Ryzyko w transakcjach

zagranicznych i metody jego

ograniczania

Plan zajęć:



Typy ryzyka w transakcjach zagranicznych



Postawy przedsiębiorców wobec ryzyka

walutowego



Zabezpieczanie przed ryzykiem walutowym



Rynek instrumentów terminowych



Postrzeganie ryzyka walutowego przez

przedsiębiorstwa w Polsce



Podsumowanie

Ryzyko walutowe (kursowe)



Niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji

finansowej na skutek niekorzystnej zmiany
kursu walutowego.



Jego przyczyną są niemożliwe do dokładnego

przewidzenia wahania kursów walutowych,
przy czym zmiany te mogą zarówno
powodować straty, jak i stwarzać możliwość
dodatkowych zysków.

Podział ryzyka walutowego



Ryzyko transakcyjne



Ryzyko konwersji



Ryzyko ekonomiczne

Ryzyko transakcyjne



Niepewność, co do strat i zysków wynikających
bezpośrednio z wahań kursowych w odniesieniu do
konkretnych transakcji.



Jest to ryzyko zmian wartości w walucie obcej w przeliczeniu na
walutę krajową w rezultacie wymiany handlowej.



Z punktu widzenia rachunkowości, ryzyko transakcyjne ma wpływ
na rachunek zysków i strat przedsiębiorstwa.



Pojawia się podczas ustalania list cen w walucie obcej,
przyjmowania/składania wiążącego zamówienia handlowego
na zakup/sprzedaż dóbr i usług oraz podczas
międzynarodowego przepływu kapitału (tj. wypłata dywidend,
nakłady kapitałowe, wypłaty dla managerów i zarządu itp.).

Ryzyko transakcyjne



Eksporter otrzymujący należność w obcej

walucie poniesie stratę w przypadku
deprecjacji owej waluty w stosunku do waluty
krajowej



Importer dokonujący zapłaty w obcej walucie,

w tej samej sytuacji zrealizuje dodatkowy
zysk.



Niepewność, co do wartości eksportu i importu

w walucie krajowej, ze względu na wahania
kursu wymiany walut, może stać się jednym z
czynników hamujących rozwój wymiany
międzynarodowej.

Ryzyko transakcyjne

Jest to jedyne ryzyko kursowe, któremu firmy powinny
przeciwdziałać przy użyciu instrumentów
pochodnych.



Należy pamiętać, że transakcje zabezpieczające ryzyko
walutowe w żaden sposób nie wyeliminują ryzyka
księgowego, które pojawia się na przykład w momencie,
gdy ceny towarów/produktów firmy importującej w Polsce
wahają się wraz z wahaniami kursów walutowych



Ciężar ponoszenia kosztów związanych z fluktuacjami
kursów walutowych w całości może być wtedy przerzucony
na końcowego odbiorcę.



Ewentualna próba zabezpieczania ryzyka księgowego
może wpędzić przedsiębiorstwo w poważne kłopoty
finansowe.

Ryzyko konwersji



Występuje wtedy, gdy władze jednego kraju ograniczają
administracyjne możliwość zamiany jednej waluty na inną.



Ryzyko konwersji (bilansowę) - związane jest z brakiem
w danej firmie równowagi między zobowiązaniami i
należnościami lub między aktywami i pasywami w
obcej walucie.



Ryzyko bilansowe jest to ryzyko, gdzie po przeliczeniu
według kursów walutowych z dnia tworzenia bilansu
różnią się od siebie umieszczone w nim wartości pasywów
i aktywów wyrażone w walucie krajowej. Spowoduje to
zysk lub stratę dla przedsiębiorstwa, co wpływa na bilans
przedsiębiorstwa.

Ryzyko bilansowe



Pojawia się w wyniku procesu konwersji

elementów zagranicznych filii w
skonsolidowanym sprawozdaniu
finansowym firmy matki.



Przeliczeniowe, widoczne w sprawozdaniach

finansowych.

Ryzyko ekonomiczne



związane jest z niebezpieczeństwem niekorzystnych
zmian ogólnych warunków ekonomicznych w wyniku
zmian relacji cen na rynku wewnętrznym w stosunku do
cen światowych znajdujących swe źródło w wahaniach
kursów wymiany walut.



Zmiany te przybrać mogą w przypadku deprecjacji waluty
krajowej formę spadku stopnia konkurencyjności w
stosunku do producentów podobnych lub innych dóbr,
zmian polityki rządu w reakcji na wahania kursu lub
inflacyjnej presji płac.



Zmiany kursów walut mają więc bezpośredni wpływ na
wyniki firm działających na skalę międzynarodową,
pośrednio jednak mają także wpływ na wyniki firm
działających wyłącznie na rynku wewnętrznym.

Ryzyko transferu



Występuje, gdy na mocy decyzji danego kraju

zostaje ograniczony lub całkowicie zakazany
transfer należości.

Postawy przedsiębiorców wobec ryzyka

walutowego

1.

Brak zabezpieczeń

2.

Zabezpieczenie selektywne

3.

Zabezpieczanie wszystkich płatności

Większość przedsiębiorstw z

sektora MŚP nie zarządza
ryzykiem kursowym.

Zabezpieczanie przed ryzykiem walutowym

Hedging wewnętrzny (naturalny)

Łączenie transakcji

Klauzule waloryzacyjne

Kompensowanie transakcji

Rozliczanie płatności zagranicznej w walucie krajowej

Przyśpieszanie lub opóźnianie płatności

Hedging zewnętrzny

Forfaiting

Opcje walutowe

Dyskonto wierzytelności eksportowych

Kontrakty terminowe futures lub forward

Swap walutowy

Wady i zalety hedgingu

Hedging wewnętrzny

(naturalny)

Hedging zewnętrzny

-

trudny w realizacji

+ brak kosztów transakcji
lub ich niewielka wartość

+ umożliwia

zabezpieczenie przed
ryzykiem w sytuacji, gdy
niemożliwy jest hedging

wewnętrzny

-

koszty bezpośrednie i

pośrednie

Ograniczenia w zastosowaniu hedgingu naturalnego

1.

Banki nie zawsze godzą się na podpisanie tego typu

klauzuli waloryzacyjnej, np. przy kredytach średnio- i

długoterminowych przewalutowanie możliwe jest

nierzadko po pierwszym bądź drugim roku

funkcjonowania umowy kredytowej.

2.

Zgoda banku na przewalutowanie wiąże się z

koniecznością zapłacenia przez firmę prowizji liczonej z

reguły od wartości przewalutowanej kwoty. Szczególnie

jest to dotkliwe, gdy banki żądają zapłaty prowizji od

pełnej kwoty podanej w umowie kredytowej w momencie

jej podpisywania (!).

3.

banki wprowadzają nierzadko limity dotycząc liczby

dokonywanych przewalutowań w czasie trwania umowy

kredytowej

Rynek instrumentów terminowych



Instrumenty terminowe (derywaty) stwarzają

możliwość zabezpieczenia się przedsiębiorstwa
przed ryzykiem walutowym pojawiającym się
przy transakcjach zagranicznych.



Niektóre instrumenty terminowe oferowane są

przedsiębiorstwom przez banki, inne są do
nabycia na giełdzie.



Rynek instrumentów terminowych zaczął

upowszechniać się od lat 70., początkowo na
bazie instrumentów rynku kapitałowego - akcji
i obligacji.

Podział transakcji terminowych



Warunkowe (opcje, warranty)



Bezwarunkowe (kontrakty forward, kontrakty

futures, kontrakty swap)

Opcje



Są możliwością (prawem) przeprowadzenia

transakcji w przyszłości na warunkach już dziś
określonych.



Opcja może dotyczyć zakupu lub sprzedaży,

np. waluty, stopy procentowej, akcji, obligacji,
towarów na giełdzie.



Cechą charakterystyczną opcji jest możliwość,

a nie przymus zrealizowania umówionej
transakcji.



Ceną, którą posiadacz opcji płaci za jej

posiadanie i możliwość realizacji, jest tzw. cena
opcji.

Warranty



Szczególna odmiana opcji.



Podobnie jak opcje warranty są

zobowiązaniem ich emitenta do sprzedaży lub
kupna danego instrumentu finansowego po
określonej z góry cenie.



Różnica polega na fakcie, iż warrant jest

instrumentem nierzeczywistym - to znaczy w
praktyce nie zachodzi kupno lub sprzedaży
instrumentu, ale tylko rozliczenie różnicy.

Charakterystyka opcji



Są to instrumenty o charakterze niesymetrycznym, tzn. w

zależności od rodzaju mogą przynosić nieograniczony zysk

przy określonym koszcie początkowym albo

nieograniczoną stratę przy założonej wielkości dochodu

początkowego.



Opcje

przypominają

umowy

ubezpieczenia.

Przedsiębiorstwo może wystąpić w roli „ubezpieczonego”

poprzez nabycie opcji, jak również „ubezpieczającego”,

gdy przyjmuje na siebie ryzyko niekorzystnych zmian

kursów w przyszłości, licząc na utrzymanie dochodu

(premii) otrzymywanego przy zakupie instrumentu.



Celem przedsiębiorstwa nie jest jednak przejmowanie na

siebie dodatkowego ryzyka, dlatego też najczęściej firmy

dokonują jedynie zakupu opcji.



Stosowane są także różnego rodzaju strategie opcyjnie,

wśród których dużą popularnością cieszą się tzw. strategie

zerokosztowe.

W

tym

przypadku

transakcja

jest

konstruowana w taki sposób, aby premia płacona i

otrzymywana były sobie równe

Transakcje typu forward



Polegaj. na kontraktowym ustaleniu warunków

transakcji zrealizowanej w przyszłości.



Tego typu transakcje, zwane są rzeczywistymi,

Ich cechą charakterystyczną jest rzeczywiste
dostarczenie produktu finansowego będącego
przedmiotem umowy (np. przyszłe dostarczenie
waluty lub udzielenie kredytu na wcześniej
ustalonych warunkach).



Różnią się od opcji tym, iż muszą być

zrealizowane.

Charakterystyka transakcji forward



Najczęściej wykorzystywane narzędzie



Najprostsze w swej konstrukcji

.

Transakcje typu futures



Są podobnie jak transakcje typu forward,

kontraktowym ustaleniem warunków transakcji
zrealizowanej w przyszłości.



Podobnie jak transakcje forward, a w

przeciwieństwie do opcji, muszą być
zrealizowane.



Ich cechą charakterystyczną jest fakt, iż ich

realizacja odbywa się bez dostarczania
przedmiotu transakcji, a jedynie następuje
dokonywanie rozliczeń bezgotówkowych
między stronami umowy (transakcje
nierzeczywiste).

Kontrakty swap (transakcje zamiany)



IRS (interest rate swap) - polegają na

zamianie płatności oprocentowanych według
stałej stopy procentowej na oprocentowanie
według zmiennej stopy procentowej.



CS (currency swap) - polegają na zamianie

płatności należnych w różnych walutach.



CIRS (currency interest rate swap) –

kombinacje IRS i CS.

Przykład transakcji swap

a)

Sytuacja wyjściowa: Firma płaci dostawcy za
import w dolarach oraz otrzymuje płatności od
odbiorców w euro. Dwa strumienie pieniężne w
różnych walutach są przyczyną ryzyka walutowego.

Przykład transakcji swap

b) Pełny obraz przepływów po zawarciu transakcji swapowej.

Odsetki otrzymywane w dolarach równoważą kwotę płatności
importowej.

Przykład transakcji swap

c) Zawarcie swapa zamienia płatności w dolarach na

płatności w euro. Fizyczne przepływy dolarowe
znoszą się, natomiast pojawia się płatność w euro z
tytułu kontraktu swapowego. Osiągnięty został cel
transakcji: zamiana płatności w dolarach na płatności
w euro.

Zalety swapów



Podstawową zaletą tego typu transakcji jest jej elastyczność. O



Odzwierciedlają ją różne warianty swapów, w zależności od momentu
rozpoczęcia umowy kontraktu (np. swapy rozpoczęte w momencie
zawarcia umowy lub odłożone, obowiązujące w określonym terminie
późniejszym), zakończenia kontraktu (np. z prawem wcześniejszego
zamknięcia kontraktu przez jedną ze stron).



Elastyczność transakcji swap pozwala na zabezpieczenie nawet najbardziej
skomplikowanych strukturalnie kredytów walutowych. Można nimi również
zabezpieczać wieloletnie zobowiązania, sięgające nawet 30 lat.



Walutowe kontrakty swap są dobrym narzędziem do zabezpieczania
płynności w walutach, tj. do zabezpieczania ryzyka niedopasowania
wpływów z wydatkami. Jeżeli w jednym miesiącu wydatki w walucie
znacznie przekraczają wpływy, cześć płatności musiałaby zostać
zrealizowana ze środków uzyskanych w drodze przewalutowania, z czym
wiąże się powstanie ryzyka kursowego. W przypadku jednak, gdy
przedsiębiorstwo oczekuje wpływów w kolejnych miesiącach, może je
wykorzystać do zapłaty pełnej kwoty przez zawarcie odpowiedniej
transakcji z bankiem. Jej warunki mogą być idealnie dopasowane do
konkretnej sytuacji.

Cechy charakterystyczne instrumentów pochodnych



Cywilistyczny charakter.



Kontrakty terminowe - są niczym innym niż

umowami między dwiema stronami, których

przedmiotem jest dokonanie nabycia na

przykład papierów wartościowych, waluty czy

depozytów bankowych o stałym

oprocentowaniu, zawierane są na podstawie

przepisów Kodeksu cywilnego.



Ich konstrukcja prawna zatem oparta na

zasadzie swobody umów, co pozwala stronom

„ułożyć stosunek prawny” wedle ich uznania, o

ile treść lub ich cel nie sprzeciwiają się

właściwości stosunku, ustawie lub zasadom

współżycia społecznego.

Prawa pochodne



Dodatkowo, transakcje terminowe są

zdefiniowane jako prawa pochodne w
ustawie o publicznym obrocie papierami
wartościowymi.



W świetle tej ustawy, prawami pochodnymi są

prawa majątkowe, których cena zależy
bezpośrednio lub pośrednio od ceny papierów
wartościowych.

Podejście w literaturze do instrumentów pochodnych



Literatura definiuje czasem kontrakty

terminowe jako „umowę kupna - sprzedaży

określonych aktywów w określonym czasie w

przyszłości, po określonej cenie, lub instrument

finansowy, który obliguje do kupna określonego

dobra po ustalonej cenie w określonym dniu -

czyli zobowiązuje do zawarcia określonej

umowy.



Cechą charakterystyczną transakcji

terminowych jest fakt, iż nie wykształciły one w

polskim języku prawnym odpowiedniego

nazewnictwa, co może świadczyć o ich

stosunkowo rzadkim jeszcze zastosowaniu w

obrocie gospodarczym w Polsce, a także o

rdzennie zagranicznym pochodzeniu.

Porównanie podstawowych instrumentów pochodnych



Wykorzystania każdego z rodzajów instrumentów pochodnych
można przyporządkować konkretnej sytuacji.



Kiedy firma ma ustalony termin płatności i spodziewa się określonej
negatywnej tendencji kształtowania się kursu walutowego,
najkorzystniejsze wydaje się zawarcie transakcji forward.



Jeżeli przedsiębiorstwo wyznaczy próg rentowności i uzna, że
najważniejsze jest, aby jego koszty ukształtowały się na określonym
poziomie (nawet za ceną zapłaty wysokiej premii), z pozostawieniem
jednocześnie możliwości korzystania z pozytywnych tendencji
rynkowych, najodpowiedniejszy jest zakup opcji kupna.



Może również zdarzyć się, że satysfakcjonujące będzie określenie
jedynie przedziału kształtowania się kursu zadowalającego dla firmy.
W takiej sytuacji można zabezpieczyć się poprzez zastosowanie
strategii zerokosztowej, jednak możliwość wykorzystania
pozytywnych tendencji rynkowych jest w tym wypadku ograniczona.

Porównanie podstawowych instrumentów pochodnych



Generalnie, opcje wykorzystywane są dla przepływów,
których realizacja nie jest pewna, ale może wiązać się z
wysokim ryzykiem, albo gdy przedsiębiorstwo nie ma
pewności co do przyszłych tendencji rynkowych.



Najczęściej transakcje forward i opcje wykorzystywane do
zabezpieczania zobowiązań o krótkim horyzoncie
czasowym, natomiast swapy są raczej elementem
zarządzania długoterminowego (mogą bowiem
syntetycznie odzwierciedlać schemat przepływów
dotyczących całego okresu kredytowania).



Podział ten jednak stopniowo zanika, ponieważ stale
tworzone są nowe struktury o różnym horyzoncie
czasowym. Swapy mogą być na przykład z powodzeniem
stosowane do zarządzania krótkoterminową pozycją
przedsiębiorstwa.

Postrzeganie ryzyka walutowego przez

przedsiębiorstwa w Polsce



Upłynnienie kursu złotego równoczesne z liberalizacją przepływów
kapitałowych doprowadziło w Polsce do istotnego wzrostu ryzyka
kursowego, w efekcie czego przedsiębiorstwa zaczęły coraz częściej
wykorzystywać metody zabezpieczające przed tym ryzykiem, w tym
instrumenty pochodne.



Spółki, w których duża część pozycji bilansowych uzależniona jest od
kursu walutowego, posiadające wielomilionowe należności lub
zobowiązania w walutach obcych, jako pierwsze zaczęły wprowadzać
zintegrowaną politykę zarządzania ryzykiem, jej zasady zaś
prezentowały w sprawozdaniach finansowych.



Przykładem jest Polska Telefonia Cyfrowa, która wprowadziła istotne
zmiany w stosowanych przez siebie zadach rachunkowości i przyjęła
zasady polityki księgowej zgodnie z regulacjami Międzynarodowych
Standardów Rachunkowości.

Wielkość przepływów pieniężnych narażonych

na ryzyko walutowe

Sposoby ograniczania przez

przedsiębiorstwa ryzyka walutowego

Przyczyny nieskorzystania z ofert banków i instytucji

finansowych z zakresu

zarządzania ryzykiem walutowym

Podsumowanie

Zarządzanie ryzykiem walutowym nie jest

tożsame z jego unikaniem.

Przy pomocy instrumentów dostępnych na

rynku przedsiębiorstwo może zabezpieczyć

swoje ryzyko walutowe.

Istnieje

wiele

instrumentów

służących

zabezpieczeniu przed ryzykiem walutowym i

wciąż powstają nowe.

Przedsiębiorstwo powinno wykorzystać te

instrumenty, których mechanizm jest mu

dobrze znany.