzykiem?

KONCEPCJE

RYZYKA I JEGO

NATURA

RODZAJE
RYZYKA

Podział ogólny

ryzyko właściwe - związane z działaniem prawa
wielkich liczb i odnoszące się do zjawisk o
charakterze katastroficznym, jak pożary i powodzie
itp.,

ryzyko subiektywne - związane z
niedoskonałością człowieka, który subiektywnie
ocenia prawdopodobieństwo wystąpienia pewnych
zjawisk w przyszłości,

ryzyko obiektywne - forma absolutna
niepewności, która jest związana z niemożliwością
przewidzenia rozwoju niektórych zjawisk

Podział ryzyka w związku

z funkcjonowaniem

przedsiębiorstwa

ryzyko stałe (niezmienne) - dotyczy
całego systemu gospodarczego (poziom
inflacji, bezrobocia itp.),

ryzyko niestałe (zmienne) - dotyczy
danego przedsiębiorstwa (strajki,
zagrożenie upadłością)

Klasyfikacja związana

bezpośrednio z

decyzjami rozwojowymi

firmy

ryzyko projektu - związane z technicznymi warunkami
realizacji projektu ( np. rozwiązanie sprawdzone w jednej firmie
nie sprawdzi się w drugiej, gdzie jest większa skala produkcji),

ryzyko firmy - związane z błędną oceną przez firmę inwestującą
przyszłych warunków rynkowych (np. przyjęcie nierealnego
poziomu rotacji należności w dniach wskutek błędnych
kalkulacji),

ryzyko właścicieli - wynikające z braku zainteresowania
właścicieli różnicowaniem kierunków rozwoju firmy , które
prowadzi do zminimalizowania ryzyka działalności gospodarczej.

RYZYKO W
HISTORII
MYŚLI
EKONOMICZNE
J

TEORIA
RYZYKA

Ryzyko oznacza możliwość osiągnięcia
wartości końcowej kapitału (inwestycji,
instrumentu finansowego) różniącej się
od wartości oczekiwanej.

Określane

jest

pomocą

prawdopodobieństwa i zawiera się w
przedziale [0,1].

P =

P – prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia
M – liczba prób
m – liczba powtórzeń zdarzenia

Niepewność jest czymś innym niż ryzyko. Problem
nieprawności

występuje

rzeczywistości

ekonomicznej, kiedy podejmujący decyzję nie znają
konsekwencji swojego wyboru.

Niepewność w działalności ekonomicznej klasyfikuje
się według źródła pochodzenia, które wynika z:

•

Zmiany preferencji użytkowników, w rezultacie
wpływające na strukturalne zmiany popytu w różnych
gałęziach

•

Zmian w postępie technicznym

•

Indywidualnej reakcji użytkowników na konieczność
przystosowania się do zmian wywołanych rozwojem
infrastruktury

•

Działania sił przyrody niemożliwych do przewidzenia
a nawet do rozpoznania

Zależności

różnice

pomiędzy

ekonomicznym rozumieniem ryzyka i
niepewności

Ryzyko

Niepewność

Niepewne zdarzenie, ale o

znanym prawdopodobieństwie

wystąpienia.

Nieprzewidywalne lub mało

prawdo-podobne zdarzenie.

Niepewne zdarzenie, którego

skutki materializacji można

wcześniej osza-cować.

Przypadkowe zdarzenie, którego

skutki materializacji nie są

możliwe do wcześniejszego

oszacowania.

Mierzalna niepewność

osiągnięcia zakładanych celów.

Nieprzewidywalność

nieosiągnięcia zakładanych

celów.

Łączy się z premią za podjęcie.

Brak premii za działanie w stanie

nie-pewności.

RODZAJE GIER

bardziej
ryzykowne

mniej

ryzykowne

Podział ze względu na

stopień ryzyka gry

korzystne

niekorzystne

(nieuczciwe

)

uczciwe

(sprawiedli

we)

W przypadku tej

gry zyski-

przeciętnie rzecz

biorąc- są równe

zeru. Szansa

wygranej wynosi

50%, a

przegranej

również 50%.

Szansa wygranej

wynosi 30%,

natomiast

przegranej 70%.

Grając w tę grę,

średnio rzecz

biorąc, tracimy

pieniądze.

Szansa

wygranej

wynosi 70%, a

przegranej

30%. Udział

powinien

przynosić

zysk.

Podział ze względu na

wynik wartości oczekiwanej

gry

CZY
LUDZIE SĄ
SKŁONNI
PODEJMO
WAĆ
DEZYCJE
RYZYKOWN
E?

Badania empiryczne wykazują,

że LUDZIE SĄ NIECHĘTNI
RYZYKU. Nic dziwnego, że w
ciągu setek tysięcy lat wymyślili
wiele sposobów unikania ryzyka
towarzyszącego
gospodarowaniu.

DLACZEGO

LUDZIE
RYZYKUJĄ?

Jest bardzo wiele

powodów:

•

nie mogą postąpić inaczej;

•

nie wiedzą, że ich zachowanie związane jest z jakimś
ryzykiem;

•

bagatelizują ryzyko – sądzą, że jest bardzo małe, albo że
w ogóle nie istnieje;

•

wierzą, że nic złego ich nie spotka;

•

to, co chcą osiągnąć, jest dla nich bardzo ważne;

•

chcą poczuć się wyjątkowo;

•

nie potrafią żyć bez silnych emocji;

•

nie potrafią odmówić;

•

lubią to;

•

nie widzą innego sposobu postępowania.

ZACHOWAN
IA W
PRZYPADK
U RYZYKA

Aby zagrać

potrzebuje

przewagi szans

na wygraną

Nie zagra, gdy

widoki na wygraną

są niekorzystne

Zagra nawet wtedy,

kiedy

prawdopodobieństw

o przegranej

przeważa

MANIPULACJA

RYZYKIEM

JAK UNIKNĄĆ

RYZYKA?

Bardziej

skomplikowaną

metodą

unikania ryzyka jest jego łączenie.
Polega na komasowaniu niezależnych
od siebie przypadków ryzyka w celu
zmniejszenia jego poziomu dla całej
zbiorowości.

Drugą metodą może być dzielenie

ryzyka. Podział ryzyka jest konieczny
wtedy, gdy nie można zmniejszyć ryzyka
przez jego połączenie. Podział ryzyka
jest również powiązany z prawem
malejącej użyteczności krańcowej.

RYNKU

TRANSAKCJI

TERMINOWYCH (ang. forward market) w
odróżnieniu

RYNKU TRANSAKCJI

NATYCHMIASTOWYCH (ang. spot market)
są zawierane transakcje, w przypadku
których cenę uzgadnia się na długo przed
dokonaniem płatności i dostaw. Te następują
w uzgodnionym terminie w PRZYSZŁOŚCI.
Dlatego też transakcja terminowa może być
sposobem na uniknięcie ryzyka przez
sprzedającego jak i kupującego.

UBEZPIECZENIE

A RYZYKO

Typ człowieka

Decyzja o udziale

w grze

Ubezpieczenie

się przy

niekorzystnych

stawkach

Asekurant

Zagra jeżeli jest

przewaga szans na

wygraną

Wykupi polisę

Neutralny wobec

ryzyka

Nie zagra kiedy

widoki na wygraną

są niekorzystne

Nie wykupi

polisy

Ryzykant,

hazardzista

Zagra nawet kiedy

prawdopodobieństw

o przegranej

przeważa

Nie wykupi

polisy

Łączenie ryzyka

Jest to metoda zmniejszania ryzyka stosowana w wielu sytuacjach.

Polega na tworzeniu puli składek, z której wypłacane są

odszkodowania.

Połączywszy

niezależne

rodzaje

ryzyka,

ubezpieczyciel

zmniejsza

prawdopodobieństwo

wystąpienia

sytuacji, że zabraknie mu na wypłaty. Tym samym zachęca
klientów przez większą wiarygodność.

Towarzystwo ubezpieczeniowe może oferować wiele rodzajów
polis. Wspólna pula ryzyka, którą zarządza ubezpieczyciel,
obejmuje zatem wiele niezależnych rodzajów ryzyka, co zmniejsza
zagrożenie niewypłacalnością.

Dodatkowo rzeczywista stawka za ubezpieczenia jest wyższa od
„sprawiedliwej”

czyli

korzystna

dla

towarzystwa

ubezpieczeniowego.

Dzielenie ryzyka

Reasekuracja polega na odstępowaniu części transakcji ubezpieczeniowych
innym firmom ubezpieczeniowym. Ubezpieczyciel przekazuje część składek
w zamian za zobowiązanie reasekuratora do zwrotu proporcjonalnej części
wypłacanych odszkodowań. Celem reasekuracji jest wyeliminowanie
niebezpieczeństwa strat przekraczających fundusze ubezpieczyciela.

Wymiana ryzyka polega na wymianie polis. Przykładem jest CATEX
(Catastrophe Risk Exchange). Do systemu CATEX przystąpiło już ponad 300
towarzystw ubezpieczeniowych z całego świata. Wymiana polis następuje
według uzgodnionego stosunku, który zależy od oceny prawdopodobieństwa
wystąpienia szkód oraz od nastawienia stron do różnych rodzajów ryzyka. W
efekcie ubezpieczyciel działający tylko w jednym regionie może rozłożyć
ryzyko większy obszar. Ponadto specjalizując się w ubezpieczeniach jednej
grupy klientów, nie koncentruje ryzyka na tej grupie.

Sekurytyzacja polega na zamianie ryzyka ubezpieczeniowego na papiery
wartościowe (np. obligacje), które są lokowane na rynku kapitałowym.
Dochodowość tych obligacji dla nabywców zależy od tego, czy zdarzenie
którego dotyczy ryzyko - zajdzie czy też nie zajdzie. W razie nieszczęścia
pozwala to emitentowi sfinansować odszkodowanie oszczędnościami
wynikającymi z mniejszych wypłat dla nabywców tych papierów.

CO HAMUJE

ROZWÓJ RYNKU

UBEZPIECZEŃ?

Pokusa nadużycia

(ryzyko moralne)

Występuje,

gdy

ubezpieczenie

zwiększa

prawdopodobieństwo zajścia zdarzenia, którego dotyczy.

Przykładowo właściciel ubezpieczonego samochodu jeździ
bardziej brawurowo i nie zamyka samochodu.

Oczywiście towarzystwa ubezpieczeniowe bronią się

przed stratami ubezpieczając np. tylko część wartości
przedmiotu, co sprawia, że ubezpieczający się uczestniczy
w ewentualnej stracie. Innym rozwiązaniem jest żądanie od
klienta zamontowania dodatkowego zabezpieczenia (np.
alarmu).

Selekcja

negatywna

Oznacza względnie częstsze ubezpieczenie się osób
szczególnie

zagrożonych

zdarzeniem,

którego

dotyczy ubezpieczenie.

Przykładowo ubezpieczenie na życie wykupują ci,
którzy są szczególnie schorowani.

W tym przypadku towarzystwa ubezpieczeniowe
bronią się przez podwyższanie cen polis dla klientów
z grup wysokiego ryzyka.