BEZPIECZEŃSTWO

NARODOWE A

BEZPIECZEŃSTWO

MIĘDZYNARODOWE

Bezpieczeństwo

• W najprostszym słownikowym ujęciu to „stan

niezagrożenia, spokoju, pewności”.

• Według prof. R. Zięby „W znaczeniu ogólnospołecznym

bezpieczeństwo obejmuje zabezpieczenie potrzeb i
istnienia, przetrwania, pewności, stabilności,
tożsamości, niezależności, ochrony poziomu i jakości
życia. Bezpieczeństwo, będąc naczelną potrzebą
człowieka i grup społecznych, jest zarazem podstawową
potrzebą państw i systemów międzynarodowych; jego
brak wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia”.

Rodzaje bezpieczeństwa

• ze względu na obszar jakie obejmuje –

bezpieczeństwo globalne, bezpieczeństwo
międzynarodowe, bezpieczeństwo regionalne,
bezpieczeństwo narodowe

• ze względu stosunek do obszaru państwa –

bezpieczeństwo zewnętrzne i bezpieczeństwo
wewnętrzne;

• ze względu na dziedzinę w jakiej występuje –

bezpieczeństwo militarne, bezpieczeństwo polityczne,
energetyczne, ekologiczne, informatyczne,
bezpieczeństwo społeczne, kulturowe, fizyczne i
bezpieczeństwo socjalne; bezpieczeństwo
strukturalne i bezpieczeństwo personalne.

Wymiary bezpieczeństwa

• Podmiotowy ( jednostkowy, narodowy,

międzynarodowy)

• Przedmiotowy ( wartości, środki i

narzędzia, aktywność państwa)

• Procesualny (polityka, strategie,

współzależności)

• Strukturalno- realizacyjna ( organizacje,

instytucje, działania)

Obszary bezpieczeństwa

narodowego

• Bezpieczeństwo zewnętrzne czyli

stabilność i harmonijność wewnętrzna
danego państwa lub podmiotu
zbiorowego

• Bezpieczeństwo wewnętrzne czyli brak

zagrożenia ze strony innych państw,
podmiotów stosunków międzynarodowych

Bezpieczeństwo narodowe

• To ogół warunków i instytucji chroniących

suwerenność państwa, życie i zdrowie
obywateli oraz mienie i majątek narodowy.

• To stan lub warunki, w których zapewniona

jest ochrona narodu i terytorium państwa
przed atakiem nieprzyjaciela; zapewnienie
stabilnego i harmonijnego rozwoju państwa
oraz realizacji jego strategicznych
interesów politycznych i ekonomicznych.

J. Stańczyk „Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa” Warszawa 1996

• to stan uzyskany w rezultacie

odpowiednio zorganizowanej obrony i
ochrony przed wszelkimi zagrożeniami
militarnymi i nie militarnymi, tak
zewnętrznymi jak i wewnętrznymi, przy
użyciu sił i środków pochodzących z
różnych dziedzin działalności państwa.

Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2002,

Podstawowe wartości składające

się na bezpieczeństwo narodowe

(wg. prof. Kukułki)

• Przetrwanie (państwowe, etniczne,

biologiczne)

• Integralność terytorialna
• Suwerenność
• Jakość życia (przyzwoity standard życia,

prawa i swobody obywatelskie, rozwój
kulturalny, niezależne środowisko
naturalne) 

Bezpieczeństwo

międzynarodowe

Brak obiektywnie istniejących zagrożeń i
subiektywnych obaw oraz zgodne dążenie i
działanie społeczności międzynarodowej na
rzecz ochrony określonych wartości
państwowych i pozapaństwowych ( społecznych)
za pomocą norm, instytucji i instrumentów
zapewniających pokojowe rozstrzyganie sporów
oraz tworzenie gospodarczych, społecznych,
ekologicznych i innych przesłanek dynamicznej
stabilności i eliminowania zagrożeń.

Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego, AON, Warszawa

2002

• Według H. Morgenthau jest to „wartość chroniona w

ramach polityki bezpieczeństwa, która obejmuje
integralność terytorialną oraz zachowanie instytucji
państwa”.

• Według D.Fischera bezpieczeństwo międzynarodowe

w zakresie przedmiotowym obejmuje: ” zespół
uwarunkowań, w których państwa nie czują się
zagrożone atakiem militarnym oraz presją polityczną
lub gospodarczą mając możliwość swobodnej
realizacji własnego rozwoju i postępu”.

• Według A.D. Rotfeld bezpieczeństwo

międzynarodowe oznacza stan zapewniający
państwom wolność od napaści militarnej, presji
politycznej czy przymusu gospodarczego, a tym
samym stan stwarzający tym państwom możliwości
swobodnego rozwoju.

Wymiary bezpieczeństwa

międzynarodowego

J. Kukułka wyodrębnia trzy wymiary

bezpieczeństwa międzynarodowego:

- Podmiotowy - oznacza pewność istnienia i

przetrwania danego uczestnika życia
społecznego.

- Przedmiotowy - pewność jego stanu posiadania

(w tym tożsamości) i swobód rozwojowych

- Procesualny - zmienność w czasie

subiektywnych i obiektywnych aspektów
bezpieczeństwa, tj. pewności funkcjonowania i
rozwoju danego przedmiotu.

J. Kukułka (red.), Bezpieczeństwo międzynarodowe w Europie Środkowej po zimnej wojnie. ISM UW, Warszawa 1994; R.

Zięba, Kategoria bezpieczeństwa w nauce o stosunkach międzynarodowych, [w:] Bezpieczeństwo narodowe i
międzynarodowe u schyłku XX w., Warszawa 1997,

3 koncepcje bezpieczeństwa

międzynarodowego

• Równowaga sił – pierwsza po Kongresie Wiedeńskim z 1815 roku (tzw. koncert

mocarstw); również system bipolarny po II wojnie światowej; groźba
obustronnego zniszczenia (np. po kryzysie kubańskim z 1962 r.).
- zarzuty co do systemu równowagi sił
a) nie bierze pod uwagę sytuacji mniejszych państw
b) zawsze istnieje

potencjalne

możliwość próby wyrównywania stanu zbrojeń

do silniejszego – nakręcanie spirali zbrojeń.
c) groźba obustronnego zniszczenia (np. podczas “kryzysu kubańskiego” z 1962
roku).

• Zbiorowe bezpieczeństwo - jest równe dla wszystkich, jest niepodzielne,

opiera się na ustaleniach norm prawnych, dających możliwość rozwiązywania
konfliktów, występuje zakaz agresji, oprócz organizacji globalnych dużą rolę
odgrywają organizacje o charakterze lokalnym (np. OBWE)

• Kooperatywne bezpieczeństwo– koncepcja rozbudowana po 1991 roku, od

czasu sztokholmskiej inicjatywy w sprawie bezpieczeństwa międzynarodowego
a) wspólna odpowiedzialność za bezpieczeństwo, współpraca,
b) duży nacisk kładziony na demokrację w państwach jako gwarancję
skłaniającą państwa do wzajemnej współpracy w dziedzinie globalnego
bezpieczeństwa.

Zagrożenia bezpieczeństwa

narodowego i międzynarodowego

Zagrożeniem bezpieczeństwa państwa będzie taki
splot zdarzeń wewnętrznych lub w stosunkach
międzynarodowych, w którym z dużym
prawdopodobieństwem może nastąpić
ograniczenie lub utrata warunków do
niezakłóconego bytu i rozwoju wewnętrznego bądź
naruszenie lub utrata suwerenności państwa oraz
jego partnerskiego traktowania w stosunkach
międzynarodowych – w wyniku stosowania
przemocy politycznej, psychologicznej,
ekonomicznej, militarnej.

S. Dworecki „Zagrożenia Bezpieczeństwa państwa” AON, Warszawa1994

W innym ujęciu zagrożenie dla bezpieczeństwa
narodowego stanowi działanie lub ciąg
wydarzeń, które (1) zagrażają drastycznie i w
stosunkowo krótkim okresie jakości życia
mieszkańców danego państwa lub (2) niosą ze
sobą istotne zagrożenie ograniczenie możliwości
dokonywania wyborów politycznych przez rząd
państwa lub prywatne instytucje pozarządowe
( osoby prywatne, grupy, korporacje) w ramach
danego państwa.

Na podstawie J. Stańczyk „Współczesne pojmowanie bezpieczeństwa” Warszawa 1996

Rodzaje zagrożeń

bezpieczeństwa narodowego

• polityczne;
• militarne;
• gospodarcze;
• społeczne (społeczno – kulturowe);
• ekologiczne.

Na podstawie J. Czaptunowicz „System czy nieład? Bezpieczeństwo

europejskie u progu XXI wieku” PWN, Warszawa 1998`

Rodzaje zagrożeń

bezpieczeństwa

• Polityczne- można zdefiniować jako stany, w których

nasilają się działania zorganizowanych grup
społecznych (politycznych) uniemożliwiające
wypełnianie przez państwo jego głównych funkcji, a
przez to osłabiające lub niweczące działania organów
lub instytucji realizujących cele interesy narodowe.

• Militarne – obejmują użycie lub groźbę użycia siły

militarnej przez podmioty prawa międzynarodowego.
np.: demonstarcja sił, blokada i szantaż militarny,
incydent graniczny, zbrojne starcie graniczne.

• Ekonomiczne- dotyczą problematyki produkcji,

wymiany i rozdziału różnych dóbr w państwie oraz
racjonalnego nimi dysponowania. np.: powstawanie
stref głodu i ubóstwa, utratę rynku zbytu, niskie tempo
rozwoju gospodarczego

• Społeczne- odnosi się do wszystkiego, co zagraża

utratą życia i zdrowia, tożsamości narodowej i
etnicznej poszczególnych społeczności np. naruszenie
praw człowieka, uprzedzenia kulturowe i religijne,
masowe migracje, katastrofy i kataklizmy

• Ekologiczne- odnosi się do funkcjonowania żywej

przyrody oraz warunków życia człowieka w
środowisku i trwałego rozwoju narodu. Zagrożenia
mogą być spowodowane zarówno przez działalność
człowieka jak i czynniki naturalne np. masowe
zanieczyszczenia wody, powietrza, katastrofy
naturalne i przemysłowe, brak gospodarki odpadami
komunalnymi, przemysłowymi,

• Terroryzm- jako działanie nieregularne – jest

wykorzystywany od dawna i tym samym stanowi
sprawdzoną formę działań podejmowanych w trakcie
konfrontacyjnych stosunków pomiędzy stronami.